به نام خدا
تحلیل فضاهای شهری
طراحی فضاهای شهری مساله ای است که متخصصین امر در مورد چگونگی انجام آن اتفاق نظر کامل ندارند و هر یک بر اساس تخصص خود به آن می نگرند. در این کتاب فضاهای شهری در رابطه با رفتارهای استفاده کنندگان از آن فضاها بررسی می گردد.
ماهیت و چگونگی فعالیت هایی که در فضاهای شهری صورت می گیرند بطور کلی به دو عامل عمده و اساسی نسبت دارند: عامل فرهنگ و عامل محیط (یا خصوصیات فضایی- کالبدی). لیکن نحوه و میزان تاثیر این دو بر نحوه وقوع فعالیت ها که همان رفتارها و یا به عبارت صحیح تر الگوهای رفتاری باید باشد یکسان نیست.
در حالیکه هر گونه امکان تغییر در فرهنگ یا در الگوهای رفتاری به صورت مستقیم و در کوتاه مدت وجود ندارد، لیکن می توان با استفاده از طراحی، فعالیت های مناسب را حمایت و فعالیت های نامناسب را تحدید نمود. بر این اساس می توان در طراحی خیابان ها با استفاده از عوامل و عناصر فضائی، کالبدی و ادراکی مناسب فضاهائی به وجود آورد که انجام فعالیت های مطلوب را تسهیل و از انجام فعالیت های نامطلوب ممانعت به عمل آورد.
مقدمه
تعریف میدان:
میدان بر حسب ضرورت های مکانی و زمانی نقش و عملکرد های مختلفی به خود گرفته است. آنچه امروزه در مورد میدان های شهری مطرح است چگونگی فرم، نوع استفاده و پیوند آنها با بافت شهری است؛ در حالی که اکثر میدان های نوساز شهری در ایران فاقد طراحی صحیح برای این ویژگیها است و تنها از جنبه معماری قابل بررسی است و بیشتر، محوطه ای است که به آن میدان اطلاق می شود و در عمل به اشغال وسایل نقلیه درآمده و به کلی تغییر شکل یافته است.
تحلیل فضاهای شهری
میدان تجریش
تاریخچه میدان تجریش
تجریش از 950 سال پیش طجرشت خوانده می شد پیرمردان درباره محله قدیمی تجریش می گفتند که از نزدیک پل رومی درجاده شمیران رو به شمال که می رویم سمت راست روی تپه باغی بزرگ به نام گل باوکان بوده و دهکده تجریش در لین محدوده قرار دشت .تجریش در قدیم مرکز بخش شمیران بوده که دارای سه محله بود : 1- محله بالا 2- محله پائین 3- محله قلعه نو – زعفرانیه ، محمدیه ، ناودانک ، جعفرآباد ، و در سفر نامه مارکوپولو از این محله و چنار معروف امامزاده صالح یاد شده است .
جبهه شمالی تجریش به دامنه البرز منتهی می گردد .
محلها وحومه شهر تجریش
تجریش قدیم دارای سه محله بوده است :
.محله بالا
.محله پایین
.محله قلعه نو و حومه آن :
زعفرانیه، محمدیه ،ناودانک، جعفرآباد، رضاییه، کاظمیه .
معرفی میدان
خیابان ها و اماکن پیرامون
خیابان ها و کوچه هایی که به میدان تجریش می پیوندند به ترتیب پاد ساعتگرد عبارت اند از خیابان شهرداری، فناخسرو، جعفری، جلالوند، ملکی، ولی عصر، دربندی، ثقفی و کوگل. خیابان شهرداری بین میدان تجریش و میدان قدس قرار دارد و کوگل کوچه ای است که به امام زاده صالح ختم می شود. خیابان های:بوعلی ، صاحبی ، آشتیانی منفرد و حکمت از جمله خیابان هایی هستند که دارای استاندارد خیابان سازی نیستند و نیز این خیابان ها جزء مناطق قدیمی و فرسوده تجریش قرار دارند.
توصیف میدان ومحدوده آن
مرکز شهری تجریش واقع در شمال تهران، به منظور طراحی منظر شهری انتخاب گردید. بر اساس مطالعات انجام شده بر پیشینه منظر شهری و روش های رایج امروز، این رساله از یک دیدگاه کلی هویتی-اجتماعی برخوردار گردید. با به کارگیری روش تحقیق کیفی، ابتدا به شناسایی مکانها و فعالیت های تاثیر گذار منطقه، که در حوزه نام تجریش قرار می گیرند، پرداخته شد. ویژگی های کالبدی-اجتماعی منطقه شامل ویژگی های طبیعی، معماری و شهرسازی و نیز فعالیت ها و رخدادها بررسی گردیدند. بازار تجریش، میدان تجریش، باغ فردوس و امامزاده صالح به عنوان نقاط عطف کالبدی-فعالیتی شناسایی شدند که در آن ها فعالیت های تجاری، اجتماعی، ترافیکی، فرهنگی و مذهبی صورت می گیرند. ضمن توجه به چشم انداز های طبیعی و تاریخی، یافتن اولویت طراحی از میان این نقاط عطف، بر اساس نیازهای عاجل فعالیتی-اجتماعی با در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی مهمترین وظیفه طراح منظر در این مرکز شهری تشخیص داده شد.
نقطه کانونی میدان تجریش، واقع در ضلع جنوبی گره ترافیکی (به اصطلاح میدان) فعلی، به عنوان اولویت طراحی ساماندهی منظر انتخاب گردید. پایبندی به اصول توسعه پایدار، در نقد طرح های فرا دست و طرح های موضعی پیشین و نیز در روند انتخاب اولویت طراحی و طراحی، از دیگر اهداف این رساله بوده است. در طرح نهایی با توجه به امکانات توپوگرافیک محل، تراسهای وسیع چند عملکردی در چند تراز با دید مناسب به چشم انداز های طبیعی محل ایجاد گردید. این تراس ها بطور اختیاری در بر گیرنده فعالیت های اجتماعی هستند. بخشی از حمل و نقل عمومی به زیر زمین منتقل شد و بخشی نیز در سطح منطقه مکان یابی و پراکنده شد. فضای تفرجی حاشیه مسیل مقصود بیک با عملکردهای کافه-رستوران و استراحت در فضای باز نیز، با حد اقل مداخله در فضا های تجاری لبه خیابان، احیاء گردید.
ارزیابی میدان
جریان عبوری از اطراف موانع یکی از مسائل مهم در مباحث هیدرودینامیک می باشد که توجه محققان بسیاری را نیز به خود جلب نموده است. براین اساس مطالعات آزمایشگاهی و عددی متنوعی تاکنون شکل یافته است. در میان مطالعات فوق روش گرداب بعنوان یکی از روش های نسبتا موثر جهت شبیه سازی جریان در شرایط مختلف شناخته شده است. در این مدل جریان غیرلزج و غیرقابل تراکم فرض می گردد، ولی اصلاحات لازم جهت کاربرد مدل در شرایط واقعی نیز قابل اعمال می باشد. در مقاله حاضر مدل گرداب جهت ارزیابی میدان اطراف یک استوانه در فضای دور از مرزهای هندسی بکار برده شده و نتایج حاصل با نتایج آزمایشگاهی گزارش شده مقایسه گردیده است. نتایج بدست آمده که با تاکید بر نیروهای لیفت و دراگ ارائه گردیده موید توانائی مدل در پیش بینی میدان در اطراف موانع دارد .
ساختار محتوایی
هدف از تحقیق این است که با بررسی و تخلیل کمی و کیفی فضاهای موجود در میدان تهران از یک طرف و الگوهای رفتاری استفاده کنندگان متعدد و متنوع آن از طرف دیگر، نقاط و جنبه های بحرانی رقابت و تضاد در استفاده از فضاهای موجود در خیابان ها را به خصوص از دید عابر پیاده شناخته و عوامل و علل به وجود آمدن این تگناها و بهبود وضعیت های نامطلوب و سامان بخشیدن کلی به فضاها را ارائه نمود. تاکید اصلی طرح بر روی الگوهای رفتاری پیاده ها و عدم انطباق این الگوها با فضاهای موجود در خیابان ها است.
اختصاص درصد قابل ملاحظه ای از سطح شهر به میدان و میدان به عنوان یکی از فرم اصلی شهر محل اتصال و ارتباط فضاها و فعالیت های شهری به یکدیگر است .میدان به عنوان نماد فرهنگی است ویکی از مهمترین وسیله و ابزار طراحی شهری بشمار میاید.
میدان تجریش
تجریش مرکز شمیران ودر قسمت شمالی تهران واقع است . تجریش از قدیم یکی از مراکز مهم تهران بوده واز آب وهوای مطلوبی برخوردار است.
این میدان در منطقه یک شهرداری تهران واقع است .از شرق به محله دزاشیب واز غزب به اوین واز جنوب با محله قلهک و ونک همجوار است
نقشه راهنمای تهران و موقعیت میدان تجریش
عکس هوایی
سلسله مراتب دسترسی
دسترسی ها
دسترسی ها
دسترسی اصلی
دسترسی نیمه اصلی
دسترسی فرعی
محدوده سایت
خیابان ولیعصر
میدان تجریش
خیابان شهید دربندی
خیابان آیت الله ملکی
خیابان شهید جلالوند
خیابان شهید برادران فنا خسرو
خیابان شهرداری
نقشه وضع سابق میدان
نقشه وضع موجود میدان
کاربریها
تجاری
بهداشتی و درمانی
آ موزشی
فرهنگی و ورزشی
مذهبی
اداری
فضای سبز
مسکونی
فضاهای عمومی و خصوصی
فضاهای عمومی نسبتا زیادی در هسته مرکزی سایت قرار دارند : باعث پویایی و زنده بودن میدان تجریش
عدم جوابگویی فضاهای خدماتی به جمعیت عبوری
اختصاص داشتن قسمت عمده فضاها به سواره
توجه کم به توده پیاده
فضاهای عمومی
فضاهای نیمه عمومی
فضاهای خصوصی
فضاهای پر و خالی
فضای باز : قسمت مرکزی واقع در هسته اصلی سایت
شکل گیری فضاهای ساخته شده حول هسته مرکزی
خصوصیت فضای باز نسبتا بزرگ واقع در مرکز سایت :
دارای پتانسیل بسیار خوبی برای یک فضای باز شهری
دارای بدنه غیر قابل قبول در مقابل فضای ساخته شده/ بدون برنامه / بسیار متراکم
عدم جوابگویی و کم حجم بودن فضاهای خالی و به اصطلاح دسترسیهای درون این بخش متراکم
عناصر شاخص سایت
عناصر شاخص موجود در سایت باعث شده تجریش به یکی از مهمترین فضاهای شهری تبدیل گردد .
بارز ترین فضا : امامزاده صالح ( عناصر تاریخی مذهبی )
وجود دو رودخانه در مسیر شمال به جنوب و دید و منظر شمال و جنوب سایت
امامزاده صالح
مدارس
دفتر پست
مساجد
رودخانه مقصود بیگ
وضعیت ترافیکی سایت
سایت دارای ترافیک سنگین
اطراف میدان ترافیک سنگین
دسترسیهای منتهی به میدان دارای ترافیک سنگین
عوامل
جمعیت عبوری زیاد
فقدان توقفگاه کافی
جایگاه نامناسب توقفگاه اتوبوس از لحاظ دسترسی
شکل گیری نا مناسب دسترسی ها
ترافیک سنگین
جهت مسیر
ترافیک
بدنه های موجود درسایت
بدنه های موجود در سایت : نامناسب
فزسوده
جدید
عدم هماهنگی
جبهه جنوبی میدان فاقد بدنه
( جلوه فرم بصورت ضعیف )
جداره جنوبی
کف سازی
چهره زیبای شهری
کفسازی مرتب وزیبا : باعث تشویق و هدایت افراد می شود .که این نوع کف سازی را در اکثر نقاط میدان می بینیم اگرچه در کل میدان یک دست و چنان هم از مصالح مناسب استفاده نشده اما در کل قابل قبول می باشد
چند نوع از کف سازیها در حاشیه میدان
برنامه ریزی و طراحی دقیق باعث انسجام و شخصیت سازی عناصر شهری در مقیاس کوچک شده و حریم آنرا حفظ می کند .
لبه ها ی موجود درسایت
لبه ها از نقاط مهم بصری می باشند. جنس مصالح به کار برده موجب انسجام و امنیت می شود .
عناصر هدایت کننده می توانند کمک شایانی به کاهش ترافیک کنند اما فرم و شکل آن نشان دهنده شخصیت و فرهنگ شهروندان می باشد .
فضای سبز:
در این میدان به علت ترافیک سنگین خودرو و کمبود فضا، فضای سبز و باز چندانی به چشم نمی آید اما مرکزیت میدان تماماٌ به فضای سبز تبدیل شده که در ترافیک سنگین برای کمک به تصفیه هوای میدان بسیار می تواند مفید باشد.
فضای سبز
الگوهای رفتاری
موانع و مشکلات
ایستگاه حمل و نقل عمومی
از این ایستگاه به هشت مقصد مختلف می توان رفت که عبارتنداز:1-انقلاب2-آزادی3-آریا شهر 4-ونک 5-ولیعضر6-ازگل 7-کرج
ایستگاه تاکسی
ایستگاه تاکسی
مبلمان شهری
وضعیت مبلمان شهری سایت :
بسیار نابسامان
عدم برنامه ریزی و کنترل
اضافه شدن بخشی جدید در هر دوره
قرارگیری تابلوهای تبلیغاتی فراوان
نور پردازی نا مطلوب
مبلمانهای شهری فرسوده و غیر قابل استفاده
مبلمان شهری: کیوسک تلفن:
مبلمان شهری :
نیمکت:
در حاشیه میدان نیمکت های برای استراحت فراهم شده که اکثریت آنها در دو قسمت میدان به علت وجود فضای بیشتر مستقر شده اند، یکی بین خیابان شهرداری و خیابان دربندیو دیگری هم بین خیابان شهرداری و فنا خسرو قرار گرفته
چند نمونه از نیمکت های موجود در حاشیه میدان
چند نمونه از نیمکت های موجود در حاشیه میدان
سطل زباله
صندق صدقه
صندق پست
مبلمان شهری:
در حواشی میدان سطل زباله به اندازه کافی و منطقی وجود دارد اما یک مشکل هست که این سطل ها فقط در شب خالی می شود که در طول روز زود پر می شود که کسبه و عابرین مجبور می شوند که آشغال را در کنار سطل ها بگذارند که باعث آلودگی می شود
اضافه شدن بخشی جدید در هر دوره
صندق صدقه هم به اندازه کافی در قسمت های مختلف میدان وجود دارد که به نظر کمی بیش از اندازه می باشد .
کاربری خد مات رفاهی کاربری خد مات رفاهی
خدمات رفاهی در این میدان به اندازه کافی وجود دارد که جوابگوی حداقل خواسته استفاده کنندگان می باشد
پل هوایی:
یکی دیگر از خدمات شهری که در ابتدایی خیابان شهرداری قرار دارد پل هوایی است که از پله های برقی استفاده می شود که همین امر باعث شده که استفاده کنندگان از آن زیاد باشد
کاربری نظامی:
کاربری فرهنگی:
نقاط بحرانی
وجود ساختمانهای مرتفع در جبهه شمالی سبب به خطر افتادن دید منظر طبیعی گردیده است .
تابلوها :
تابلوها که در میدان هستند خیلی بی سامان و خیلی بی نظم هست که هیچ نوع سازمانی ندارد و هیچ نوع قابل قبول نیست
خیابان شهرداری
خیابان ولیعصر
رودخانه مقصود بیگ را می توان یکی از نقاط مثبت میدان نام برد
END