پاورپوینت بهداشت عمومی فردی و محیط زیست


بهداشت عمومی,فردی و محیط زیست

برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی ، یکی از حقوق مسلم فردی و اجتماعی است و تامین سلامت جسم و روان هم ابزاری برای تکامل انسان است و هم از دید گاه اقتصادی اهمیت دارد
باتوجه به این مهم این مجموعه در سه بخش تدوین شده است:
1- سیاستها و کلیات بهداشت عمومی
2- بهداشت فردی
3- بهداشت محیط

بخش اول
برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی

بهداشت عمومی عبارتست از علم و فن پیشگیری از بیماریها، افزایش طول عمر و ارتقای سطح سلامتی و توانائی انسان از طریق کوشش های دسته جمعی افراد جامعه ، به طوری که هر فردی از جامعه از حق طبیعی خود، یعنی سلامتی و عمر طولانی بهرمند گردد.

اهداف و دامنه فعالیتهای بهداشت عمومی :
1- آموزش بهداشت عمومی
2- بهداشت مادر و کودک
3- بهداشت محیط
4- پیشگیری و کنترل بیماریهای واگیردار و مزمن
5- خدمات آزمایشگاهی
6- خدمات پزشکی و پرستاری
7- خدمات مرتبط با امور جمعیت و تنظیم خانواده
8- نظارت بر مواد خوراکی ، بهداشتی و داروئی
9- خدمات بهداشتی در شرایط اضطراری
10- بررسیهای آماری ، تحقیقات و ارزشیابی در امور بهداشتی

تاریخچه توسعه و تکامل بهداشت عمومی در ادوار مختلف تاریخ
تا 3900 سال قبل از میلاد مسیح ، بیماری صرفا یک بلای آسمانی به شمار می آمد. اسقلبیوس اولین کسی بود که به فکر افتاد برای بیماران چاره ای پیدا کند و این نقطه آغاز در تاریخ بهداشت عمومی بود. اما پس از گذشت زمانی بس طولانی و رشد بسیار کند در زمینه بهداشت عمومی در سال 1516 توماس مور در اشاعه این فکر که بهداشت حافظ سلامتی است و طبابت ترمیم کننده آن کوشش بسیار نمود

برای اولین بار گرانت در سال 1662 مبادرت به تجزیه و تحلیل آمار مرگ و میر در انگلستان نمود . در حدود سالهای 1700 یک پزشک ایتالیائی به نام رامازینی شروع به نوشتن مقالاتی درباره بیماریهای حرفه ای نمود

توسعه و تکامل بهداشت عمومی در قرن نوزدهم نتیجه پیشرفت دانش و احساس مسئولیت اجتماعی جوامع اروپائی بود در این دوره ادوین چادویک و جان پیتر فرانک در اجرای برنامه های بهداشتی کوشش فراوان نمودند

در سال 1840 فرانسه اولین شبکه ملی خدمات بیمارستانی را طرح ریزی نمود و در حدود همین دهه ، دانمارک خدمات بیمارستانی را جزو وظایف شهرداریها دانست و برخی دیگر از کشورهای اروپائی طرفدار سیستم بیمه خدمات درمانی شدند

اولین کنگره بین المللی بهداشت عمومی در سال 1851 در پاریس تشکیل گردید. در فاصله بین سالهای 1849 تا 1854 جان-اسنوکه در لندن طبابت می کرد اپیدمیولوژی وبا را مورد مطالعه قرار داد و در سال 1856 ویلیام باد نظیر همین مطالعه را در مورد تیفوئید انجام داد

درنیمه دوم قرن نوزدهم مطالعات و آزمایشات پاستور در زمینه میکروبشناسی، تصویری دقیق از نحوه انتقال بیماریهای عفونی ارائه داد و با رونق عصر باکتریولوژی و یافتن انواع واکسنها ، اکثر بیماریهای عفونی قابل کنترل گردید

بذر بهداشت که 3900 سال قبل از میلاد مسیح کاشته شده بود ، پس از فراز و نشیب های بسیار و پیشرفت تدریجی و آرام، در سال 1946 ، عالی ترین ثمرات خود را ببار آورد. در این سال اساسنامه سازمان جهانی بهداشت به تصویب رسید و در سال 1948 به مرحله اجرا گذاشته شد .بیش از 150 کشور جهان عضو این سازمان هستند

تاریخچه بهداشت عمومی در ایران :
در دوران هخامنشیان رعایت بهداشت همواره مورد نظر بوده . در دین زرتشت ، آتش رمز پاکی و شایسته احترام بوده و آلوده کردن آب و خاک به پلیدی ممنوع بوده است همچنین مطالب و دستورات بهداشتی زیادی در دین اسلام وجود دارد.

در سال 1320 شمسی، وزارت بهداری تاسیس گردید در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، مسئله سلامت مردم به عنوان یکی از حقوق مسلم آنان مورد توجه است و در اصول سوم ، بیست و نهم و چهل و سوم از قانون اساسی بر ضرورت تامین بهداشت و درمان برای آحاد مردم ایران تاکید شده است

اهمیت بهداشت در کنترل بیماریها و تامین سلامت افراد
با پیشرفت علم مردم بتدریج از عوامل مولد بیماری و تاثیر آنها بر تندرستی آگاه شدند و بشر آموخت با رعایت اصول بهداشتی از مسائلی که تندرستی وی را تهدید می کند دوری جوید و با به کارگیری اصول پیشگیری افراد سالم را در برابر بیماری مصون سازد

تعریف سلامت و بیماری
از دیدگاه پزشک ، سلامتی عبارت است از مطابقت با معیارهای معین نظیر شاخصهای فیزیکی ، هنجارها و میزانهای بیوشیمیائی ، معیارهای فیزیولوژیکی و غیره
بیماری دلالت بر شرایطی دارد که جسم انسان را مریض کرده و عملکرد طبیعی بدن را بر هم می زند.

طیف تندرستی – بیماری
اگر افراد جامعه را بر حسب حالت تندرستی یا شدت بیماری گروه بندی کنیم، جدولی ایجاد می شود که به آن طیف تندرستی- بیماری می گویند.

عوامل موثر در پیدایش بیماریها عبارتند از عوامل میزبان و عوامل محیطی (محیط زیستی، اجتماعی و فیزیکی) و از میان مدلهای متعددی که برای ترسیم چگونگی تاثیر عوامل میزبان و محیطی ارائه شده اند ، می توان مثلث اپیدمیولوژی، شبکه علیت و مدل چرخ را مورد بحث قرار داد.

عوامل موثر در بهداشت و سلامت انسانها عبارتنداز :
1- وراثت
2- محیط زیست
3- سبک زندگی
4- وضعیت اقتصادی – اجتماعی (شامل وضعیت اقتصادی، سطح آموزش ، سطح اشتغال- نظام سیاسی کشور)
5- خدمات بهداشتی درمانی و غیره

تیم و گروه بهداشت:
گروهی از اشخاص که هدف بهداشتی و مقاصد معین و مشترک دارند و در جهت دستیابی به آن ، هر یک از افراد، مطابق با مهارتها و شایستگی های خود و با توجه به عملیات دیگران ، همکاری می کنند.

شاخصها و معیارهای بهداشتی در جامعه
برای مقایسه دو وضعیت درزمانها و مکانهای مختلف باید سعی کرد تا آنجا که ممکن است این دو وضعیت را به وسیله اعداد نمایش داد و این اعداد را با هم مقایسه نمود اینگونه اعداد را شاخص می گویند و در زمینه های بهداشتی بنام شاخص های بهداشتی نامیده می شوند

مهمترین شاخصهای بهداشتی عبارتنداز :
1- شاخصهای مربوط به مرگ ومیر 2- ولادت و باروری
3- وضعیت تغذیه 4- اجرای خدمات بهداشتی
5- میزانهای ناتوانی 6- میزانهای استفاده از
خدمات
7- بهداشت روانی و اجتماعی 8- زیست محیطی
9- اقتصادی اجتماعی 10- سیاست بهداشتی
11- کیفیت زندگی و غیره

سازمانهای بهداشت بین المللی:
اقدامات بهداشت بین المللی شامل حل مسائلی در زمینه بهداشت است که نیازمند توجه و اقدام بیش از یک کشور می باشد مانند کنترل اپیدمی ها ، تبادل بین المللی اطلاعات و تجربیات طبی و بهداشتی و . . . .

سازمان جهانی بهداشت World Health Organization (W.H.O) سازمانی است تخصصی و غیر سیاسی مربوط به بهداشت که از ادارات سازمان ملل بوده و مقر آن در ژنو است . اساسنامه آن از هفتم آدریل 1948 به اجرا گذاشته شد (روز جهانی بهداشت)

هدف از تشکیل سازمان جهانی بهداشت دستیابی همه مردم به بالاترین سطح سلامت است و هدف فعلی آن دستیابی همه مردم به سطحی از سلامت است که به آنها امکان دهد از نظر اقتصادی و اجتماعی زندگی باروری داشته باشند.

خدمات W.H.O شامل خدمات اصلی ، خدمات اختصاصی و تحقیقات پزشکی است . این سازمان برای بر آوردن نیازهای بهداشتی ویژه در مناطق مختلف جهان شش سازمان منطقه ای تاسیس کرده است مثلا منطقه جنوب شرقی آسیا که محل استقرار آن دهلی نو هندوستان است

یونیسف (UNICEF)
یکی از ادارات سازمان ملل متحد است که از طرف مجمع عمومی ملل متحد به منظور اقدام برای بازتوانی کودکان کشورهای جنگ زده تاسیس گردیده است فعالیتهای آن در رابطه نزدیک با W.H.O و دیگر ادارات تخصصی سازمان ملل است . در حال حاضر توجه یونیسف بیشتر متوجه ”کلیت کودک“ است و بسیج معروف GOBI را تشویق می کند

سازمان خواروبار و کشاورزی(F.A.O)
در سال 1945 و برای همکاری جهانی در زمینه هایی چون کمک به کشورها برای بالا بردن استانداردهای زندگی در آنها ، بهبود وضع تغذیه و . . . تشکیل گردید.
سازمان بین المللی کار (I.L.O) در سال 1919 برای بهبود شرایط کار و زندگی جامعه کارگران دنیا تاسیس گردید

صلیب سرخ بین المللی (I.R.C)
یک سازمان بشر دوستانه غیر سیاسی و غیر رسمی است که علاقمند خدمت به انسانها در زمان صلح و جنگ می باشد. جمعیت هلال احمر ایران که در سال 1302 با نام جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران تاسیس گردیده است همکار صلیب سرخ بین المللی است

سیمای بهداشت در جهان و مشکلات کشورهای در حال توسعه در این زمینه
پس از دوره ی رنسانس در اروپا مرز مشخص و شکافی ژرف بین دو گروه کشورهای پیشرفته و عقب مانده پدیدار گشت
در کشورهای پیشرفته حدود 6 در صد از تولید ناخالص ملی صرف بهداشت می شود در حالی که در کشورهای در حال توسعه این رقم فقط 2 تا 3 در صد است.

وقتی صحبت از مشکلات بهداشت و درمان کشورهای در حال توسعه پیش می آید دامنه وسیعی از مسائل را در بر می گیرد در این کشورها از امکانات مادی و منابع انسانی موجود استفاده مطلوب نمی شود .
به طور کلی مشکلات بهداشت و درمان از سه دیدگاه مورد بررسی قرار می گیرد:
1- مصرف کنندگان خدمات بهداشتی
2- ارائه دهندگان خدمات
3- برنامه ریزان و سیاست گذاران

مشکلات بهداشت و درمان از دید مصرف کنندگان خدمات
1- نقصان امکانات اولیه بهداشتی
2- توزیع نادرست منابع انسانی ، تجهیزات و خدمات
3- وضعیت نامساعد راهها و کمبود وسایل ارتباطی و حمل و نقل
4- باورهای اجتماعی و رفتارهای بهداشتی مردم

مشکلات بهداشت و درمان از دید ارائه دهندگان خدمات
1- توزیع نا متعادل نیروی انسانی در مشاغل بهداشتی
2- آموزش نا متناسب نیروی انسانی بهداشتی در کشورهای در حال توسعه
3- فرار مغزها
4- بهره گیری محدود از طب سنتی

مشکلات بهداشت و درمان از دید سیاست گذاران و برنامه ریزان
1- فقدان خط مشی بهداشتی مشخص و وجود ناهماهنگی با سایر بخش ها
2- فقدان تشکیلات برنامه ریزی موثر و کمبود اطلاعات آماری
3- عدم توازن تخصیص بودجه در شاخه های مختلف بهداشت
4- مخالفت با سیاستها و طرحهای بهداشتی جامعه گرا، از سوی افراد و گروههای ذینفع

مشکلات موجود در ارائه خدمات بهداشتی – درمانی مطلوب در ایران
1- افزایش سریع جمعیت
2- عدم اطلاع کافی از امکانات درمانی
3- عدم تمکن مالی
4- فقدان اعتماد متقابل بین بیمار و پزشک
5- پائین بودن سطح آموزش فردی
6- کمبود نیروی انسانی
7- رکود علمی و . . .

مراقبتهای بهداشتی و سطوح مختلف آن
گروهی از خدمات ارائه شده برای افراد ، خانواده ها و جوامع که توسط ادارات بهداشت به منظور ارتقاء سلامت افراد انجام می گیرد، مراقبتهای بهداشتی نام دارد و در سه سطح سازماندهی می شود و هر سطح به وسیله سطح بالاتر که بیماران به آن ارجاع داده می شوند، پشتیبانی می گردد. این سطوح عبارتنداز :
1- مراقبت اولیه بهداشتی
2- سطح دوم مراقبتهای بهداشتی
3- سطح سوم مراقبتهای بهداشتی

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت خدمات اولیه بهداشتی عبارت است از مراقبتهای اصلی در زمینه بهداشت که برای همه افراد و خانواده های جامعه قابل دسترس باشد و شامل خدمات جامع پیشگیری درمانی برای افراد ، خانواده ها و کل جامعه است ، هنگامی که نیازی به خدمات تخصصی نباشد.

نظامهای عرضه خدمات بهداشتی درمانی در جهان
در جهان امروز عمدتا سه سیستم بنیادین مراقبتهای پزشکی وجود دارد که عبارتنداز معاونت عمومی ، بیمه بهداشتی و طب ملی می باشد.

سیستم شبکه بهداشتی درمانی در ایران
این شبکه از خانه بهداشت در روستا شروع و تا بیمارستان تخصصی در مراکز استان گسترش می یابد . نظام بهداشت و درمان ایران را می توان در سه سطح شهرستان ، استان و کشور مورد بررسی قرار داد.

سطح شهرستان شبکه بهداشت و درمان ایران شامل :
خانه بهداشت، مراکز بهداشتی درمانی روستائی ، مراکز بهداشتی درمانی شهری، مرکز آموزش بهورزی ، مرکز بهداشت شهرستان ، بیمارستان شهرستان ، مدیریت شبکه شهرستان و موسسات آموزشی می باشد.

سازمان منطقه ای بهداشت و درمان استان برای نظارت بر فعالیت شبکه های بهداشت و درمان شهرستانها و پشتیبانی از واحدهای عرضه خدمات پیش بینی شده است.
در سطح کشور وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ، سیاستگذاری ، برنامه ریزی ، هدایت عملیات و نظارت بر کار سازمانهای منطقه ای بهداشت و درمان استانها و دانشگاههای علوم پزشکی را عهده دار است.

مقصود از برنامه ریزی بهداشتی ، برآورده ساختن نیازها و درخواستهای بهداشتی مردم است و عمدتا اهدافی از قبیل 1- اصلاح الگوهای تشکیلاتی 2- تسریع در ایجاد خدمات بهداشتی جدید 3- تعیین اولویتها 4- اصلاح کیفیت مراقبتهای بهداشتی 5- از بین بردن دوباره کاریها و …..را دنبال می کند.

مهمترین پیش شرطهای برنامه ریزی عبارتنداز:
1- علاقمندی دولت 2- وضع قوانین
3- سازمان دهی برای برنامه ریزی 4- توانائی اجرایی

مراحل مختلف برنامه ریزی شامل موارد زیر می باشد:
1- تجزیه و تحلیل وضعیت بهداشت 2- تعیین اهداف مقطعی نهائی
3- ارزیابی منابع 4- تعیین اولویتها
5- تهیه برنامه تفصیلی 6- برنامه ریزی خاص و اجرا
7- پایش 8- ارزشیابی

مدیریت عبارت است از تخصیص صحیح و منطقی منابع برای حصول به اهداف معین ، سازمان دهی و هماهنگ کردن امور برای رسیدن به آن اهداف، ارزشیابی مستمر برای اصلاح روشهای کار و تطبیق دادن برنامه ها با نتایج ارزشیابیها

مدیریت خدمات بهداشتی- درمانی
خدمات بهداشتی- درمانی نظیر هر سازمان دیگری از اصول کلی مدیریت پیروی می کند لوترگیولیکGulick) (luther یکی از دانشمندان علوم اداری، وظایف مدیر را در اصطلاح لاتین POSDCORB خلاصه کرده است که هر یک از حروف آن بترتیب مخفف : برنامه ریزی ، سازماندهی، کارگزینی، رهبری، هماهنگی ، گزارش دادن و بودجه بندی است

نقش اقتصاد بهداشت در برنامه ریزی و مدیریت خدمات بهداشتی- درمانی
به کارگیری مطلوب منابع مادی و انسانی برای تولید و عرضه موثر خدمات بهداشتی – درمانی مستلزم آگاهی از قوانین اقتصادی است . علم اقتصاد در بهداشت برای تعیین چگونگی ترکیب عوامل و منابع تولیدی به کار می رود.

معمولا سه نوع انتخاب اصولی ، بنیان عملیات و فعالیتهای هر سازمان خدمات بهداشتی درمانی را تشکیل می دهد:

انتخاب اول : تشخیص و تعیین مبلغی است که باید صرف تهیه خدمات بهداشتی درمانی شود
انتخاب دوم : گزینش بهترین روش تولید خدمات بهداشتی درمانی است
انتخاب سوم : گزینش روش توزیع خدمات بهداشتی درمانی است

اولویتهای بهداشتی ایران
1- پیشگیری و کنترل بیماریها 4- بهداشت شغلی
2- بهداشت مادر و کودک 5 – بهداشت تغذیه
3- بهداشت مدارس 6- بهداشت روانی
7- آموزش بهداشت

بخش دوم
بهداشت فردی

بهداشت فردی
وقوف به مسائل بهداشتی ، انسان را در استفاده کامل از زندگی آمیخته با نشاط و شادابی ، چه به صورت یک فرد و چه به عنوان یک عضو جامعه ، کمک و یار ی می کند. سلامت انسانها بستگی به میزان مهارت و دانائی آنها در به کار بردن نکات و حقایق بهداشتی دارد

ساختمان پوست : پوست از یک طبقه خارجی به نام اپیدرم و یک طبقه داخلی به نام جلد (درم ) ساخته شده است .

درم بر خلاف اپیدرم که عروق خونی ندارد، دارای عروق فراوانی است و اپیدرم را تغذیه می کند(تصویر 2)
1
2

مراقبت بهداشتی از پوست شامل استحمام و نظافت پوست است. درجه حرارت آب مورد استفاده برای استحمام بهتر است از درجه حرارت بدن تجاوز نکند . صابون متناسب با نوع پوست انتخاب شود. از تیغ و حوله ، شخصی استفاده شود. هوای تازه و مقدار کمی اشعه آفتاب در تامین بهداشت پوست موثر است

مو از دو قسمت ساقه و ریشه تشکیل شده است. ریشه در داخل لوله ای از اپیدرم به نام فولیکول مو قرار دارد. قاعده فولیکول را پیاز مو می گویند
در هر واحد مو سه لایه وجود دارد
1- لایه خارجی یا کوتیکول
2- لایه میانی یا کورتکس

3- لایه داخلی مو که مغز مو نامیده می شود

برای حفظ بهداشت مو رعایت نکات زیر ضروری است
1- انتخاب ماده ی پاک کننده مناسب مو
2- برس زدن و ماساژ مرتب موها در حد معمول
3- اصلاح موها هر 3-4 هفته در یک آرایشگاه بهداشتی
4- توجه به مسائلی از قبیل شوره سر
5- یادگیری نحوه صحیح خشک کردن موها
6- برنامه غذائی مناسب
7- از بین بردن موهای زائد بدن
8- حتی المقدور از رنگ کردن
موها بایستی خوداری شود

ناخن از تغییر و تبدیل یاخته های شاخی اپیدرم به وجود می آید و دارای دو قسمت بدنه و ریشه است. یک ناحیه هلالی بنام ماهک در آن دیده می شود. بافت زیر ناخن که بستر ناخن نامیده می شود شامل جلد و لایه های
عمقی اپیدرم است

بهداشت ناخن : اندازه ناخن باید به اندازه ای باشد که مانع از کار انگشتان نگردد. پوست اطراف ناخن باید نرم و بدون ترک نگه داشته شود. ریشه های اطراف ناخن نباید به وسیله دندان یا قیچی بریده شود ناخنها را نباید جوید

بهداشت دست و پا : شستن مرتب دستها با آب گرم و صابون بخصوص قبل از غذا خوردن و بعد از توالت رفتن ضرورت دارد باقیماندن صابون سبب خشکی و خرابی پوست می گردد. استفاده از دستکش در هنگام کار با مواد پاک کننده سودمند است . در توجه از پاها ، شستشوی روزانه و استفاده از کفش مناسب توصیه می شود

ساختمان دندان : هر دندان از قسمتهای زیر تشکیل شده است:
1- ریشه که در داخل حفره دندانی جای دارد
2- تاج قسمتی از دندان است که در خارج حفره دندانی قرار دارد
3- طوق یا گردن، محل اتصال ریشه و تاج است

در برش طولی دندان از داخل به خارج ، قسمتهای زیر را می توان تشخیص داد:
1- مغز دندان
2- عاج دندان ، عاج دندان را از خارج بافت سخت دیگری می پوشاند که این بافت را در قسمت تاج دندان، مینا و در قسمت ریشه دندان، سیمان
می نامند

ساختمان چشم را می توان به طور کلی به دو قسمت تقسیم کرد
الف) کره چشم که عضو اصلی بینائی است
ب) ضمائم چشم که به کار حفاظت ، حرکت دادن و تسهیل کار چشم می آیند
دیواره کره چشم از سه لایه خارجی ، میانی و درونی تشکیل شده است.

اهم مراقبتهای بهداشتی از دهان و دندان
1- داشتن رژیم غذائی مناسب
2- خوداری از خوردن مواد خوراکی
سفت
3- شستن مرتب و صحیح دندانها
4- خوداری از خوردن غذا غیر ساعات معین
5- مراجعه سالی یکبار به دندانپزشک
6- و بسیاری موارد دیگر

اهم مراقبتهای مختلف از چشم
1- مراقبت بهداشتی
2- پرهیز از خستگی چشمها
3- پیشگیری از خطرات احتمالی برای چشمها
4- گنجانیدن معاینات چشم در برنامه معاینات پزشکی

گوش شامل سه قسمت بیرونی ، میانی و داخلی است . گوش بیرونی شامل لاله گوش و مجرای شنوائی است گوش میانی محفظه ای استخوانی است که به وسیله دو دریچه بیضی و گرد از گوش داخلی و به وسیله پرده صماخ از گوش خارجی جدا می شود و همینطور از طریق شیپور استاش به حلق مرتبط است . گوش داخلی شامل دهلیز، مجاری نیمدایره و حلزون می باشد

اهم مراقبت های بهداشتی از گوش
1- قرار نگرفتن در معرض سرو صدای زیاد
2- نقص کری کودک بایستی هر چه زودتر تشخیص داده شود
3- بر طرف کردن هر چه زودتر عفونت های گلو و بینی
4- هیچگاه نباید گوش را با وسایل نوک تیز و غیر بهداشتی پاک کرد
5- و موارد متعدد دیگر . . . .

ساختمان دستگاه تنفس
دستگاه تنفس انسان از دو قسمت تشکیل شده است :
1- راههای هوائی 2- شش ها
قسمت بالای شش را بنام قله و قسمت پائین آن را قاعده ی شش می نامند. دو لایه نازک به نام پرده جنب ، قسمت خارجی شش ها و سطح داخلی قفسه سینه را می پوشاند

اهم مراقبتهای دستگاه تنفس
1- عدم اعتیاد به دخانیات
2- رعایت مسائل بهداشتی در محل سکونت
3- پیشگیری از بیماریهای عفونی و درمان بموقع آنها
4- استفاده از رژیم غذایی مناسب
5- رعایت اصول بهداشت فردی
6- و …………

دستگاه گوارش از دو بخش لوله گوارش و غدد ضمیمه (غدد بزاقی – کبد و لوزالمعده) تشکیل شده است

اهم مراقبتهای دستگاه گوارش
1- خوردن غذاهای متوازن و سالم
2- جویدن کامل غذا
3- صبحانه باید کامل ، نهار متعادل و شام سبک باشد
4- غذا متناسب با وضع و شرایط جسمانی مصرف شود
5- پرهیز از غذاهای زیاد برشته و سرخ کرده ، سیگار و …
6- اجتناب از نوشیدن مایعات زیاد گرم و یا سرد
7- و موارد متعدد دیگر

ساختمان دستگاه گردش خون
دستگاه گردش خون از قلب، سرخرگها و سیا هرگها تشکیل شده است قلب عضوی است ماهیچه ای تقریبا به اندازه مشت بسته که درون کیسه ظریفی به نام آبشامه قرار دارد درون قلب 4 حفره وجود دارد که دو تای بالایی دهلیز و دوتای پائینی بطن نامیده می شود

دستگاه گردش خون (blood circulation)
ادامه

اهم مراقبتهای بهداشتی از دستگاه گردش خون
1- عدم افراط در مصرف غذاهای چرب، پر نمک و قندی
2- پرهیز از پرخوری
3- خود داری از مصرف مواد محرک
4- خود داری از عدم تحرک
5- پیشگیری از بیماریهای عفونی
6- برخورداری از استراحت کافی و مراقبتهای پزشکی
7- حفظ خونسردی
8- و موارد متعدد دیگر

ساختمان دستگاه اداری
دستگاه اداری شامل دو کلیه ، دو حالب (میزنای)، مثانه و پیشابراه است دفع مواد زاید مهمترین وظیفه دستگاه اداری است

اهم مراقبتهای دستگاه اداری
1- رعایت بهداشت
2- استراحت، خواب کافی و پرهیز از خستگی و همچنین پرهیز از عدم تحرک
3- اجتناب از مصرف بی رویه پروتئین
4- پیشگیری از ابتلا به بیماریهای عفونی
5- مصون نگهداشتن کلیه ها از سرما و ضربه

ساختمان دستگاه تناسلی
دستگاه تناسلی در مرد و زن از دو قسمت خارجی و داخلی تشکیل شده است .
دستگاه تناسلی خارجی مردان شامل آلت تناسلی و کیسه بیضه و قسمت داخلی شامل بیضه ها ، یک رشته مجاری و غدد ضمیمه می باشد. قسمت خارجی دستگاه تناسلی زنان را مجموعا فرج می نامندو قسمت داخلی آن شامل مهبل ، رحم ، لوله های رحمی و تخمدان می باشد
دستگاه داخلی تناسلی زنانه دستگاه داخلی تناسلی مردانه

ادامه
موقعیت دستگاه تناسلی داخلی مردانه موقعیت دستگاه تناسلی داخلی زنانه

اهم مراقبتهای دستگاه تناسلی
1- نظافت شخصی
2- روابط زناشوئی متعادل
3- عدم ازدواج در سن پائین
4- رعایت رژیم غذائی مناسب
5- خواب ، استراحت ، ورزش و تفریحات سالم کافی
6- خود داری از شنا در آبهائی که احتمال آلودگی آنها می رود
7- مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده هر گونه ناراحتی و موارد غیر طبیعی این دستگاه
8- استراحت ، خواب و غذای مناسب هنگام قاعدگی
9- و موارد متعدد دیگر

ساختمان دستگاه حرکتی : این دستگاه شامل استخوانها ، مفاصل و ماهیچه هاست

اهم مراقبتهای بهداشتی از دستگاه حرکتی
1- برخورداری ار رژیم غذائی مناسب و غنی از ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز بدن
2- داشتن فعالیت جسمانی مناسب با سن و اجتناب از بروز خستگی
3- نگهداشتن وزن در حد متعادل

4- خود داری از انجام کارهای خطر ناک که احتمال آسیب به این دستگاه را در پی دارد
5- و موارد متعدد دیگر

ساختمان دستگاه عصبی
این دستگاه مهمترین دستگاه ارتباطی بدن است و بر اعمال دیگر دستگاهها نظارت دارد دستگاه عصبی شامل قسمت مرکزی و محیطی است. قسمت مرکزی شامل نخاع و مغز و قسمت محیطی شامل اعصاب پیکری (12 جفت اعصاب مغزی ، 31 جفت اعصاب نخاعی) و همینطور اعصاب خودکار (سمپاتیک و پاراسمپارتیک) است

واحد ساختمانی و فعال سیستم عصبی نورون نامیده می شود
ساختمان نورون

اهم مراقبتهای بهداشتی از دستگاه عصبی
1- پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی و درمان به موقع آنها
2- استفاده از وسایل حفاظت فردی در صنایع
3- درمان به موقع اختلالات متابولیکی
4- خود داری از انجام کارهای پر خطر
5- استفاده ار رژیم غذایی و خواب و فعالیت بدنی مناسب
6- تلاش در برخورداری از روان سالم و متعادل
7- و موارد متعدد دیگر

رعایت اصول تغذیه و بهداشت مواد غذائی
با استفاده از غذای لازم و کافی، جنبش و حیات ، کارآیی و فعالیت ، رضایت خاطر، نشاط زندگی و قدرت مبارزه با مشکلات در انسان تامین می شود .نوع تغذیه روی ظرفیت تفکر و قدرت عضلانی هم تاثیر دارد . در تامین سلامتی علاوه بر استفاده از غذای مناسب و کافی، رعایت اصول بهداشت مواد غذائی هم حائز اهمیت است

اهم نکاتی که در بهداشت مواد غذائی حائز اهمیت اند
1- خرید از فروشگاههای مناسب
2- عدم آلودگی مواد غذائی قبل از انبار کردن
3- استفاده از مواد غذائی تازه
4- نگهداری مواد غذائی در
ظروف درب دار
5- و موارد متعدد دیگر

خواب بزرگترین تجدید کننده ی قواست . مقدار خواب باید در حد اعتدال باشد و بهترین ساعت برای خواب رفتن بین ساعت 12-10 شب است ، هنگام شب از مصرف غذاهای سنگین باید خودداری شود. گرفتن دوش با آب ولرم و مطالعه به راحت خوابیدن کمک می کند .

در اثر ورزش ، حرکات بدن منظم و هماهنگ شده ، خستگی دیرتر ظاهر گشته، عضلات و اندام خوش حالت و ورزیده و همراه با افزایش نیروی عضلانی ، مقاومت بدن زیاد تر می شود. ورزش یک آرام کننده طبیعی و بدون ضرر است و باید در تمام طول عمر با توجه به سن و جنس و وضع جسمانی بدن بطور مداوم و با رعایت اصول بهداشتی انجام گیرد

مخدرات و محرکات عبارت از موادی هستند که اثر قابل توجهی روی شخصیت و سلامت انسان گذارده و بتدریج باعث اختلالات جسمانی و عقلانی می گردد. دو نمونه بارز این ترکیبات ،مشروبات الکلی و مواد مخدر می باشد ، اثر اصلی الکل ، خاصیت تخدیری آن روی مراکز عصبی است. طیف مواد مخدر بی اندازه زیاد است و شامل تریاک، هروئین و …. می باشد . معتاد به مواد مخدر عموما شخصیتی وابسته ، متزلزل و غیر قابل اعتماد پیدا می کند.

توجه کافی به مسائل بهداشت روانی وسعی در برخورداری از روان متعادل و سالم
برای اینکه هر انسانی بتواند به طور موثر قادر به انجام کارها باشد، بخوبی با دیگران سازش کند، از زندگی رضایت داشته و واقع بین و منطقی باشد باید علاوه برتن سالم از روان سالم هم برخوردار باشد.
زندگی امروز مردم با گذشته های نه چندان دور تفاوت زیادی کرده ، فشارها و ناراحتی ها افزایش یافته، مردم بیشتر در معرض خستگی ، سرو صدا ، چشم و هم چشمی با دیگران و دلهره و اضطراب هستند که همه ی اینها عامل ناراحتیهای روانی است و گریز از آنها می تواند در داشتن روان سالم و متعادل کمک کند.

در این روزگار که زندگی شهرنشینی باعث افزایش گرفتاریها و ناراحتیهای شخصی است، اطمینان از اینکه شخص در صورت لزوم ، تحت مراقبت پزشکی قرار دارد، بسیار مهم است و در مواردی که علائم بیماری تازه ای بروز می کند می تواند تشخیص صحیح تری را تضمین نماید . فاصله معاینات پزشکی بر حسب نیاز فرد، امکانات و توانائی اشخاص فرق می کند. بانوان بار دار بیش از سایر بانوان به معاینات پزشکی نیاز دارند.

بخش سوم
بهداشت محیط زیست و جامعه

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، بهداشت محیط زیست عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به نحوی در رفاه و سلامت بدنی، روانی و اجتماعی انسان تاثیر داشته و یا خواهند داشت“
توارث و محیط دو عامل اصلی در تعیین سرنوشت و سلامت موجودات زنده اند. اما اثر عامل ارث هر قدر هم که قوی باشد در محیط نامساعد خنثی می شود. در حالی که صفات ارثی ضعیف در محیط مناسب پرورش یافته و بارزتر می گردد و بدین جهت است که کیفیت محیط از ابعاد مختلف واجد اهمیت شایان است که در این بخش به آن پرداخته می شود.

بهداشت هوا
هوا مایه زندگی است و نیاز به آن بیش از نیاز به آب و غذا است انسان بدون هوا بیش از چند دقیقه قادر به ادامه حیات نیست . اما همین هوا در اثر عوامل طبیعی و نیز در اثر فعالیتهای آدمی همواره در معرض انواع آلودگیهاست

آلودگی هوا
آلودگی هوا عبارت است از وجود یک یا چند ماده آلوده کننده در هوای آزاد به مقدار و مدتی که کیفیت آن را به طوری که مضر به حال انسان، حیوان ، گیاه و یا آثار و ابنیه باشد تغییر دهد.
منابع عمده آلودگی هوا عبارتنداز منابع طبیعی و منابع مصنوعی

منوکسید کربن ، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت، اکسید کننده های فتو شیمیائی ، هیدروکربورها ، ذرات معلق و مواد رادیواکتیو از اهم عوامل آلاینده هوا به شمار می روند اسموگ و اینورژن از پدیده های مهم آلودگی هوا محسوب می شوند

اثرات آلودگی هوا بر انسان بستگی به غلظت آلوده کننده ها و حساسیت مردم دارد و عوارض آن به صورتهای زیر ظاهر می شود:
1- بیماریهای حاد
2- بیماریهای مزمن
3- دگرگونی اعمال فیزیولوژیک
4- عوارضی چون احساس تحریک
5- احساس ناراحتی در مواقع کاهش دید
6- عوارضی چون کند ذهنی و اختلال رشد و نمو

صدمات ناشی از آلودگی هوا در گیاهان را می توان به طور کلی به سه حالت صدمات حاد و مزمن و اثرات فیزیولوژیکی مشاهده نمود

در اغلب حوادث شوم ناشی از آلودگی هوا تعدادی از حیوانات نیز تلف شده اند و علاوه بر تاثیر مستقیم آلاینده های هوا بر حیوانات ، در اغلب موارد آلاینده های هوا از طریق تغذیه حیوانات از گیاهان آلوده ، بطور غیرمستقیم روی حیوانات اثرات سوء دارند.

هدف کلی در مبارزه با آلودگی هوا، کاهش مواد آلاینده و تطابق آنها با استانداردهای تعیین شده است تا بدین وسیله بهداشت و سلامت افراد جامعه تامین گردد.
برای کاهش دادن میزان آلودگی هوا تا حد استانداردهای قابل قبول روشهای چندی وجود دارد از قبیل رفع نقص اتومبیل ، جایگزین کردن وسایل نقلیه عمومی به جای وسایل نقلیه شخصی و ……

تامین آب آشامیدنی بهداشتی و رضایت بخش به عنوان یکی از عوامل اصلی در حفظ سلامت و پیشرفت اقتصاد اجتماعات مطرح می باشد. زیرا بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال توسعه ، به طور عمده به علت نبودن آب آشامیدنی سالم بوده و بدون تامین آن سلامت و رفاه جامعه به خطر می افتد

تعریف آلودگی آب
آبی را آلوده می نامند که دارای عوامل بیمار یزای عفونی یا انگلی، مواد شیمیائی سمی، ضایعات و فاضلابهای صنعتی و غیره بوده و میزان مواد خارجی موجود در آن به اندازه ای باشد که استفاده از آن، سبب
بروز اثرات زیان آور به راههای
مختلف گردد

منابع آلوده کننده آبها عبارتنداز :
1- آلودگی ناشی از فاضلابهای شهری
2- آلودگی ناشی از فاضلابهای صنایع
3- آلودگی ناشی از فاضلابهای کشاورزی

اثرات آلودگی آب بر انسان :
الف) اثر مستقیم
ب) اثر غیر مستقیم
ج) نقش توام مستقیم و غیر مستقیم
د) نقش مساعد کننده ی شرایط انتقال

پارامترهای مورد نظر در بررسی خواص آبهای آشامیدنی
1- درجه حرارت
2- رنگ
3- کدورت
4- بو
5- مزه
6- خواص بیولوژیکی
هر کدام از پارامترهای فوق باید در حد استاندارد های موجود باشد

مهمترین روشهای تصفیه برای آبهای معمولی عبارتنداز :
1- گرفتن مواد درشت به کمک آشغالگیر
2- ته نشین کردن مواد خارجی معلق در آب
3- تصفیه آب به وسیله صافیها
4- حذف برخی از مواد اضافی
موجود در آب
5- گند زدائی

تعریف فاضلاب و انواع آن
فاضلاب مخلوط رقیقی است از انواع آبهای دور ریختنی حاصل از فعالیتهای انسان که با توجه به منشاء تشکیل و خواص آنها ، عمدتا در سه گروه فاضلابهای خانگی، صنعتی وسطحی تقسیم بندی می گردند

شناسائی کیفیت فیزیکی ، شیمیائی و بیولوژیکی فاضلاب ، کمک موثری در طرح جمع آوری و روشهای تصفیه آن می کند از جمله به رنگ، بو، درجه حرارت، درجه اسیدی، میزان اکسیژن محلول، میزان مواد جامد و انواع موجودات زنده می توان اشاره کرد

مهمترین روشهای تعیین درجه آلودگی فاضلابها عبارتنداز:
1- تعیین B.O.D
2- تعیین C.O.D
3- تعیین T.O.C
4- تعیین S.S
5- تعیین D.O

اهمیت جمع آوری و تصفیه فاضلابها:
الف) تامین بهداشت همگانی
ب) حفظ نظم در محیط زیست
ج) کاربرد دوباره فاضلاب
به طور کلی تصفیه فاضلاب در سه مرحله مقدماتی ، بیولوژیکی و پیشرفته انجام می شود.

مشکل ترین مسئله در تشکیلات تصفیه فاضلاب ، دفع نهائی پساب فاضلاب تصفیه شده، لجن حاصله و مواد آلوده کننده جمع آوری شده از تصفیه خانه هاست.
پساب فاضلاب قبل از دفع باید ضد عفونی شود. پساب فاضلاب معمولا به روشهای رقیق کردن (در آب رودخانه) ، استفاده در زمین به صورت آبیاری کشاورزی و تخلیه در چاهها ، دفع می شود.

عمل تصفیه لجن که در مراحل مختلف تصفیه فاضلاب جمع آوری می شود ، معمولا در حوضچه های تغلیظ لجن و مخازن هاضم انجام می گیرد. درضمن تجزیه و هضم لجن ، گازهای مختلفی تولید می شود که در شرایط مساعد 70 در صد آن متان و 30 در صد انیدریدکربنیک است که گاز متان از نظر انرژی حرارتی، از سوختهای بسیار مناسب است

دفع فاضلاب در مناطق کم جمعیت از طریق روشهائی از قبیل سپتیک تانک و ایمهاف تانک و تصفیه خانه های فشرده انجام می شود.

تعریف زباله
مجموعه ای از مواد غیر قابل استفاده که ضمن فعالیتهای انسان به وجود می آید (به جز موادی که از بدن دفع می شود) را زباله می گویند که از منابع مختلف خانگی ، اماکن عمومی، موسسات ، واحدهای صنعتی، کارهای ساختمانی و غیره تولید می گردند.

اجزای ترکیبی زباله مواد فساد پذیر و فساد ناپذیر می باشد که در گروههائی شامل پس مانده ، آشغال، خاکستر، خاکروبه های خیابانی ، لاشه های حیوانات و مواد زاید صنعتی طبقه بندی می شوند

از بین بردن و دفع زباله معمولا شامل سه مرحله نگهداری موقت ، جمع آوری و دفع می باشد
امروزه روشهای مختلفی جهت دفع زباله نظیر تلنبار کردن در محیط باز، سوزاندن در هوای آزاد ، دفن بهداشتی، سوزاندن در دستگاههای زباله سوز و …..در سطح جهان مورد توجه بوده و اعمال می گردد و موفق ترین مطالعات جهت بدست آوردن انرژی از زباله بیوگاز است

بهداشت مسکن و اماکن عمومی
بیشتر مردم بیش از ده ساعت از اوقات شبانه روز را در خانه می گذرانند و رشد سریع جمعیت به ویژه در شهرهای بزرگ نیاز به مسکن را بیشتر کرده و در عین حال باعث شده که بیش از هر زمان دیگر واحدهای مسکونی غیر استاندارد و نا سالم به وجود آیند.

معیارهائی را که به عنوان اصول اساسی مسکن بهداشتی می توان توصیه نمود عبارتنداز :
1- ساختمان باید استحکام داشته باشد
2- عاری از رطوبت باشد
3- دارای سیستم تهویه خوب و روشنائی کافی باشد
4- جای مناسب برای آشپزخانه ، غذا خوری ، شستشو و دفع را تامین نماید
5- فضای آن مناسب با تعداد افراد ساکن در آن باشد
6- و موارد متعدد دیگر

عوارض مسکن ناسالم :
در محلات کثیف و مساکن ناسالم، انواع بیماریها از قبیل فلج، نرمی استخوان، مرض سل، سیفلیس و انحرافات شدید اجتماعی مانند الکلیسم ، بیکاری، جنایت، دزدی ، بیسوادی و امراض روانی بیش از سایر نقاط شهری مشاهده می گردد.

از نقطه نظر روانشناسی، سروصدا عبارت است از یک صوت نا مطلوب، ناخوشایند و یا ناخواسته و از نظر علمی ، سروصدا مخلوطی است از صوتهای مختلف با طول موجها و شدتهای متفاوت که ترکیب مشخص و معینی نداشته و برای گوش ناخوشایند می باشد.

عوامل موثر در تاثیر
پذیری انسان نسبت به سروصدا :

شدت و دوام صوت، زیر یا بم بودن آن و سن.
اصواتی که شدت آنها 35 تا 55 دسی بل است، صداهای طبیعی می باشند. حد قابل تحمل سروصدا در کارهای فکری 75 دسی بل و در فعالیتهای غیر فکری 85 دسی بل است

اثرات سروصدا
سروصدا یک عامل خستگی بوده و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغلهای بدنی کاهش می دهد و بعلاوه روی وضع روانی هم اثر می کند. خستگی شنوائی و حالت ما سکه کردن، مهمترین اثرات مستقیم فیزیولوژیکی سرو صدا هستند

روشهای مبارزه با آلودگی صوتی
1- تجدید نظریه در طراحی موتورها و دستگاههای پر سروصدا
2- بهتر کردن ترافیک
3- انتخاب محل مناسب برای ساختمانها
4- محصور کردن محلهائی که در آنها سروصدا زیاد است
5- درختکاری در فاصله بین منازل و شاهراهها
6- و موارد متعدد دیگر

بهداشت حرفه ای
تامین سلامت و فراهم ساختن آسایش و رفاه کارگران و تطبیق وضع کار با مقتضیات جسمی و روانی آنان، امروزه دیگر یک امتیاز به شمار نمی آید بلکه یک وظیفه انسانی ، یک احتیاج و یک شرط امکان انجام کار و فعالیت ثمر بخش است

اهداف بهداشت حرفه ای
1- حفاظت و ارتقا سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی کارگران
2- پیشگیری از عوامل سوئی که می تواند در محیط کار وجود داشته باشد
3- حفاظت کارگران از نظر عوامل نامساعدی که در تمام دوران اشتغال آنها وجود دارد.
4- به کار گماشتن کارگر در محیطی که از نظر فیزیولوژیکی و روانشناسی برای او مناسب باشد.

برنامه های بهداشت شغلی همواره در جهت ارتقای سطح بهداشت کارگران و حفاظت آنان در برابر بیماریها و حوادث ناشی از کار رو به گسترش می باشد که اساس این برنامه ها را در سه مرحله شامل:
مرحله به کار گماشتن، مرحله پیشگیری و مرحله سازندگی می توان مورد مطالعه قرار داد.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت ، بهداشت مدارس مجموعه ی اقداماتی است که به منظور تشخیص، تامین، حفظ و ارتقای سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی در دانش آموزان و کارکنان مدارس که به نحوی در ارتباط با دانش آموزان قرار دارند، تحت راهنمائی و سرپرستی مسئولان آموزشگاه به اجرا در می آید.

اهم اهداف بهداشت مدارس:
1- ارتقای سطح سلامت دانش آموزان
2- آماده کردن کودکان و نوجوانان برای یک زندگی توام با نشاط و سلامت
3- آموزش صحیح اصول بهداشت
4- تدارک محیط زیست سالم و پاکیزه

اهم برنامه های بهداشت مدارس
1- ارزشیابی سطح سلامت دانش آموزان
2- پیش بینی خدمات بهداشتی ویژه
3- نظارت بر بهداشت محیط آموزشگاهها
4- پیشگیری و کنترل بیماریهای واگیر
5- تغذیه و برنامه ریزی غذائی در آموزشگاهها
6- بهداشت روانی و راهنمائی دانش آموزان
7- و بسیاری موارد دیگر

اصول کلی خدمات بهداشت مدارس را در سه محور کلی و مستقل از هم مشتمل بر آموزش بهداشت، ارائه خدمات بهداشتی درمانی لازم و توجه به بهداشت محیط مدارس، می توان مطرح و مورد بررسی قرار داد.

عوامل موثر در بروز سوانح و حوادث از نظر بررسیهای اپیدمیولوژی
1- عوامل حادثه گرا شامل عوامل فیزیکی ، شیمیائی و بیولوژیکی
2- عوامل مربوط به میزبان شامل سن، جنس، شغل و عوامل ارثی
3- عوامل محیطی از قبیل محل سکونت، تراکم جمعیت، وجود کارخانجات و وسایط نقلیه و ….

تقسیم بندی حوادث
1- حوادث و سوانح ناشی از کار و صنعت
2- حوادث و سوانح خانگی شامل مسمومیتها، آتش سوزی، خفگی در آب ، سقوط و برق گرفتگی
3- حوادث و سوانح خارج از منزل بویژه سوانح رانندگی

در پیشگیری از حوادث باید سه اصل : پیش بینی ، پیشگیری ، انجام کمکهای اولیه و عملیات نجات مورد توجه قرار گیرند. برای نیل به این اصول، باید همکاری همه جانبه ای بین مسئولین ، مقامات رسمی کشور، کارفرمایان، کارگران و کمیته های ایمنی و حفاظت فنی وجود داشته باشد.
پیشگیری از حوادث

میزان حوادث ناشی از کار را می توان با یک مدیریت صحیح به طور قابل ملاحظه ای کاهش داد و لذا نکات زیر بایستی مورد توجه قرار گیرد:
1- در محیط کار نظم و ترتیب و تقسیم عادلانه کار وجود داشته باشد
2- حدود مسئولیت افراد دقیقا معلوم گردد
3- سرپرستان و سرکارگران از بین افراد با تجربه و معتقد به اصول ایمنی انتخاب شوند
4- و چندین مورد دیگر

پیشگیری شامل کلیه اقداماتی است که از آنها برای قطع یا آهسته کردن سیر بیماری استفاده می شود
برای پیشگیری درجات مختلف می توان قائل شد که عبارتنداز:
1- پیشگیری نوع اول
2- پیشگیری نوع دوم
3- پیشگیری نوع سوم
روشهای اصلی پیشگیری و کنترل بیماریها در مورد بیماریهای واگیر و غیر واگیر مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد

مسائل و مشکلات در بررسی بیماریهای غیرواگیر
1- فقدان عامل بیماریزای اختصاصی
2- دخالت عوامل متعدد در ایجاد بیماری
3- طولانی بودن دوره نهفته بیماری
4- نامشخص بودن مرحله شروع یا حمله بیماری

اقدامات مربوط به پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معمولا در دو مرحله انجام می گیرد:
مرحله اول : در این مرحله کوشش می شود تا افراد جامعه در معرض تاثیر عوامل بیماریزا قرار نگیرند

مرحله دوم : هدف این مرحله، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و ناتوانی است

بهداشت روانی عبارت از پیشگیری از پیدایش بیماریهای روانی و سالمسازی محیط روانی – اجتماعی است تا افراد جامعه بتوانند با برخورداری از تعادل روانی با عوامل محیط خود رابطه و سازگاری صحیح بر قرار کرده به هدفهای اعلای تکامل انسانی برسند

خدمات بهداشت روانی جامعه نه تنها بر تشخیص زودرس و درمان بیماریها ی روانی توجه دارد، بلکه بر حفظ سلامت روانی و ارتقای آن و پیشگیری از بیماریهای روانی نیز اهمیت ویژه ای قائل است

برنامه ها و خدمات بهداشت روانی
1- تشخیص زودرس و درمان
2- بازتوانی
3- روان درمانی انفرادی و گروهی
4- آموزش بهداشت روانی
5- استفاده از داروهای گوناگون در روان درمانی
6- خدمات پیگیری و مراقبت

خدمات بهداشت روانی در چرخه ی زندگی انسان
1- دوران قبل از تولد
2- دوران کودکی
3- در سنین مدرسه
4- زمان بلوغ
5- بالغین
6- دوران کهولت

گروههای آسیب پذیر بخشی از افراد جامعه می باشند که بیش از سایرین به مراقبتهای بهداشتی و خدمات پیشگیری و درمانی نیاز دارند چرا که بیش از دیگران ، در معرض خطر بیماریها و آسیبها قرار دارند.
زنان، کودکان، سالمندان و معلولین از مهمترین گروههای آسیب پذیر از دید مسائل بهداشتی – درمانی به شمار می روند.

بهداشت مادر و کودک یکی از زمینه های مهم و اساسی خدمات بهداشتی است که تمام ویژگیهای انتخاب اولویت در برنامه های اجرایی را دارا می باشد زیرا مادران و کودکان آنها بیش از دیگران تحت تاثیر عوامل مخاطره آمیز محیطی قرار دارند

خدمات بهداشت مادر و کودک دامنه فعالیت بسیار گسترده ای داشته و تحت عناوین زیر قابل مطالعه و بررسی اند:
1- مراقبتهای پیش از ازدواج
2- مراقبتهای دوران بارداری
3- مراقبتهای دوران زایمان و پس از آن
4- مراقبت از کودکان در سنین مختلف
5- تنظیم خانواده

پیری تغییرات بیولوژیکی است که در نحوه ی زیست ارگانیسم در طول زمان ظاهر می شود و با کاهش نیروی حیاتی و تطبیقی همراه بوده و بتدریج دگرگونیهائی را در ساختمان و عمل اعضاء مختلف فرد به وجود می آورد در واقع پیری پدیده ای زیست شناختی هنجار و اجتناب ناپذیر است.

برای تامین و حفظ سلامت سالمندان خانواده، با توصیه و آموزش برخی نکات بهداشتی از قبیل تغذیه مناسب، خواب و استراحت کافی، پرهیز از چاقی، عدم استعمال مواد الکلی و دخانیات ، خود داری از عدم تحرک ، پیاده روی در هوای آزاد، انجام ورزشهای مناسب با سن، اشتغال فکری نشاط انگیز ، دوری از استرسها و برخورداری از مراقبتهای پزشکی می توان گامهای موثری برداشت

خانواده بهترین مکان برای تضمین رفاه مادی و روحی افراد مسن است .
باید سعی شود ضمن احترام کامل به شان و مقام ، عقاید، نیازها، علایق و زندگی خصوصی سالمندان، آنان دوران پیری را در کنار خانواده خود بگذرانند

معلولیت عبارتست از مجموعه ای از عوامل جسمی ، ذهنی و اجتماعی و یا ترکیبی از آنها که به نحوی در زندگی شخص اثر سوء بر جای گذارده و مانع از ادامه زندگی وی به صورت طبیعی می گردد. چنین فردی معلول نامیده می شود و نیازمند توانبخشی می باشد

توانبخشی عبارت است از مجموعه تدابیر و اقدامات پیگیر و هماهنگ از خدمات پزشکی ،پیراپزشکی، اقتصادی ، اجتماعی و حرفه ای که به قصد درمان و بهبود و نیز ارتقای سطح کارآئی معلولین تا بالاترین حد ممکن، به منظور دستیابی به یک زندگی مستقل در جامعه عرضه می گردد.

تکنیک هائی که در توانبخشی مورد استفاده اند عبارتنداز:
1- فیزیوتراپی
2- کاردرمانی
3- گفتار درمانی
4- استفاده از وسایل و لوازم کمکی

انسان در برابر بلاهای طبیعی مانند سیل، طوفان، آتشفشان و زلزله که در مراکز تجمع جمعیت ایجاد می شوند و ناراحتی ها و خسارتهای جانی و مالی فراوان به وجود می آورند درمانده است لذا بهترین کاری که در چنین مواقع می تواند انجام دهد اینست که با استفاده از آموزش های قبلی خود را حفظ کند

بلاهای طبیعی اصولا تغییراتی است در شرایط محیطی که سبب گسسته شدن روند زندگی طبیعی مردم و قرار گرفتن آنها در معرض عناصر مضر و خطر ناک محیط می گردد.

اهمیت ابعاد بلاهای طبیعی
1- تعداد تلفات وصدمات انسانی و حیوانی
2- قطع خدمات عمومی
3- از بین رفتن یا آسیب دیدن اموال عمومی
4- انتشار بیماریهای واگیر
5- اختلال در فعالیتهای عادی

اقدامات بهداشتی در شرایط اضطراری
1- اقدامات پیش از وقوع بلا
2- اقدامات هنگام وقوع بلا
3- اقدامات پس از وقوع بلا
4- بازسازی و تجدید بنا

آموزش بهداشت عبارت از دانسته های زیستی ، بهداشتی، اجتماعی و تربیتی است برای کار با مردم و به منظور ایجاد تغییر رفتار آنان در جهت بهبود سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی

کلیه مراحلی که جهت قبولاندن معیارهای بهداشتی و رد کردن معیارهای غلط طی می شود بنام آموزش بهداشت نامیده می شود.

اهداف آموزش بهداشت
سازمان جهانی بهداشت هدفهای آموزش بهداشت را به شرح زیر بیان می نماید:
1- اطمینان از اینکه جامعه تندرستی را ارزشمند بداند
2- مجهز کردن افراد به دانشها و مهارتهای لازم و نفوذ در گرایشهای آنان به نحوی که بتوانند مسائل بهداشتی خویش را حل کنند
3- فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

مراحل آموزش بهداشت
1- تجزیه و تحلیل
2- حساس سازی
3- تبلیغات
4- آموزش
5- انگیزش
آموزش بهداشت

در جامعه شناسی به مطالعه در آگاهیها، گرایشها و رفتار افراد جامعه، KAP گفته می شود و برای ما روشن می سازد که در مواردی خاص، مردم چه می دانند و احساس و رفتارشان چیست. لذا قبل از آموزش بهداشت ، بررسی و مطالعه KAP ضرورت دارد.

آموزش بهداشت به اشکال زیر می تواند انجام شود:
1- آموزش انفرادی
2- آموزش گروهی

رسانه های آموزشی جزئی تفکیک ناپذیر از فرایند آموزش و یادگیری هستند

رسانه به کلیه امکاناتی اطلاق می شود که می توانند شرایطی را در محیط آموزشی به وجود آورند که تحت آن شرایط یادگیرندگان قادرند اطلاعات ، رفتار و مهارتهای جدیدی را با درک کامل به دست آورند.

نقش مواد و تجهیزات آموزشی در فرایند آموزش
1- اساس قابل لمسی را برای تفکر و ایجاد مفاهیم به وجود می آورند
2- توجه و علاقه فراگیران را جلب می کنند
3- یادگیری را سریعتر ، موثرتر و پایدارتر می کنند
4- تجارب واقعی، عینی و حقیقی را در اختیار فراگیران قرار می دهند
5- موقعیتهائی را در اختیار قرار می دهند که کسب آنها از راههای دیگر امکانپذیر نیست

انواع برنامه های آموزش بهداشت
1- برنامه های بلند مدت که هدف آن رسوخ در عوامل ایجاد کننده رفتار فرد، گروه و جامعه است .
2- برنامه های کوتاه مدت که برای هدف خاص و بنابه احتیاجات بهداشتی اجرا می شود
3- برنامه های فوری که با توجه به همه شرایط و امکانات ، از راه وسایل ارتباط جمعی، آموزشی خاص را به مردم می دهد

منظور از ارزشیابی، مطالعه ای است درباره ی اینکه یک برنامه به هدفهای مورد نظر رسیده است یا خیر. معمولا نتایج برنامه های آموزش بهداشت آنی نیست از این رو ارزشیابی آن، کار نسبتا مشکلی است

برای اینکه ارزشیابی برنامه های آموزش بهداشت به طور صحیح و موثر صورت گیرد، باید به نکات مهمی چون هدف برنامه ، روشهای اجرائی، وسائل کمک آموزشی مورد استفاده در برنامه، طول مدت برنامه ، افراد مورد نیاز برای اجرای برنامه و ……. توجه کامل معطوف گردد که می تواند قبل از اجرا، ضمن اجرا و پس از اجرای برنامه صورت پذیرد.

پایان