تحلیل کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو
مشخصات پروژه
سو فوجیموتو آرچیتکتز ــ معمار اصلی: سو فوجیموتو؛ تیم پروژه: کوجی آئوکی، ناگابونو ماتسومورا، شینتارو هُما، توموکو کُسامی، تاکاهیرو هاتا، یوشیهیدو ناکازونو، ماساکی ایواتا. مهندس: جون ساتو، ماسایوکی تاکادا (مهندس سازه)؛ شرکت مهندسی کانکیوـ تاکافومی وادا، کازوناری اُهیشیما، هیروشی تاکایاما مشاوران: دفتر نورپردازیِ سیریوس (نورپردازی)؛ اِیْشی کاتسورا (رسانه/ مشاور امور کتابخانه)؛ دفتر طرّاحی تاکو ساتوه (طبقهبندی)؛ شرکت اینوئه اینداستریز (طرّاحی مبلمان) پیمانکار: تایسِی کورپوریشن ــ تسوکاسا ساکاتا مشتری: دانشگاه هنر موساشینو وسعت: ۶۴۲۰ متر مربّع هزینه: نامعلوم سال ساخت: ۲۰۱۰ محل اجرا: توکیو، ژاپن
تقسیم بندی کتابخانه
مدیریت دانشگاه، گالری کتابخانه را به دو بخش برنامه ایِ مجزّا تقسیم کرد و آنگاه تصمیم گرفت که ساختمانِ تاریخیِ آشیهارا را به موزه ای تبدیل و کتابخانه ای نیز در سایت مجاور آن تاسیس کند.
معمار،موقعیت ، کانسپت طرح
در مسابقه طراحی ساختمان جدید کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو توکیو ژاپن که برخی از معماران صاحب نام ژاپن در آن شرکت داشتند، کانسپت ارائه شده توسط فوجیموتو با عنوان جنگل کتاب، توجه هیئت داوران را به خود جلب کرد.
مساحت، سبک
گالری و کتابخانه ی دانشگاه هنر موساشینو (۱۹۶۲) یکی از عالی ترین ساختمان های مجتمع به شمار می آید که معمار یوشینوبو آشیهارا آن را طراحی کرده است. این گالری ـ کتابخانه یک بنای بتونیِ مدرنیستی است که در کامپوس ۱۱ هکتاریِ دانشگاه از جایگاه حسّاسی برخوردار است. کامپوسِ دانشگاه مثل تناوبی از وُید و تراکم، در ۴۰ کیلومتریِ غرب توکیو واقع است. ولی حتی گنجینه های معماری هم برای خود عمر مفیدی دارند که ممکن است نسبتاً زود به سر آید. بعد از ۴۰ و اندی سال که از احداث این کتابخانه گذشت، ساختمان آن دچار قولنج شد و به نظر خیلی دِمُده می رسد.
ویژگی های کتابخانه جدید
کتابخانه ی جدید به مساحت ۶۴۱۰ متر مربع که در مجاورت ساختمانِ موجودی واقع است که بازسازی و نوسازیِ آن در بهار سال ۲۰۱۰ به پایان رسیده است، یکی از چندین قطعه زمین سایت کامپوس را به خود اختصاص داده است. سایت کتابخانه محصور در میان ساختمان های آکادمیک و کافه تریای اصلی دانشگاه است و دامنه ی محدودی دارد، زیرا بسیاری از سازه های قدیمیِ کامپوس برای بازسازی و نوسازی در آینده ی نزدیک در نظر گرفته شده اند. پیاده راهِ پهنِ شمالی با درختانِ گیلاس، منطقاً بهترین مکان برای ورود به داخل ساختمان و شروع به عبور از کنار دیوارِ مارپیچِ لابیرنتی است.
ویژگی های طرح
فوجیموتو، معمار جوان ژاپنی، در سال 1994 از دانشکده معماری توکیو فارغ التحصیل شد و در سال 2000 دفتر شخصی خود را تاسیس نمود. خلاقیت وی با طراحی چندین بنای کوچک مسکونی آشکار گردید و ایده های وی به سرعت توانست توجه مجلات معماری را به خود جلب نموده و جوایز بسیاری را در مدت زمانی کوتاه از آن وی سازد. به گفته فوجیموتو، طرح اولیه کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو توکیو، تحت تاثیر کتابخانه دانشگاه تاما اثر تویو ایتوبوده است. این بنا نیز دو طبقه بوده و در ساختار فضایی ساده و روان آن، پیوند با محیط و جلب توجه دانشجویان، از اهداف اصلی طرح بوده است. نکته حائز اهمیت این طرح، ساختار اسپیرال مانند پلان است، به عقیده طراح، مخاطبین کتابخانه تمایل دارند تا در فضایی مملو از کتاب و اسناد خود را گم کرده و تا حد امکان زمان و مکان را فراموش کنند.
بررسی فضای داخلی کتابخانه
شاخصه اصلی بنا دیواره هایی است که همچون قفسه های کتاب به نظر رسیده و به واسطه ارتفاع زیاد 9 متری از نقاط مختلف محوطه دانشگاه قابل دید می باشند. ورودی اصلی بنا نیز از میان یکی از شکاف های دیواره ای که به درون محوطه دانشگاه نفوذ کرده، تعریف گردیده است. این قفسه های خالی که تمامی جداره های داخلی کتابخانه را نیز پوشانده اند به تدریج و با افزوده شدن کتاب های جدید به مخزن کتابخانه مملوء از کتاب گردیده و نه تنها موجب پویایی و تغییر در جداره های بنا می شوند، بلکه به طور غیرمستقیم حکایت از سرعت رشد و افزوده شدن کتب جدید به مخزن کتابخانه دارند.
پیوستگی فضای داخلی کتابخانه
آنچه در داخل بنا بیش از هر چیز جلب توجه می کند، پیوستگی طبقات و فضاهای داخلی است. این کیفیت فضایی خاص به واسطه ویدهایی متنوع از لحاظ شکل و ابعاد و پل هایی کم عرض در ارتفاع بدست آمده که فضاهای داخلی را از یکنواختی خارج ساخته و موجب پویایی و سیالیت بخش های مختلف بنا گردیده است.
نکته قابل توجه در مورد قفسه های کتاب ها این است که برخلاف اکثر کتابخانه ها که براساس تخمین تعداد کتب و منابع موجود، تعداد قفسه ها تهیه می شوند، فوجیموتو با این حرکت اسپیرالی و قرار دادن تعداد زیادی قفسه خالی، امکان افزودن تعداد کتابهای بیشتر به کتابخانه را فراهم کرده و جالب اینجاست که مخاطبین هم براحتی می توانند این قضیه را درک کنند و به نظر می آید، این حرکت اوج این بناست. و بزرگترین درسی که از این معمار جوان می توان گرفت، این است که معمار با اینکه تجربه زیادی نداشته، ولی توانسته با سعی و تلاش خود کاری بزرگ و نو انجام دهد. "نابرده رنج گنج میسر نمی شود؛ مزد آن گرفت جان برادر، که کار کرد"
تحلیل پلان
این مارپیچ که دیوارهای آن از قفسه های چوبیِ پشت شیشه تشکیل شده اند، در ابتدای مسیر خود یک دیوار به ارتفاع ۵/۸ متر دارد که دور ساختمان چنبر می زند و سپس قوسی برمی دارد و لایه های متّحدالمرکزی در وسط ایجاد می کند از جهات مختلفی از سمت کامپوس قابل رویت است. دیوار کذایی بلافاصله مشخص می کند که ساختمان نمی تواند جز کتابخانه چیز دیگری باشد. دانشجویان از طریق یک ورودیِ عظیم در دلِ دیوار، به داخلِ دالان کوچکی هدایت می شوند که ورودیِ اولیه ی کتابخانه به ارتفاع سه طبقه را تشکیل می دهد. پلکان خارجی که بینِ ساختمان های جدید و ساختمانِ موجود قرار گرفته، به طبقه ی دوم منتهی می شود که در آن یک ورودیِ فرعی، دو سازه را به یکدیگر متّصل و به سمت تراس سرپوشیده در عقب کتابخانه منتهی می شود.
این دالانِ تونل مانند به بخش دوطبقه ی مربوط به مجلات منتهی می گردد که بخش خیره کننده و چشم نوازی ست و در ادامه ی آن یک میز پذیرش گرد، یک اتاق مخصوص کتاب های نایاب، گالری برگه دان، و دفترهای طبقه ی همکف واقعند. اتاق های گردهمایی، پژوهش و تحقیق، و نمایش، بخشِ انبار را به دو قسمت تقسیم کرده اند. قفسه بندیِ اضافی در زیرِ زمین است و گنجایش ۳۰۰،۰۰۰ جلد کتاب را دارد؛ به این ترتیب، ساختمانِ جدید کتابخانه دوبرابرِ کتابخانه ی قدیم ظرفیّت دارد.
یک تراس در طبقه ی دوم قرار دارد که کتابخانه ی جدید و ساختمان موجود را که در آینده ی نزدیک به موزه تبدیل خواهد شد، به یکدیگر متّصل می سازد. یک گشودگی در دیوار، چشم اندازی به سمت ساختمان های قدیمی فراهم آورده است.
فوجیموتو در مورد طبقات اصلیِ کتابخانه معتقد است: «کل فضا پیوسته و متّصل است اما در دو سطح قرار گرفته است». معماری با تبعیّت از تکنیکِ حکّاکیِ پیرانِزی ٭(Piranesi) و با استفاده از پلکانِ تشکیل شده از قفسه های کتاب که جای کافی برای نشستن را نیز فراهم می آورند، و وُیدهای عظیمی که طبقه ی دوم را «منفذدار» ساخته اند و شبکه ای از راهروهای عریضی که راه شان را از میان قفسه های غول آسا باز می کنند، مرز میانِ طبقات بالا و پایین را از میان برداشته و مخدوش ساخته است. در کنار پلکان ملایمی که به قرائتخانه منتهی می شود، آسانسورها و یک پلکان محصور قرار دارد که مسیرهای بدیلی برای دستیابی به طبقه ی فوقانی را در انتهای ساختمان فراهم می آورند.
هرچند عناصر برنامه ایِ محصور در ساختمان، تا حدّ زیادی طبقات تحتانیِ مارپیچی را از دیده ها پنهان نگاه می دارند، طبقات فوقانی که قفسه های سرتاسریِ از کف تا سقف، به کرّات حول میز پذیرش در وسط اتاق آن را دور زده اند، به وضوحِ بسیار پیدا هستند.
بررسی قفسه ها
بین قفسه های مارپیچ به ارتفاع تقریباً ۵ متر، و مبلمان و نورافکن های کتابخانه، مناطق عملکردی قرار گرفته اند. قفسه های کم ارتفاع که با دقت بسیار برای دسترسیِ آسان در نظر گرفته شده اند، حلقه های لایه بندی شده فضا را از خود انباشته اند، و میزهای مشترکِ کاربرانِ کتابخوان، میزهای یک نفره و صندلی های خاصّی که از مجموعه ی اختصاصیِ دانشگاه انتخاب شده اند، مناطق مخصوصِ نشیمن و قرائت را به تفکیک مشخّص و تعریف کرده اند.
نورپردازی کتابخانه
نورپردازیِ کتابخانه در عبور از فضای تو در توی کتابخانه به کاربران یاری می رساند. ردیفی از نورهای نقطه ای در بالکن ها، و مجموعه ای از لامپ ها بالای میز پذیرش قرار گرفته اند. فوجیموتو توضیح می دهد که: «عبور از دالان کتابخانه مثل عبور از وسط جنگل است. نوری که از یک سمت می آید شما را به پیشتر رفتن به آن سو ترغیب می کند». در طول روز، نورِ خورشید، نورِ محیطِ کتابخانه را تقویّت و کل سالن را به ملایمت نورباران می کند. علاوه بر پنجره های وسیع، نورگیرهای سقفی با پانل های شیشه ایِ مات، سقف را شیاردار و اتاق را از اشعه ی لطیفی آکنده ساخته اند. درست در زیر آن ها، یک سقف کاذب با پَنل هایی از جنس پولی کربنات به شکل شش ضلعی (لانه زنبوری)، شیارها و دیرک های سقف را پنهان نگاه می دارند و نور واردشده را نیز منتشر می کنند. سطح پنل های شیشه ای که انعکاسِ آینه ایِ قفسه های پایین شان هستند، ردیفِ کتاب ها را منعکس می کنند و به واسطه ی آن ها است که به نظر می رسد قفسه ها تا بینهایت گسترش یافته اند.
فضاسازی به صورت قفسه هایی کوتاه و چندین مکان برای نشستن در میان ردیفِ بیپایانِ مارپیچی انجام شده است. بالای سر خوانندگان لامپ های معلّقی نور واردشده در طول روز را تکمیل و تقویّت می کند. نور خورشید که از طریق نورگیرهای سقفی «فیلتر» می شود و به داخل می آید.
در این دیوارهای پوشیده از قفسه، منافذ مستطیلی در اندازه ها و ابعاد مختلفی وجود دارد که هرکدام شان از الگوی خاصّی تبعیّت می کنند. اینها در هندسه ی متّحدالمرکز «تخفیف» ایجاد می کنند، داخل قاب ها را دوباره قاب بندی، و در فضا با ایجاد عمق میدان و همزمان ایجاد گسست در دیوار، طبقه بندیِ کتاب ها را تسهیل می کنند. این سیستمِ طبقه بندی در قسمت های سه گوش گوه ای شکلی انجام می شود که به صورت شعاعی از میز پذیرش منشعب شده اند. هریک از این قسمت های گُوه ای، به طبقه ی شماره خورده ی خاصّی مربوط هستند؛ تابلوهای عمود بر قفسه ها هر قسمت را تعریف کرده اند.
بررسی سازه
چوب زیزفون سبُک در ساخت قفسه ها به کار رفته که آن ها را در حدّ فاصل مبلمان و معماری قرار داده است. پارتیشن ها دید از پشت ندارند و به سازه ی فولادیِ کتابخانه پیچ شده اند. سازه ی فولادی، در ضمن، یک سیستمِ دیرک و ستون است که به یک پیِ ضدّ آتش وصل شده است. به نقل از معمار فوجیموتو: «ستون ها واقعاً شبیه بَست های کوچک هستند». به دلیل هیبت غریبِ دیوارها و منافذ بیقاعده ای که در آن ها است، ستون ها نمی توانند به صورت شبکه به کار گرفته شوند. ولی حجم عظیمِ قفسه ها فضای زیادی برای جایگیریِ دیرک ها و ایجاد ثبات در آن ها فراهم آورده است. در بیرون ساختمانِ کتابخانه، قفسه ها رنگ قهوه ایِ سیری دارند و به منظور امنیت بیشتر، پرداختِ ضدّ آتش و حرارت دارند. این قفسه ها علاوه بر نامرئی و عایق بودن، سخت افزاری که نمای بیرونی را ایجاد کرده از نظرها پنهان ساخته اند. جام های شیشه هرکدام به مساحت ۲۷/۰ متر مربّع ظاهراً در برابر قفسه های چوبی معلّق هستند. بست های فلزی، این جام ها را که ۶/۷ میلیمتر ضخامت دارند به سازه ی فولادیِ ساختمان متّصل ساخته اند.
کتابخانه ای که معمار سو فوجیموتو ساخته، علاوه بر ایجاد هیجان و انگیزه در کامپوسِ قدیمیِ دانشگاه هنرِ موساشینو، بنایی برای تجلیل از مقامِ شامخ کتاب نیز محسوب می شود، آن هم در عصری که آینده ی مکتوبِ چاپی، آینده ای مبهم و نامعلوم است. معمار می گوید: «امروزه هرکس می تواند در رستورانِ مک دونالد هم کتاب بخواند. ولی لذّت، تمرکز و تمدّد اعصابی که در یک کتابخانه در محاصره ی کتاب های کتابخانه ایجاد می شود، تجربه ی خاصّی ست که به وصف در نمی آید».
منافذ موجود در قفسه های مارپیچی چشم اندازهای داخلی را وسعت می بخشند و در فضا عمق میدان ایجاد می کنند. تاکو ساتوه این منافذ را طرّاحی کرده است. او با استفاده از ارقام بسیار بزرگ سفیدرنگ که به قفسه ها الصاق نموده طبقه بندیِ کتاب ها و استفاده ی کاربران از آن ها را آسان ساخته است.
البتّه ساختمان کتابخانه هنوز عطشِ سیری ناپذیری برای کتاب دارد. هم داخل و هم خارج از آن بی شمار قفسه ی خالیِ کتاب وجود دارد. فوجیموتو اول به دیوارهایی از کتاب فکر کرده بود که از کف تا سقف ارتفاع گرفته باشند. فقط هفت ردیف اول هر ستون قابل استفاده هستند و قفسه های بالای ۸/۱ متر به ابزارهای خاصّ برای مقابله با زلزله و نیز نردبانی برای دسترسی نیاز دارند. فوجیموتو کار خود را اینطور توجیه کرده است: «بعد از تکمیل کتابخانه، فکر کردم خالی بودنِ قفسه ها شاید خیلی هم بد نباشد. اگر همه ی قفسه ها را پر می کردم، کتابخانه به یک گنجه ی بزرگ کتاب تبدیل می شد. امّا حالا که خالی رهایش کرده ام، پر از امکانات بالقوّه به نظر می رسد».
منبع
https://www.arthut.ir/library/588-art-university-library.html
http://aoaonline.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%88-%D8%B9%D9%84%DB%8C/
http://www.arganmemari.com/article/Architecture-Library-of-the-University-of-Art.html
تحلیل کتابخانه
بررسی معماری کتابخانه
تحلیل کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو-ژاپن
کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو-ژاپن
پلان کتابخانه
نمونه موردی خارجی کتابخانه
در این فایل کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو واقع در ژاپن مورد تحلیل قرار گرفته است. این فایل در قالب پاورپوینت و دارای 38 اسلاید می باشد. این فایل برای رشته معماری تهیه شده است