تجهیزات مبارزه با حریق
تجهیزات مبارزه با حریق در روی کشتی ها عمدتاٌ شامل موارد زیر می باشند.
1- سیستم های ثابت اطفاء حریق
2- سیستم پمپ ها و لوله کشی اطفاء حریق (FIRE MAIN)
3- کپسولهای پرتابل آتش نشانی
4- تجهیزات انفرادی و تجهیزات متفرقه
5- سیستم های آلارم(که در فصل 6 این جزوه تشریح شده است)
در این بخش بطور خلاصه به تشریح ایمنی تجهیزات پرداخته می شود.
1- سیستم های اطفاء حریق ثابت
در حالیکه کپسولهای سیار آتش نشانی بعنوان کمک اولیه و بمنظور اطفاء حریق کوچک در نطفه بکار رفته و پمپ ها و لوله کشی و فایرهایدرانت های موجود کشتی ها برای برخی از آتش ها(مثل آتش سوزی تجهیزات برقی و سوخت و روغن ) کاربرد مناسب ندارند. لذا نیزا به سیستم های موثرتر می باشد که بتوانند در بخشهای حساسی مثل موتورخانه، پمپ خانه، برخی انبارها و انبار رنگ، آشپزخانه امثالهم آتش سوزی های عمده را مهار و خاموش نمایند.
برابر مقررات سولاس آتش سوزی کلیه کشتیهای بالاتر از 500 تان ناخالص و کشتی های مسافر بری با 36 مسافر به بالا بایستی مجهز به نوعی از اینگونه سیستم های ثابت اطفاء حریق موتورخانه باشند. برابر مقررات کشورهای مختلف کشتی های کوچکتر و ماهیگیری نیز اکثراٌ مجهز به نوعی سیستم ثابت میگردند.
در حال حاضر انواع سیستم های ثابت اطفاء حریق بشرح زیر می باشند.
1- سیستم های ثابت فوم(شاملHIGH.AND MEDIUM EXPANSION)
2- سیستم های خاموش کننده آب (شامل اسپرینکلر، اسپری، فلادینگ)
3- سیستم های خاموش کننده با بخار(عمدتاٌ برای انبارهای رنگ)
4- سیستم ثابت پودر خشک(عمدتاٌ برای کشتی های گاز بر)
5- سیستم های ثابت CO2 بصورت BULK در درجه و فشار پائین نگهداری میشود)
6- سیستم های ثابت CO2 فشار بالا(CO2 رد سیلندرهای 30 تا 45 کیلوئی به تعداد مورد نیاز نگهداری میشود)
7- سیستم های ثابت هالون
در سالهای اخیر سیستمهای جدید بخصوص در رابطه با جایگزینی سیستم هالون ساخته شده اند(مثل FM200، هالوترون) ولی هنوز تعداد قابل ملاحظه در کشتی ها نصب نشده است.
از تمام سیستم های فوق بدون شک سیستم های CO2 فشار بالا متداولترین بوده و هنوز بدلائل عدیده (ازجمله قیمت نسبتاٌ مناسب، عدم آلودگی محیط زیست ارزانی سرویس و جایگزینی گاز، سهولت در تهیه گازCO2 در کلیه بنادر جهان، موثر و ساده بودن) این سیستم ها در کشتی ها مورد بهره برداری قرار میگیرد. هم اکنون بیش از 90% کشتی های تحت پرچم ایران به اینگونه سیستم ها مجهز می باشند و حتی کشتی های مجهز به سیستم ثابت هالون، بر غم مزیت های نسبی هالون بعلت آثار سوء زیست محیطی بتدریج از رده خارج شده و با حتمال قوی اکثراٌ با سیستم CO2 جایگزین میشوند(آخرین مهلت جایگزینی سالهای 2004 تا 2005 می باشد)
از اینرو در این بخش سیستم ثابت CO2 بشرح زیر مورد بررسی قرار میگیرد.
الف- بخشهای مختلف سیستم ثابت CO2 فشار بالا معمولاٌ عبارتند از:
– سیلندرهای دی اکسید کربن(CO2)
– سیستم عمل کننده
– سیستم هشدار دهنده
لوله کشی، منیفولد، نازل ها
ب- مهمترین و عمدع ترین بخش سیستم سیلندرهای CO2 می باشد.
سیلندرها معمولاٌ ظرفیت 45 کیلوCO2( در برخی موارد نادر 30 کیلوئی نیز استفاده میشود)
داشته مجهز به یک شیر تخلیه است کهش یرها بستگی به نوع سیست یا با فشار گاز پایلوت عمل میکنند و یا کشیده شده کابل( یاسیم)، عمل کننده شیرها معمولاٌ مجهز به یک اهرم دستی هستند تا در صورت عمل نکردن سیستم،CO2 بصورت دستی آزاد شود.
تعداد سیلندرها(در حقیقت مقدارCO2) بستگی به حج فضای اماکن تحت حفاظت دارد. یک کیلوگرم از CO2 برای 56/0 متر مکعب فضا لازم است.
برای برخی انبارها بستگی به نوع محموله میزان بیشتری از این مقدار لازم است.
بطور میانگین در کشتیهای باری معمولاٌ بین 100 تا 200 سیلندر نصب میشوند ولی برای کشتی های بزرگتر مثل تانکرهای بزرگ این تعداد به 600 عدد میرسد.
پ- گاز CO2(دس اکسید کربن)
بدلیل استفاده وسیع از این ماده در کشتی ها بخصوص در سیستم های ثابت و سیار اطفاء حریق، خواص و خطرات احتمالی آن در این بخص بصورت مفصل تر تشرح میشود.
دی اکسید کربن5/1 برابر از هوا سنگین تر است.
این ماده در سیلندرها(قبل از تخلیه) تحت فشار بصورت مایع می باشد بلافاصله پس از تخلیه(به محیط تحت حفاظت) بسرعت منبسط شده و ابتدا بشکل ابری برقی بوده که ضمن خنک کردن محیط تبدیل به گاز میشود.
در فشار و حرارت نرمال نسبت انبساط CO2 از حالت مایع(تحت فشار) به گاز(پراکنده شده در محیط تحت حفاظت) 450 برابر می باشد.
دی اکسید کربن، گاز است خنثب که غلظت آن حدوداٌ 50 درصد بیشتر از غلظت هوا می باشد. در حرارت و فشار نرمال، دی اکسید کربن بدذون رنگ و بدون بو می باشد.
– گاز دی اکسید کربن را بخاطر خاصیت عایق بودن می تاوان در تمامی دستگاههای برقی فعال مورد استفاده قرار دارد.
– دی اکسید کربن بخاطر خاصیت نفوذپذیری خود قادر است به تمام محلهای غیر قابل دسترسی نیز نفوذر نماید.
– دی اکسید کربن را می توان با فشار خود گاز از طریق شیرها، لوله ها و نازل ها تخلیه نمود و احتیاج به یک سیستم جهت انجام این کار ندارد.
– مهمترین عامل خاموش کنندگی CO2 ، کاهش میزان اکسیژن در محیط می باشد.
گاز دی اکسید کربن قادر است مقدار اکسیژن موجود در محیط را تقلیل داده بحدیکه امکان احتراق وجود نداشته باشد. در حقیقت گاز دی اکسید کربن مقدار اکسیژن محیط را از 21 درصد به حدود 15 درصد تقلیل می دهد در این حالت تقریباٌ اکثر حریقهای سطحی خاموش می گردد ولی برای خاموش کردن بعضی از حریق ها(حریق های عمیق) می بایستی مقدار اکسیژن از این مقدار نیز پایین تر باشد، برای مثال در مورد انبار پنبه میزان اکسیژن بایستی به حدود8 درصد برسد تا اطفاء حریق موثر باشد.
– گاز CO2 اگر چه یک گاز سمی و خطرناک نیست اما تجربه نشان داده است که غلظت 4-3 درصد آن در هوا باعث می گردد کع تنفس شخص سریع تر شود، غلظت 5-4 درصد آن انسان را دچار سرگیچه نماید، غلظت 9 درصد آن تنگی تنفس شدید را بدنبال داشته و غلظت 20 درصد آن باعث مرگ انسان شود( در صورتیکه ظرفغ مدت 20 تا 30 دقیقه شخص را به هوای آزاد منتقل ننماید)
– برای خاموش شدن یک حریق مقدار غلظت دی اکسید کربن در هوای محل حریق می بایستی حداقل 35 درصد باشد.
– تجربه نشان داده است هنگامیکه یک نفر از محیطی که در آن CO2 ثابت تخلیه گردیده، بطور صحیح به هوای ازاد انتقال یابد کاملاٌ نجات یافته و هیچگونه اثات دائمی بیماری در او باقی نمی ماند.
ت- سیستم عمل کننده سیلندرهای CO2:
انواع سیستم ها عمل کننده در کشتی های مختلف وجود دارد که متداول ترین دو نوع سیستم زیر است.
– سیستم پایلوت که در اینگونه سیستم ها تعدادی سیلندر(مشابه سیلندرهای اصلی) بعنوان پایلوت عمل میکنند.(مثلاٌ حدود 6 سیلندر). شیر این پایلوت ها توسط فشار گاز کپسولهای کوچک CO2(که در جعبه کنترل قرار گرفته) باز شده و فشار گاز حاصل از این 6 سیلندر باعث عمل کردن و باز شدن شیرهای پایلوتی کلیه سیلندرها میگردد و CO2 اصلی تخلیه میگردد. در بعضی از سیستم ها بجای کپسولهای کوچک CO2، سیم با دستگیره(PULL WIRE) نصب شده که همزان هر 6 سیلندر پایلوت را باز می نمایند. باید توجه داشت تخلیه CO2 در ENG ROOM موتورخانه بصورت(GANG RELEASE) یا تخلیه کلی صورت میگیرد.
در صورتیکه تخلیه در انبارهای کارگو بوسیله دستی و با توجه به دستورالعمل مربوطه نصب شده در CO2 ROOM از طریق (3WAY V/V) و با انتخاب والو مربوط بهر انبار صورت میگیرد.
– سیستم های مکانیکی(WIRE PULL)
در اینگونه سیستم ها شیرهای سیلندرها نیوماتیک نبوده و بصورت مکانیکی با کشیده شدن یک اهرم عمل میکند.
اهرم های هر سری (GANG) سیلندر به یک عمل کننده مکانیکی و یا نیوماتیک از طریق (PULL WIRE) متصل شده اند با عمل کردن این مکانیزم اهرم ها کشیده شده و شیرها باز و CO2 تخلیه میگردد در برخی از سیستم های کوچک تر و ساده تر فقط با کشیدن یک یا چند(PULL WIRE) شیر مکانیکی سیلندرها عمل میکنند و CO2 تخلیه میشود.
جعبه کنترل و عمل کننده سیستم معمولاٌ در خارج از اطاق CO2، روی دک ازاد و در محل قابل دسترسی و مناسب نصب شده و در بسیاری از کشتی ها جعبه کنترل اضافه (REPEATER) در ورودی موتورخانه نیز نصب شده اند.
ت- هشدار دهنده
کلیه جعبه های کنترل طوری طراحی شده اند که بمحض باز شدن، با عمل کردن میکروسویچهائی، اولاٌ آلارم CO2 در موتورخانه بصدار در می آید(تا خدمه از موتورخانه شوند) و ثانیاٌ فن های موتورخانه خاموش گردند.
ث- در کلیه سیستم ثابت CO2، خرویج سیلندرها به یک منیفولد وصل شده اند(معمولاٌ از طریق شیرهای یک طرفه) و خروجی منیفولد از طریق یک شیر اصلی تخلیه به لوله کشی مربوط به اماکن تحت حفاظت(موتورخانه انبار و غیره) متصل شده است.
برای اماکنی که دارای خدمه می باشد، شیر تخلیه فرمان را از جعبه کنترل میگیرید.
ولی با تاخیر یک تا دو دقیقه بطوریکه خدمه فرصت خروج از موتورخانه را داشته باشند.
البته در سیستم های مختلف روش های مختلف برای ایجاد این تاحیر وجود دارد در سیستم های قدیمی تر شیر اصلی خروجی به موتورخانه بصورت مکانیکی باز میشوند ولی طوری طراحی شده که عمل بازکردنیک تا دو دقیقه زمان ببرد.
پس از شیر تخلیه اصلی گاز CO2 از طریق لوله کشی به قسمتهای مختلف موتورخانه (یا انبار) هدایت شده و از طریق نازل های نصب شده در انتهای لوله کشی ها به فضای تحت حفاظت رسیده و پخش میشوند.
تعداد نازل های خروجی به موتورخانه بستگی به حجم فضا دارد و معمولاٌ بین 50 تا 100 عدد برای کشتی های باری می باشد.
2- سیستم پمپ های حریق(FIRE MAIN)
همانگونه که قبلاٌ اشاره شد آب یکی از بهترین و مناسب ترین خاموش کنده ها می باشد که در تمامی کشتی ها بمقدار فراوان در دسترس بوده، هزینه ای در بندارد، خود بخود سمی نمی شود و در اکثر حریقها کاربرد دار.
آب ضمن برخورداری از خاصیت خنک کنندگی بالا، در آتش سوزی ها پس از بخار شدن جایگزین اکسیژن محوطه شده و بعنوان یک خفه کننده خوب عمل می کند آب یکی از بهترین خاموش کننده های حریق CLASS A می باشد. در مورد حریق CLASS B نیز درصورت استفاده صحیح(بصورت اسپری) کاربرد دارد. ولی از جمله مضرات آن اولاٌ نامناسب بوده برای آتش سوزی تجهیزات برقی روشن، ثانیاٌ آثار تخریبی روی دستگاهها و سیستم ها و ثانیاٌ ایجاد اشکال در تعادل کشتی در صورت استفاده زیاد می باشد.
در هر صورت پمپ های حریق و اب دریا عملاٌ مهمترین ابزار مبارزه با حریق در کشتی ها می باشد. مقررات سولاس تعداد، مشخصات پمپها، لوله کشی ها، شیرآلات، شیلنگ های حریق و غیره را مشخص کرده که موارد عمده بصورت خلاصه بشرح زیر است:
الف- کشتیهای مسافربری(passenger ships)
– کشتیهای مسافربری با تناژ بیش از 4000 تن و بالاتر می بایستی دارای حداقل سه پمپ حریق مستقل بوده و بتواند هر یکی از پمپ ها حداقل فشار حریق در تمامی لوله ها را برابر psi45(3/2 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) تامین نماید.
– کشتیهای مسافربری با تناژ کمتر از 4000 تن و بالاتر از 1000 تن می بایستی حداقل دارای 2 پمپ حریق مستقل بوده و بتواند هریک از پمپ ها حداقل فشار حریق برابر با PSI45(2/3 کیلو گرم بر سانتیمتر مربع) تامین نماید.
– کشتیهای مسافربری با تناژ زیر 1000 تن می بایستی برابر مقررات کشور مربوطه باشد.
– سایز لوله ها می بایستی طوری انتخاب شود که در هنگام تخلیه آب با دو پمپ روشن هیچگونه افت فشار را ایجاد ننماید سایز نازلها در اماکن زیست می بایستی بیشتر از 12 میلیمتر(یک دوم اینچ نباشد و سایز نازلها در موتورخانه بیش از 19 میلیمتر0سه چهارم اینچ) انتصاب نگردد. لوله های حریق می بایستی از نوع تائید شده بوده و طول این لوله ها می بایستی طوری انتخاب شود که هیچگونه افت فشاری را در طول لوله ایجاد نکرده و هر لوله مجهز به یک نازل باشد. ضمناٌ فشار هر یک از پمپها در هنگام استفاده از دو نازل نمی بایستی افت نماید.
ب- کشتیهای باربری (CARGO SHIPS)
– کشتیهای باربری با تناژ 6000 تن و بالاتر می بایستی حداقل دارای سه پمپ حریق مستقل بوده و هرک از پمپها می بایستی فشار حریق در تمامی لوله ها را برابر حداقل PSI40(8/2 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) تامین نماید.
– کشتیهای باری زیر 6000 تن و بالاتر از 1000 تن می بایستی حداقل دارای 2 پمپ حریق مستقل بوده و هریک از پمپها می بایستی فشار حریق حداقل PSI37(6/2 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را تامین نماید.
– کشتیهای باری زیر 1000 تن می بایستی برابر مقررات کشور مربوطه باشد.
– سایز لوله ها می بایستی طوری انتخاب گردد که در هنگام تخلیه آب با دو پمپ روشن هیچگونه افت فشاری را ایجاد ننماید ضمناٌ در این کشتی می بایستی سایز لوله ها طوری انتخاب گردد که حداقل خروجی آب برابر با 140 متر مکعب آب در ساعت باشد.
پ- پمپ حریق اضطراری(EMERGENCY FIRE PUMP)
برابر مقررات کشتی ها می بایستی مجهز به پمپ حریق اضطراری باشند که نوع و مشخصات بستگی به نوع و اندازه کشتی دادر.
پمپ اضطراری می بایستی خارج از موتورخانه نصب شده و قوه محرکه آن نیاز به برق کشتی نداشت باشد و امکان اتصال به سیستم (FIRE MAIN) را داشته باشد.
ت- فایر هایدارنت(FIRE HYDRANT)
بتعداد کافی فایرهایدرانت در کشتی می بایستی وجود داشته باشد مقررات چگونگی استقرار آنها را مشخص میکند ولی بطور کلی طارحی و ساخت سیستم حریق بایستی بنحوی باشد که هر نقطه کشتی قابل دستیابی با دو شیلنگ آب حریق باشد.
ث- در کنار هایدرانت بایستی شیلنگ (FIRE HOSE) و نازل مناسب استقرار داشته باشد. نازل ها برابر مقررات می بایستی سه حالته و دارای حالتای اسپری و جت باشند.
اتصالات لوله کشی ها و شیلنگ ها انواع مختلف بوده که متداولترین آنها STORE، NAKAJIMAوJHON MORISS و غیره می باشد که تنوع کاپلینگ ها یکی الز مشکلات کشتی ها می باشد.
3- کپسولهای پرتابل
برابر مقررات سولاس کپسولهای پرتابل(سیار) حریق به تعداد کافی در اماکن مختلف کشتی بایستی نصب شوند. نوع و تعداد کپسولها بستگی به فضا و همچنین نوع حریق احتمالی دارد.
کپسولهای پرتابل متداول عبارتنداز:
الف- کپسولهای CO2
ب- کپسولهای پودر خشک- پودر شیمیائی
پ- کپسولهای فوم
ت- کپسولهای آب
الف- کپسولهای CO2
نوع متداول 6 کیلوئی می باشد ولی کپسولهای 12و4و3و2 کیلوئی نیز وجود دارند. این کپسولها عمدتاٌ برای دستگاههای برقی در نظر گرفته میشوند ولی کاربردی برای CLASS B و CLASS A
نیز دارند و معملاٌ در پل فرماندهی و موتورخانه و سایر اماکن دارای تجیهزات برقی نصب میشوند.
کپسولهای CO2 معمولاٌ دارای بدنه فولادی،با قابلیت تحمل فشار تا 250 بار می باشند.(فشار شارژ معمولاٌ 50 تا 60 بار است) شیر خروجی معمولاٌ نوع فشاری(بوسیله اهرم دستی) و یا در برخی موارد شیرفلکه ای است.
شیر مجهز به یک سیفون، ضامن و دیک ایمنی است(BURSTING DISC). این دیسک ایمنی در فشار 160 تا 190 بار پاره شده و گاز CO2 را تخلیه مینماید. خروجی شیر به یک لوله و شیپوری از جنس عایق متصل است.
خواص CO2 مشروحاٌ در بند1 توضیح داده شده است.
ب- کپسولهای پودر
کپسولهای پرتابل پودر در اندازه های مختلف از 1 تا 12 کیلو تولید میشوند.
پودر خشک و یا پودر شیمیائی با ترکیبات گوناگون برای اطفاء انواع حریق وجود دارند.
ماده اصلی تشکیل دهنده، بی کربنات سدیم و یا پتاسیم است ولی انواع مواد دیگر مثل سولفات(سدیم یا پتاسیم) فسفات(من آمونیم) نیز استفاده میشود.
همچنین برای آتش فلزات پودر خشک ترکیبات کلرور سدیم، پتاسیم استفاده میشود.
در ترکیب پودرها مواد دیگر نیز بکار میرود. برای مثال استارات سدیم(بمنظور کاهش احتمال کلوخه شدن)ساختار کپسولها معمولاٌ دو نوع است.
1- کپسولها تحت فشار(PRESSURIZAD) که در این نوع کپسول پودر تحت فشار CO2، ازت و یا سایر گازهای خنثی( ویا حتی هوا) نگهداری میشوند.
فشار حدود 15 بار است و کپسولها مجهز به فشار سنج کوچک هستند( تا درصورت افت فشار، وضعیت مشخص شده و بلافاصله تحت شارژ قرار گیرند.
شیر اینگونه کپسولها نوع فشار است ( با یک ضامن)که با فشار دادن اهرم شیر، پودر تحت شیر فشار از طریق لوله خروجی تخلیه میشود.
2- کپسولهای کارتریج دار(CARTRIDGE)یا کپسول بالون داخل(مصطلح در ایران) در اینگونه کپسولها، پودر تحت فشار نیست. در زیر شیر خروجی یک کارتریج گازCO2 تحت فشار نصب شده است.
با عمل کردن شیر اصلی دیسک و یا خروجی کارتریج سوراخ (و یا شکسته شده) و پودر را با فشار از لوله خروجی(که در بالا و پائین کپسول نصب شده اند) خارج میکند.
پودر خشک پس از تخلیه روی آتش بصورت ابری از ذرات بسیار ریز به شعله نفوذ کرد. و عمدتاٌ با جلوگیری از فعل و انفعال شیمیائی آتش را خاموش میکنند. یکی از مضرات پودر این است که خاصیت چندان خنکی کنندگی (مثل ، آب ) ندارد. نفوذر پذیری پودر نیز از اب و CO2 کمتر است.
کپسولهای پودر برای آتش های مختلف تولید میشوند(ABCD ABC,BC و غیره ) ولی در کشتیها بیشتر ABC ,BC متداول است و در اماکن زیست و موتورخانه کاربرد دارد. بدنه کپسولها معمولاٌ فولاد جوشکاری شده، با قابلیت تحمل 35 بار فشار می باشند.
پ- کپسولهای فوم
کپسولهای فوم، کف با حجم بالا تولید میکنند که ضمن پوشش روی مواد مشتعل مانع رسیدن اکسیژن شده ضمن اینکه اثر خنک کنندگی نیز دارد.
فوم عمدتاٌ برای آتش های نوعB(مایعات قابل اشتعال) و همچنین نوع A کاربر دارد.
کپسولهای پرتابل فوم روی کشتی ها معمولاٌ 9 لیتری (دوگانگی) و دو نوع مکانیکی و شیمیائی می باشند.
1- کپسولهای فوم شیمیائی
در این کپسولها دو نوع ماده شیمائی B,A قرار دارند.
مادهA(معمولاٌ محلول 13% سولفات آلومینیوم) که در یک استوانه پلاستیکی ( حدود یک لیتری) در داخل کپسول زیر شیر قرار میگیرید و بنوعی سیل شده است.
ماده B(معمولاٌ محلول 8% بی کربنات سدیم و مواد مستحکم کننده حبابهای کف مثل (SAPONINE که بمیزان حدود 8 لیتر در استواه اصلی(داخل کپسول) ریخته می شود.
شیر نصب شده در بالادی کپسول دارای مکانیزم، عمل کننده و ضامن است.
مکانیزوم های عمل کننده مختلفی وجود دارد. کار آنها این است که درب استواع داخلی( و یا سیل آنرا) باز یا پاره کنند.
پس ازط باز شدن درب استوانه داخلی، بایستی کپسول را سروته کرده وتکان داد تا دو محلول A و B با هم مخلوط شوند. پس از اختلاط، واکنش حاصل شده گازCO2 تولید میشود که با فشار مناسب مخلوط را بصورت کف تخلیه می نماید.
فرمول واکنش شیمیائی بشرح زیر است.
2AL(OH)3+3NA SO4+6 CO2 AL2 (SO)3+ 6NA H CO3
حجم فوم ایجاد شده حدد 8 برابر حجم محلولها می باشد. به این ترتیب حدود 72 لیتر فوم ایجاد میگردد.
2- کپسولهای فوم مکانیکی
در اینگونه کپسولها محلول فروم، اب در کپسول قرار گرفته و در زمان عمل کردن تحت فشار گاز از طریق شیر و لوله خروجی به بیرونپرتاب شده و تشکیل کف(فوم) میدهد.
فوم بکار گرفته شده معمولاٌ از نوع AFFF و یا در موارد نادر فلور و پروتئین است.
دو نوع کپسول فوم مکانیکی متداول است. نوع تحت فشار(PRESSURIZED) نوع کارتریج دار(بالون داخل)
ساختمان این دو نوع کپسول کم و بیش شبیه کپسولهای پودر خشک(بند ب) می باشد ولی داخل کپسول با مواد لاستیکی و یا اپوکسی پوشش داده شده تا از پوسیدگی جلوگیری شود. لوله خروجی کپسولها مجهز به یک نازل دارای سوراخهائی می باشد که این نازل به اختلاط فوم و هوا و افزایش حجم کف کمک میکند.
ت- کپسولهای آب و گاز
این کپسولها بصورت تحت فشار(PRESSURIZED) و یا کارتریج دار تولید شده و معمولاٌ 9 یا 6 لیتری هستند. ساختمان کپسولها کاملاٌ شبیه کپسولهاس فوم مکانیکی است منتها در آنها بجای محلول فوم و آب فقط از آب استفاده میشود.
با عمل کردن شیر کپسول، آب تحت فشار گاز به بیرون پرتاب شده و آتش را خاموش میکند.
این کپسولها عمدتاٌ برای اتش CLASS A کاربرد دارد و معمولاٌ در اماکن زیست کشتیها استفاده میشوند.
در موارد نادر نیز کپسول آب و گاز از نوع SODA ACID است.
در اینگونه کپسولها تولید گاز با اختلاط اسید سولفوریک و بی کربنات سدیم انجام میپذیرد که فشار گاز حاصل از واکنش شیمیائی (CO2) مایع اصلی(آب) را به بیرون پرتاب می نماید.
ث- کپسولهای غیر پرتابل
علاوه بر کپسولهای پرتابل و سیلندرهای سیستم ثابت، در کشتی ها تعداد معدودی کپسول و یا سیلندرهای اطفاء حریق بزرگ CO2 و فوم( و در موارد نادر پودر خشک) بخصوص برای موتورخانه استفاده میشود. این سیلندرها غیر تابل اتلاق میشوند(هر چند اکثراٌ مجهز به چرخ بوده و قابل حمل و نقل هستند)
عمده ترین موارد استفاده، استقرار یک یا دو سیلندر فوم مکانیکی 45 لیتری در موتورخانه است. فوم در این سیلندرها توسط فشار گازCO2 حاصل از یک کپسول خارج از سیلندر(معمولاٌ با شیر نوع فلکه ای) به خارج تخلیه میشود.
در برخی کشتی ها از سیلندرهای پودر خشک (از 25 تا 75 کیلو) چرخدار و یا سیلندرهای CO2 30 کیلوئی نیز استفاده میشود.
ضمناٌ لازم به توضیح است که در گذشته کپسولهای گاز هالون(BTM,BCM) نیز کاربر وسیع داشت ولی بعلت آثار مخرب زیست محیطی بتدریج از رده خارج میشوند.
ج- حفظ و نگهداری و سرویس کپسولهای پرتابل
کپسولهای پرتابل سالانه برای سرویس و درصورت نیزا شارژ یا تعویض مواد(CO2، پودر، فوم) چک و اتجام آزمایش فشار که انجام آن هر 4 سال یکبار اجباری است( تا 250 بار برای CO2 و تا 25 بار برای بقیه کپسولها) به شرکتهای تخصصی در ساحل ارسال میشوند.
ولی حفظ و نگهداری صحیح و کنترل کپسولها در روی کشتی و انجام صحیح چک و سرویسهای متناوب توسط خدمه کشتی ها اهمیت کمتری از سرویس سالانه ندارد.
تجربه نشان داده است که رفتار با این کپسولها در کشتی ها مطلوب نیست. صدمه وارده به آنها بهنگام جابجائی، عدم چک و سرویس بموقع، استفاده غلط و یا ور رفتن( که معمولاٌ توسط تعمیرکاران ساحلی روی کپسولهای مورد استفاده بهنگام جوشکاری رخ میدهد)، نکهداری در شرایط محیطی نامناسب (در معرض آب شور و یا نور خورشید) و غیره باعث میگردد که کپسولها بهنگام نیزا از کاراآیی لازم برخوردار نباشند. با توجه به اهمیت حیاتی این تجهیزات بایستی در حفظ و نگهدار و چک و سرویس آنها در کشتی ها دقت فراوان بعمل اید و از جمله به نکات زیر توجه شود.
– از قرار دادن کپسولها در محیط نامناسب خودداری شود. از جمله زیر نور آفتاب و یا محیط بسیار داغ( که هم باعث آسیب برخی مواد میشود و هم ممکن ایت در اثر حرارت زیاد دیسک ایمنی پاره شود) همچنین بایستی کپسولها تا حد امکان در معرض آب شور قرار نگیرند.
– برغم ظاهر ساده و محکم اکثر کپسولها تجهیزات نسبتاٌ ظریفی(بخصوص از ناحیه شیر و مکانیزم عمل کننده و گیچ) بوده و درصورت عدم دقت در جابجائی و یا نگهدار میتوانند صدمه ببینند.
– در عمل کردن کپسولها بایستی دقت شود و روش صحیح(که معمولاٌ روی کپسولها درج شدهاست) بکار گرفته شود.
– از بازی و یا ور رفتن با کپسولها اکیداٌ پرهیز شود. در برخی موارد مشاهده شده که در دیسک کارتریج داخلی کپسولها سوراخ بسیار کوچکی ایجاد شده که از عمل کردنناقص اهرم شیر ناشی شده و گاز بتدریج خارج شده و در هنگام ضرورت کپسول قابل استفاده نبوده است.
– در مواردی مشاهده شده که کپسول ها عمل شده اند ولی بدون تخلیه کامل نکهداری میشوند بایستی در نظر داشت که اکثر کپسولها پس از یکبار عمل نمودن بایستی کاملاٌ تخلیه شده و مجدداٌ سرویس چک و شارژ شوند.
– کپسولهای تحت فشار آب، فوم، پودر بایستی مرتباٌ چک شوند. لیک های بسیار کوچک بتدریج باعث افت فشار میگردد. درصورت مشاهده افت فشار کپسول بایستی مجدداٌ شارژ شود.
در بسیاری از کشتی ها برخی کپسولها(مثل فوم، پودر و اب) پس از مصرف توسط خدمه سرویس و شارژ میشوند. بایستی دقت شود که این اقدام بصورت صحیح و دقیق انجام پذیرد و از مواد و قطعات صحیح بهره برداری شود.
چ- پتوی ضد حریق(FIRE BLANKET)
معمولاٌٍ برای آشپزخانه در نظر گرفته میشود اندازه 120*120 تا 180*180 ساخته شده اند و برای آتش های کوچک و آتش محدود حاصل از سوختگی مواد روغنی و بخصوص در مواردی لباس فرد آتش گرفته بکار برده میشود.
4- دسته چهارم از تجهیزات اطفاء حریق روی کشتیها تجهیزات انفرادیFIREMAN OUT FIT می باشند که هر کشتی دو دستگاه از آنها را دار می باشد و در سینه و پاشنه کشتی جداگانه نگهداری میشوند و عبارتند از:
الف- دستگاه تنفسی(BRETHING OPPARATUS) بهمراه “LIFE LINE” نسوز بطول کافی
ب- لباس محافظ که حرارت را از طریق تشعشع منتقل ننماید این لباس روکش(ALUMINIZED) بوده که بتواند حرارت را منعکس نماید و میتواند لباس یکسره و یا دو تیکه شامل کت و شلوار باشند و بایستی ضدآب باشد.
پ- تبر آتش نشانی با دسته عایق که بمنظور شکستن و ورود به امکانی که درب آنها قفل می باشد جهت خاموش نمودن حریق استفاده میشود.
ت- چراغ ایمنی(که بایستی ضد انفجار باشد) و حداقل سه ساعت باطری قابل کارکرد داشته باشد.
ث- چکمه و دستکش لاستیکی غیر قابل انتقال الکتریسته
ج- کلاه خود محکم
با توجه به اهمیت دستگاه تنفسی (B.A.SET) توضیحات زیر برای این دستگاه بدنبال می آید.
دستگاه تنفسی(S.C.B.A) در محلهایی که فاقد اکسیژن بوده و از دود و گازهای مضر غیر قابل استنشاق اشغال گردیده و نیاز به انجام فعالیت در این محلها(اطفاء حریق- بازدید مخازن و محلهای فاقد اکسیژن) می باشد مورد استفاده قرار می گیرد. تعداد و نوع دستگاه تنفسی موجود در کشتیها(بستگی به نوع و اندازه کشتی) را مقررات تعیین میکند.
در حال حاضر عمدتاٌ دو نوع سیستم مورد بهره برداری قرار میگیرد.
– دستگاه تنفسی با استفاده از هوای آزاد(نوع دستی و برقی)
دستگاه تنفسی با استفاده از هوای فشرده از نوع کپسول همراه که به CABA (AIR BREATHING APPARATUS COPRESSED) و یا SCBA (SELF CONTAINED BREATHING APPARATUS) شناخته میشوند.
دستگاه تنفسی های آزاد با استفاده از هوا دهنده دستی عمل می کند. این دستگاه از یک ماسک تنفسی، یک شیلنگ تنفسی و یک هوا دهنده دستی تشکیل شده است و می بایستی توسط یک نفر بچرخش در ِآید. حداقل 120 لیتر در دقیقه (FLOW RATE) هوای آزاد تولید می نماید. در این حالت هوا دهنده، هوای مورد نیاز را برای شخص استفاده کننده مهیا می سازد. توضیحاینکه نوع برقی بوسیله یک کمپرسور و الکتروموتور کار میکند که مشخصات آن همانند نوع دستی است. البته اینگونه تجهیزات بندرت مورد استفاده دارد و بیشتر CABA استفادهمیشود.
دستگاه تنفسی CABA یا SCBA با استفاده از هوای فشرده با کپسول همراه این دستگاه تشکیل شده از 1- ماسک تمام صورت 2- والو DEMAND VALVE 3- کپسول هوای فشرده 4- والو رگولاتور 5- سوخت اخطار فشار 6- گیچ فشار 7- شیلنگ و اتصالات 8- زین نگهدارنده کپسول
9- کمربند نگهدارنده دستگاه
ظرفیت کپسولها 4 تا 6 لیتر می باشد و فشار کاری دستگاهها بین 135 تا 300 بار بوده (نوع متداول در کشتی ها 207 بار است) فرمول محاسبه زمان کاری دستگاه به شرح ذیل می باشد.
زمان کارکرد به دقیقه = 40 – فشار کاری کپسول x حجم کپسول
توجه : 40 لیتر هوای مصرفی برای یک دقیقه یک انسان
طرز کار دستگاه به صورت خلاصه به شرح ذیل می باشد.
هوای فشرده از طریق کپسول به رگلاتور و پس از کاهش فشار از شیلنگ له والو(VALVE DEMAND) میرسد که با شروع استنشاق نفر استفاده کننده باز و با بازدم او بسته می شود و والو به ماسک تمام صورت متصل است و در زمانی که فشار هوای کپسول بین 34 تا 46 بار کاهش یابد سوت اخصار به صدا در می آید که نفر باید فوراٌ از محل خارج شود.
قبل زا پوشدن(DONNING) B.A SET بایستی سه آزمایش زیر را انجام دهید.
1- آزمایش مقاومت در فشار بالا (HIGH PRESSURE TIGHTNESS CHECK)
والو کپسول هوا را باز نموده، مقدار فشار هوای روی گیج را میخوانیم، سپس والو کپسول را می بندیم، چنانچه فشار هوا در مدت یک دقیقه پائین نیامد، دستگاه کامل وصل شده است.
2- آزمایش مقاومت در فشار پائین (LOWPRESSURE TIGHTNESS CHECK)
ماسک را پوشده بندهای آنرا محکم کنید، سعی شود(والو کپسول هوا کاملاٌ بسته باشد) از طریق اتصال والو تغذیه
(CONNECTION UNION OF DEMAND VALVE) تنفس نمائید، در صورتی دستگاه دارای اتصالات کاملاٌ بسته باشد امکان تنفس وجود نداشته و ماسک بصورت فرد فشار وارد می آورد.
2- آزمایش آلارم صوتی(AUDIBLE ALARM CHECK)
والو سیلندر هوا را باز و سپس ببندید، دکمه والو تغذیه هوا را فشار دهید و گیج فشار را تحت نظر بگیرید زمانیکه هوا کم شد(40 6) بار، آلارم صوتی بایستی بصدا در اید پس از این آزمایش دستگاه آماده استفاده بوده و میتوانید به اماکن بسته وارد شوید.
“BREATHING APPARATUS CONTROL BOARD”
بمنظور کنترل هوای موجود در کپسول دستگاه تنفس مصنوعی فردی که وارد اماکنی که با کمبود اکسیژن مواجه هستند میشود فورمی(که در آن نام شخص و ساعت و فشار کپسول در آن ذکر شده است) وجود دارد که در مخل مکان بسته یادداشت میشود که چنانچه فرد مورد نظر در اماکن بسته بهر دلیل ”آلارم“ خطر را نشیند و یا در مکان گیر کرده باشد بکمک او می شتابند. یک نسخه از این فرم نیز در پل فرماندهی (BRIDGE) بایستی همزان پر و نگهدار شود.