تغذیه و ارزش مواد غذایی
مقدمه: در حال حاضر انواع متنوعی از شیرهای طعم دار با طعم کاکائو،توت فرنگی ،وانیل، موز،تمشک، شیر آبجو،قهوه و …در بازار مصرف وجود دارند که محبوب ترین آن ها شیر کاکائو است. شیر طعم دار به صورت کامل(پرچرب)یا بــــدون چربـــی تولیــــد می شود. اما طی دهه گذشته رشد تولید شیر طعم دار در دنیا غالبا" در بین انواع کم چرب و بدون چربی بوده است.
شیر: شیر حاوی کلسیم است و در برابر سرطان روده بزرگ، نقش محافظتی ایفا می کند. یکی از دلایل ابتلا به سرطان روده بزرگ و پوکی استخوان عدم مصرف شیر است. دیواره عضلانی روده بزرگ در اثر کمبود کلسیم به مرور زمان تخریب می شود و فرد مبتلا به این سرطان می گردد. ویتامین د،پروتئین ،اسید "لینولئینک کنژوگه" و اسید "بوتیریک" از دیگر مواد معدنی است که مانع تخریب این دیواره می شود. پوکی استخوان نیز از عوارض منفی مصرف نکردن شیر است زمانی که میزان کلسیم بدن انسان پایین باشد، بدن به علت فوریت فیزیولوژیکی از طریق هورمونهای پاراتیروئید استخوان، کلسیم آزاد می کند و فرد دچار پوکی استخوان می شود. استخوانهای بدن بیش از هر چیز به مواد معدنی کلسیم، منیزیم و پتاسیم نیاز دارد که این مواد نیز در شیر وجود دارد.
جدول اسیدهاى آمینه ضرورى موجود در کازئین وپروتئین هاى محلول در سرم شیر و مقایسه آن با مقدار پیشنهادى FAO (گرم اسید آمینه در صد گرم پروتئین شیر(
شیرهای طعم دار غنی شده از مواد مغذی اند,که با طعم های متنوعی تولید می شوند و دارای بسته های غذایی منحصر به فرد هستند که دارای 9 ماده اصلی و مورد نیاز بدن هستند و عبارتند از: کلسیم،پتاسیم،فسفر،پروتئین،ویتامینD، ویتامین A،ویتامین B12،ریبوفلاوین و نیاسین
شیرهای طعم دارضمن داشتن انرژی بالاتر، همانند شیر طبیعی، حاوی مواد مغذی فراوان هستند. اختلاف عمده آن با شیر، بالاتر بودن میزان کربوهیدرات کل در شیر کاکائو به خاطر افزودن ساکارز یا شربت ذرت(با میزان فروکتوز بالا) و سطح بالاتر میزان انرژی آن است. یک لیوان شیر کاکائو حاوی فیبر و آهن بیشتری نسبت به یک لیوان شیر طبیعی است. شیر و فرآورده های آن از جمله شیر طعم دار،منابع عمده کلسیم در رژیم غذایی می باشند.
توصیه شده که کودکان کلسیم مورد نیاز را از اولین غذاهای مصرفی بدست آورند.
زیرا الگوهای غذایی مناسب در دوران کودکی، در طول دوران زندگی نیز دنبال می شوند.
علاوه بر این مشخص شده که بهترین تامین کننده کلسیم مورد نیاز بدن،شیر و فرآورده های آن است. شیرکاکائو و دیگر شیرهای طعم دار حاوی مقدار بالایی کلسیم می باشند. به همین دلیل با عرضه شیر طعم دار به عنوان بخشی از برنامه غذایی مدارس (در وعده غذایی صبحانه و ناهار) مصرف شیر و جذب مواد مغذی افزایش می یابد.
به دلیل وجود نقش های تغذیه ای عمده شیرهای طعم دار آنها را بعنوان شیرهای اسانس دار برای کاربردهای رژیمی نیز تولید می شوند.از این شیر در رژیم غذایی کودکان و افرادی که دارای چربی خون بالایی هستند استفاده فراوانی می شود به گونه ای که در حین فرآوری این شیر میزان چربی را کاهش داده و بدون اینکه از ارزش غذایی آن کاسته شود می توانیم نیازهای روزانه لبنی افراد را تآمین کنیم.علاوه بر این در بهبود سلامت استخوان ها و کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان ,سرطان کولن(استخوان لگن) , سندرم متابولیک و همچنین بیماریهای قلبی و دیابت نوع 2 نقش بسزایی دارد.
شیرهای طعم دار می توانند یکسری از نیازهای تغذیه ای افراد از قبیل نیاز به گوشت و دیگر فراوردهای لبنی را نیز تآمین کنند.مصرف شیر طعم دار می تواند به صورت نوشیدنی روزانه و یا یک جزء سازنده در ترکیباتی مانند: پودینگ(دسر محتوی آرد برنج و تخم مرغ,شبیه فرنی) یا سوپ باشد.از آنجایی که نوشیدنی های طعم دار دیگر از قبیل سودا(آب معدنی گاز دار_لیموناد) و پانچ میوه (شربت الکل دار حاوی شکر و افزودنی) و… دارای مقادیر بالای شکر هستند و 50% شکر اضافی رژیم های غذایی مصرف کنندگان خود را شامل می شوند.مصرف شیرهای طعم دار که تنها 2% کل شکر اضافی را در رژیم غذایی مصرف کنندگان دارا هستند می تواند جایگزین مناسبی برای این نوشیدنی ها باشند.
این جایگزینی شیر طعم دار به جای نوشیدنی هایی که دارای مواد غذایی ضعیف و کم انرژی هستند باعث می شود که کیفیت رژیم غذایی افراد بالا رفته و نیازهای غذایی بیشتری از آنان برآورده شود. افرادی که شیرهای طعم دار را جایگزین شیرهای بدون طعم(معمولی ) قرار داده اند به نسبت میزان مصرف کل شیر آنها بسیار بالاتر از افرادی است که شیر بدون طعم(معمولی) را استفاده می کنند و یکی از دلایل آن می تواند تنوع طعم و مزه در این گونه شیرها باشد.
در یک تحقیق انجام شده دختران بین سنین 18_12 سال که از شیرهای طعم دار استفاده می کردند میزان کلسیم دریافتیشان 2 برابر مصرف کنندگان شیرهای معمولی بود.از آنجایی که شیرهای طعم دار با ویتامین D غنی می شوند این امر به بهبود وضعیت ویتامین D در کودکان و نوجوانان کمک نموده,مخصوصاً کودکانی که شیرهای معمولی را کم و یا اصلاً نمی نوشند.اهمیت مصرف شیرهای طعم دار در کمک به کودکان و نوجوانان جهت رفع مصارف توصیه شده لبنیات و مواد غذایی لبنی به طور روزانه از جمله کلسیم است.
راهکاری برای ترغیب کودکان به مصرف شیرهای طعم دار: محققین دانشگاه ساسکا چوان کانادا با افزودن شیرهای شکلاتی به ماشین آلات سکه ای (دستگاه خودکاری که با انداختن سکه کالای مورد نظر خارج می شود) راهکاری برای افزایش مصرف شیر در کودکان و نو جوانان ارائه کرده اند که این ابداع محققین کانادایی توسط آکادمی تخصصی دندانپزشکی آمریکا نیز تاًیید شده است.چون این آکادمی بر این باور است که مصرف شیرهای شکلاتی برای دندانها مفید بوده و نوشیدنی است با مواد مغذی بالا که میتواند جایگزینی باشد برای اسنک هایی که بسیار پر کالری و کم ویتامین بوده,حال اینکه اسنک های کم ارزش از لحاظ تغذیه ای به وفور در بازار بوده و توسط این دستگاه ها نیز به کثرت عرضه می شوند.
اهمیت مصرف شیرهای طعم دار در سالم ماندن دندانها: مصرف نوشیدنی هایی که دارای میزان بالایی کربوهیدرات هستند در ایجاد پلاک دندان و میزان پوسیدگی دندانها بسیار تاثیر دارد.حال چون میزان شکر مصرفی در شیرهای طعم دار به نسبت خیلی کمتر است کارشناسان به این توافق نظر رسیده اند که شیرهای طعم دار گزینه مناسبی برای سلامت دندانهاست.پژوهش ها نشان داده است که چندین عنصر سازنده در شیرهای طعم دار از قبیل: کلسیم,فسفر,پروتئین و همچنین کاکائو در شیرهای طعم دار از پوسیدگی دندانها جلوگیری می کند.
تحقیقات کارشناسان گویای این مطلب است که مصرف کنندگان شیرهای طعم دار نسبت به مصرف کنندگان دیگر فرآورده های نوشیدنی از میزان کلسیم دریافتی بالاتری برخوردار بوده و میزان کربوهیدرات و لیپید مازاد بدن آنها بسیار پایینتر است.
اهمیت مصرف شیرهای طعم دار در مکانیسم قلبی: اخیراً اتحادیه قلب آمریکا(AHA) از نقش مثبت افزودن قندهایی که به کندی جذب شده و شیرین کنندگی بالایی دارند (مانند:گالاکتوز) جهت کمک به افزایش مصرف غذاهای سرشار یا غنی از مواد مغذی مانند شیرهای طعم دار و لبنیات حمایت می کنند.یکی از دلایل محکم این اتحادیه جهت حمایت از این امر افزایش روز افزون مواد غذایی است که از نظر تغذیه ای ضعیف بوده و با داشتن طعم های جذاب و انواع شیرین کننده ها و بهبود دهنده های طعم بازار را اشباع کرده و مردم را به سوی مصرف بیشتر اینگونه غذاها سوق می دهد .حال که این مواد می توانند اثرات مخربی بر مکانیسم قلب و عروق افراد گذاشته و یک تهدید جدی محسوب می شوند.
بررسی شیرین کننده ها در شیرهای طعم دار: شیرهای طعم دار محتوی شیرین کننده های مجاز افزودنی هستند که این شیرین کننده ها می توانند مواد مغذی مانند گالاکتوز,شیره فروکتوز ذرت باشند (از جمله شیرین کننده های طبیعی)می باشند.شیرین کننده طبیعی دیگری که در شیرهای طعم دار استفاده می شود (HFCS) نام دارد که بسیار مغذی بوده و از لحاظ ترکیب ساختاری بسیار شبیه ساکاروز بوده با این تفاوت که ساکاروز دارای 50% گلوکوز و 50% فروکتوز می باشد در حالیکه (HFCS) از 55% گلوکز و 45% فروکتوز تشکیل شده است.
دیگر شیرین کننده هایی که بجای شکر می توان استفاده کرد عبارتنداز: ساخارین (Saccharine) , اسپارتام (Aspartame) , اس سولفام_K (Acesulfame_k) , نئوتام (Neotame) و ساکارالوز (Splendao) هر تولید کننده فرمول واحد و متمایزی دارد از جمله مقدار و نوع شیرین کننده هایی که در فرآورده خود استفاده می کند. بعنوان مثال میانگین یک وعده مصرفی 8 انس شیر شکلات کم چرب, دارای حدود 4 قاشق چایخوری شکر افزوده است. درحالیکه این مقدار شکر افزودنی در یک نوشیدنی غیر الکلی معمول, دارای 7 قاشق چایخوری است.
کافئین و شیرهای طعم دار: کافئین بسته به نوع و فیزیک جسمی افراد و حساسیت آنها به این ماده دارای تاثیراتی در عملکرد بدن می باشد.از تاثیرات مثبت کافئین می توان به تحریک متوسط از اثرات منفی آن می توان به تاثیر در خواب و به هم زدن ریتم خواب اشاره نمود.از آنجایی که مصرف نوشیدنی هایی با مقادیر بالای کافئین مانند چای شدت گرفته است و همچنین نوشابه های غیر الکلی مجاز هم دارای مقادیر بالای کافئین هستند,مقدار کافئین شیرهای طعم دار مثل شیر شکلات و شیر کاکائو بسیار پایینتر است.
در یک وعده 8 انسی میزان کافئین موجود در چای یخ یا( Ice Tea) 35 میلی گرم می باشد که این میزان بالا باعث ایجاد اثرات سوء کافئین در افراد خواهد شد.در مقایسه با این مقدار,کافئین موجود در شیر شکلات به میزان 7_2 میلی گرم بوده که بسیار کمتر از نوشیدنی های رایج دیگر بوده و می تواند تاثیرات مفید کافئین را در بروز دهد از جمله رفع خستگی و ایجاد آرامش در افراد.
شیر کاکائو
کاکائو به علت داشتن ترکیبات کاهش دهنده تحریکات معده ای ممکن است در افرادی که نسبت به لاکتوز شیر حساس هستند باعث افزایش تحمل آن ها به مصرف شیر گردد.
سهم مواد مغذی شیر کاکائو: شیر طعم دار ضمن داشتن انرژی بالاتر، همانند شیر طبیعی، حاوی مواد مغذی فراوان است. جدول شماره یک مقایسه میزان مواد مغذی شیر کاکائو و شیر طبیعی با چربی های متفاوت را نشان می دهد که در اکثر موارد با هم مشابه اند. اختلاف عمده آن ها بالاتر بودن میزان کربوهیدرات کل در شیر کاکائو به خاطر افزودن ساکارز یا شربت ذرت (با میزان فروکتوز بالا) و سطح بالاتر میزان انرژی آن است.
یک لیوان شیر کاکائو حاوی فیبر (به مقدار کم) و آهن بیشتر نسبت به یک لیوان شیر طبیعی است. شیر و فرآورده های آن از جمله شیر طعم دار،منابع عمده کلسیم در رژیم غذایی هستند. هفتاد و دو درصد کلسیم قابل دسترس در رژیم غذایی مردم آمریکا با این فرآورده ها تامین می شود. مصرف و جذب مناسب کلسیم در طول زندگی به کاهش خطر شکستگی استخوان ها در دوران کودکی و نوجوانی و کاهش پوکی استخوان در میانسالی و کهنسالی کمک می کند.
توصیه شده که کودکان کلسیم مورد نیاز را از اولین غذاهای مصرفی بدست آورند. زیرا الگوهای غذایی مناسب در دوران کودکی،در طول دوران زندگی نیز دنبال می شود. علاوه بر این مشخص شده که بهترین تامین کننده کلسیم مورد نیاز بدن،شیر و فرآورده های آن هستند. شیر کاکائو و دیگر شیرهای طعم دار، از جمله مواد غذایی هستند که حاوی مقادیر بالای کلسیم می باشند.
شیر طعم دار با توجه به نیازهای تغذیه ای مردم می تواند با انواع ویتامین ها و مواد معدنی غنی سازی شود. غنی سازی با ویتامین های محلول در چربیA و Dدر شیر طعم دار کم چربی یا بدون چربی بسیار رایج است. شیرطعم دار غنی شده با ویتامین D مانند شیر طبیعی منبع مهم ویتامین D است .این ویتامین جذب کلسیم بدن را افزایش می دهد و از نرمی استخوان در اثر کمبود ویتامین D پیشگیری می کند .به همین دلیل عرضه شیر طعم دار به عنوان بخشی از برنامه غذائی مدارس در وعده غذایی ناهار و صبحانه نشان داده که مصرف شیر و جذب مواد مغذی افزایش می یابد.
ارتباط ترکیبات شیر طعم دار با سلامت و رفتار افراد: شیر طعم دار نسبت به شیر طبیعی دارای ساکارز بیشتری است.برخی والدین بروز پوسیدگی دندان،ناهنجاری های رفتاری،چاقی،دیابت و… را به این شیرین کننده نسبت داده اند. البته مدارک علمی ثابت شده ای در رابطه با این ادعا بجز در مورد پوسیدگی دندان در دسترس نیست. مواد غذایی حاوی قند می تواند در فساد دندان موثر باشد اما قند به تنهایی عامل اولیه توسعه فساد نیست.
مقدار محدود ساکارز موجود در شیر کاکائو نسبت به سایر قندها به عنوان عامل فساد دندان از احتمال بیشتری برخوردار نیست. شیر طعم دار مایع است و به سرعت از سطح دندان پاک می شود و نسبت به مواد غذایی جامد حاوی کربوهیدرات (انواع شیرینی و شکلات) که به سطح دندان می چسبند،تاثیر کمتری در فساد دندان ها دارد. یافته ها نشان می دهد که فرآورده های شیر از جمله شیر طعم دار حاوی ترکیباتی است که از دندان در برابر فساد جلوگیری می کند
و مواد غذایی حاوی کازئین شیر،کلسیم،فسفر و کاکائو موجود در شیر کاکائو نسبت به ساکارز به تنهایی و یا سایر مواد غذایی لقمه ای،تاثیر کمتری در فساد دندان دارد. برعکس شیر کاکائو و سایر شیرهای طعم دار،مصرف نوشابه های غیرالکلی و نوشیدنی های میوه ای حاوی قند،به دلیل میزان قند بالای آن ها،خطــر فســـاد دنـــدان را افـــزایش می دهند
در مورد مقدار قند موجود در شیر طعم دار نیز مطرح می شود که در چاقی موثر است.باید توجه داشت که چاقی به دلیل توازن مثبت انرژی در اثر جذب کالری اضافی به مدت طولانی،کاهش فعالیت فیزیکی و یا ترکیبی از هردو فاکتور فوق بوجود می آید. در این بیماری چندین عامل از قبیل ژنتیک،عوامل هورمونی،سوخت و ساز بدن و عوامل دیگر دخالت دارند،بنابراین چاقی را نمی توان به سادگی به یک بخش از رژیم غذایی فرد نسبت داد.
شیر طعم دار مانند شیر کاکائو در انواع بدون چربی و کم چربی در دسترس است.ضمن آن که یافته های جدید نشان می دهد مصرف شیر و مواد غذایی شیــــری از افــــزایش وزن و چاقـــی جلوگـــیری می کند. تجریه و تحلیل داده های حاصل از بررسی آزمایش های تغذیه ای ، نشانگر آن است که بین مصرف مواد غذایی شیری حاوی کلسیم و چاقی بدن بویژه در زنان ، پیوستگی معکوس وجود دارد. مطالعه ای برروی 780زن در امریکا طی 12سال نشان داد که جذب کلسیم بیشتر،بخصوص از فرآورده های شیری، بــــا کاهش یا تعادل وزن بدن همراه است.
دخالت مصرف قند یا مواد غذایی حاوی قند در تشدید دیابت نوع دوم (دیابت غیر وابسته به انسولین) نیز از مواردی است که مطرح شده اما هیچ دلیل علمی مبنی بر این که مصرف قند در کنترل گلوکز خون اختلال ایجاد می کند و یا موجب بروز این نوع دیابت می شود، وجود ندارد. با این حال افزایش وزن ممکن است عامل اولیه شروع دیابت نوع دوم در افراد مستعد به لحاظ ژنتیکی باشد.
مقایسه میزان مواد مغذی یک لیوان شیر و شیر کاکائو
کافئین و تئوبرومین در شیر کاکائو: کافئین و تئوبرومین موجود در شیر کاکائو،به نسبت میزان و برخی فاکتورهای دیگر به عنوان محرک های ملایم سیستم اعصاب مرکزی عمل می کنند. گفته می شود که احتمالا" این ترکیبات بر بروز برخی اختلالات رفتاری در کودکان موثر هستند، اما هنوز مدارک علمی معتبر در تایید این نظریه وجود ندارد. شیر کاکائو در مقایسه با بسیاری از نوشیدنی های دیگر حاوی مقدار کمی کافئین (2تا7میلی گرم در هر لیوان)است.
به علاوه مقدار کافئین موجود در شیر کاکائو در مقایسه با متوسط کل جذب روزانه در کودکان(mg 38یا به عبارت دیگر mg1به ازای هر کیلو وزن بدن)بسیار کمتر است.تاثیر کافئین بر رفتار به میزان مصرف،تحمل و یا حساسیت به آن بستگی دارد.در مقادیر پایین مصرف کافئین، با آثار مثبت همراه است در حالی که در مقادیر بالاتر،تاثیر منفی آن گزارش شده است. به هر حال جذب کافئین به مقدار خیلی زیاد(بیش از 3 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)در کودکان منجر به بروز اختلالات عصبی، دردهای معده و حالت تهوع و استفراغ می شود.
در بعضی موارد گزارش شده که جذب کافئین بر توازن کلسیم و سلامت استخوان اثر منفی دارد. هر چند جذب بالای کافئین دفع کلسیم را از طریق ادرار افزایش می دهد،اما این تاثیر معمولا" جزیی است و اگر به اندازه کافی کلسیم مصرف شود،اثر کمی بر سلامت استخوان دارد. بنابراین با وجود این که در رژیم غذایی کودکان کافئین وتئوبرومین وجود دارد، اما تاکنون مدرکی دال بر مضر بودن آن ها در شیر کاکائو یافت نشده است.
مقدار کافئین بر حسب میلی گرم دریک وعده8 انسی(227گرم)نوشیدنی ها:
از ویژگی های دیگر شیر کاکائو: شیر کاکائو حاوی مقدار کمی اسید اگزالیک (6/0%-5/0%) است. این ترکیب به طور طبیعی در دانه کاکائو و دیگر گیاهان وجود دارد. اسید اگزالیک می تواند در روده با کلسیم به شکل اگزالات کلسیم که ماده ای نسبتاً نامحلول است، ترکیب و مانع جذب کلسیم شود. با این حال هیچ نوع مدرک علمی مبنی بر این که اسید اگزالیک موجود در شیر کاکائو در جذب کلسیم اختلال ایجاد کند وجود ندارد.
شاید یکی از دلایل این است که دانه کاکائو مورد استفاده در تولید پودر کاکائو اغلب به صورت تخمیری و فراوری شده است،بنابراین سطح اگزالات موجود کاهش می یابد. ضمن آن که یافته های تحقیقی انجام شده بیانگر آن است که جذب کلسیم موجود در شیرکاکائو مشابه جذب کلسیم شیر طبیعی و دیگر مواد غذایی حاوی کلسیم است .
کاکائو به علت داشتن ترکیبات کاهش دهنده تحریکات معده ای ممکن است در افرادی که حساس به لاکتوز شیر هستند باعث افزایش تحمل آن ها به مصرف شیر گردد. به همین دلیل شیر طعم دار مانند شیر کاکائو نه تنها به خوبی مورد پذیرش کودکان و نوجوانان قرار گرفته بلکه والدین،مدیران خدمات غذایی مدارس و متخصصان اطفال،مصرف این نوشیدنی را بدلیل ارزش تغذیه ای زیاد آن همواره توصیه کرده اند.
شیر طعم دار؛ به ویژه شیر کاکائو؛ در میان کودکان و نوجوانان پذیرش بیشتری دارد. بررسی انجام شده در آمریکا بر روی 12000نفر از مصرف کنندگان شــــــــــیر طعم دار مشخص کرد که بچه های کمتر از 12 سال و نوجوانان عمده ترین مصرف کنندگان آن هستند. ضمنا" مشخص شد بچه ها تمایل دارند شیر طعم دار را به جای خانه در مدرسه بخورند.
در مطالعه ای بر روی 600 کودک 8 تا13 سال،حدود78 درصد آن ها به طعم و مزه شیر کاکائو علاقه دارند و به مصرف آن در مدرسه نسبت به خانه تمایل بیشتری نشان داده اند. این علاقه سبب شده تا اکثر والدین نیز با عرضه شیر کاکائو به دانش آموزان موافق باشند.مدیران خدمات غذایی مدارس نیز دلایل حمایت خود را از عرضه شیر کاکائو به دانش آموزان،علاقه بیشتر آن ها به شیر کاکائو و مشارکت فراگیر در برنامه غذایی مدارس ابراز داشته اند.پزشکان نیز بدلیل مغذی بودن این فرآورده بویژه از نظر کلسیم و اهمیت آن برای رشد کودکان با عرضه این محصول موافق هستند
به هرحال تولید و عرضه شیر طعم دار سبب افزایش مصرف سرانه آن و در نتیجه افزایش جذب مواد مغذی در بدن می شود. به دلیل عدم وجود مدارک علمی معتبر در خصوص تاثیر برخی ترکیبات شیر کاکائو از جمله شکر، کافئین و پودر کاکائو بر سلامت مصرف کنندگان،توصیه می شود عرضه و تبلیغ مصرف شیر کاکائو از سوی مسئولان سلامت جامعه مورد توجه قرار گیرد.
شیر موز
موز: موز میوه اى است که از لحاظ میزان مواد معدنى و کالرى از جمله میوه هاى غنى بشمار مى رود . املاح ، مواد معدنى و میزان انرژى دهى در این میوه نسبت به بسیارى از میوه ها در سطح بالاترى است. با نگاهى به جدول ترکیبات زیر به این موضوع پى مى بریم.
جدول ترکیبات موجود در ١٠٠ گرم موز
وجود مقدار زیادى قند در موز ( قند قابل جذب) یکى از منابع عمده انرژى در این میوه محسوب مى شود.همچنین مقدار کم پروتئین و مقدار بالاى کربو هیدرات و فیبر موجود در آن یکى از ویژگیهاى موز مى باشد که بعدا مورد بحث قرار مى گیرد. در گذشته موز بعنوان یکى از میوه هاى مهم مورد توجه مردم بوده و امروزه نیز با شناسایى خواص و ترکیبات آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
موز تامین کننده مقدار قابل توجهى از کلسیم ، فسفر و نیتروژن کل در بدن مى باشد، همچنین میزان پتاسیم در این میوه نسبت به سایر میوه ها نسبتا بالا است. چون کمبود پتاسیم در بدن عوارض بسیارى را به دنبال دارد ، افرادى که روزانه موز مصرف مى کنند ، بخشى از پتاسیم مورد نیاز بدنشان را ازاین راه تامین مى نمایند . شیر موز که ترکیبى از شیر و موز است داراى ارزش تغذیه اى منحصر به فرد و بسیار برجسته اى مى باشد.
در این بخش به اثرات ناشى از مصرف شیر موز در درمان برخى از اختلالات گوارشى اشاره مى شود . – بى نظمى روده اى: چون شیر موز داراى مقدارى فیبر مى باشد برخى از اختلالات روده اى را برطرف مى سازد.البته در تهیه شیر موز اگر از میوه هاى رسیده استفاده شود اثر درمانى آن در مقایسه با موزهاى کال بیشتر خواهد بود.
زخم معده: شیر موز بدلیل دارا بودن پکتین داراى خاصیت جذب کنندگى مى باشد لذا بسیارى از ترکیبات شیره معده توسط پکتین جذب شده و اثرات آن کاهش مى یابد و چون موز نیز داراى خاصیت خنثى کنندگى اسید معده مى باشد ، با پوشش دادن سطح معده از بروز دردهاى ناشى از زخم معده جلوگیرى بعمل مى آورد.
یبوست : شیر موز در درمان یبوست نقش موثرى را ایفا مى کند . زیرا پکتین موجود در موز بخاطر دارا بودن حالت جذب کنندگى آب ، مواد موجود در روده را بصورت توده هاى قابل دفع در مى آورد. – اسهال :در مورد عوارض ناشى از اسهال باید گفت که یکى از مسائل مهم ، از بین رفتن عناصر مورد نیاز بدن از طریق دفع مى باشد . در این مورد مى توان به پتاسیم اشاره نمود ،که کمبود آن از طریق موز جبران شود. در کل بخاطر بالا بودن عناصر موجود در موز ، شیر موز مى تواند احتیاجات بدن را به عناصر تامین نماید.
کم خونى: مصرف شیر موز در جلوگیرى از بروز کم خونى موثر مى باشد علت آن نیز وجود آهن در موز مى باشد که مى تواند کمبود آهن را تا حدى جبران نماید. باکتریهاى روده اى : تاثیر شیر موز بر باکتریهاى روده اى را مى توان چنین بیان نمود که موز فلور میکروبى روده را به نفع باکتریهاى باسیلوس اسیدوفیلوس که جزء باکتریهاى پروبیوتیک هستند تغییر مى دهد و باعث غلبه بر آﻧﻬا مى شود.
کاهش وزن : یک جیره غذایى حاوى شیر و موز جایگزین موثرى در رژیم کاهش وزن است . معمولا این رژیم در یک دوره ١٠- ١٥ روزه قابل اجرا مى باشدو مى تواند تا وقتى که نتایج مطلوب حاصل شود ، ادامه یابد. البته در این مورد اگر از شیر بدون چربى استفاده شود مناسب تر خواهد بود.
:شیر با طعم توت فرنگی
مشخصات تغذیه: توت فرنگی یک منبع عالی از ویتامین C و منگنز میباشد. همچنین منبع بسیار خوبی از فیبر در رژیم غذایی و میزان ید هستندبه علاوه ، توت فرنگی منبع خوبی از پتاسیم ، فولات ، ویتامین B2 ، ویتامین B5 ، ویتامین B6 ، امگا – 3 اسیدهای چرب ، منیزیم ، مس و ویتامین K. یک فنجان توت فرنگی (معادل با 144 گرم) دارای43.20 کالری می باشد.
بر این مبنا داریم:
تحقیقات نشان می دهد که مصرف دوز بالای مکمل ویتامین C با بالا رفتن سن ،باعث آرتروز ، نوع آرتریت دژنراتیو می شود در تحقیقی دیگر مشخص شده است که مواد غذایی غنی از ویتامین C ، مانند توت فرنگی ، انسان را در برابر پلی آرتریت التهابی حفاظت می کند، از مطالعه بر روی بیش از 20000 مطلب نوشته شده در رابطه با بیماری های روماتولوژی ، یافته ها نشان می دهند که احتمال ابتلا به ورم مفاصل در کسانی که مقدار ویتامین C غذاهای غنی شده آنها کمترین میزان را داراست نسبت به کسانی که بیشترین مقادیر مصرف را دارند سه برابر بیشتر است.
حفاظت در برابر آرتریت روماتوئید :
خواص عسل:
این ماده زرین، غـنی و فـوق الـعـاده محصول معجزه آسای زنبـورهــای عسل است و جایگزین منـاسبـی بـرای شـکـر سفید به شـمـار مـی رود.
فواید عسل:
عسل، ماده غذایی بسیار غنی و انرژی بخشی است که هر 10 گرم آن 320 کالری ایجاد می کند و از مونوساکاریدهایی ساخته شده که به سرعت جذب می شوند و اثر انرژی بخشی خود را آشکار می کنند. علاوه بر اثر کالری زایی ، عسل دارای ویتامین های متعددی از قبیل تیامین، ریبوفلاوین، اسید نیکوتینک، اسید اسکوربیک، پیرید وکسین و ویتامین k است.
عسل ناخالص (خام) ماده ای ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ است.
خواص فیزیکی عسل، اثر ضد باکتریایی دارد و از زمانهای قدیم انسانها از خاصیت ضد میکروبی عسل سود جسته و آن را در درمان ناراحتی های پوستی از قبیل زخمها و سوختگی ها به کار برده اند و یکی از بهترین پانسمانها محسوب می شود.همچنین، عسل را در درمان بیماریهای دستگاه تنفسی و عفونت های ناحیه حلق به کار می برند و خاصیت ضد باکتریایی آن موجب اثر بخشی عسل می شود .علاوه بر اینکه عسل به عنوان شیرین کننده مغذی و طبیعی به شماره می رود، تحقیقات حاکی از این امر هستند که ترکیبات منحصر بفرد عسل، از آن یک ضد میکروب و ضد اکسیدان قوی درست می کنند.
تحقیقات نشان داده اند که به طور کلی عناصری که در عسل و موم وجود دارند می توانند از بروز سرطان و تومور جلوگیری نمایند. از این موارد میتوان به فنیل کتینوری متیل اسید، فنی اتیل دی متیل کافیت اشاره کرد. محققان بر این باورند که این ترکیبات از بروز سرطان روده جلوگیری می کنند که این امر با کم شدن فعالیت دو آنزیم با نام های فسفاتیدیلینوسیتول نوعی فسفو لیپاز C و لیپوکسیژن امکان پذیر می شود. زمانیکه عسل خام طی فرایند گرمایشی قرار می گیرد بسیاری از خواص مفید اولیه خود را از دست می دهد. عسل کارایی ورزشی را افزایش داده و موجب بهبود جراحات می شود.
اصولاً از عسل به عنوان ماده ای انرژی زا استفاده می کنند. در تحقیقات اخیر ثابت شده که از عسل همچنین می توان به عنوان یک ماده ارگوژنیک (موادی که قابلیت اجرایی ورزشکاران را ارتقا می بخشد) نیز استفاده کرد. همچنین این ماده در بهبود زخم ها و سایر جراحات نیز نقش مهمی را ایفا می کند. سال ها پیش در زمان بازی های المپیک معمولاً ورزشکاران برای بدست آوردن نیرو و توان بیشتر از مواد غذایی مخصوصی استفاده می کردند که در این میان می توان به عسل و انجیر خشک اشاره کرد.
در حال حاضر نیز عده ای از پژوهشگران تحقیقات خود را بر روی این ماده شروع کرده اند. یکی از تحقیقاتی بر روی 39 نفر ورزشکار وزنه بردار که هم شامل خانم ها می شدند و هم آقایون، انجام شد. این افراد تحت آموزش های سنگین وزنه برداری و بدن سازی قرار داشتند. آنها پس از اتمام تمرینات مکمل پروتیئن خود را یا با شکر یا مالتودکسترین و یا عسل مخلوط کرده و مصرف می نمودند. قند خون گروهی که از عسل استفاده می کردند در تمام طول مدت 2 ساعت تمرین ثابت باقی می ماند. همچنین قدرت ماهیچه ها و نیروی ذخیره شده در آن دسته از افرادی که از مکمل پروتئین و عسل استفاده کرده بودند نسبت به سایرین افزونی داشت ثابت نگه داشتن قند خون در طی تمرینات استقامتی در کنار مصرف کربوهیدرات یکی از راههای مناسب برای ذخیره گلیکوژن در ماهیچه هاست.
همانطور که مطلع هستید گلیکوژن نوعی قند ذخیره شده در ماهیچه هاست که حالت سوخت آماده مصرف را دارد. به همین دلیل ورزشکارانی که از عسل استفاده می کردند گلیکوژن کافی در ماهیچه هایشان ذخیره می شد و روز آینده می توانستند با بالاترین آمادگی و دارا بودن بالاترین میزان سلامتی در تمرینات شرکت کنند. تا این لحظه ثابت شد که عسل می تواند به عنوان منبع دیگری از کربوهیدارت به ورزشکاران کمک کند تا در بهترین وضعیت واکنش نشان دهند و می توان ادعا کرد که نسبت به تمام انتخاب های دیگر ارجحیت دارد.
همچنین عسل خام دارای آنزیمی به نام گلوکز اکسیداز می باشد که وقتی با آب مخلوط می شود، پراکسید هیدروژن تولید می کند که این ماده خود به عنوان نوعی ضد عفونی کننده خفیف شناخته می شود. علاوه بر آنزیم های خاصی که در عسل یافت می شوند و نقش مرهم را ایفا می کنند، عسل شامل آنتی اکسیدان فلاوانوید نیز میباشد که نقش آنتی باکتریال را اجرا می کند. یکی از ضد اکسیدانها، چینوسمرین نام دارد که تنها مختص به عسل می باشد.
مصرف روزانه یک قاشق عسل گردش خون در رگ ها را تسریع می بخشد و موجب تولید آنتی اکسیدانهای خاصی در بدن انسان می شود. این امر در دویست و بیست و هفتمین نشست جامعه دارویی آمریکا که در 28 مارس سال 2004 در کالیفرنیا برگزار شد، به اثبات رسید. در این همایش "هیدرون گرس" زیست شیمیدان و همکارانش 25 تحقیق مشابه را از دانشکده دیویس کالیفرنیا ارائه دادند. طی این مطالعات، افراد تحت آزمایش علاوه بر رژیم غذایی روزانه خود، یک قاشق سوپخوری عسل مصرف میکردند. پس از اینکه محققان نمونه های خونی آنها را در طی فواصل زمانی معین، بر روی نمودار بردند، به این نتیجه رسیدند که ارتباط مستقیمی میان مصرف عسل و میزان پلی فنولیک (نوعی آنتی اکسیدان) در خون وجود دارد.
روزانه یک قاشق عسل بدن را در مقابل رادیکال های آزاد محافظت می کند. عسل برای افراد سالم، کسانیکه کلسترول بالا و دیابت نوع 2 دارند، مفید میباشد زیرا عسل یکی از مناسب ترین شیرین کننده ها برای تمام گروه های ذکر شده می باشد. این در حالی است که مصرف عسل طبیعی در افراد منجر به کاهش 7 % کلسترول، 2% تری گلیسرید، 6% هموسیستین ( یکی از فاکتورهای ریسک ابتلا به بیماری های قلب – عروقی)، و 6% قند خون شد. همچنین HDL و یا همان کلسترول خوب خون آنها به میزان 2% افزایش پیدا کرد.
در بیمارانی که مبتلا به دیابت نوع دوم بودند، مصرف عسل طبیعی باعث کاهش قابل توجه قند خون در آنها گردید.بهتر است کمی عسل را صبح ها در شیر، ظهرها در ماست و یا یعد از ظهر در چای خود مخلوط کنید و از نوشیدن آن لذت ببرید. به نظر می رسد که مصرف یک قاشق عسل به طور روزانه، نیاز شما به مصرف داروهای مختلف را تا حد زیادی کاهش می دهد. عسل حاوی مقادیر زیادی ویتامین B2، ویتامین B6و آهن و منگنز می باشد.
پایان