به نام خدا
به نام خدا
بیماریهای منتقله از راه آب و غذا
بوتولیسم
تعریف بیماری :
بوتولیسم عبارت است از یک نوع مسمومیت غذایی جدی ولی غیر مسری که معمولاً در اثر خوردن غذای آلوده به سمی که شدیداً دستگاه عصبی را متاثر می سازد، رخ می دهد.
. سه نوع بوتولیسم وجود دارد :
بوتولیسم منتقله با غذا ( بوتولیسم کلاسیک ) زخم بوتولیسم و بوتولیسم روده ای ( بالغین و نوزادان ) . محل تولید سم بوتولیسم در اشکال فوق متفاوت است ولی در هر سه شکل بیماری فلج شل ، که نتیجه تاثیر سم بر روی نورون های عصبی است ، ایجاد می شود .
بوتولیسم غذایی:
یک مسمومیت شدید است که در اثر خوردن سم بوتولیسم با غذا به وجود می آید . بیماری با نشانه های ضایعات حاد و دو طرف اعصاب جمجمه و ضعف یا فلج پایین رونده آنها تظاهر می یابد . مشکل بینایی ( تار بینی یا دو بینی ) ، اشکال در بلع و خشکی دهان اولین شکایتهای بیمار است . در دنباله این نشانه ها در حالی که بیمار هوشیار است ممکن است فلج شل دو طرفه پائین رونده به وجود آید . در مراحل اولیه بیماری ممکن است استفراغ ، یبوست و یا اسهال نیز دیده شود . معمولاً تب دیده نمی شود. و بهبودی ممکن است برای ماهها طول بکشد .
علائم شایع
علایم زیر معمولاً 36-18 ساعت پس از خوردن غذای آلوده رخ می دهند: تار شدن دید، یا دو تا دیدن افتادن پلک های چشم خشک شدن دهان خورده خورده صحبت کردن مشکل در قورت دادن غذا یا مایعات استفراغ و اسهال ضعف دست ها یا پاها، که نهایتاً ممکن است به فلج نیز بیانجامد. تب وجود ندارد. توانایی های ذهنی دچار اختلال نمی شوند.
علایم زیر در شیرخواران رخ می دهند: یبوست شدید گریه ضعیف ناتوانی در مکیدن پستان مادر
علل بیماری
عفونت غذاها (عمدتاً کنسروی )، با باکتری کلستریدیوم بوتولینوم . این باکتری در غذای آلوده یا خوب پخته نشده رشد می کند. با رشد این باکتری در غذا، سم قدرتمندی تولید و ترشح می شود که توانایی جذب از دستگاه گوارش و گسترش به دستگاه عصبی مرکزی را دارد.
غذاهایی که با باعث بوتولیسم شوند :
سبزیجات و میوه هایی که در خانه کنسرو می شوند، ماهی ، گوشت ، سوسیس خوب پخته نشده ، گوشت دوده داده و محصولات لبنی در شیرخواران زیر یک سال ، عسل خام یا سایر غذاهای پخته نشده ممکن است باعث بوتولیسم شوند. این باکتری امکان دارد زخم را نیز آلوده سازد و سم ترشح کند.
عوامل افزایش دهنده خطر
شیرخواران
کنسروهای خانگی . به خصوص باید مراقب باقلا و لوبیای سبز بود.
پیشگیری
اگر قسمتی از قوطی کنسرو بیرون زده است ، یا اینکه محتویات آن رنگ یا بوی عجیبی دارند، اصلاً لب به آن نزنید. هیچگاه غذایی که قطعاً مشخص نیست خوب پخته یا کنسرو شده است را نخورید. هیچگاه به شیرخواران غذای حاوی عسل را برای ضد سرفه ندهید. جوشاندن غذا می تواند از بوتولیسم پیشگیری کند. اگر مشکوک به بوتولیسم هستید، با مرکز بهداشت نزدیک محل خود تماس بگیرید. در صورت قطعی شدن مساله ، باید از طریق رسانه ها اطلاع رسانی کرد و غذاهای آلوده را نیز از مغازه ها جمع آوری نمود.
عواقب مورد انتظار
با اقدام فوری ، پیامد بیماری خوب است . هر چه قدر مقدار سم ورودی بیشتر باشد، علایم زودتر آغاز می شوند و وضعیت بیمار نیز خطرناک تر خواهد بود. میزان کلی مرگ ومیر 25%-10% است .
عوارض احتمالی
عفونت ریوی در اثر عدم توانایی در بلع مناسب غذا و ورد آن به ریه ها
نارسایی ریوی ناشی از ضعف عضلات تنفسی
مرگ
نمونه گیری:
قبل از شروع درمان نسبت به تهیه نمونه انسانی ( 15-10 میلیگرم سرم ،
50-25 گرم مدفوع یا مواد استفراغ ، 50-25 میلی لیتر محتوی معده و در بوتولیسم ناشی از زخم ، از سرم ، مواد ترشحی و بافت مرده یا سواپ گرفته شده از زخم بیماران و در بوتولیسم اطفال نمونه های مدفوع و سرم ) اقدام گردد.
اصول کلی درمان
بستری کردن بیمار جهت انجام مراقبت های ویژه . امکان دارد بیمار به تهویه مکانیکی ، نیاز پیدا کند. اگر تنها چند ساعت از خوردن غذای مسموم گذشته باشد، بیمار را وادار به استفراغ کنید. اگر مشکوک به بوتولیسم هستید، در صورت امکان مقداری از غذای آلوده را برای بررسی آزمایشگاهی در داخل یخچال نگهداری کنید.
درمان در سه روز و با آنتی توکسین بوتولیسم صورت می گیرد .
رژیم غذایی
معمولاً تزریق مایعات و تغذیه داخل وریدی به هنگام بستری شدن بیمار لازم است ، زیرا بیمار در بلع مشکل دارد. پس از درمان ، رژیم غذایی خاصی توصیه نمی شود.
keshavarzi
وبا
تعریف بیماری :
وبا یکی از بیماریهای واگیر عفونی است که فقط در انسان ایجاد بیماری می کند.
عامل بیماریزایی :
یک باکتری به نام ویبریو کلرا است و این بیماری در اثر سم تولید شده از این باکتری که در روده کوچک تکثیر می یابد، ظاهر می شود. عامل بیماری مدت زیادی در آب زنده می ماند و در مناطقی که سطح آبهای زیر زمینی آن بالا است، بیشتر شایع است و بیشتر عامل بیماریزا از طریق مدفوع و فاضلاب قابل انتقال است.
خصوصیات عامل بیماریزا
باسیلهای گرم منفی بی هوازی اختیاری در گروهی که شامل خانواده ویبریوناسه است قرار دارند. باکتریهای متعلق به جنس ویبریو خمیده بوده و اغلب غیر بیماریزا هستند. این بیماری با اسهال آبکی و فراوان مشخص می شود.
ویبریو کلرا در گرمای 65 درجه سانتیگراد در مدت 30 دقیقه کشته می شود و در آب جوش ظرف چند ثانیه از بین می رود. کلر با غلظت 0.6 میلیگرم در لیتر ، این باکتری را از بین می برد.
علایم بالینی
بیماری وبا دارای دو مرحله است :
مرحله تخلیه ای :
بیمار ناگهان دچار اسهال آبکی ، پرفشار و بدون درد می شود و اندکی بعد استفراغ روی می دهد. در موارد شدید ممکن است حجم مدفوع از 250 سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در 24 ساعت بیشتر شود و بیمار تا 40 بار در روز مدفوع داشته باشد. مدفوع در این بیمار ، فاقد صفرا و خون و خاکستری رنگ (نمای آب برنجی) و دارای بوی غیر زننده می باشد.
مرحله روی هم خوابیدگی عروق (کلاپس):
به زودی به علت کم شدن آب بدن ، بیمار وارد این مرحله می شود. با از دست دادن 5 – 3 درصد وزن طبیعی بدن ، تشنگی و با کاهش 8 – 5 درصد وزن بدن ، ضعف و سرگیجه دیده می شود. کاهش بیش از 10 درصد وزن بدن ، منجر به ترشح کم ادرار و گاهی قطع کامل ادرار ، نبض ضعیف ، چشمهای گود رفته ، پوست چروکیده ، شکم فرورفته ، گرفتگی عضلانی به علت اختلالات در میزان الکترولیتهای بدن و در شیر خواران فرورفتگی ملاج و در نهایت خواب آلودگی و مرگ می شود.
راههای انتقال
تماس مستقیم
این بیماری به ندرت از طریق دستهای آلوده ، تماس با مواد مدفوعی و استفراغ بیماران ، ملحفه و لوازم آلوده منتقل می شود.
تماس غیر مستقیم
از طریق آب آلوده به مدفوع انسان ، منابع آب حفاظت نشده ، غذای آلوده ، سبزیجات و میوه های آلوده و یا شسته شده با آب آلوده ، شیر آلوده و بستنی تهیه شده از منابع غیر مطمئن.
مخزن و منبع بیماری
انسان تنها مخزن وبا است که به صورت بیمار یا حامل است و منبع بیماری ، اسهال و استفراغ بیماران و حاملان بیماری می باشد.
دوره کمون
دوره کمون این بیماری ممکن است خیلی کوتاه بوده و بستگی به مقدار باکتری وارد شده به بدن فرد دارد. متوسط دوره کمون 3 – 2 روز و از چند ساعت تا چند روز گزارش شده است.
دوره واگیری
تا زمانی که بیمار در مدفوع خود ویبریو کلرا دفع نماید، می تواند برای محیط آلوده کننده باشد. افرادی که عفونت مزمن کیسه صفرا دارند می توانند به عنوان حاملین به ظاهر سالم در انتشار بیماری دخالت کنند. در این افراد ممکن است بطور متناوب کشت مدفوع مثبت شود. دادن آنتی بیوتیک مناسب در کوتاه کردن این دوره می تواند نقش داشته باشد.
عوامل مربوط به میزبان
سن و جنس شیوع
بیماری در هر دو جنس و در همه سنین دیده می شود. در مناطق بومی کودکان نسبت به بزرگترها بیشتر مبتلا می شوند. ولی در کودکان زیر 2 سال به علت ایمنی اکتسابی از شیر مادر ، کمتر از بچه های بزرگتر است.
اسیدیته معده
بیماریها یا داروهای کاهنده اسید معده ، ابتلا به بیماری وبا را افزایش می دهد.
گروههای خونی
افراد با گروه خونی O بیشترین ابتلا به بیماری وبا و افراد با گروه خونی AB کمترین خطر ابتلا را دارا هستند.
درمان
سازمان بهداشت جهانی ، مصرف ترکیب مایع درمانی خوراکی ORS را توصیه کرده است. مصرف ORS حتی در شیر خواران بدون خطر است به شرط این که با مصرف شیر مادر یا آب همراه باشد. همراه با مایع درمانی خوراکی آنتی بیوتیک و سرم درمانی نیز توصیه می گردد .
راههای پیشگیری
چون بیماری بیشتر از طریق آب آلوده شیوع می یابد، سعی کنیم برای نوشیدن آب ، شستشوی ظروف ، خوردن سبزیجات از آب لوله کشی کلردار استفاده کنیم. در غیر این صورت آب را بجوشانیم و پس از سرد شدن مصرف کنیم.
سبزیجات و میوه ها را قبل از مصرف با محلول پرکلرین گندزدایی و پس از شستن با آب سالم مصرف کنیم.
از خوردن ماهی خام یا کم پخته که از آب آلوده گرفته شده، اجتناب کنیم.
به دیگران توصیه کنیم از شنا کردن در استخرهای عمومی و از خوردن آبمیوه و ساندویچ یا هر غذایی که احتمال داده می شود آلوده باشد، جدا خودداری کنند.
تیفوئید
توضیح کلی
حصبه عبارت است از عفونت باکتریایی دستگاه گوارش .
می تواند تمامی سنین را مبتلا کند ولی شیرخواران و افراد بالای 60 سال معمولاً دچار موارد شدیدتری می گردند.
علایم شایع
اسهال . در موارد خفیف تنها ممکن است 3-2 بار اجابت مزاج شل در روز وجود داشته باشد. در موارد شدید ممکن است هر 15-10 دقیقه اسهال آبکی رخ دهد. استفراغ تب سردرد دردهای عضلانی بثور پوستی قرمز رنگ روی شکم کرامپ های شکمی (گاهی)
خون در مدفوع (گاهی )
علل بیماری
عفونت با سالمونلاتیفی که یک باکتری است که در حیوانات مبتلا به عفونت یافت می شود و با گوشت یا شیر آلوده به انسان ها منتقل می گردد.
پختن کامل میکروبها را می کشد. عفونت می تواند به وسیله افراد بیمار یا حاملین غیر بیمار که پس از اجابت مزاج بدون شستن دقیق دست ها به غذا دست می زنند، نیز منتقل گردد.
پیشگیری
برای مسافرت به کشورهایی که حصبه وجود دارد، واکسیناسیون برای تیفوئید (تزریقی یا نوع خوراکی ) در نظر بگیرید. در طول مسافرت در مناطق استوایی ، از آب ، شیر، سالاد و سبزیجات خام ، میوه های پوست نکنده و محصولات لبنی پرهیز کنید. از مرغ و خروس و محصولات آنها که به مدت طولانی خارج از یخچال مانده باشند، بپرهیزید. بعد از اجابت مزاج و پیش از دست زدن به غذا دست های خود را بشویید.
عواقب مورد انتظار
با درمان معمولاً ظرف 3-2 هفته قابل علاج است . بدون درمان می تواند کشنده باشد.
عوارض احتمالی
کم آبی بدن سوراخ شدن روده ها خونریزی یا آبسه گوارشی پنومونی عفونت استخوان نارسایی احتقانی قلب هپاتیت
درمان
تشخیص با بررسی آزمایشگاهی خون و مدفوع صورت می گیرد. بستری در بیمارستان برای موارد شدید، سایرین می توانند در منزل معالجه شوند. افراد بیمار را جدا کنید و از آنها بخواهید از کمدهای کنار تخت یا حمام استفاده کنند. از یک پوشش گرم کننده یا بطری آب گرم برای تسکین کرامپ های شکمی استفاده کنید. دست ها را به دقت و بیشتر مواقع بشویید. بیماران را مرتباً در بستر بچرخانید. از پارچه های ولرم برای کشاله ران و زیر بغل برای کاهش تب استفاده کنید، آسپرین یا استامینوفن نخورید؛ هر دوی آنها لوله گوارش را تحریک می کنند. از مسهل استفاده نکنید.
داروها
آنتی بیوتیک ها تجویز خواهند شد. برای موارد شدید گلوکوکورتیکوییدها علاوه بر آنتی بیوتیک ها تجویز خواهند شد. فعالیت حداقل 3 روز پس از محو علایم استراحت در بستر ضروری است . برای پیشگیری از تشکیل لخته های خونی ورید عمقی ، پاها را باید غالباً در بستر خم کرد.
رژیم غذایی در طول مرحله اسهال :
یک رژیم غذایی کاملاً مایع لازم است . سپس یک رژیم غذایی پرکالری و کاملاً متعادل لازم است . مکمل های ویتامینی و معدنی ممکن است کمک کننده باشند.
اسهال خونی باکتریایی (شیگلوز)
تعریف بیماری :
اسهال خونی باکتریایی (شیگلوز) عبارت است از یک عفونت باکتریایی در لایه های سطحی پوشاننده ی جدار داخلی روده ها.
این بیماری در اثر تماس نزدیک فردی به وجود می آید و به صورت همه گیر رخ می دهد. از زمان ورود باکتری تا ظهور علایم، 4-1 روز طول می کشد.
برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری خطرناک،دست های خود را حتما پس از اجابت مزاج و قبل از دست زدن به مواد غذایی بشویید.
علایم شایع
– دل پیچه ، تب ، اسهال (20 یا حتی 30 بار اجابت مزاج آبکی در روز)
– وجود خون ، مخاط ، یا چرک در مدفوع ، تهوع یا استفراغ ، دردهای عضلانی
– گاهی در شروع بیماری ، شمارش گلبول های سفید کمتر از حد طبیعی است .
علت بیماری
یک نوع باکتری به نام شیگلا که به جدار روده ی بزرگ حمله می کند. این باکتری معمولاً از طریق دست ها، غذا یا آب آلوده ، از یک فرد به فرد دیگر انتقال می یابد.
پیشگیری
– دست های خود را پس از اجابت مزاج و قبل از دست زدن به مواد غذایی بشویید.
– هرکس که علایم اسهال خونی باکتریایی دارد را جداسازی نمایید.
– لباس های آلوده و ملحفه ها را تا زمانی که بتوانید آنها را بجوشانید، در سطل های درپوش دار و پر از آب و صابون قرار دهید.
عواقب مورد انتظار
با درمان ، بیماری معمولاً در عرض 7 روز قابل معالجه است .
اغلب عفونت های شیگلایی خفیف هستند و درمان جدی احتیاج ندارند. البته در موارد شدید، اگر درمان موفقیت آمیز نباشد، از دست رفتن آب زیاد از بدن ممکن است مرگبار باشد (خصوصاً در شیرخواران و کودکان کم سن و سال ).
عوارض احتمالی
– کم آبی بدن به طور خطرناک ، خصوصاً در کودکان
– در موارد نادر، باکتری ها ممکن است از مجرای گوارش به خون وارد شوند و سایر اعضای بدن را درگیر سازند، مثل : کلیه ها، کیسه ی صفرا، کبد ، یا قلب و مفاصل . این حالت شاید به شوک و مرگ بیانجامد.
درمان
اقدامات تشخیصی ممکن است شامل بررسی آزمایشگاهی و کشت نمونه ی مدفوع لازم باشد.
– درمان، شامل جایگزینی مایعات از دست رفته ، غذای کم حجم و نیز گاهی دارو می شود.
– بیمار را از بقیه جدا نمایید.
– برای تخفیف درد، یک صفحه ی گرم کننده یا شیشه ی آب داغ را روی شکم قرار دهید.
– بیمار باید به طور مرتب مایعات دریافت کند.
– بستری کردن بیمارانی که شدیداً مریض هستند (خصوصاً کودکان کم سن و سالی که کم آبی دارند). چنین بیمارانی جدا از بقیه بستری می شوند و مایعات تکمیلی را از راه سرم به آنها می رسانند.
داروها
امکان دارد آنتی بیوتیک تجویز شود.
از مصرف ترکیبات ضد اسهال خودداری کنید، مگر اینکه با نظر پزشک تجویز شده باشند. این ترکیبات ممکن است بیماری را طولانی کنند. اگر تا کنون مورد استفاده قرار می گرفته اند بلافاصله مصرف آنها را متوقف کنید.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
حداقل تا 3 روز پس از رفع تب ، اسهال و سایر علایم ، استراحت در رختخواب ضروری است، مگر برای توالت رفتن . البته پاها را در رختخواب باید مرتباً ورزش داد.
منابع : دستورالعمل کشوری وبا دستور العمل کشوری تیفوئید دستورالعمل کشوری بوتولیسم دستور العمل کشوری شیگلا