بررسی معماری گنبد فلورانس
موقعیت
کلیسای جامع شهر فلورانس ایتالیا یکی از شاخص ترین آثار تاریخی و از زیباترین بناهای این شهر محسوب می شود که قدمتی بس طولانی دارد. این کلیسای قدیمی نه تنها به خاطر اندازه بزرگ و ظاهرش چشم نواز خود معروف است بلکه شهرت آن به صدها سال پیش برمی گردد و گنبد برآمده این عبادتگاه یکی از شاهکارهایی است که نشان می دهد از این حیث بسیار از زمان خود پیش بوده است.
سبک بنا- بررسی گنبد
ساخت کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیور بیش از ۱۴۰ سال طول کشیده است. کمیته ایی در آن زمان تشکیل شد تا طرح و نقشه متهورانه این بنای با عظمت را در سال ۱۲۹۳ میلادی تهیه کند. این زمان مصادف است با دوران قبل از رنسانس و طرح مزبور شامل گنبدی بس بزرگ برای بام این ساختمان حیرت انگیز می شد و این نکته را نیز نباید از خاطر دور کنیم که در آن زمان فن آوری آنچنان پیشرفته نبوده است که بتوان این پروژه عظیم را براحتی در عمل پیاده کنند. ولی با تمام این احوالات، ساخت این کلیسا آغاز می شود ولی بخشی از بام گنبد برای سالیان درازی به حال خود رها می شود. به همین دلیل نیز است که کل ساخت این بنا از ابتدا تا انتها بیش از ۱۴۰ سال طول کشیده است.
تاریخچه
کلیسای سانتا ماریا دل فیور بر روی کلیسای دیگری ساخته شده است. بقایای کلیسای قبلی، که کلیسای فعلی روی آن بنا نهاده است همچنان وجود دارد و نام آن سانتا رپاراتا بوده است. این کلیسا، کلیسای کوچکی بوده است و سال احداث آن به قرن های چهارم تا ششم بر می گردد درست قبل از سالهای قرون وسطی و دوره رنسانس. الان در زیر زمین این کلیسای جامع موزه ایی درست شده است.
ویژگی گنبد
گنبد کلیسا جامع سانتا ماریا دل فیور بزرگترین گنبد آجری دنیا است با بکارگیری بیش از ۴ میلیون تکه آجر، که وزن کل آنها بالغ بر ۴۰،۰۰۰ تن می شود و ارتفاع به بزرگی یک برج ۱۰ طبقه، این کلیسا بزرگترین بنای آجری جهان محسوب می شود. اگر ساختن چنین سازه ایی کاری بسیار شاق و سخت در عصر حاضر به نظر می رسد، تصور کنید آن زمان که تکنولوژی بسان امروز پیشرفت نکرده بوده است، چه تلقی از ساخت آن وجود داشته است.
بررسی درها
درهای برنزی معروف این کلیسا که معروف به دروازه های بهشت می باشند، بوسیله یک شرکت کننده در مسابقه ایی که برای ساختن در این کلیسا ترتیب داده شده بود در سال ۱۴۰۱ ساخته شده است. سالها قبل از اینکه گنبد مورد نظر ساخته شود، یک کمیته از مسولین شهر فلورانس مسابقه ایی ترتیب دادند تا فردی که مسابقه مزبور را برنده می شود درهای شرقی محل غسل تعمید را نقاشی کند. آنها مواد و فلز برنز لازم را به میزان و مقدار مشابه در اختیار شرکت کنندگان در مسابقه قرار دادند و به شرکت کنندگان نیز اجازه دادند که طبق دستورالعمل مسابقه در اجرای ایده خود آزادی عمل داشته باشند.
معمار
در نهایت، برندگان این مسابقه دو نفر جوان به نام های فیلیپو برونلچی و لورنزو گیلبرت بودند، که هر دوی آنها هم آهنگر بودند و هم طلا ساز. رقابت دو نفره بین این دو جوان را در نهایت گیلبرتی آز آن خود کرد. مضمون کار او صحنه ایی از انجیل مقدس بود که در آن حضرت ابراهیم در حال ذبح کردن پسرش اسماعیل است. داوران مسابقه، کار وی را بهتر از رقیبش ارزیابی کردند، چون رقیب او یعنی فیلیپو بیشتر از ایماژهای زمینی بهره برده بود، در صورتیکه، گیلبرتی به سبک کلاسیک وفادار مانده بود.
سبک بنا
میشل آنجلو سالها بعد از ساخت دری که از آن صحبت شد، در جایی گفته بود که این درها مثل دروازه های بهشت به نظر می آیند و این اسم با مسما از اینجا می آید. نیز، گفته می شود طرحی که برونلچی برای نقاشی این در به هیات داوران آن زمان ارایه کرده بود، بسیار از دوره خودش جلوتر بوده است که بارقه ایی از انسان گرایی را در طرح خود به تصویر کشیده است و نشانه هایی از آغاز پیدایش دوره رنسانس در اروپا نوید می داده است. فردی که گنبد سانتا ماریا دل فیور را طرح ریزی و ساخته است، هرگز آموزش های لازم برای معماری را از قبل ندیده بوده است فیلیپو برونلچی یک استادکار طلا بوده است و هرگز در عمرش چیزی به مانند شاهکاری که برای گنبد این کلیسا خلق نمود، نساخته بود.
کانسپت طرح
الهام بخش ساخت کلیسای جامع فلورانس، بنای باستانی پانتئون است با وجود آنکه، هیچ طرح معماری از چگونگی و مراحل ساخت اثر باستانی پانتئون در دسترس نبوده است، با این اوصاف، مسوولین شهر فلورانس علاقه وافری به ساختن چیزی شبیه به آن در سر می پروراندند و با علم به اینکه دانش لازم را درباره طرز ساخت آن در اختیار نداشتند. موضوع این بود که فلورانسی ها در آن زمان از طرح های گوتیک بناهای اصلی ممالک اروپایی خوششان نمی آمد و ظاهر یکسان این بناها یکی تز این دلایل بود. بنابراین آنها روی به سوی رومی های باستان برای الهام گرفتن در ساخت بناهای خود آوردند. آنها ایده ها و طرح های اصیل رومی ها را سرمشق خود قرار دادند تا بتوانند در رقابت با دیگر شهرهای اطراف خود سری در میان بزرگان برآورند و به پرستیژ شهر خود بیفزایند.برونلچی بعد از اینکه رقابت ساخت برای در محل غسل تعمید کلیسا جامع فلورانس را به رقیب دیگر خود واگذار کرد، به بررسی و مطالعه بناهای روم باستان روی آورد و تا سالها در تاریخ این منطقه خبری از وی نشد تا اینکه سالها بعد دوباره به فلورانس برگشت
چالش طراحی
حدود ۱۰۰ سال از شروع این پروژه می گذشت و شهر فلورانس می بایست راه حلی نهایی برای اتمام ساخت کلیسا پیدا می کرد. در غیر این صورت ممکن بود به دلیل پروژه ی بلندپروازانه و غیرممکنی که در سر داشتند، آبروی آن ها در مقابل رقیبان شان به خطر بیفتد.
بنابراین از عموم مردم کمک خواستند تا بلکه یک نفر بتواند آن ها را از این مخمصه نجات دهد. البته می توانستند گنبد را به کمک یک پشتیبان چوبی بسازند؛ اما این کار به حدود ۴۰۰ درخت، نیروی انسانی و زمان احتیاج داشت. زمانی که برونلسکی وارد مسابقه شد، تنها کسی بود که ایده اش به استفاده از چوب ارتباطی نداشت و به همین دلیل، توجه داوران را به خود جلب کرد.
فلورانس چنان به بن بست رسیده بود که داوران مسابقه، طرح برونلسکی را بدون دیدن پلان آن پذیرفتند. البته برونلسکی همچنان می بایست داوران را قانع کند که طرح او نتیجه خواهد داد و برای انجام این کار از یک تخم مرغ کمک گرفت! او به داوران گفت فقط در صورتی نقشه ی خود را برملا خواهد کرد که حتی یک نفر از آن ها بتواند یک تخم مرغ را به صورت ایستاده بر روی میز قرار دهد.
هیچ کس موفق به انجام این کار نشد و در نهایت خود او تخم مرغ را برداشت و ته آن را بر روی میز له کرد تا صاف بایستد. داوران اعتراض کردند که خودشان نیز می توانستد این کار را انجام دهند و برونلسکی با زیرکی در پاسخ گفت که با این حساب اگر از چیزی که او می دانست آن ها نیز خبر داشتند، گنبد را هم می توانستند خودشان بسازند.
در نتیجه داوران، برونلسکی بی تجربه که نقشه ای پنهانی داشت را استخدام کردند. البته خود برونلسکی نیز مطمئن نبود که طرحش ۱۰۰ درصد نتیجه می دهد یا خیر و فقط با آزمون و خطا می توانست به پاسخ این سوال برسد. ۲ طراح دیگر از جمله رقیب پیشین او یعنی گیبرتی هم برای کمک به او استخدام شدند و پروژه ی ساخت گنبد در سال ۱۴۲۰ میلادی کلید خورد.
پس از کلیسای سن پیتر در رم و کلیسای سن پل در لندن، سانتا ماریا دل فیوره سومین کلیسای بزرگ دنیا به شمار می رود. این بنا، ۱۵۳ متر طول و ۹۰ متر عرض دارد و ارتفاع آن به ۹۰ متر می رسد و پس از تکمیل ساخت آن در زمان خود، بزرگ ترین کلیسای اروپا محسوب می شد
برونلسکی طرحی نوآورانه برای ساخت گنبدی مستقل با دیوارهای خمیده (بدون کمک گرفتن از چوب به عنوان داربست) داشت و حتی ابزار مورد نیاز برای انجام این کار را هم خودش اختراع کرد. در آن زمان برای بلند کردن اجسام سنگین از وسیله ای شبیه به چرخ و فلک بازی همستر استفاده می شد که با نیروی انسان به کار می افتاد؛ اما تا ارتفاعی محدود می شد از آن کمک گرفت. او برای اولین بار از حرکت مدور گاو نر استفاده کرد و سیستم چرخ دنده ای سه تایی را به وجود آورد تا به کمک آن و بدون اینکه مسیر راه رفتن گاو را تغییر دهد، بالا بردن و پایین آوردن اجسام سنگین را کنترل کند.
سبک نما-معمار نما
ساخت کلیسای سانتا ماریا دل فیوره در سال ۱۴۱۸ به پایان رسید و فقط ساخت گنبد آن باقی مانده بود. البته نمای بیرونی این بنا که امروزه مشاهده می کنید، تا سال ۱۸۸۷ میلادی به طول انجامید. هنرمندان و معماران بسیاری در طول این سال ها تغییراتی را در نمای این بنا به وجود آوردند و حتی در یک برهه ی زمانی، نمای آن تا قرن ۱۹ میلادی خالی گذاشته شد.
در نهایت نمای نئوگوتیکی که امروزه می بینید را «امیلیو دی فابریس» طراحی کرد که آن هم طی مسابقه ای در سال ۱۸۷۱ میلادی انتخاب شد. او کار خود را در سال ۱۸۷۶ آغاز کرد و در سال ۱۸۸۷ به پایان رساند و از سنگ های مرمر تمامی نواحی توسکانی و حتی بخش های دیگر کشور ایتالیا کمک گرفت.
https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3/
https://www.eavar.com/fa/blog/2019/1/25/141567/facts-florence-cathedral/
http://www.hamino.ir/post/314/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%87
http://www.hossein-sodagar.com/dome-2.html
https://www.findatour.co/fa/Article/item/756/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C%20%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%20%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%20%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%20%D8%AF%D9%84%20%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%87%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%20%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7