تحلیل باغ موزه قصر
مشخصات پروژه بازسازی باغ موزه قصر:
معماران: شاخه تجربی معماری (The Experimental Branch of Architecture)
مکان: خیابان شریعتی تهران، ایران
معمار: آرش مظفری
مساحت: 14000 متر مربع
سال بازسازی: 2012
عکس ها: علی دقیقی
فضای فرعی: زندان قصر که در طول حیات خود بخشی از تاریخ سیاسی کشور را رقم زده و بسیاری از مشاهیر ایران در آن زندان محبوس یا اعدام شده اند، سرانجام به باغی ملی تبدیل خواهد شد که میل به طراوت و رویش را به جای خشونت برای آیندگان به یادگار می گذارد.
کاربری: فرهنگی نمایشگاهی تفریحی
آدرس: خیابان دکتر شریعتی، خیابان پلیس
کارفرما: شهرداری تهران
مشاور و سرپرست پروژه: شاخه تجربی معماری (The Experimental Branch of Architecture)
مشاور حفاظت و مرمت: امیر اروند
مشاوران طراحی مکانیکی: شرکت رستاک پویا
مشاوران طراحی سازه: بهرنگ بنی آدم و همکاران
پیمان کار شرکت: شرکت شایان شوسه
پس از افتتاح و بازگشایی باغ موزه قصر، این مجموعه با استقبال غیر قابل پیش بینی مردم روبه رو شد. آمارها نشان می دهد که در یک دوره 12 روزه (تعطیلات) 125000 نفر از این مجموعه بازدید کرده اند؛ یعنی به طور متوسط هر روز 6000 نفر. با توجه به جمعیت تهرانو کمبود مکان های فرهنگی در این شهر (به نسب جمعیت و نیاز)، به نظر می رسد این مجموعه با مشکل مخاطب روبه رو نخواهد شد و بخش های آن همیشه از رونق نسبی برخوردار خواهند بود
بنابراین، این نوع سرمایه گذاری برای حفظ و نوسازی مکان های تاریخی از نگاه ملی نیز منطقی به نظر می رسد. این مسئله در مورد این مجموعه از جذابیت بیش تری برخوردار است چراکه فضایی که روزگاری یک زندان مخوف بوده است، اکنون تبدیل به یک فضای فرهنگی شده است
تعداد و نوع مناظری که مخاطبان هنگام بازدید از این مجموعه با آن روبه رو می شوند یکی دیگر از عوامل موفقیت این باغ موزه در جذب تعداد زیادی مخاطب از اقشار مختلف جامعه است. پس از برگزاری تعداد زیادی رخداد فرهنگی در باغ موزه قصر شامل جشن نوروز، چهارمین سمپوزیوم بین المللی، و تعداد زیادی اجراهای هنری و نمایشگاه ها، طبق گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، باغ موزه قصر به عنوان جذاب ترین و خلاقانه ترین موزه کشور در سال های اخیر انتخاب شده است.
در این زندان، مریض خانه ای هم تعبیه شده بود که شش اتاق و شش تخت داشت. تاریخچه این زندان، به سال ۱۳۰۸ هجری شمسی بر می گردد. نخستین مهمانان این زندان، تیمسار درگاهی (رییس وقت شهربانی)، عبدالحسین تیمور تاش، نصرت الدوله و سردار اسعد بختیاری بود. بزرگ علوی در کتاب ۵۳ نفر، شرح حال خود را در زمانی که در این زندان بود تشریح کرد.
زندان قصر به صورت دایره ای طراحی شده بود به طوری که به دلیل این فضای خالی و بالکن هایی که با حفاظ های نرده ای پوشیده شده است، در تابستان به شدت گرم و در زمستان به شدت سرد می شدند و در واقعی معماری زندان خود عاملی برای فشار افزون به مهمانانش می گشت.
از زمان تاسیس زندان قصر تا انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷، انعکاس دهنده تجدد در عصر پهلوی به شمار می رود. زندان قصر را باید مشهورترین زندان سیاسی کشور دانست که که در چند سال اخیر به همت شهرداری تهران، رنگ زندانی و قضایی و سیاسی از آن زدوده شد و به تفرجگاه تهرانی ها تغییر کاربری پیدا کرد.
هم چون موزه عبرت، که در آن شیوه نگهداری و شکنجه زندانیان سیاسی رژیم پهلوی در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفته است، در باغ موزه قصر نیز، گردشگران می توانند از محل های نگهداری زندانیان سیاسی که حتی دیوارهایش همگی با مهر سکوت، عمق فاجعه را به تصویر کشیده و بیننده را تحت تاثیر قرار می دهد، دیدن کنند.
در این باغ موزه، باغ ایرانی را مشاهده می کنیم که با بهره گیری از تنوع گیاهی، فضای دلنشینی از یک موزه رو باز را در ذهن تداعی می کند.
یکی از بخش های این باغ موزه، موزه تاریخ انقلاب اسلامی ایران بوده که تصاویر از مبارزات مردم در دوران ستم شاهی پهلوی قابل مشاهده است. بخشی به موزه زندان مرتبط است که در آن، بازسازی عینی فضای زندان از اتفاقاتی که در آن دوران به وقوع پیوسته به نمایش در آمده است و هم فضایی برای لوکیشن فیلمبرداری مجموعه های سینمایی مرتبط با تاریخ معاصر ایران.
زورخانه قصر، باغ های ایرانی، کتابخانه و گالری های مختلف در کنار فضای نمایشگاه، از جمله ظرفیت های فرهنگی و هنری تعبیه شده برای این مرکز تفریحی شرق تهران است. هر روزه، نمایشگاه صنایع دستی و سوغات و عرضه محصولات فرهنگی در این مجموعه بر پا می شود.
در باغ موزه قصر، ساختمان بند جوانان حفظ شده است و هم چنین، برج دیده بانی و منبع آب در شمال شرقی زندان هم چنان به چشم می خورد.
تاریخچه
قصر قاجار در سال 1213 ه.ق برابر با 1176ه.ش در دومین سال سلطنت فتحعلی شاه در خارج از محدوده تهران آن زمان با یک عمارت بزرگ شامل اندرونی و بیرونی، باغ و کلاه فرنگی ساخته شد که بعدها به قصر قاجار معروف شد. این بنای سه طبقه دارای تالاری بوده که از چهار طرف مناظر اطراف آن قابل دیدن بوده و چهار برج در چهار سوی آن قرار داشته است و بر دیوارهای تالار تصاویر شاهزادگان قاجار نقاشی شده بود. این قصر از اواخر دوره ناصرالدین شاه کارایی اصلی خود را از دست داد تا آنکه در سال 1284 ه.ش بر اثر بارش شدید باران و وقوع سیل، تخریب شد.
پس از روی کار آمدن پهلوی اول با افزایش تعداد معترضان و زندانیان سیاسی، محوطه قصر وسیع قاجار را برای ساخت احداث نخستین زندان به شیوه متمرکز انتخاب شد. با انتخاب این مکان، زندان قصر در روز ۱۱ آذر ۱۳۰۸ با ۱۹۲ اتاق برای محبوسان که ۹۶ اتاق آن جمعی و مابقی انفرادی وبا گنجایش 800 نفر زندانی ساخته شد. در دوران پهلوی دوم ساختمان های متعددی به مجموعه اضافه شد از آن جمله ساختمان موسوم به سیاسی بنا شد. در این زندان بسیاری از مبارزان انقلاب اسلامی و مخالفان رژیم پهلوی محبوس بودند.
پس از تحویل زندان قصر به شهرداری تهران ایده های بسیاری ازسوی طراحان برای تبدیل این مجموعه به یک مرکز فرهنگی بررسی شد ونهایتا بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران، تبدیل زندان قصر به مرکز فرهنگی با محوریت تاریخ انقلاب اسلامی در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. با انجام مطالعات گسترده تاریخی شهر تهران، حدود و ابعاد باغ قصر قجر مشخص و در طراحی مجموعه اعمال شد و بناهایی که تخریب شده بودند با استفاده از روش های مختلف شناسایی در مجموعه معین و معرفی شدند.
دو بنای مهم مجموعه یعنی عمارت مارکوف و ساختمان موسوم به زندان سیاسی نیز با رعایت اصول فنی مرمت و به موزه عین به عین زندان در دوران پهلوی اول و دوم و گالری های موضوعی تبدیل شده است. درطراحی مفهومی و هویت بخشی این مجموعه سعی شده است با به کارگیری هنر و خلاقیت هنرمندان ایرانی وبهره مندی از فناوری های مدرنو دیجیتال،بخش هایی ازتاریخ معاصربه گونه ای هدفمند، جذاب وتاثیرگذارعرضه شود. ضمن اینکه ایجاد باغ راه های ایرانیدر محوطه مجموعه، فضایی بانشاط و مفرح برای شهروندان و بازدیدکنندگان ایجاد کرده است.
روایت باغ موزه قصر روایت تاریخ۲۰۰ساله تهران و مبارزات و دلاورمردی های زندانیان سیاسی و مفاهیم غنی انقلاب است که به صورت مرحله ای و دربازه زمانی به مجموعه اضافه و بر فرهنگ و محتوای آن افزوده است. داستانی که راوی آن بنا و رخدادهای داخل آن است که روزهای خوش و ناخوش زندگی خود را بازگو می کند و شرح مبارزات مردان و زنانی را که جان خود را در راه آزادگی گذاشتند بازمی گوید و در این بین گریزی به خاطرات خودمی زندکه موقعیت وفضای داستان را بازگو کند.
از دیگر بخش های این مجموعه 7 هکتاری که با زیربنایی بالغ بر 20 هزار مترمربع در مراحل پایانی است می توان به نیایشگاه قصر، زورخانه، کتابخانه و مرکز اسناد قصر، فضاهای نمایشگاهی، مراکز فروش محصولات فرهنگی، کافی شاپ و رستوران باغ موزه قصر اشاره کرد. همچنین شبیه سازی تاریخ۲۰۰ ساله بناها، از باغ تا قصر، از قصر تا زندان و از زندان تا باغ موزه، بازسازی زندان های دوره پهلوی اول ودوم درساختمان مارکف در قالب موزه ایجاد فضایی رئال و تاثیرگذار از وضعیت زندانیان سیاسی زندان قصر، انتقال مفاهیم مورد نظر از طریق آثار حجمی و هنرهای مفهومی از مصادیق طرح مفهومی در باغ موزه قصر است.
منبع
https://www.chidaneh.com/ideabooks/architecture/outstanding-projects/14179
https://rooziato.com/139532717/%D9%82%D8%B5%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7/