1
2
تاریخچه و کاربردهای اپیدمیولوژی
3
تاریخچه اپیدمیولوژی
اپیدمیولوژی سابقه چند صد ساله دارد و رشته ای است که از جامعه شناسی، جمعیت شناسی، آمار و سایر رشته ها گلچین شده و بنابراین، تاریخچه آن با سایر رشته های علمی درهم تنیده شده است
در قرن نوزدهم الیاف اپیدمیولوژی درهم بافته شد و رشته مجزایی با فلسفه و مفاهیم و روش های خود بوجود آمد، قبل از قرن نوزدهم چنین رشته مستقلی وجود نداشت.
4
اپیدمیولوژیست های قرن نوزدهم که با مشاهده الگو های بیماری در جامعه تحریک شده بودند، روش هایی را برای بررسی علل این بیماری ها و پیشگیری از آن ها ابداع کردند.
سپس در دهه های 1880 و 1890 با پیشرفت میکروب شناسی این کانون توجه به سوی جمعیت تغییر کرد و توجه اپیدمیولوژیست ها از رویداد بیماری در جامعه به انتشار باکتری ها در تماس فردی منحرف شد.
در اوایل و اواسط قرن بیستم با ورود جمعیت شناسان به این رشته مجددا اپیدمیولوژی احیا شد.
5
ریشه منطقی بررسی های اپیدمیولوژی نوین در تکامل علمی دهه 1600 است که نشان داد:
رفتار منظم جهان فیزیکی را می توان با روابط ریاضی بیان نمود
بسیاری از دانشمندان قرن هفدهم استدلال می کردند که اگر بتوان با روابط ریاضی، جهان فیزیکی را توصیف، تحلیل و درک کرد، باید روابط مشابهی نیز در جهان بیولوژیکی وجود داشته باشد که به عنوان "قوانین میرایی" شناخته شد.
6
قوانین میرایی
عبارت های کلی راجع به ارتباط های بین بیماری و انسان است که با مرگ، خودنمایی می کند.
این قوانین اساس تشکیل جدول عمر بود که بطور کمیّتی و ریاضی بیان می شد.
با این مبنای فلسفی مطالعه های اپیدمیولوژی سیر تکامل خود را آغاز نمودند.
با توجه به جنبه های خاص بیماری نظیر همه گیری ها، تلاش شد "قوانین همه گیری" وضع شود. در واقع با این روش نظریه مُسری بودن بیماری درک شد.
7
گرانت (John Grant)
در سال 1662 کتاب مشاهده های طبیعی و سیاسی را منتشر کرد که سیاهه میرایی براساس آن بود و کاری پیشگام در مطالعه مقایسه ای میرایی و ابتلا در جمعیت های انسانی بود.
گرانت با مرتب کردن سیاهه های میرایی، استنتاج هایی راجع به میرایی و باروری در جمعیت های انسانی نمود و متوجه تولد زیادتر نوزادان پسر، مرگ زیاد شیرخواران و تغییرات فصلی در میرایی شد.
8
گرانت (John Grant)…
گرانت سعی کرد علل میرایی از بیماری های حاد و مزمن را از هم متمایز سازد و تفاوت های شهری ـ روستایی در میرایی را مشخص نماید.
وی از داده های گردآوری شده نخستین جدول عمر را ساخت و تجربه میرایی را به صورت عدد، درصد یا احتمال زنده ماندن یا مردن در طول زندگی بیان کرد.
9
گرانت (John Grant) …
گرانت متوجه شد که با چنین جدولی میتوان "قانون میرایی" را ساخت و پیشنهاد کرد هر کشوری باید جدول های مشابهی تهیه کند تا بتوان آن ها را با هم مقایسه نمود و قانون کلی میرایی را ساخت
10
با ایجاد اصول ریاضی در اواخر دهه 1600 و اوایل دهه 1700 نظریه های گرانت تصحیح شد و توسعه یافت.
در این دوره نظریه مقایسه گروه ها نیز پدیدار گشت و گروه شاهد به گروهی اطلاق می شد که با آن قوانین میرایی متفاوتی (تجربه یا مطالعه) را می توان آزمود.
بخاطر این تکامل در اواسط قرن هیجدهم دو مطالعه اپیدمیولوژی با ارزش که هریک در نوع خود بی نظیر بود، منتشر شد.
11
جیمزلیند (James Linds) 1747
او با مشاهده های اپیدمیولوژی راجع به علت و درمان اسکوربوت فرضیه هایی ساخت و تصمیم گرفت این فرضیه ها را به شیوه اپیدمیولوژیک ارزیابی کند.
12
دانیل برنولی (Daniel Bernoulli) 1760
برنولی با ارزیابی شواهد موجود، نتیجه گیری کرد که مایه کوبی در مقابل آبله، حفاظت و ایمنی مادام العمر ایجاد می نماید.
وی با استفاده از یک جدول عمر که با جدول عمر امروزی چندان تفاوتی نداشت، مشخص کرد مایه کوبی در هنگام تولد، امید به زندگی را افزایش می دهد.
13
اپیدمیولوژی در قرن نوزدهم
انقلاب فرانسه در اواخر قرن هیجدهم تاثیر به سزایی بر اپیدمیولوژی داشت و توجه اندیشمندان را به
بهداشت عمومی (Public health)
پزشکی پیشگیری (Preventive medicine) جلب کرد و در نتیجه ایجاد روش های اپیدمیولوژی بیماری ها را تسهیل نمود.
14
پیرچارلز الکساندرلوئیس (Pierre Charlese Alexandre Louis)
ویژگی که کارلوئیس را متمایز می ساخت مقایسه گروه های افراد بود.
لوئیس (1836) چندین مطالعه مشاهده ای انجام داد که مشهورترین آن ها نشان داد حجامت در درمان همه بیماری ها موثر نیست و در نتیجه این روند در حال افزایش را معکوس نمود.
15
پیرچارلز الکساندرلوئیس (Pierre Charlese Alexandre Louis)
کار دیگر وی توصیه ای بود که درسال 1837 در باره پرسش ارثی بودن سل مطرح کرد و نشان داد.
"برای اینکه پرسشی بطور رضایت بخش مطرح شود، جدول های میرایی (جدول عمر) لازم می باشند، که تعداد برابری از افرادی را که از پدر و مادر مسلول متولد شده اند با حالت مخالف مقایسه می کند".
16
در اواسط دهه 1800، اپیدمیولوژیست فرانسوی، فقدان یک نظام آماری که اطلاعاتی راجع به سلامت مردم فراهم نماید را مطرح کرد.
ویلیام فار (William Farr) و ویلیام آگوستوس گی (William Augustus Guy) از دانشجویان لوئیس بودند که رهبری این رشته را در دست گرفتند و به عنوان "پزشکان بهداشتی" در فعالیت اپیدمیولوژی و سایر فعالیت های بهداشت عمومی درگیر شدند.
17
جنبش اپیدمیولوژی (پزشکان بهداشتی)
در سال های 1835 و 1845 مرکز فعالیت اپیدمیولوژی از پاریس به لندن منتقل شد
پزشکان لندن و سایر نقاط انگلستان برای حل مسایل بهداشتی آن روز از روش های عددی لوئیس استفاده کردند.
فعالیت های آن ها هم در جهت پیشگیری و هم در جهت درمان بود و شامل ارزیابی بیولوژی کارآیی واکسن آبله، طبابت های خاص، و تجربه ابتلا و میرایی شاغلان مختلف بود.
18
دفتر کل ثبت احوال
دفتر کل ثبت احوال به عنوان مرکز ثبت اطلاعات تولد، مرگ و ازدواج در سال 1836 به تصویب مجلس انگلستان رسید و رسما تاسیس شد.
نخستین گزارش سالیانه آن داده هایی را نشان می داد که برای تجارت شرکت های بیمه عمر گردآوری و تحلیل شده بود.
ولی در گزارش دوم آن، ویلیام فار رئیس این دفتر بود و کانون توجه آن را به سمت بهداشت عمومی، هدایت کرد
19
دفتر کل ثبت احوال…
این دفتر حقایق آماری را فراهم کرد که اغلب برای پاسخ به مسایل بهداشت عمومی لازم بود.
همچنین فار مفهوم مراقبت میرایی را مشخص کرد که در آن داده های میرایی بطور مرتب بازبینی و تحلیل می شد تا تغییرات بهداشت عمومی را مشخص نماید.
این فعالیت ها نخستین استفاده منظم از آمار حیاتی و داده های جمعیت شناسی دیگر را برای مقاصد اپیدمیولوژی ارائه نمود
20
انجمن اپیدمیولوژی لندن
هدف اصلی انجمن اپیدمیولوژی لندن تعیین علت وبا بود، ولی فعالیت های آن به سرعت گسترش یافت.
مثلا ; گزارش آن در باره مایه کوبی آبله در سال 1853 دلیل اصلی تصویب قانون اجباری مایه کوبی در آن سال بود
21
جان اسنو John Snow) )
بررسی رویداد وبا درسال های 1854ـ1848 در لندن
22
ویلیام بود (William Bud)
با روش مطالعه اپیدمیولوژی تا حدودی متفاوت، حصبه را بررسی کرد که بین سال های 1873ـ1857 شایع شده بود.
"بود" نتیجه گیری کرد حصبه یک "تب مسری یا خود پیشرونده" است که خودنمایی مشخص آن اختلال روده ای است و موارد مسری که با آن تب منتشر می شود عمدتا از روده بیماران دفع می شود.
باسیل حصبه در سال 1880 شناخته شد.
23
انقلاب باکتریولوژی
انقلاب باکتریولوژی که در آن علت بیماری های گوناگون به باکتری ها نسبت داده می شد، در تکامل پزشکی نوین تغییر عمده ای پدید آورد.
وقتی علت یک بیماری معلوم باشد، پرسش اصلی اپیدمیولوژی این است که
چگونه بیماری منتشر می شود.
24
انقلاب باکتریولوژی…
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اپیدمیولوژیست ها با ردیابی لحظه تماس با عفونت باین پرسش پاسخ می دادند:
یعنی مبتلایان، بیماری را از کدام یک از افراد آلوده به عفونت گرفته اند؟
با این روش احتمالا می توان معلوم کرد چه کسی بیماری را وارد جامعه کرده، بطوریکه تماس بین آن هایی که آلوده اند و افراد سالم را در جامعه به حداقل برساند.
با دانستن علت بیماری از تخصص اپیدمیولوژی می توان برای کنترل بیماری استفاده نمود.
در این زمان تمرکز بر جوامع که جنبه اصلی اپیدمیولوژی علت بیماری بود،
25
تمرکز بر جامعه دو باره برقرار شد
در نیمه دوم قرن بیستم از طریق فعالیت های جمعیت شناسان، جامعه شناسان و آمار شناسان، دو باره اپیدمیولوژی تمرکز بر جامعه را بدست آورد
برخی از این دو باره جان گرفتن از مشاغلی در صنعت بیمه عمر سرزد، که در آن توجه اقتصادی به افرادی می شد که در بیشترین خطر مرگ و ابتلا بودند.
26
ادگار سیدن استریکر (Edgar Sydenstricker)
سیدن استریکر چند بررسی را سازماندهی کرد تا رژیم غذایی، ناخوشی ها، مسکن، شرایط بهداشتی و وضع اقتصادی خانواده هایی را تعیین کند که در طی سال 1916 در جنوب کالیفرنیا در روستاهای کارخانه نخ ریسی زندگی می کردند.
این مطالعه های اپیدمیولوژی گسترده علت بیماری پلاگر را روشن کرد و مداخله هایی را ممکن ساخت
27
برادفوردهیل )Bradford Hill)
در دهه 1920 کار اوّلیه او تحلیل آمار حیاتی، بویژه خصوصیت های جمعیت شناسی نظیر تفاوت در میرایی بین ساکنان شهر و روستا بود.
سپس وی در تکامل کار آزمایی های بالینی شاهد دار موثربود.
همچنین وی از رهبرانی بود که نقش سیگار کشیدن را در همه گیری سرطان ریه تعیین نمود.
28
تعریف اپیدمیولوژی
مطالعه توزیع بیماریها و آسیبها و عوامل تعیین کننده آن در جامعه بشری
مطالعه توزیع فراوانی یک صفت در جمعیت و عوامل تعیین کننده آن
یعنی آنچه روی جمعیت می گذرد و در جمعیت اتفاق
می افتد.
مطالعه و شناخت روی جمعیت
Epi=Upon Demo=Population
29
تعریف اپیدمیولوژی
اپیدمیولوژی یکی از علوم پایه پزشکی است که چگونگی توزیع وتعیین کننده های توزیع حالت ها و رویداد های مربوط به سلامت را در جمعیتی مشخص مطالعه می کند و از این مطالعه برای حل مشکلات بهداشتی بهره می گیرد.
30
تعریف اپیدمیولوژی…
مطالعه:
شامل نظارت، مشاهده، آزمون فرضیه، پژوهش تحلیلی و تجربی می باشد.
توزیع:
به تحلیل بر حسب زمان، مکان وگروه های مبتلایان اطلاق می شود.
تعیین کننده ها:
عبارتند از تمام عوامل فیزیکی، زیستی، اجتماعی، فرهنگی و رفتاری که روی سلامتی تاثیر می گذارند.
31
تعریف اپیدمیولوژی…
حالت ها و رویداد های مربوط به سلامتی:
شامل بیماری ها، علل مرگ، رفتار، نظیر استعمال دخانیات، واکنش نسبت به روش های پیشگیری، و تهیه و مصرف خدمات بهداشتی می باشد.
جمعیت های مشخص:
جمعیت هایی هستند که ویژگی های قابل شناسایی نظیر تعداد دقیقا مشخصی دارند.
بهره گیری برای حل مشکلات بهداشتی:
هدف اپیدمیولوژی عنوان شده است
32
کاربرد ها و دامنه اپیدمیولوژی
از روش های اپیدمیولوژی می توان برای هدف های مشخصی استفاده نمود.
33
پرسش هایی که به اپیدمیولوژی مربوط می شوند
34
نظارت بر بیماری
یکی از اساسی ترین پرسش هایی که در باره یک بیماری می توان مطرح کرد، فراوانی رویداد آن است.
برای پاسخ به این پرسش باید هم تعداد افرادی که در برهه مشخصی از زمان بیمار شده اند (موارد) و هم اندازه جمعیت غیر مبتلایان را بدانیم.
35
جستجوی علل
شناخت عوامل خطر می تواند باعث درک بهتر راه هایی شود که به ابتلاء به بیماری منجر می شود و در نتیجه راهکار های پیشگیری را ارائه دهد.
36
آزمون های تشخیصی
هدف از آزمون های تشخیصی، کسب دلیل عینی از وجود یا عدم یک حالت خاص است.
این دلیل می تواند به منظور کشف بیماری در مراحل اولیه آن در بین افراد بدون علامت در جمعیت های عمومی بدست آید که به این فرایند غربالگری گویند.
از طرف دیگر، از آزمون های تشخیصی برای تایید یک تشخیص در بین افراد با علایم و نشانه های بیماری استفاده می شود.
بطور مطلوب، یک آزمون تشخیصی به طور صحیح مبتلایان را از غیر مبتلایان تشخیص می دهد
37
تعیین سیر طبیعی بیماری
هرگاه اطلاعات بیماران زیادی خلاصه شود، ترتیب مشخص رویداد ها (به عبارت دیگر سیر طبیعی بیماری) را می توان به طور صحیح و دقیق برآورد کرد.
38
بررسی عوامل پیش آگهی دهنده
از تحلیل بقاء برای شناسایی زیرگروه های بیماران با پیامدهای بالینی بطور غیر متعارف مطلوب (یا نامطلوب) می توان استفاده کرد.
ویژگی هایی که با احتمال بقا رابطه دارند به عوامل پیش آگهی دهنده موسومند.
این عوامل می توانند ویژگی های جمعیت شناختی، آزمایشگاهی، علایم و نشانه ها باشند.
39
آزمودن درمان های جدید
کارآیی تمام درمان های جدید باید قبل از ورود به مراقبت بالینی متداول به اثبات برسد.
روش استانداردی که برای ارزیابی تاثیر درمان به کار می رود. کارآزمایی شاهددار تصادفی شده است.
واژه "شاهددار" بدین معنی است که بیمارانی که داروی جدید دریافت می کنند با بیمارانی مقایسه می شوند که یک ماده بی خاصیت (دارونما) دریافت می دارند یا در صورت وجود درمان استاندارد، آنرا دریافت می کنند.
"تصادفی شده" به روشی از تخصیص درمان اطلاق می شود که به جای تمایل یا انتخاب پزشک، شانسی تعیین می شود
40
موفق باشید