بیماری های قابل انتقال
بین انسان و حیوان
بیماری های
قابل انتقال
تب مالت
سالک ( لیشمانیوز )
هاری
کیست هیداتیک
پیشگفتارتب مالت
بروسلوز مشکل جهانی است . به استثنای تعداد کمی از کشورهای جهان که عاری از عفونت بوده یا موفق به ریشه کنی شده اند ، اکثریت کشورها به عفونت آلوده بوده اند . در تازه ترین آمار جهانی تنها 17 کشور ریشه کنی بروسلوز را گزارش کرده اند ( جزایر مانش ، نروژ ، سوئد ، هلند ، سوئیس و …. ) . در منطقه خاور میانه تمامی کشورها آلودگی به بیماری بروسلوز یا تب مالت را دارند .
وضعیت در ایران :
در روستاها و عشایر ایران بین چادرها و کلبه های روستائیان و محل نگهداری دام ها فاصله چندانی وجود ندارد . نوازش نوزاد دام تازه به دنیا آمده توسط کودکان و مصرف محصولات لبنی غیرپاستوریزه بخصوص آغوز از علل انتشار بیماری تب مالت در ایران می باشد . آمار سالیانه بروسلوز انسانی در ایران تا سال 68 سیر صعودی و پس از آن سیر نزولی به خود گرفته است .
تب مالت :
تب مالت یا بروسلوز یکی از بیماری های عفونی قابل انتقال بین انسان و حیوان بوده که از طریق حیوانات آلوده ( گاو، گوسفند ، بز ، شتر ،خوک و گاومیش ) به انسان منتقل می شود .
میکروبی است به نام بروسلا که بواسطه جونشاندن یا
پاستوریزاسیون شیر و فرآورده های آن از بین می رود .
که شامل 6 گونه: 1- بروسلا ملی تنسیس 2- بروسلا کنیس 3- بروسلا اوویس 4- بروسلا سوئیس5- بروسلا آبورتس 6- بروسلا نئوتومه
عامل بیماری :
عامل شایع و اصلی تب مالت در ایران
دوره نهفتگی تب مالت معمولا بین یک تا سه هفته است
اما گاهی به چند ماه نیز می رسد
دوره کمون :
علایم بیماری :
بیماری ممکن است شدید یا خفیف با شروع تدریجی
یا ناگهانی باشد . علایم شایع آن تب و لرز ، خستگی ،
تعریق ، سردرد ، درد مفاصل وکمر ، بی اشتهایی ، کاهش ،
وزن ، یبوست ، گلودرد و سرفه خشک می باشد .
* مهم ترین علامت بیماری در دام ها سقط جنین و زایش دام نارس می باشد .
مصرف شیر خام آلوده، فرآورده های لبنی تهیه شده از شیر خام یا شیری که به خوبی جوشیده نشده مخصوصا پنیر محلی ، خامه ، سرشیر ، بستنی و ….
تماس با خون ، جفت ، جنین و ترشحات رحمی حیوان آلوده
تنفس هوای محل نگهداری دام های آلوده
پاشیده شدن خون یا ترشحات دام آلوده به چشم
از طریق مادر آلوده به جنین و همینطور در حین شیردهی
راههای انتقال :
راه انتقال اصلی تب مالت
راه های
پیشگیری
از شیر و فرآورده های لبنی پاستوریزه یا شیری که به اندازه کافی جوشیده استفاده کنیم
قبل از مصرف شیر، آن را به مدت 20- 15 دقیقه بجوشانیم ، باید توجه داشته باشیم که کف کردن شیر به هنگام حرارت دادن ، علامت جوشیدن شیر نمی باشد
افرادی که به نحوی با دام سروکار دارند ، باید به هنگام کار از وسایل حفاظتی مانند دستکش ، عینک ، چکمه و لباس غیر قابل نفوذ استفاده نمایند
ادامه راه های
پیشگیری
قبل و بعد از دوشیدن شیر و در هنگام ذبح دام ، ضمن استفاده از وسایل حفاظتی ، دستهای خود را با آب و صابون بشوئید
با ایجاد فاصله مناسب بین محل نگهداری دام ها و محل سکونت ، امکان انتقال تنفسی را کمتر نمایید
همیشه در موقع جارو کردن و نظافت محل نگهداری دام ها ، جلوبینی و دهان خود را با پارچه تمیزی بپوشانید
مهم ترین راه پیشگیری از تب مالت در حیوانات شناسایی و جدا کردن حیوانات آلوده است
تشخیص :
تشخیص تب مالت از طریق آزمایش خون می باشد
درمان :
درمان تب مالت باید بوسیله دو دارو به مدت حداقل دو ماه انجام شود
جهت پیشگیری از مزمن شدن ، بیمار باید داروها را بطور مرتب و کامل طبق دستور پزشک مصرف نماییم .
بیماری سالک در مناطق گرمسیری امریکا ، آفریقا وشبه قاره هند ودر نواحی نیمه گرمسیری آسیای جنوب غربی و ناحیه مدیترانه آندمیک است . اگر چه بیماری سالک معمولاً با مرگ و میر بالائی همراه نیست ولی میزان ابتلاء بالا و ایجاد ضایعات بد شکل پوستی که در برخی موارد تا بیش از یک سال باقی می ماند و جوشگاه (اسکار)پس از بهبودی آن نیز که حتی با درمان استاندارد تا آخر عمر وجود دارد ، قابل توجه است و موجب اذیت و آزار بیمار می گردد
پیشگفتارسالک
سالانه 1500000 نفر در دنیا به این بیماری مبتلا می شوند که بسیاری از آنها ثبت و گزارش نمی شوند . گرچه سالانه حدود بیست هزار مورد بیماری لیشمانیوز جلدی در ایران گزارش می شود ولی احتمالاَ موارد حقیقی بیش از 4 تا 5 برابر آن است . سالک در ایران به شکل روستائی( مرطوب) و شهری ( خشک ) مشاهده می شود، نوع روستائی در اکثر مناطق روستائی 15 استان کشور شایع است و نوع شهری در بسیاری از نقاط شهری به صورت آندمیک از جمله شهر بم وجود دارد .
ادامه پیشگفتار :
این بیماری بخصوص نوع جلدی آن درنقاط مختلف کشور شایع و پراکنده است . سالک جلدی ( پوستی ) در کانونهای مختلف کشور از هر دو نوع روستایی و شهری و جود دارد و از سال 68 تاکنون تعداد مبتلایان سیر صعودی داشته و افزایش چشمگیری را نشان داده است .
آلوده ترین استانها بر اساس آمار استانهای اصفهان و هرمزگان بوده اند.
وضعیت بیماری سالک ( لیشمانیوز ) در ایران :
انگل تک یاخته ای از جنس لیشمانیا است که انواع مختلفی دارد :
1- لیشمانیوز جلدی شهری (سالک جلدی شهری یا خشک) که لشیشمانیا تروپیکا عامل آن می باشد .
2- لیشمانیوز جلدی روستایی ( سالک جلدی روستایی یا مرطوب ) که لیشمانیا ماژور عامل آن می باشد .
3-لیشمانیوز احشایی که لیشمانیا دونووانی یا اینفانتوم عامل آن می باشد.
عامل بیماری :
ناقل بیماری پشه ریزی است بنام پشه خاکی یا فلبوتوموس که اندازه آن 2 تا 3 میلی متر است . پشه خاکی ماده خونخوار است و از بدن انسان و بعضی از حیوانات تغذیه می کند .
پشه خاکی ماده معمولاً هر 5 روز یکبار خونخواری می کند ، و پس از حدود 10 روز می تواند آلودگی یا به عبارتی عامل بیماری را به فرد دیگری منتقل کند .
پشه خاکی معمولاً در شب خونخواری می کند و روزها را در جاهای تاریک و مرطوب اماکن انسانی و یا حیوانی استراحت می کند .
طول عمر پشه خاکی بالغ حدود یکماه است .
ناقل بیماری :
مخزن در نوع شهری یا خشک انسان و گاهاً سگ است
در نوع روستایی یا مرطوب عمدتاً جوندگان ( موش ) است
در نوع احشایی انسان مخزن است که البته بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود به عنوان مثال در نوع هندی انسان و در نوع مدیترانه ای از جمله ایران سگ و سگ سانان مخزن اصلی بیماری هستند
مخزن بیماری :
1- نوع روستایی یا مرطوب 1 تا 4 هفته
2- نوع شهری یا خشک 2 تا 8 ماه و گاهی 1-2 سال
3- نوع احشایی از چند هفته تا چند ماه و گاهی یکسال می باشد .
دوره کمون بیماری :
توزیع جغرافیایی بیماری :
1- نوع روستایی یا مرطوب
( اصفهان تا بادرود ، سرخس، ترکمن صحرا، اسفراین ، بکران ، جاجرم ، سبزوار ، شاهرود ، اردکان ، ابرقوی یزد ) .
مهم ترین این کانون ها مناطق روستایی شمال وشرق اصفهان است
2- نوع شهری یا خشک
(تهران، مشهد ،شیراز ، نیشابور ، سبزوار ،کرمان ، ساوه ،یزد و بم )
نوع شهری بیماری دارای 4 مرحله است پاپول بی درد ، زخم ، شروع بهبودی و بهبودی کامل
علایم بیماری :
در نوع روستایی این شکل نیز دارای 4 مرحله است که پس ازطی دوره کمون چند هفته تا چند ماه ضایعه بصورت جوش همراه با التهاب حاد ظاهر می شود و پس از دو هفته زخمی شده و به سرعت بزرگ شده و اطراف آن پرخون می شود بهبودی زخم از وسط و اطراف بطور همزمان اتفاق می افتد . و بطور معمول زخم ظرف مدت 4 تا 6 ماه خوب می شود .
در شکل احشایی یا کالا آزار :
استقرار بیماری معمولاً مخفیانه و بدون علائم مشخص صورت می گیرد وبه کندی پیشرفت می کند .
علائم بیماری معمولاً با تب نامنظم ، بیقراری ، درد ناحیه طحال سرفه و کم شدن وزن ، بزرگی طحال و کبد ، کم خونی ، ورم دست ها و پاها و صورت دیده می شود . از بین رفتن سلولهای بیگانه خوار بدن باعث کاهش قوای دفاعی بدن و سبب آمادگی بیمار برای پذیرش سایر عفونتها شده و اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نگیرد موجب مرگ بیمار می گردد
1- بیماریابی
2- درمان بیماران
3- آموزش مردم در زمینه بیماری
4- سمپاشی تمام مناطق آلوده
5- بهسازی محیط
6- مهم ترین اقدام به طور کلی بیماریابی ، درمان و پوشاندن زخمها با پانسمان است .
مهم ترین اقدامات برای کنترل سالک نوع شهری :
مهم ترین اقدامات برای کنترل سالک نوع روستایی :
با توجه به اینکه مخزن عامل بیماری موشهای صحرایی هستند بایستی در فصل تابستان با استفاده ازجونده کش ها چند بار عملیات مبارزه با جونده ها صورت پذیرد و از آنجا که در فصل تابستان بیشتر افراد در بیرون از خانه استراحت می کنند استفاده از پشه بند و مواد دور کننده حشرات موثر خواهد بود .
مقدمه و تعریف بیماری هاری
هاری یک بیماری عفونی حاد ( آنسفالیت ) و کشنده ویروسی است که به دوشکل تحریکی(هاری خشمگین ) و ساکت (هاری فلجی) ظاهر می شود . این بیماری مخصوص گوشت خواران اهلی و وحشی بوده ، انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار، بطور تصادفی و اغلب ازطریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا می شوند .
وضعیت بیماری هاری در ایران :
بررسی های انجام گرفته در نقاط مختلف کشور نشان میدهد که سگ ، روباه ، و شغال از مهم ترین مخازن این بیماری می باشند. در طی بررسی های انجام گرفته مشخص گردیده است که همه استان های کشور کم و بیش به این بیماری آلوده هستند و بیشترین موارد آلودگی در نواحی شمال ، شمال شرقی و غربی ، استانهای کرمان ، فارس ، اصفهان و لرستان مشاهده شده است . در ایران 85 % گاز گرفتگی توسط سگ ها ، 4 % توسط گربه ها و باقیمانده آنها توسط حیوانات دیگر رخ داده است . بیشتر نمونه های مثبت ثابت شده در حیوانات مربوط به گاوها بوده است .
1- میزان کشندگی بالا (100 % ) به طوریکه پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود
2- افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی
3- تلفات و خسارات اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کنند .
اهمیت بیماری هاری :
1- گاز گرفتن :
اصلی ترین راه سرایت بیماری گازگرفتن به وسیله حیوان هار است . البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس نیز منتقل می شود .
2- پوست :
از طریق پوست سالم ،هاری سرایت پذیر نیست ، ولی از راه کوچک ترین خراش یا زخم درپوست این بیماری منتقل می شود .
راههای سرایت بیماری :
3- تنفس :
سرایت هاری از طریق تنفس،به ویژه درغارهای محل زندگی خفاش های آلوده ، امکان پذیر است.
4- دستگاه گوارش :
انتقال ازاین راه بعید است.ولی حیوان گوشتخوار ممکن اسن بندرت از طریق خوردن لاشه حیوانات مرده دراثر ابتلا به هاری به این بیماری مبتلا شوند.
5- جفت :
ازآنجا که دریک بررسی ، ویروس هاری را ازجنین، رحم وتخمدان های یک حیوان ماده جدا کرده اند، انتقال بیماری ازطریق جفت نیز بعید نیست .
6- وسایل آلوده :
ویروس هاری بسیار حساس بوده در مقابل نور و خشکی به سرعت از بین می رود لذا این طریقه انتقال ممکن است در موارد استثنایی صورت پذیرد .
7- انسان به انسان :
تا به حال موارد معدودی انتقال هاری از انسان به انسان از طریق پیوند اعضا در دنیا گزارش شده است .
معمولا 15 روز تا 3 ماه و بطور متوسط 1تا2 ماه
* درکودکان طول دوره کمون کوتاه تر از بزرگسالان است.
دوره کمون :
اقدامات پیشگیری در موقع لزوم :
1- خارج کردن ویروس از زخم
2- خارج کردن کف صابون از زخم
3- بریدن قسمت های له شده
4- ضدعفونی محل گزش با بتادین یا الکل
5- خودداری از بخیه زخم
6- تزریق سرم ضد هاری(20 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن )
7- تزریق واکسن ضد هاری در 5 نوبت روزهای
0 ، 3 ، 7 ، 14 ، 28 عضلانی وحتماً عضله دلتوئید زیر2 سال درناحیه فوقانی جانبی ران تزریق می شود
8- تزریق واکسن وسرم ضدکزاز (توام یا ثلاث )
9- آنتی بیوتیک درمانی
10-تحت مراقبت قراردادن حیوان به مدت10 روز
11- نمونه برداری از حیوان مهاجم مشکوک
کیست هیداتیک یکی از بیماریهای مشترک بین انسان و دام است که از شیوع نسبتاً گسترده ای در دنیا برخوردار میباشد . کیست هیداتیک مرحله لاروی کرم اکی نوکوکوس گرانولوزوس می باشد . کرم بالغ در روده سگ و سگ سانان استقرار دارد و انسان و دامها (گوسفند ، بز و شتر و خوک ) با خوردن سبزیجات و مواد غذایی آلوده به تخم انگل که با مدفوع سگ دفع گردیده به کیست هیداتیک مبتلا می شوند .
کیست هیداتیک :
وضعیت کیست هیداتیک ( اکینوکوکوس ) در ایران :
اطلاعات موجود نشان دهنده وقوع کیست هیداتیک در سرتاسر ایران است . اما میزان شیوع و الگوهای انتشار غفونت در نقاط مختلف کشور متفاوت می باشد به طوری که میزان آلودگی از منطقه شمال غربی ایران به سوی جنوب کمتر مشاهده می شود .
درمان :
راه درمان کیست هیداتیک جراحی می باشد
کیست هیداتیک در بافت های مختلف انســــان و دام استقـــرار یافتـــه و بیماریزایی آن در انسان به اندازه کیست و محل استقرار کیست در بدن بستگی دارد . کیست های کبدی و ریوی شایعترین تظاهرات بیماری هستند .
1- تماس نزدیک و مستقیم با سگ های آلوده
2- تماس مستقیم با مدفوع سگ های آلوده
3-مصرف آب ، غذا و سبزیجات آلوده شده به مدفوع سگ
راههای انتقال بیماری به انسان :
1- آگاهی در زمینه استفاده از سبزیجات به نحوی که سبزی باید کاملاً با مواد ضدعفونی کننده شسته و بعد مصرف گردد و همچنین شستشوی دستها با آب وصابون نیز حائز اهمیت است .
۲) کسانی که دارای سگ خانگی و گله هستند ، می بایست تماس محدودی با آنها داشته باشند . ( زیرا موی بدن آنها ممکن است به تخم انگل آلوده باشد) نگهداری این حیوانات باید تحت نظر دامپزشک با معاینه دوره ای مرتب و استفاده از داروهای ضد انگل همراه باشد و از لمس کردن آنها نیز خودداری گردد.
راههای پیشگیری :
۴) بازرسی لاشه و اندام ها در موقع کشتار، ضبط و معدوم نمودن اندام های آلوده به کیست به نحوی که اندام آلوده از دسترس سگ دور نگه داشته شده و حتماً سوزانده و یا دفن بهداشتی گردند.
۵) مبارزه با سگ های ولگرد شامل معدوم نمودن آنها از طرق مختلف و همچنین جمع آوری و دفن صحیح زباله نقش مهمی در کاهش جمعیت سگ ها و مبارزه با این بیماری و سایر بیماری هایی که از طریق سگ به انسان منتقل می شود را خواهد داشت.
۳) از کشتار حیوانات ( گاو، گوسفند و بز) در خارج از کشتارگاه اکیداً خودداری شود و این کار باید در کشتارگاههای بهداشتی صورت پذیرد .