به نام
خداوند
بخشنده
مهربان
اهمیت بازدید و کنترل مراکزتهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی و شرایط بازرسی
مقدمه :
تامین سلامت غذا در کنار تلاش برای تهیه غذا اهمیتی دو چندان دارد . مسئولیت مهم دولت ها تامین سلامت زنجیره غذایی از مزرعه تا سفره است و برای عملی کردن آن همکاری بین بخشی وسیعی لازم بوده و هر بخشی وظایف خود را باید بدرستی انجام دهد.
پدیده جهانی شدن و افزایش مسافرت ها و توسعه گردشگری و همچنین افزایش مصرف غذا در خارج از منزل در جوامع مختلف بیماریهای منتقله از غذا را به عنوان یک مشکل بهداشتی جهانی مطرح کرده است .
3
ادامه مقدمه :
مواد غذایی از تولید تا سفره دچار تغییرات زیادی شده است و با عوامل مختلفی در تماس می باشد بنابراین به جهت حفظ سلامت غذا و عرضه مواد غذایی سالم نیازمند به کنترل مستمر می باشد. یکی از مراحل مهم کنترل بهداشتی مواد غذایی در سطح عرضه می باشد .
4
بازرسی
تعریف بازرسی
اهداف بازرسی
اخلاق بازرسی
مهارت های بازرسی
دانشی
ارتباطی
بررسی طراحی،محصول،خدمات،فرایند ویا کارخانه و تعیین انطباق آنها با الزامات معین یا بر پایه اظهار نظر تخصصی با الزامات عمومی است. – بازرسی ابزار اولیه سازمان نظارتی برای تشخیص روش ها و عملیاتی است که ممکن است برای جامعه خطرناک بوده و با اقدامات اصلاحی قابل تصحیح باشد
تعریف بازرسی
تعریف بازرسی در بهداشت محیط
منظور از بازرسی بهداشتی، بازدید و بررسی وضعیت بهداشتی مراکز تهیه و توضیع و فروش مواد غذایی و اماکن عمومی به منظور اعمال ضوابط بهداشت محیط ومواد غذایی است.
هدف
– تامین امنیت
– اجرای قوانین
– پیشگیری از عرضه موارد غیر مجاز
شاسایی و معرفی متخلف
– تعطیل نمودن موارد غیر بهداشتی
مهارت دانشی بازرس بهداشت محیط
مهارت:انجام ماهرانه و فنی یک یا چند وظیفه
شرایط احراز مهارت:
آموزش
تجربه
دانش
الزامات
توانایی اظهار نظر
الزامات مهارت دانشی بازرس بهداشت محیط
آگاهی از از مسائل بهداشتی و زیست محیطی
آگاهی از مقررات و استانداردهای مرتبط
آگاهی از قوانین
آگاهی از تکنیک ها و روش های بازرسی
آگاهی از عملیات بهسازی
الزامات مهارت دانشی بازرس بهداشت محیط
دانش کافی از کاربرد عملی میکروبیولوژی
دانش کافی از فرایندهای تولید مواد غذایی
مهارت فنی استفاده از امکانات
مهارت تحقیق و تحلیل برای مطالعه
مهارت تجزیه و تحلیل اطلاعات
مهارت حل مشکل
مهارت های خوب ارتباطی و نوشتاری
مهارت ارتباطی
ارتباط: فرایند تحت تاثیر قرار دادن انسان ها نسبت به یکدیگر
شرایط احراز مهارت:
جستجو ،تفحص و پرسش
توانایی گوش دادن
مشاهده کردن دقیق
توانایی نطق
ویژگی های شخصی بازرس
مدیر و مدبر
وقت شناس
انظباط و جدیت در امور
خوش رفتار و خوش برخورد
نکته سنج
مستقل،بی طرف و درستکار
عدم انعطاف پذیری یاتند خویی بیش از حد
عدم استبداد رای
اخلاق بازرسی و ملاحظات آن
اخلاق مقدم بر دانش و عملکرد
منابع اخلاق : قران – سیره نبوی – احادیث
رهبری موثر
اخلاص در ارائه خدمت
عشق به کار
عدم پذیرش هدیه
سعه صدر و انتقاد پذیری
عدم تبعیض
اخلاق بازرسی و ملاحظات آن
مهارت و بصیرت
جلب اعتماد مردم
خیر خواهی و آموزش ناصحانه
حسن خلق
پرهیز از غرور و رازداری
گزارش سازمان جهانی بهداشت
مرگ حدود 2درصد از 2/ 2 میلیون کودک زیر 2 سال بر اثر بیماری های اسهالی
کشورهای صنعتی حدود 30 درصد افراد از بیماریهای منتقله از آب و غذا رنج می برند
– در کشور های جهان سوم حدود 80 درصد کل بیماری ها و 33 درصد مرگ ومیرها ناشی از مصرف آب و غذای آلوده می باشد.
گزارش سازمان جهانی بهداشت
طبق بررسی مرکز کنترل بیماری ها آمریکا، حدود 77 درصد مسمومیت های غذایی ناشی از مواد غذایی عرضه شده در اماکن عمومی و رستوران ها، 20درصد از مواد غذایی منازل و 3 درصد ناشی از مواد غذایی تجاری می باشد.
بازرسی بهداشتی
مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی
اصطلاحات و تعاریف
بازرس بهداشت محیط EHO :
شخص مسئول یا متصدی
اماکن عمومی
مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی
کنترل بهداشتی
آلودگی متقاطع
مواد غذایی بالقوه خطرناک
بازرس بهداشت محیط
شخصی که مسئول توسعه، پیاده سازی و اجرای سیاست های بهداشتی از جمله بهداشت محیط می باشد.
خطرات بهداشتی بالقوه پیرامون محیط زندگی را شناسایی نموده و روش یا روش های اصلح آن را توصیه می نماید
باید دارای مدرک دانشگاهی در مقطع کاردانی، کارشناسی یا کارشناسی ارشد در رشته مهندسی بهداشت محیط باشند.
شخص مسئول یا متصدی
شخصی که در مرکز یا امکنه عمومی سرمایه گذاری کرده ومسئولیت دارد
اماکن عمومی
بر اساس تعریف آئین نامه بهداشت محیط مصوب هیئت وزیران اماکن عمومی
مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی
بر اساس تعریف آئین نامه بهداشت محیط مصوب هیئت وزیران مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی
مواد غذایی بالقوه خطرناک
مواد غذایی طبیعی و یا مصنوعی که به دلیل توانایی رشد سریع میکروب ها بر روی آنها نیاز به کنترل درجه حرارت دارند
کنترل بهداشتی
بازدید و بررسی وضعیت بهداشتی مراکز و اماکن مشمول آئین نامه به منظور اعمال ضوابط بهداشت محیطی می باشد
آلودگی متقاطع
آلودگی که از طریق تماس یک ماده غذایی با سطوح آلوده اطلاق می گردد
وظایف و مسئولیت های بازرس بهداشت محیط
پایش و کنترل خطرات بالقوه برای مردم
بررسی عوامل مضر سلامت
نظارت بر ایمنی مواد غذایی
نمونه برداری
بازرسی های روتین
بازرسی های مکان ها برای انطباق
اقدام قانونی جهت نقض قوانین
وظایف و مسئولیت های بازرس بهداشت محیط
آموزش مردم
همکاری با رسانه های عمومی جهت آموزش
همکاری بین بخشی جهت توسعه سیاسی در منطقه
بهداشت محیط و بیماریهای مرتبط غذا :
بهداشت محیط : کنترل کلیه عوامل محیطی که به نحوی با سلامتی انسان مرتبط می باشد را بهداشت محیط می گویند.
بهداشت سدی است در مقابل بیماریهای واگیر از جمله
بیماریهای مرتبط با غذا
در انتقال بیماری سه فاکتور مهم :
عامل بیماری
محیط مناسب
میزبان
نقش اساسی دارند .
29
از طرفی فعالیت های بهداشت محیطی یک خطر جدی برای قطع این سیکل بوده یعنی محیط را برای انتقال مسدود می نماید .پس دقت عمل در کنترل بهداشتی و نظارت مستمر از اهمیت بالایی برخوردار است .
30
عامل بیماری
میزبان
محیط مناسب
درجه حرارت
PH
رطوبت
اقدامات بهداشت محیطی
اهمیت بازرسی در خصوص بعضی موارد از قبیل
آلودگی متقاطع ( محیط و سطوح به غذا )
ابزار و وسایل غیر بهداشتی
مواد غذایی ناسالم و نامطمئن
آلودگی شیمیایی
حشرات و جوندگان
حمل کنندگان غیربهداشتی مواد غذایی
عدم پخت یا حرارت دهی مجدد مواد غذایی به میزان کافی
سرد یا داغ نگه نداشتن مواد غذایی به میزان کافی
نکته:
مهمترین بخش خطرات مواد غذایی که نظارت و کنترل بهداشتی آن بر عهده همکاران بهداشت محیط در سیستم بهداشت ، درمان کشور می باشد خطرات میکروبی است که عواملی متفاوتی در بروز بیماریهای
ناشی از مواد غذایی دخالت دارند.
32
محل هایی که در آنها با مواد غذایی به طریقه صحیح رفتار نشده و در نهایت منجر به بروز بیماری شده است :
33
اگر ما بدانیم چرا و چگونه این بیماریها بروز می کنند ، آنگاه می توانیم اقدامات کنترلی مناسب را بکار ببندیم . در کشورهای صنعتی ، بیشتر موارد بروز بیماری می تواند به مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و منازل ربط داده می شود.
در کشورهای در حال توسعه ، قسمت عمده ای از موارد بروز بیماری ها مربوط به منازل و پس از مصرف مواد غذایی خریداری شده از فروشندگان خیابانی می باشد .
34
یکی از مشکلات عمده که بیشترین درصد بروز را دارند مکان های ناشناخته از جمله غذاهای خیابانی می باشند که مشکلات بالقوه موجود در این خصوص عبارتند از :
خطرات محیط
آب ناسالم
خطرات آماده سازی و نگهداری
مواد اولیه ناسالم
35
انتظار سیستم از بازرسین ،
کنترل دقیق و مطلوب از مراکز و اماکن و کاهش بار بیماریهای ناشی از مواد غذایی در سطح عرضه می باشد .
36
شرح وظایف و فعالیتهای واحد بهداشت محیط :
1. کنترل بر بهسازی و بهداشت مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی، اماکن عمومی و اماکن بین راهی
2. کنترل آب آشامیدنی مناطق تحت پوشش از نظر میکروبی و شیمیایی و به صورت متناوب و اطمینان از سلامت آب منطقه و اعلام
نتایج به ارگانهای مربوطه؛
3. کلرسنجی روزانه و ثبت آن در پرونده کلرسنجی با قید مشخصات ایستگاه کلرسنجی و اعلام نتایج به شبکه بهداشت و ارگانهای مربوطه و در صورت لزوم گندزدایی آب؛
4. کنترل مواد غذایی و نمونه برداری از مواد غذایی مشکوک و ارسال آن به آزمایشگاه و معدوم نمودن مواد غذایی فاسد بر اساس دستورالعملهای مربوطه؛
5. اجرای طرح یکنواخت سازی ماده 13 مواد خوردنی و آشامدنی و آرایشی و بهداشتی و اخذ مجوز تعطیل اماکن و مراکز از شبکه
بهداشت و درمان جهت تعطیلی آنها؛
6. معرفی پیشه وران به آزمایشگاه و صدور کارت معاینه پزشکی جهت آنها طبق دستورالعملهای صادره؛
7. بازدید از مدارس و مراکز آموزشی و مهد کودکها
8. بازدید و کنترل استخرهای شنا و حمامهای سونا؛
9. بازدید از آزمایشگاهها و مراکز بهداشتی درمانی و مطبها و بیمارستانها از نظر وضعیت بهداشت محیط
10. بازدید از پارکها و ورزشگاهها و ترمینالها و تشکیل پرونده بهداشتی واعلام به سازمانها و مسئولین ذیربط و پیگیری تا حصول نتیجه مطلوب؛
11. بررسی کنترل فاضلاب، زباله، هوا، منابع آلوده کننده آنها و مکاتبه با ارگانهای مربوطه؛
12. رسیدگی به شکایات در زمینه هشای مختلف بهداشتی؛
13. سنجش ید در نمکهای خوراکی یددار بطور روزانه و نمونه برداری از نمکهای ید دار و ارسال به آزمایشگاه
14. مبارزه با حشرات و جوندگان ضمن بررسی کانونهای آلوده و برآورد میزان سم مورد نظر با توجه به میزان آلودگی و نظارت بر
سم پاشی توام با آموزشهای لازم و طعمه گذاری؛
15. کنترل و پایش امور محوله پرسنل تحت نظر و راهنمایی و ارشاد آنها جهت پیشبرد اهداف بهداشتی و ارائه راهکارهای مناسب؛
16. اقدامات اضطراری هنگام وقوع بلایای طبیعی؛
17. شرکت در جلسات بازآموزی و سمینارها طبق دستورالعملهای مربوطه؛
18. بازدید از اماکن متبرکه و مساجد طبق دستورالعملها مربوطه؛
19. بازدید از جایگاههای پمپ بنزین و پیگیری نواقص مربوطه؛
20. کنترل بهداشتی اردوگاهها و زندانها جهت ساماندهی وضعیت بهداشتی آنها؛
21. شرکت در طرحهای ملی و کشوری جهت هماهنگی لازم برای پیشبرد اهداف بهداشتی؛
23. آموزش بهداشت دانشجویان در مقاطع پزشکی و پیراپزشکی؛
24. نظارت بر دفع بهداشتی زباله در مناطق شهری و روستایی و سایت جمع آوری و دفع زباله ها
. آموزش بهداشت جهت کلیه رده ها توام با فعالیتهای روزمره به طور چهره به چهره؛
25. نظارت بر احداث و بهسازی توالت خانوار های روستایی؛
26. نظارت بر فعالیتهای آموزشگاه های صنوف؛
27. تاسیس شورای حل اختلاف ویژه امور بهداشتی؛
28. تاسیس اورژانس بهداشت محیط؛
29. اجرای طرح ضربت
30. اجرای طرح شهر سالم
31. اجرای روستای سالم؛
32. بهسازی محیط روستا؛
33. برگزاری جلسات شورای بهداشت روستا، بخش و کارگروه بهداشت درمان و تامین اجتماعی شهرستان
34. نظارت بر فعالیت بهورزان در مورد کنترل کیفیت بهداشتی آب آشامیدنی، بهسازی ( محیط روستا، منابع آب مثل چاه و چشمه، آبریزگاهها و … ) مرکز تهیه و توزیع و فروش مواد غذایی، بهداشت محیط منازل جلب مشارکت همگانی در جمع آوری و دفع بهداشتی زباله و فضولات و
کنترل کیفیت مواد غذایی و آموزش موازین بهداشت محیط و …. و گزارش نتایج به مقامات ذیربط؛
35. راهنمای و آموزش مردم و جلب مشارکت عمومی و همکاریهای بین بخشی در زمینه اجرای پروژه های شهر سالم؛
36. اجرای سایر دستورات مقام مافوق در زمینه ای مربوط به بهداشت محیط؛
37. اجرای طرح توسعه و تشدید مواد غذایی در غالب طرح ضربت؛
38. اجرای طرح امنیت غذا؛
39. اجرای طرح بسج سلامت نوروزی؛
40. بازدید و نظارت از استخرهای شنا؛
41. جمع آوری اطلاعات و آمار مراکز تهیه و توزیع و فروش مواد غذایی و اماکن عمومی، آب آشامیدنی و تاسیسات آب و فاضلاب و … و تکمیل
فرمهای مربوطه؛
42. تجزیه و تحلیل آمار و شاخصهای بهداشت محیط.
طبقه بندی اماکن و مراکز و کارگاهها و کارخانجات از لحاظ شمول مواد این آیین نامه
ماده95: طیقه بندی اماکن ومراکز و محلها از لحاظ شمول مواد این آیین نامه بشرح ذیل است :
– کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 41،45،48،65،72،تا 74 شامل محل های تهیه و فروش مواد غذایی که دارای محل پذیرایی از مشتری می باشند از قبیل رستوران، کافه قنادی ،چلوکبابی،سلف سرویس، تالار پذیرایی و امثال آنها می باشد .
2 – کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 7، 8، 12، 24 لغایت 26 ، 45 ،48 لغایت 65 و 72 لغایت 74 شامل محل های تهیه و فروش مواد غذایی که دارای محل پذیرایی از مشتری بوده ، لیکن فاقد آشپزخانه هستند از قبیل کبابی ، حلیم پزی ، آش پزی ، کله پزی ، جگرکی ، سیراب و شیردان ، اغذیه و ساندویچ ، پیتزا ، مرغ سوخاری ، چایخانه و قهوه خانه ، آبمیوه و بستنی فروشی ، بوفه و امثال آن می باشد .
3- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 8 ،23 ، 24 ، 45 لغایت 65 و 70 لغایت 74 شامل محل های تهیه و توزیع مواد غذایی از قبیل انواع چلو کباب ، چلو خورش ، کباب ،جوجه کباب ، پلو، آش و ……… امثال آنها که فاقد امکانات پذیرایی از مشتری در محل هستند ، می باشد .
4- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 7 ،8 ،10 ،12 ،24 ،لغایت 29 ،32 ،41 ،45 ،48 لغایت 66 ،68 ،70 لغایت 74 ،77 ،84 شامل سوپر مارکت ، خوار وبار و لبنیات فروشی و بخش عرضه مواد غذایی در فروشگاههای بزرگ ، تعاونی و زنجیره ای می باشد .
5- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 23 ،24 ،28 ،29 ،32 ،45 ،46 ،و 48 لغایت 65 ، 70 لغایت 74 شامل کارگاهها و کارخانجات تولید انواع مواد غذایی و نیز نبات و آب نبات پزی ، قند ریزی ، حلوا سازی و عصار(آبغوره و آبلیمو کشی و تهیه ترشیجات )، خشکبار ، انواع نان ، لبنیات ، کشک سابی و بستنی سازی و امثال آن می باشد .
6- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 7 ، 8 ،10 ،12 ،24 لغایت 29 ،32 ،45 ،48 ،لغایت 66 ، 68 لغایت 74 ، 77 ، 79 ، 80 ،84 شامل فروشگاههای گوشت ، مرغ ، ماهی و میگو و آلایش خوراکی دامی و سایر مواد پروتئینی می باشد .
7- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد8 ،48 لغایت 65 و 68 شامل هتل ها ، متل ها ، مهمانخانه ها و پانسیونها می باشد .
8- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 6 ، 8 ، 10 ، 12 ، 28 ، 29 ، 33 ، 41 ، 48 لغایت 65 ، 68 ، 69 ،و 77 لغایت 84 شامل مسافر خانه ها و مهمانپذیر ها می باشد .
9- کلیه مواد این آئین نامه باستثنای مواد 4 ، 6 ، 7 ، 8، 10 ، 12، 23 ، 24 ،26 لغایت 35 ،45 ، 46 ،و 66 لغایت 84 شامل استخرها ی شنا می باشد .
با تشکر
46
* خسته نباشید *
محمد شریعتی
کارشناس مهندسی بهداشت محیط
سلامتی وتوفیق همگان را از درگاه ایزد منان خواستارم