حافظه فعال
(حافظه کاری)
حافظه کاری
در حافظه کاری (working memory) ، مغز در حالی که وظیفه ی شناختی دیگری انجام می دهد ، اطلاعات دریافتی را فعالانه پردازش می کند.
مثال:
حافظه ی کاری ممکن است اطلاعات جدید را به اطلاعاتی که از قبل در ذخیره ی حافظه ی بلند مدت وجود دارند، ارتباط دهد یا راهبرد دیگری برای سازمان دهی اطلاعات انتخاب کند مانند:
تقطیع : شکستن اطلاعات به تکالیف کوچکتر
خوشه بندی: طبقه بندی اطلاعات
مرور: تمرین اطلاعات
حافظه کاری
اطلاعات حافظه ی کاری ممکن است به دلایل زیر از بین بروند:
تداخل ( ورود اطلاعات دیگر و پس زدن اطلاعات قبلی)
جایگزینی (جایگزین شدن اطلاعات جدید به جای اطلاعات قبلی)
نابود شدن (اطلاعات پردازش نشوند)
ظرفیت حافظه ی کاری متفاوت است ، اما نسبت به ظرفیت حافظه ی بلند مدت ناچیز است ؛ بنابراین، اطلاعات برای مدت کوتاهی در آن جا نگهداری می شوند.
چهار چوب سطوح پردازش
مدل حافظه فعال بدلی و هیچ 1974
مدل حافظه فعال بدلی (2000)
مولفه های حافظه فعال
اجراییات مرکزی: مثل طراحی، انسجام دادن، متمرکز کردن توجه، مقاومت در برابر تداخل، بهره گیری از بازخورد و توانایی روبرو شدن با مسایل جدید است.
حلقه واج شناختی: شبیه مخزن یا فراخنای حافظه عمل می کند. این مولفه اطلاعات گفته شده را ذخیره می کند و از یک مکانیزم مرور ذهنی زیربنایی بهره می گیرد. دارای دو قسمت است:
خزانه کلامی: که اطلاعات وابسته به گفتار و اطلاعات شنیداری را به طور موقتی (برای چند ثانیه) در خود نگه می دارد.
حلقه تولید و کنترل تلفظی: که وظیفه نگهداری، کنترل و تکرار و مرور بازنمایی های ذهنی را به عهده دارد. مثل زمزمه کردن یک شماره تلفن برای خود
صفحه دیداری فضایی: این مولفه با اطلاعات دیداری فضایی سر و کار دارد و آنها را ذخیره می کند. واکنش های فضایی (تصویرسازی) نسبت به واکنش های کلامی سخت ترند. در تکالیف تجسمی این مولفه فعال است.
حایل رویدادی: یک سیستم مخزنی موقتی دارای ظرفیت محدود است که قابلیت یکپارچه ساختن اطلاعات از منابع مختلف را داراست.
Working memory: active
Remember
Ignore
Inhibit
Interference
Information monitoring
Short term memory: passive
Recalling with order
remember
حافظه فعال و حافظه کوتاه مدت
حلقه واج شناختی و لوب تمپورال نیمکره چپ
حافظه دیداری فضایی و نیمکره راست
فعالیت های مجری مرکزی و لوب فرونتال
حافظه فعال و ساختارهای مغزی و عصبی
معمولا حافظه بلندمدت به توانایی بازیابی اطلاعات پس از 24 ساعت اطلاق می شود (اتکینسون و شیفرین، 1971). ممکن است کودکان حافظه کوتاه مدت کافی داشته باشند ولی برای بازیابی اطلاعات در یک زمان طولانی تر دچار مشکل باشند. یک مثال عمومی در این زمینه درک بینایی لغات در خواندن است. کودک لغات چاپ شده را دیده، آنها را مطالعه کرده و قادر بوده لغت را بلند بخواند در حالیکه روز بعد همان کودک نمی تواند اسم لغت چاپ شده را بخواند.
در حالی که
هجی کردن و خواندن مستلزم مهارت یادآوری است. یعنی کودکی که لغتی را یادگرفته باید بتواند آن لغت را حفظ کرده و آن را دوباره بازسازی کند. یعنی کودک در بهره گیری از راهبرد ها مشکل دارد نه در انباره ها
دیدگاه انباره ای به حافظه و اختلالات یادگیری
اختلال در خواندن و حافظه فعال
حافظه فعال و مولفه های ان در کودکان دارای اختلال خواندن(دیس لکسیک) دچار ضعف جدی است.(گدرگول، الوی، ویلیس و آدامز، 2004؛ ارجمندنیا، 1388).
مرور ذهنی بر افزایش نمره حافظه فعال دانش آموزان LD کمک می کند(ارجمندنیا، 1388 و 1389).
حافظه فعال و اختلال در ریاضیات(دیس کلکولیا)
ضعف در اجراییات مرکزی، آگاهی واج شناختی و حلقه واج شناختی در افراد دیس کلکولیک تایید شده است (مثلا سوان سون و فرانکن برگر، 2004؛ گدرکول و همکاران، 2004؛ ارجمندنیا، 1389).
نوع مشکل: شکست در دنبال کردن دستورالعمل های پیچیده و انجام تکالیف دارای ساختار سلسله مراتبی پیچیده
حافظه فعال و اختلالات یادگیری
سندرم داون و حافظه فعال:
( نقص در حلقه واج شناختی وجود دارد ولی در اجراییات مرکزی دست نخورده باقی مانده است)(نامینن و همکاران، 2001).
افراد دارای سندرم داون در اجراییات مرکزی و مولفه های کلامی سیستم حافظه فعال-هر دو- دچار نقص و تاخیر هستند.(لنفرانچی و همکاران، 2009).
حافظه فعال و سندرم داون
حافظه فعال و اسکیزوفرنی:
تخریب قشر پیشانی مغز در بیماران اسکیزوفرنیک تایید شده است.
مهمترین عملکردهای قشر پیشانی و پیش پیشانی عبارت است از فعالیت حرکتی، آگاهی، برنامه ریزی ادراکی، و اختلالات حافظه.(گرانت، 2000).
اختلالات شناختی از عمده ترین ویژگی های به اثبات رسیده در اختلال اسکیزوفرنی است.
لیبرمن و ونتورا(2005) به این نتیجه رسیدند که میزان بهبود در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی با میزان تخریب در عملکرد لوب فرونتال (کارکردهای اجرایی مرکزی، حافظه فعال و تکلم) ارتباط معکوسی داشت.
حافظه فعال و اختلال اسکیزوفرنی
بیش فعالی همراه با نقص توجه ADHD
وجود 6 مورد یا بیشتر از نشانه های عدم توجه به مدت 6 ماه
مثل : جا گذاشتن وسایل خود، دنبال نکردن آموزش ها، مشکل حفظ تمرکز و توجه در حین بازی، توجه نکردن به جزییات در تکالیف درسی و وظایف روزمره و …
وجود 6 مورد یا بیشتر از نشانه های بیش فعالی و تکانش وری
ور رفتن با دستها، بلند شدن از روی صندلی، پر سر و صدا بازی کردن، پرحرفی، نسنجیده و وسط سوال جواب دادن، توی حرف دیگران دویدن و …
وجود نشانه ها در دو یا چند موقعیت
وجود شواهدی دال بر اختلال در کارآیی اجتماعی و تحصیلی که از لحاظ بالینی مهم هستند.
همبستگی بسیار بالای مقیاس های حافظه فعال با مقیاس های استاندارد هوشی
شاخص های حافظه فعال در 4 و 5 سالگی در انگلستان به عنوان شاخص های فوق العاده ای در پیش بینی موفقیت کودکان در سنجش های ملی و سراسری توانایی های آموزشگاهی در نظر گرفته می شوند.
وونتلا و همکاران(2003) افزایش سن به عملکرد دقیق تر و سریع تر در تکالیف مربوط به حافظه فعال منجر می شود.پسران زمان واکنش کوتاه تر، دقت کمتر، و خطاهای بیشتری در تکالیف حافظه فعال دارند.
کاهش نقش دارو درمانگری در اختلالات مذکور به جهت اینکه اختلال به وجود آمده ناشی از مشکلات مورفولوژیکی مغز است(لوب پیشانی و پیش پیشانی) نه مشکلات نوروشیمیایی.
اهمیت و ضرورت حافظه فعال
حافظه فعال و برخی مشکلات و راه حل های کلاسی
(برگرفته از گدرکول و آلووی، 2004)
راه های افزایش کارآیی حافظه فعال
رعایت تسلسل، پیوستگی و پیش نیازها در تهیه و تدوین محتوای آموزشی (ارتباط افقی و عمودی محتوای آموزشی)
اجتناب از ارایه اطلاعات انبوه در یک زمان
تلفیق فیزیکی محتوا و مواد یادگیری
حذف زواید
استفاده از پیش سازمان دهنده ها( کار پیوند بین دانش قبلی و اطلاعات جدید در حافظه فعال انجام می شود)
استفاده از طرحواره ها
آرام کردن سرعت گفتار
کاهش دادن سطح اضطراب