بیماری هاری و حیوان گزیدگی
روند تعداد موارد حیوان گزیدگی در ایران 1393-1366
میزان بروز حیوان گزیدگی در کشور
1393-1366
تعداد موارد بیماری هاری در کشور
1393-1360
حیوان گزیدگی خراسان شمالی
موارد حیوان گزیدگی خراسان شمالی
: از هزاران سال پیش ، پیشینیان ما بیماری هاری را می شناختند تا آنجا که در متون چین باستان ، تورات و… به آن اشاره شده است. این بیماری در ایران سابقه طولانی دارد و از دیرباز میان روستائیان و عشایر با نام های گرگ دیوانه ، کفتار آدمخوار ، سگ دیوانه و… معروف بوده است. در تاریخ طبری و متون اوستا به این بیماری اشاره و توضیحاتی ارائه شده است. از سال 1301 با ساخت واکسن در انستیتو پاستور ایران مبارزه با بیماری در ایران آغاز شده است. 28سپتامبر(6 مهر ) که روز جهانی هاری است ، مصادف با روز بازگشایی مدارس در اروپا بوده و با توجه به جمعیت هدف که کودکان و نوجوانان هستند با برگزاری مراسم مختلف در قالب مسابقه ها و شعر و نقاشی به کودکان شرایط نگهداری حیوانات و موارد مرتبط را آموزش می دهند.هاری درواقع نوعی عفونت ویروسی دستگاه اعصاب مرکزی و قابل انتقال میان حیوان و انسان است که معمولا به واسطه گزش حیوان هار به انسان منتقل می شود و کشندگی صد در صد دارد. عامل ایجاد کننده بیماری ، ویروس هاری از خانواده رابدوویریده (Rhabdoviridae) و نام دیگر بیماری هاری ترس از آب (Hydrophobia) است. جالب این که پراکندگی این بیماری در سراسر جهان بجز اقیانوس اطلس ، هند ، استرالیا ، نیوزیلند ، انگلستان و ژاپن وجود دارد. هاری به 2 شکل هاری خشمگین و هاری ساکت یا هاری فلجی درحیوانات دیده می شود البته علائم در شکل خشمگین شامل تغییر رفتار در حیوان ، لوچی مردمک ها ، هیجان ، ریزش بزاق ، درد عضلانی ، علائم عصبی و ترس از آب است که به دنبال آن حیوان دچار عدم تعادل و فلجی و سرانجام مرگ می شود. در مرحله ای که حیوان دچار هیجان می شود ممکن است هر چیزی حتی سنگ ، گیاه ، دیگر حیوانات و انسان را گاز بگیرد. دراین میان علائم در شکل ساکت شامل حیوان آرام و خواب آلوده بوده و به نقطه ای خیره می شود. فلجی و پایین افتادن فک پایین همراه با ریزش بزاق و در نهایت خفگی و مرگ را به همراه دارد.
مقدمه
بیماری هاری
هاری یک بیماری عفونی حاد (انسفالیت ) و کشنده ویروسی است که به دو شکل تحریکی ( هاری خشمگین ) و ساکت (هاری فلجی) ظاهر می شود این بیماری مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار بطور تصادفی و اغلب از طریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا می شوند
عامل بیماری هاری ویروسی از گروه RNA و نروتروپ متعلق به رابدو ویروسها و جنس لیساویروسها است رابدو ویروسها حدود 180 نانومتر درازا و 75 نانومتر پهنا دارند که شبیه فشنگ بوده در یک انتها مسطح و در انتهای دیگر محدب واز دو قسمت مرکزی و غشای خارجی تشکیل شده است
غشای خارجی از جنس لیپو پروتئین و دارای دو پروتئین ماتریکس و گلیکو پروتئین است گلیکو پروتئین ها برجستگی های سوزنی شکلی هستند که محکم روی غشای خارجی چسبیده اند و در اتصال ویروس به سلول میزبان و تولید آنتی بادی خنثی کننده نقش دارند
حلال های چربی ، ویروس هاری را از بین می برند این ویروس تحت تاًثیر خشکی و حرارت 56 درجه طی یک ساعت ، اشعه ماوراء بنفش ، فرمالین ، اتانول 40تا70 درصد ،ترکیب های آمونیوم چهار ظرفیتی ،آب و صابون ،بنزا آلکانیوم کلراید یک درصد غیر فعال می شود
میزان کشندگی بالا (100%)به طوری که پس از ظهور علائم چه در انسان و چه در حیوان قابل درمان نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود
افزایش روند موارد حیوان گزیدگی در انسان بطوری که به ناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان پیشگیری اسیب دیدگان می شود
تلفات دام و خسارت های اقتصادی ناشی از این بیماری که در دامها ایجاد میشود
اهمیت بیماری هاری
گاز گرفتن : اصلی ترین راه بوسیله حیوان هار می باشد البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس هاری ( بویژه در گربه و گربه سانان) نیز بیماری منتقل می شود
پوست : از طریق پوست سالم هاری امکان پذیر نیست ولی از راه کوچکترین خراش یا زخم در پوست این بیماری منتقل می شود
نسوج مخاطی : ویروس هاری از طریق مخاط آلوده نیز به انسان و حیوانهای دیگر منتقل می شود بنابر این ، سگها و گربه ها ی به ظاهر سالم که در اواخر دوره کمون بیماری هستند از طریق لیسیدن لب چشم و بینی کودکانی که با آنها بازی می کنند بیماری هاری را انتقال می دهند
تنفس : بویژه در غارهای محل زندگی خفاش های آلوده امکانپذیر است
دستگاه گوارش : انتقال از این راه بعید است ولی حیوان گوشتخوار ممکن است به ندرت از طریق خوردن لاشه حیوان های مرده در اثر ابتلا به هاری به این بیماری مبتلا شوند به هر حال باید از خوردن گوشت و فرآورده های دامهای مبتلا به هاری خودداری کرد
جفت : از آنجائیکه ویروس هاری را از جنین ، رحم و تخمدانهای یک حیوان ماده جدا کرده اند انتقال از طریق جفت نیز بعید نیست
وسایل آلوده : ویروس هاری بسیار حساس و در مقابل نور و خشکی به سرعت از بین می رود بنابراین هاری از طریق وسایل آلودهفقط در موارد استثنایی منتقل می شود
انسان به انسان : تابه حال موارد معدودی انتقال هاری از انسان به انسان از طریق پیوند اعضاء در دنیا گزارش شده است ( دو مورد پیوند قرنیه در سال 1373 در ایران )بنابر این پیوند از جسد آلوده به به ویروس هاری ممکن است باعث انتقال بیماری شود به همین دلیل هرگاه علت مرگ معلوم نبوده یا علائمی مبنی بر آلودگی دستگاه عصبی مرکزی در هنگام مرگ وجود داشته باشد باید از پیوند عضو یا بافت جسد جلو گیری شود
راههای سرایت بیماری هاری به حیوان و انسان
دوره بیماری هاری در انسان به چهار مرحله تقسیم می شود
مرحله نهفتگی : این مرحله بطور معمول در انسان 15 روز تا 3 ماه و بطور متوسط 1تا2ماه ( 75%موارد کمتر از 3 ماه ) بطول می انجامد ولی از چند روز تا بیش از 3ماه حتی تا چند سال هم مشاهده شده است طول دوره نهفتگی به شدت زخم ،تعداد جراحت ،و محل آنها بستگی دارد سوش ویروس آلوده کننده ،همچنین سن و گاز گرفتن از روی لباس یا وسایل حفاظتی نیز در طول دوره نهفتگی تاًثیر دارد
مرحله بروز علائم اولیه( غیر اخصاصی ): این مرحله بطور متوسط 4-1 روز (حداکثر 10 روز ) بطول می انجامد ویروس هاری به محل اتصال عصب و عضله یا انتهای اعصاب حرکتی سطحی نفوذ کرده و به طرف نخاع و سیستم اعصاب مرکزی حرکت می کند در زمان آشکار شدن علائم ، ویروس هاری را می توان باعیار بالا در سیستم اعصاب مرکزی یافت
علائم اولیه غیر اختصاصی هاری عبارتند از : تب، لرز ، خستگی ، سردرد ، ضعف و درد عضلانی ، بی اشتهایی ، اشکال در بلع ، حالت تهوع و استفراغ ، سرگیجه ، درد های شکمی ، و اسهال ، گلودرد ، تنگی نفس ، سرفه خشک ، نگرانی و ترس ، تحریک پذیری و عصبی بودن
علائم بسیار اختصاصی : علائم موضعی در محل گاز گرفتن شامل سوزش ، گزگز و مورمور ( در 50تا 80 درصد بیماران ) این علائم در مسیر عصب حسی عضو گاز گرفته شده نیز به علت تکثیر ویروس در ریشه خلفی عصب حسی بروز می کند
علائم بالینی بیماری هاری در انسان
3- مرحله حاد عصبی : این مرحله احتمالا بسته به سوش ویروس به دو شکل ظاهر می شود
الف) شکل تحریکی ( خشمگین) علائم فعالیت حرکتی شدید شامل دویدن و دست و پا زدن ، تحریک پذیری و عدم آرامش ، توهم ، نگرانی و هیجان مشخصه این شکل بیماری است ترس از آب علامتی است که در این شکل در بیشتر موارد دیده می شود و موجب انقباض های دیافراگم و عضله های تنفسی می شود نسیم ملایم ،نور شدید ،صدای بلند و لمس کردن ممکن است موجب تحریک پذیری و انقباض عضله هابی حنجره و حلق و سایر عضله های تنفسی شود
ب) شکل ساکت یا فلجی : دوره بیماری در این شکل به طور معمول طولانی تر از هاری خشمگین است شکل فلجی کمترشایع است (20% موارد ) مهمتر اینکه در اغلب موارد تشخیص داده نمی شود و بر عکس فرم هیجانی ترس از آب و نسیم و افزایش فعالیت یا تشنج بطور معمول وجود ندارد
علائم این شکل عبارتند از : ضعف در اندام گاز گرفته شده و به تدریج در سایر اعضاء و عضله های صورت در اوایل این مرحله ، کاهش هوشیاری و اختلال در حس ، فلج پایین رونده مشابه پلی نوروپاتی التهابی حاد( سندروم گیلن باره) یا فلج چهار عضو به طور قرینه ، نشانه های مننژیت ( سردرد ،سفتی گردن) ممکن است اتفاق بیفتد و در نهایت ، بیمار دچار خواب آلودگی و کما می شود گاهی بیمار به شکل هیجانی تغییر می یابد
4- مرحله کما و مرگ : در نهایت ابتلا به بیماری هاری به مرحله کما میرسد و بیمار به علت نارسایی و آپنه یا کلاپس قلبی عروقی می میرد از شروع علائم بالینی تا مرگ بطور متوسط 4 تا 7 روز طول می کشد
در صورت ظهور علائم حاد عصبی به شکل هیجانی یا فلجی و بویژه اگر سابقه گاز گرفتن یا خراش توسط حیوان وجود داشته باشد و بیمار به سرعت وارد کما شود ودر مدت 7تا 10 روز فوت کند همیشه بیماری هاری مطرح است اگرچه به ندرت ممکن است هیچگونه سابقه تماس با حیوان کشف نگردد
تشخیص آزمایشگاهی :
-تشخیص آنتی ژن ویروس به روش FAT در بافت مغز تهیه شده پس از مرگ
تشخیص آنتی ژن ویروس به روش FAT از لام پوست ناحیه گردن یا قرنیه قبل از مرگ
تست FAT مثبت بعد از تزریق بافت مغز ، بزاق یا مایع نخاعی در کشت سلول یا موش
یافتن تیتر آنتی بادی نوترالیزان هاری در سرم و مایع نخاعی افراد غیر واکسینه
مشخص کردن آنتی ژن ویروس به روش PCR روی نمونه بافت مغز تهیه شده پس از مرگ یا در نمونه کلنیکی ( پوست ، قرنیه یا بزاق )
تشخیص هاری
انسان مبتلا به هاری :
مورد مشکوک : مورد سازگار با توصیف کلنیکی شامل ظهور ناگهانی علائم عصبی به شکل هیجانی از قبیل تحریک پذیری ، تشنج ، ترس از آب ، ترس از نور، افزایش ترشح بزاق ، اختلال در بلع و تنفس ویا شکل فلجی ( بی سر و صدا) که بیمار بسرعت وارد کما شده و در مدت 10-7 روز فوت کند
مورد محتمل : وجود علائم مرحله مشکوک به اضافه سابقه تماس با حیوان مشکوک به هاری
مورد قطعی : وجود علائم مرحله مشکوک به اضافه تشخیص آزمایشگاهی اختصاصی
2- انسان در تماس با هاری :
تماس محتمل : شخصی که از طریق بزاق ، گزش یا خراش یک حیوان حساس به هاری یا حیوانی از منطقه آلوده به هاری مورد مواجهه قرار گرفته است
تماس قطعی : شخصی که از طریق بزاق ، گزش یا خراش یک حیوان با تشخیص قطعی هاری یا حیوان متواری شده مورد مواجهه قرار گرفته است
تعاریف و طبقه بندی
در صورت شروع علائم هاری ، بیماری درمان پذیر نیست و با وجود مراقبت های کامل ، بیماران در طی یک تا دو هفته پس از شروع علائم می میرند تاکنون فقط 3 مورد بهبودی از بیماری هاری گزارش شده است
بیمار مبتلا به هاری باید در اتاق ایزوله تحت مراقبت های ویژه قرار گیرد به این ترتیب که پس از بستری کردن بیمار در یک اتاق کم نور در محلی بی سرو صدا و ساکت و آرام اقدام های ذیل را انجام داد
تزریق داروهای آرام بخش و ضد تشنج
جایگزینی مایع و الکترولیت
تزریق آنتی بیوتیک در صورت وجود عفونت
باز نگه داشتن راههای تنفسی
درمان نارسایی تنفسی و قلبی عروقی
درمان هاری
استفاده از وسایل حفاظتی : دستکش ، ماسک، گان، عینک،و…جهت کار کنان بیمارستان ،ملاقات کنندگان و سایر کسانی که به نحوی با بیمار در تماس هستند
واکسیناسیون کامل هاری ( 5 نوبتی ) در موارد زیر :
کارکنانی که در مراقبت و درمان بیمار فعالیت دارند
افراد در تماس مستقیم با بیمار ، مانند افراد خانواده
افراد در تماس غیر مستقیم با بیماراز طریق وسایل آلوده به ترشحات
اقدام های لازم در برخورد با بیمار مشکوک به هاری و موارد تماس
سرم ضد هاری و واکسیناسیون کامل هاری در موارد زیر :
-افرادی که در تماس با بیمار یا جسد دچار صدمه به پوست شده اند
-هرگونه تماس با ترشحات آنها ( پوستی یاد مخاطی و…)
– افراد در تماس که دارای زخم باز یا ترک در پوست هستند
ضد عفونی یا معدوم کردن وسایل به ترشحات بیمار
دفن بهداشتی ویژه جسد افراد مبتلا به هاری : جسد را پس از ضد عفونی در یک کیسه نایلونی ضخیم و نفوذناپذیر قرار داده و بطور عمقی دفن نمود
سطح کشور
سطح استان و دانشگاه : ریاست دانشگاه ، معاون بهداشتی به عنوان دبیر شورا مسئولیت اجرای برنامه را در سطح دانشگاه بعهده دارد و با ایجاد هماهنگی از طریق نهادهای مرتبط اقدام های ذیل را انجام می دهد
الف)اقدام های دانشگاه علوم پزشکی :
تقویت و گسترش هماهنگی بین بخشی با سازمانهای مرتبط در استان ویا دانشگاه و جلب حمایت و پشتیبانی مسئولان سیاسی استان و شهرستان از طریق تشکیل شورای سلامت یا شورای هماهنگی کنترل بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان
نظارت ، مراقبت و ارزشیابی اجرای برنامه در شهرستان های تابعه
بهبود سیستم مراقبت و گزارشدهی
تامین امکانات نمونه برداری از حیوان های مهاجم توسط مرکز بهداشت استان
پیگیری تامین و توزیع واکسن و سرم ضد هاری و کزاز و سایرداروهای جانبی و تجهیزات مورد نیاز
آموزش (کارکنان فنی شاغل در بخش پیشگیری هاری،کارکنان بخش بهداشت و درمان، دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی ، مقامات سیاسی ومسئولان استان ،روحانیون و ائمه جمعه ،مردم به روشهای مختلف ازجمله صداو سیما و سایر وسایل ارتباط جمعی
کنترل و پیشگیری هاری در ایران
ب)اقدام های سایر سازمان ها
تشکیل جلسه شورای بهداشت یا شورای سلامت توسط استانداری و طرح بیماری
تشکیل جلسه ستاد نابودی حیوان های زیانبار ( سگ و گربه های ولگرد) توسط استانداری
بررسی و تحقیق جهت تخمین جمعیت سگ های ولگرد
تهیه طرح شناسایی و واکسیناسیون سگ های خانگی و گله توسط اداره کل دامپزشکی استان و پیگیری تامین واکسن ، کارت و قلاده مورد نیاز
تهیه امکانات نمونه برداری از حیوان های مهاجم توسط دامپزشکی استان
آموزش کارکنان فنی شاغل در شبکه های دامپزشکی و مردم بخصوص گروههای در معرض خطر مثل کشاورزان ، دامداران و …….
مبارزه با هاری وحوش توسط اداره کل حفاظت محیط زیست
کمک و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت تصویب اعتبارات مورد نیاز سازمانها جهت امر مبارزه
کمک سازمان صدا و سیما ی مرکز استان جهت تولید و پخش برنامه های آموزشی
سطح شهرستان:
الف) اقدام های شبکه بهداشت و درمان شهرستان:
هماهنگی بین بخشی : با طرح مسئله در شورای اداری و بهداشت شهرستان ایجاد حساسیت در فرماندار و سایر مسئولین شهرستان به منظور جلب حمایت و پشتیبانی آنها
پیگیری در تشکیل کمیته اتلاف سگ های ولگرد زیر نظر فرمانداری
آموزش ( مردم ) توسط کارشناسان مسئول پیشگیری و مبارزه با بیماریها و آموزش بهداشت شهرستان از راههای صدا و سیما ، کارکنان مختلف شبکه ، رابطان بهداشت ، آموزگاران مدارس و نهضت سواد آموزی ، روحانیون و ….
مراقبت بیماری هاری و حیوان گزیدگی
ب) اقدام های سایر اداره های شهرستان
تشکیل کمیته نابودی سگ و گربه های ولگرد در شهرستان
جمع آوری و دفن بهداشتی زباله
جلو گیری از کشتار قاچاق و غیر مجاز دام
بهداشتی کردن و انتقال کشتارگاه ها به خارج از محدوده شهرها
شناسایی و واکسیناسیون سگ خانگی و گله توسط اداره دامپزشکی
پرداخت غرامت به صاحبان دامهای آلوده
ایجاد اماکن محفوظ برای نگهداری دام در مقابل حیوان های وحشی
پیشگیری از بیماری هاری وحشی
سطح محیطی( مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و خانه های بهداشت )
باتوجه به اهمیت بیماری هاری و حساسیت درمان پیشگیری و درصد کشندگی بالای بیماری ، مشکلات تهیه واکسن و سرم ضدهاری انسانی ،گران بودن آنها و…. باتوجه به شرایط موجود در سطح کشور همه وظایف درمان پیشگیری هاری را نمی توان به خانه های بهداشت و مراکز بهداشتی ودرمانی محول نمود رئوس وظایف هر سطح به شرح زیر می باشد
الف) وظایف مراکز بهداشتی ودرمانی روستایی و شهری :
آموزش مردم
در صورت مراجعه فرد حیوان گزیده شستشوی محل جراحت با آب و صابون
ارجاع فوری مجروح به مرکز درمان پیشگیری شهرستان
پیگیری ادامه واکسیناسیون
جلب همکاری و مشارکت مردم در بهسازی محیط و جمع آوری و دفن بهداشتی زباله ها
ایجاد هماهنگی بین واحدهای مستقر در منطقه ( شهرداری ،دامپزشکی ، بخشداری و….
همکاری با مسئولان دامپزشکی در زمینه شناسایی ، قلاده زدن و واکسیناسیون سگهای خانگی و گله
خودداری از کشتارهای غیر مجاز دام
محل اتاق طوری انتخاب شود که باعث آلودگی سایر قسمت های مرکز بهداشت نشود بهتر ورودی و در جداگانه ای داشته باشد
دیوارهای اتاق باید کاشی کاری و کف آن سنگ یا موزائیک قابل شستشو و دارای کف شور باشد
وجود دستشویی با آب سرد و گرم و همچنین وان و شیر آب جهت شستشوی زخم باشد
تامین تجهیزات مورد نیاز از جمله : تخت ، پاراوان ، ترالی پانسمان ، یخچال ، ترازو ، پمپ اکسیژن ، سرنگ ، روپوش ، ماسک ، پیش بند پلاستیکی ، چکمه ، دستکش ، و….
تامین مواد بیولوژیک و داروها
دفتر مخصوص ثبت نام بیماران جهت درج خصوصیات آسیب دیدگان و شرح واقعه
کارت واکسیناسیون و مهر مخصوص
مسئول درمان پیشگیری هاری حتما باید دوره آموزشی و کار آموزی هاری را در انستیتو پاستور ایران گذرانده و علیه هاری واکسینه شده باشند و از تعویض و جابجایی آنان خودداری گردد
اتاق درمان پیشگیری هاری
با توجه به اینکه ابتلا به هاری متاسفانه درمان ندارد و به مرگ منجر می شود ولی با انجام اقدام های درمان پیشگیری به موقع می توان از ابتلا به هاری جلوگیری کرد
بنابراین مرکز درمان پیشگیری از هاری بایستی در دسترس مردم و 24 ساعته بصورت آنکال باشد
درمان پیشگیری از هاری
آموزش چهره به چهره
شتشوی محل حیوان گزیدگی
پیگیری ادامه واکسیناسیون
آموزش دامداران و روستائیان در خصوص همکاری با مسئولان دامپزشکی در زمینه شناسایی و قلاده زدن و واکسیناسیون سگهای خانگی و گله
جلب همکاری و مشارکت مردم در زمینه جمع آوری و دفن صحیح زباله
خودداری از کشتارهای غیر مجاز دام
ب)خانه بهداشت
۱ ـ زدودن و خارج کردن ویروس هاری از محل زخم:
تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۵ تا ده دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت پیشگیــــــری از هاری به حساب می آید و می توان ادعا کرد که بیش از ۵۰ درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مساله است. ۲ ـ خارج کردن کف صابون از لابلای زخم : با استفاده از شیلنگ و فشار آب باید کف صابونهای باقیمانده را از لابلای زخم خارج نمود، زیرا باقیمانده صابون می تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر نماید.
3 – قطع کامل قسمت های له شده و نکروزه 4 ـ ضد عفونی نمودن زخم: زخم را بعد از شستشو باید با الکل اتیلیک 4۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یک درصد و یا سایر مواد ضدعفونی نمود (زخم را هیچ وقت نباید پانسمان نمود زیرا میکروب هاری بی هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد). 5- خودداری از بخیه زدن زخم حیوان گزیده
6 ـ تزریق سرم ضد هاری( به کسانی که دارای یک یا چند گزیدگی یا خراش های عمیق جلدی (خراشی که در آن خون دیده شود) یا آلوده شدن غشای مخاطی با بزاق و یا خراش های سر و صورت و گردن 20 واحد به ازای هر کیلو گرم وزن )
7- تزریق واکسن ضد هاری ( واکسن ضد هاری کشت سلولی در 5 نوبت ، روزهای صفر، 3 ، 7 ، 14 ،28 در عضله دلتوئید و در اطفال کمتر از 2 سال در ناحیه فوقانی و جانبی ران
8- تزریق سرم و واکسن ضد کزاز ( توام یا ثلاث ) بر اساس آخرین دستورالعمل ایمنسازی
9- آنتی بیوتیک تراپی
10 تحت مراقبت قرار دادن حیوان مهاجم (در صورتی که حیوان مهاجم سگ و گربه و در دسترس باشد به مدت 10 روز )
11- نمونه برداری از حیوان مهاجم مشکوک ( به دو روش – کشتن حیوان مشکوک و ارسال سر آن به انیستوپاستور – نمونه برداری از بافت مغز باکیت مخصوص و ارسال سر آن به انیستوپاستور )
اقدامات لازم جهت فرد حیوان گزیده:
درمان پیشگیری کامل در مواردی انجام می شود که حیوان مهاجم یا از نظر ابتلا به هاری مثبت باشد و یا متواری شده و اگر سگ و گربه است 10 روز پس از گازگرفتن مرده یا علائم هاری در آن ظاهر شده باشد .
درمان پیشگیری ناقص در مواردی انجام می شود که حیوان مهاجم یا از نظر ابتلا به هاری منفی باشد واگر سگ و گربه است 10 روز پس از تحت نظر قرار گرفتن سالم باشد
تمام موارد حیوان گزیدگی را بایستی مشکوک به هارگزیدگی تلقی نمود تا خلاف آن ثابت شود و اقدام های فوری درمان پیشگیری هاری را شروع کرد
در صورت تماس انسان با بزاق نشخوارکنندگان و تک سمی های مشکوک بایستی درمان پیشگیری کامل انجام شود
نکته های مهم
در صورت استفاده از سرم به جای واکسن ، پس از فراهم شدن واکسن نوبت اول ، باید آن را به دو یا سه دز افزایش داده ، در نقاط مختلف بدن تزریق نمود
در موارد ذیل دز اولیه واکسن را به دو برابر افزایش می دهند :
افراد حیوان گزیده مبتلا به یک بیماری مزمن ( نظیر سیروز کبدی )
افراد حیوان گزیده مبتلا به نقص ایمنی مادرزادی یا مبتلا به ایدز
افراد حیوان گزیده ای که داروهای ایمنوسوپرسیو مانند کورتیکو استروئیدهایا داروی ضد مالاریا مصرف می کنند
افراد حیوان گزیده ای که گرفتار فقر غذایی هستند
افراد حیوان گزیده ای که باید هم واکسن و هم سرم تلقیح نمایند اما سرم در دسترس نباشد
افراد حیوان گزیده ای که با تاخیر بیش از 48ساعت یا بیشتر برای درمان پیشگیری مراجعه کرده اند
نکته های مهم
آسیب دیدگان گاز گرفته توسط جوندگانی مانند موش خانگی و صحرایی و خرگوش به درمان پیشگیری نیازی ندارند
آسیب دیدگان گاز گرفته توسط موش خرما و راسو درمان پیشگیری ضد هاری ضروری است
افرادی که قبلاً تحت درمان با واکسن کشت سلولی بوده اند اگر دوباره توسط حیوانی گزیده شوند در صورتی که فاصله واکسیناسیون قبلی و گاز گرفته شدن فعلی وی کمتر از 4 سال باشد تزریق دو نوبت واکسن در روز های 0 و 3 الزامی است
اگر محل گازگرفته شده ناحیه سر و صورت است و یا فاصله واکسیناسیون قبلی و گاز گرفتن فعلی بیش از 4 سال باشد بایستی واکسیناسیون را دوباره شروع کرد
نکته های مهم
افرادی که واکسیناسیون کامل شده اند اگر دوباره توسط حیوانی گزیده شوند تزریق سرم به آنان توصیه نمی گردد
افراد گاز گرفته توسط سگ واکسینه به علت عدم اعتماد به ایمنی و امکان انتقال بیماری هاری باید طبق دستورالعمل تحت درمان پیشگیری قرار گیرند
واکسیناسیون کارکنان در معرض خطر هاری علیه این بیماری (ایمن سازی قبل از مواجهه )به دو روش
الف – سه نوبت در روزهای 0، 7 ،21یا 28
ب – سه نوبت در روزهای 0، 28 ، 56 اگر مصون سازی فوریت نداشته باشد
نکته های مهم
پایان