به نام خدا مطهره السادات هاشمی تریستزای مرکبات Citruc Tristeza
1
فهرست
معرفی بیماری…………………………………………………………….3
نشانه های بیماری و میزبان ها…………………………………………..6
عامل……………………………………………………………………..20
چرخه بیماری و اپیدمیولوژی…………………………………………..22
مبارزه …………………………………………………………………..33
منابع……………………………………………………………………..34
2
تریستیزای مرکبات (بیماری غم) Citruc Tristeza
تریستزای مرکبات از نظر اقتصادی مهم ترین بیماری ویروسی مرکبات در جهان است.
مرکبات کشورهایی که در آنجا هنوز از پایه نارنج استفاده می کنند نیز در معرض تهدید این بیماری هستند. این موضوع به ویژه در کشور هایی که عامل موثر انتقال ویروس عامل بیماری یعنی شته قهوه ای مرکبات(Toxoptera citricida) در آن مناطق شیوع دارد صادق است.
3
بیماری تریستزا در سال ۱۳۴۷با ورود ۴۰۰۰۰ اصله نهال نارنگی انشو از ژاپن وارد ایران شد.
تریستزای مرکبات بیشتردر نواحی مرکبات خیز با آب و هوای خنک اهمیت دارد
فرض بر این بود که این بیماری به علت آب و هوای گرم،در جنوب ایران وجود ندارد،اما مطالعات شفیعی و ایزدپناه (۱۳۷۵) موید آنند که تریستزا در استان فارس و بوشهر روی نارنگی انشو،نارنگی محلی،نارنگی خاری(کینو)، لیمو شیرین، پرتقال و لیموآب شیوع دارد.
4
5
نشانه های بیماری و میزبان ها
بیشتر گونه های جنس Citrusجزء میزبانهایCTV هستند.
لیمو نسبت بهCTV بسیار حساس است؛ نشانه های بیماری ترستزای در آن به شدت ظاهر می شوندو گیاه مُعرِف CTVاست.
نشانه های بیماری ترستزا برحسب سویه ها و میزبانها متفاوتند.
به طور کلی سه گروه نشانه، در درختان آلوده به ترستزا دیده می شود .
6
۱.زردی در نهالهای بذری:
هر گاه بعضی از جدایه های CTVبه ارقام معینی از گونه های مرکبات مانند نارنج ، گریپ فروت و لیمو مایه زنی شوند ، سبزردی و کم رشدی شدید در آنها پدیدار می شود.
چند هفته پس از پیوند زدن نهال های لیمو با پیوندک مبتلا به ترستزا ،قسمتهایی از رگبرگهای برگهای جوان روشن می شوند.
Vein Clearing : روشن شدن رگبرگ های جوان
به دنبال روشن شدن رگبرگها ساقه آبله ای نیز ممکن است بروز کند.
7
روشن شدن رگبرگ های برگ های جوان (به خصوص رشد بهاره)
8
9
10
طنابی شکل شدن و یا ساقه آبله ای شدن
11
۲.زوال درختان مرکبات پیوند شده روی پایه نارنج :
نهال ها کم رشد و سبزرد می شوند و در بیشتر موارد از بین می روند.
علت زوال درختان آلوده، اثر مخرب ویروس روی آوندهای آبکشی پایه نارنج، درست زیر محل اتصال پایه وپیوندک است.
زوال ممکن است در خلال دوره ای چند ساله روی دهد (زوال تدریجی)، یا خیلی سریع (زوال سریع) باشد.
درختان مبتلا به زوال تدریجی معمولاً در بالای محل پیوند برآمدگی دارند و مبتلا به ساقه آبله ای از نوع لانه زنبوری در محل پایه نارنج هستند.
درختانی که دچار زوال سریع هستند، نشانه های لانه زنبوری در آنها دیده نمی شود، ولی ممکن است در زیر پوست آنها نوعی خط قهوه ای در محل اتصال پایه و پیوندک به وجود آید که با کندن پوست درخت، قابل دیدن است.
12
لانه زنبوری شدن چوب در محل پیوند
13
14
زوال سریع درختان آلوده
15
16
۳.ساقه آبله ای در لیمو،گریپ فروت و پرتقال:
درختانی که به CTVشدیداً آلوده باشند دچار کم رشدی می شوند و حالت درختچه ای پیدا می کنند.برگها سبزرد و سرشاخه های آنها شکننده می شوند، به طوری که با خم کردن آنها به آسانی می شکنند.
هرگاه پوست این نوع سرشاخه ها برداشته شود، حفره های کشیده در چوب آنها دیده می شود
در آلودگی درختان با سویه های شدیدتر ویروس، حفره ها ریزتر و با انگوم همراهند.
بروز ساقه آبله ای شدید موجب کاهش کمیت و کیفیت میوه می شود.
17
18
19
لیموی رانگپور و راف لمون ارقام متحمل به CTV شناخته شده اند،ولی اگر این پایه ها با بعضی از جدایه های CTV مایه زنی شوند، نشانه های ساقه آبله ای در آنها بروز می کند.
عامل بیماری
Citrus tristeza virus
از خانواده Closteroviridae می باشد .
ژنوم SSRNA+
از بلندترین ویروس های گیاهی محسوب می شود .
در طبیعت دارای نژادهای گوناگونی است و حداقل 3 نژاد آن علایم مشخص بیماری تریستزا را تولید می کنند.
محل استقرار و فعالیت این ویروس در آوند آبکشی درختان بیمار است.
20
21
چرخه ی بیماری و اپیدمیولوژی
CTVبه راحتی با پیوند منتقل می شود مشروط به اینکه بافتهای آبکشی همراه پیوندی باشند و آوند آبکشی پیوندک با آوند آبکشی گیاه گیرنده تماس پیدا کند.
جوانه ها، قطعاتی از پوست،وبافت برگ به عنوان منبع ویروس مورد استفاده قرار گرفته اند.
انتقال CTVبه باغهای جدید از راه تکثیر و جا به جایی نهال های آلوده امکان پذیر است .
جابه جایی آن به مکانهای دور دست و بین کشور ها از طریق انتقال پیوندک های آلوده میسر است.
22
23
ویروس تریستیزا از طریق مکانیکی قابل انتقال نیست .
در طبیعت از طریق حشرات منتقل می شود.
شته هایی می توانند CTVرا به روش نیمه پایا انتقال انتقال دهند .
شته های حامل ویروس توانایی انتقال ویروس به گیاهان سالم را پس از ۲۴ساعت یا بیشتر از دست می دهند.
دمای ملایم در بهار و پاییز موجب گسترش شته ها و غلظت زیاد ویروس می شود.
عواملی همچون آبیاری وکوددهی که در ایجاد و رشد اندامهای جدید در درخت موثرند، فرصتهای مناسبی برای انتقال به وجود می آورند.
شته هایی که می توانند CTVرا انتقال انتقال دهند:
شته استوایی مرکبات T.aurantii (toxoptera citricida)
شته پنبه (Aphis gossypii)
شته سبز هلو Myzus persica))
علاوه بر شته ها بعضی از سس ها نیز در انتقال ویروس تریستیزا دخالت دارند. مانند :
Cuscuta subinculasa
Cuscuta americana
24
Toxoptera aurantii
25
26
Toxoptera citricida
27
Aphis gossypii
28
29
Myzus persicae
30
Cuscuta sp.
31
32
مبارزه
استفاده از ارقام مقاوم
اعمال مقررات قرنطینه ای
استفاده از پایه و پیوندک سالم
ریشه کنی درختان بیمار
مبارزه با ناقلها
مبارزه با شته های ناقل CTVدر باغهای مرکبات عملی نیست،ولی درخزانه ها امکان پذیر است.
پیش ایمن سازی / ایجاد مقاومت اکتسابی
بعضی از کارشناسان بر آن شدند تا برای کنترل ترستزا،درختان را از ابتدا به نژادهای خفیف CTVآلوده نمایند.
33
منابع
بیماری های مهم درختان میوه در ایران / دکتر سید محمد اشکان / چاپ سوم / بهار 1390
http://sabzazmaclinic.blogfa.com/
34