پاورپوینت تحلیل و بررسی معماری خانه بهنام تبریز

تحلیل و بررسی معماری خانه بهنام تبریزی
1

فهرست:
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3
معماری خانه بهنام …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5
ساختمان ییلاقی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 14
ساختمان اصلی و ایوان جنوبی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 16
ایوان شمالی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17
حوضخانه عمارت بهنام گنجه ای ………………………………………………………………………………………………………………………….. 18
منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

2

مقدمه:
تبریز در طول تاریخ خود با فراز و فرودهای بسیاری روبه رو بوده است. این شهر در دوره قاجار به شکوفایی رسید؛ به طوریکه در این دوره به عنوان مهم ترین و پیشروترین شهر ایران شناخته می شد. شهر تبریز به عنوان مرکز ولایت عهدنشین عصر قاجار و دومین شهر پررونق کشور، از لحاظ داشتن خانه ­های قدیمی ، درخور توجه است. حدود ۳۰۰ خانه قدیمی ارزشمند در شهر تبریز وجود دارد که خانه بهنام یکی از آن ها به شمار می رود و امروزه به یکی از جاهای دیدنی تبریز تبدیل شده است.
خانه بهنام یا بهنام گنجه ای یا قدکی بنایی مربوط به سال های پایانی دوران زندیان و سال های آغازین دوران قاجار است و به عنوان یک خانه مسکونی ساخته شده است. اکنون بخش اداری دانشگاه هنر اسلامی تبریز در این خانه مستقر است. در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، این خانه نوسازی و با نقاشی هایی تزیین شد. در بازسازی اخیر این خانه، تاکنون چند نگارگری ایرانی فرسکو کشف شده است که هم اکنون در حال تعمیر شدن توسط متخصصان هستند.
3

4

معماری خانه بهنام
مانند بسیاری از خانه های قدیمی ایرانی، این خانه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است و شامل یک ساختمان اصلی، به عنوان ساختمان قشلاقی و یک ساختمان کوچک به عنوان ساختمان ییلاقی است. ورودی این ساختمان از کوچه مشیر دفتر و از طریق دالانی در پشت خانه قدکی صورت می پذیرفته است. از سردر به هشتی و از هشتی به حیاط باغچه وارد می شود. طنبی بزرگ شرقی- غربی است. پنجره های اروسی آن با شیشه های رنگی به شمال و جنوب باز می شود. ایوان ستوندار در جنوب طنبی رفیع و بلند است. ارتفاع ستون های ایوان شمالی معادل ارتفاع طنبی است. اتاق های گوشوار در طرفین طنبی قرار گرفته اند.
بیرونی آن شامل طنبی (هفت دری)، کله ای و اتاق است که در ضلع شمالی حیاط شکل گرفته اند. در طنبی ارسی دار آن که درای ایوان ستون دار با تزیینات گچی است، نقاشی های بسیار زیبایی بر دیواره ها و سقف ها نقش بسته است. تزیینات و نقاشی های موجود در طاقچه ها، شومینه طنبی و اتاق های جنبی نیز چشمگیر است. در ضلع جنوبی بیرونی نیز فضاهایی شامل تراس تابستانی با ستون ها، سرستون های گچی مقرنس کاری و نیز فضای ورودی و چند اتاق دیگر دیده می شود.
5

زیر اتاق طنبی حوضخانه است. سقف حوضخانه گنبد با کادربندی آجری و با سکوهای جانبی و حوض سنگی دارای جلوه خاصی است. تناسبات معماری، وسعت ساختمان و تنوع طاق ها و گنبدها در سقف زیرزمین جالب توجه است. علاوه بر تناسبات کلیه اندام های بنا که چشمگیر است، نمای ساختمان دارای انواع طرح های آجرکاری است. ظرافت اروسی ها، آیینه کاری و گچ بری سقف ایوان و تنوع کاربندی های آجری، آرایش حوض و باغچه و رف بندی اتاق ها با کیفیت عالی است.

6

7

8

در ضلع شرقی و غربی، حیاط بیرونی به دیواره هایی که دارای طاق نما هستند، محدود است. اندرونی خانه در شمالی ترین بخش ساختمان قرار گرفته که طرفین آن را اتاق هایی در قسمت شرق و غرب و مشرف به حیاط اندرونی تشکیل داده اند. پشت بام اتاق های اندرونی به صورت مهتابی استفاده می شود. این بخش ساختمان دارای زیر زمین نیز است که اتاق های زیر طنبی برای نشیمن تابستانی و دیگر اتاق ها به صورت انباری و مطبخ در آن، مورد استفاده قرار می گرفت
9

ایوان جنوبی برای نشیمن تابستان و ایوان شمالی دارای ستون های چوبی گچ اندود با سرستون های گچبری شده است. پیشانی ساختمان دارای گچبری و طاق نماهای طرفین ایوان جنوبی مقرنس کاری است. در بنای قسمت غربی که تخریب شده اصطبل، مطبخ و توالت قرار داشته است. مساحت اعیانی این ساختمان ۸۴۰ متر مربع و مساحت عرضه آن ۹۰۰ متر مربع است و منظره بیرونی آن به دلیل گچبری های هنرمندانه، نمای آجری سرخ گون و حوض آسمانی رنگ در وسط حیاط، خیره کننده است.
10

11

12

13

ساختمان ییلاقی
در این عمارت، ساختمان کوچک یا ییلاقی به گونه ای طراحی شده است که از سقف آن به عنوان مهتابی استفاده می کردند. مهتابی بخشی از بناست که مانند یک ایوان است، اما سقف ندارد. در تعریف مهتابی از دیدگاه معماری آمده است که این بخش از عمارت، در بیرونی ترین قسمت ساختمان قرار می گیرد و معمولا از سه طرف محصور شده و فقط یک طرف آن باز است. مهتابی در شمالی ترین بخش خانه قرار گرفته که چند اتاق در این قسمت وجود دارد.
سبک چینش و قرارگیری آجرها در این بخش از خانه نیز زیباست. همین طور در این قسمت، اتاق های کناری دارای زاویه ای هستند که باعث شده تا به حیاط مشرف شوند. این بخش که به عنوان اندرونی مورد استفاده بوده، شامل چند اتاق، مطبخ و زیرزمین نیز می شده است. زیرزمین به عنوان نشیمن تابستانی مورد استفاده قرار می گرفته و بخش اندرونی برای سکونت بانوان عمارت، فرزندان و خدمت گزاران در نظر گرفته شده بود. ایوان جنوبی نشیمن تابستانی و مربوط به ساختمان اصلی است که توضیحات مربوط به ساختمان اصلی را در ادامه خواهیم گفت.
14

15

ساختمان اصلی
زیباترین و اصلی ترین تزیینات مربوط به عمارت اصلی است. گچ کاری ها، نقاشی و دیگر تزییناتی که در این بخش وجود دارد، چشم هر بازدیدکننده ای را خیره می کند و آن ها را به دیدن جزئیات و هنری که در ساخت بنا وجود دارد، دعوت می کند. ساختمان اصلی خود دارای بخش های مختلفی است که هرکدام را جداگانه بررسی خواهیم کرد.
ایوان جنوبی
ایوان جنوبی تزیینات گوناگونی دارد که شامل پنجره اُرسی، ایوان هایی با سقف مقرنس، آجرکاری و سرستون هایی گچ کاری شده است. قسمت پیشانی ساختمان هم گچ کاری بسیار زیبایی دارد که تماشای آن چند دقیقه ای شما را مشغول می کند. ستون های بلندی هم که در ایوان جنوبی است، خود بر عظمت و ابهت بنا می افزاید. از همین قسمت می توانید طُنبی عمارت اصلی را نیز ببیند. طنبی عمارت بهنام به صورت شرقی و غربی است و در طرفین آن هم اتاق هایی وجود دارد که به گوشواره معروف اند. در این فضا شما می توانید طاقچه و شومینه نیز ببینید که دارای نقاشی های بسیار چشم نوازی نیز هست و بر زیبایی فضای داخلی عمارت افزوده اند.
16

ایوان شمالی
قسمت شمالی عمارت اصلی هم دارای پنجره هایی ارسی است و زیبایی خاص خود را دارد. ایوان شمالی هم از ستون هایی بلند بهره مند است که جنس آن ها از چوب بوده و با گچ پوشیده شده اند و قسمت بالایی آن ها نیز گچ کاری و تزیین شده است. این طنبی به سمت زاویه جنوبی قرار گرفته، جایی که ایوان جنوبی و نشیمن تابستانی قرار دارد.
17

حوضخانه عمارت بهنام گنجه ای
در قسمت زیرین طنبی، یک حوضخانه قرار گرفته است که این حوضخانه از حیث معماری و زیبایی چیزی از یک اثر هنری کم ندارد. طراحی خود حوض، آجرکاری اطراف و سقف های گنبدی همگی دست به دست هم داده ‎اند تا شما حس بسیار خوبی را در این حوضخانه داشته باشید و از دیدن آن لذت ببرید. البته این عمارت دارای حوض های دیگری نیز در حیاط است اما فضایی که در بخش زیرین طنبی برای حوضخانه ایجاد شده و نمای معماری این بخش بر جذابیت آن افزوده است.
18

در قسمت غربی عمارت نیز بناهایی وجود داشته که دارای کاربری های مختلفی بوده اند، اما اکنون تخریب شده اند. این بناها شامل اصطبل، مطبخ و سرویس بهداشتی بوده است. غیر از این مورد باید به طاقی هایی که در قسمت غربی و شرقی حیاط جنوبی عمارت اصلی قرار گرفته اند نیز اشاره کنیم که مشابه آن ها را در خانه های تاریخی مختلفی می بینیم.
گفتنی است این بنا به دست دانشگاه هنر تبریز مورد بازسازی قرار گرفته است، در این بازسازی ها، فرسکوهایی (نقاشی هایی مرتبط با هم که بر روی گچ، دیوار، سقف و غیره انجام می گیرد) نیز پیدا شد که برای مرمت به دست متخصصان این حوزه سپرده شدند.
19

20

منابع:
https://www.kojaro.com/attraction/6258-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85/
https://www.karnaval.ir/things-to-do/behnam-house-tabriz

21