پروژه کارآفرینی نصب جالیوانی در اماکن عمومی



به نام خداوند بخشنده مهربان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

پروژه I – روند پروژه

موضوع : جا لیوانی جهت نصب در اماکن عمومی

دانشجو : فاطمه حسن پور

استاد : سرکار خانم آزاد

پاییز و زمستان 86

فصل اول

برنامه ریزی

1

1-1-تعیین گرایش وعنوان پروژه

عنوان پروژه ، جالیوانی جهت نصب در اماکن عمومی میباشد. بر اساس تحقیقات انجام شده از مشکلات موجود به هنگام نوشیدن آب از آبسرد کنهای موجود در اماکن عمومی نشان میدهد که بارزترین مشکل نبود لیوان و به تبع آن نوشیدن آب با دست و یا مستقیما با دهان میباشد .
لازم به ذکر است که در حال حاضر چند نوع بیماری مسری وجود دارد که از طریق نوشیدن آب در اماکن عمومی با دست ویا با دهان انتشار میابد. علاوه بر این نوشیدن آب با دست آلوده نیز موجب بروز بیماریهایی در خود افراد میشود که میتواند مسری و غیر مسری باشد . بنابراین هر اقدامی که در راستای پیشگیری از بروز بیماری ها در جامعه صورت گیرد میتواند از همه ی جهات به نفع آن جامعه باشد.
پس در این قسمت یک مسئله مطرح میشود و به دنبال آن یک نیاز شکل میگیرد ، نیاز به لیوان در محل قرار گیری آب سردکن ها و آبخوری ها و همچنین نیاز به جایی برای نگهداری این لیوان ها.

2-1- تعیین استراتژی و اهداف پروژه

بر اساس نظر سنجیهای به عمل آمده از مدیریت اماکن عمومی مشخص شد که نصب جالیوانی در محل قرار گیری آب سردکن ها ، هزینه های بسیاری را متوجه آنها میسازد. از طرفی هم اقدامی جهت جبران هزینه های صرف شده در این زمینه صورت نگرفته است.
علاوه بر همه ی اینها نمیتوان از آلودگی ناشی از دور ریختن لیوانها پس از استفاده نیز چشم پوشی کرد . چون این موضوع هم یک معضل در مدیریت و بهداشت اماکن عمومی ایجاد میکند. و به دلیل بروز همین ذکر شده است که ما فقط میتوانیم در مکانهای خصوصی و کم تردد ، لیوان را در کنار آبسردکن بیابیم.
نتیجه اینکه در این بخش نیز مسئله ای دیگر و نیازی دیگر شکل میگیرد، نیاز به یک
2
جالیوانی که هم پاسخگوی نیاز مردم به لیوان در هنگام نوشیدن آب باشد و هم تا حدودی به نفع مدیریت اماکن عمومی واقع شود و یا حداقل اینکه ضرری را متوجه آنها نسازد.

3-1- تعریف مفاهیم اولیه

در پروسه ی ایده پردازی و طراحی جالیوانی مزبور جهت استفاده در اماکن عمومی این موارد باید در نظر گرفته شود :
• آبسردکن – نباید فراموش کرد که این محصول جهت قرار گیری در نزدیکی آبسردکن ها و آبخوریها طراحی میشود. بنابراین باید قابلیت نصب بر روی این دستگاه ویا دیوار کنار آن را دارا باشد.
• لیوان – لیوانهایی که داخل این محصول قرار میگیرند یکبار مصرف هستند، بنابراین انجام تحقیقات در خصوص انواع لیوانهای یکبار مصرف ، استانداردها و موارد مصرف آنها نیز ضروری میباشد.
• یوزر یا استفاده گر – شناخت کامل نیازها ، علایق و رفتار استفاده کننده در خصوص محصول مورد نظر از اصول اولیه ی طراحی است که در فصل بعد به طور کامل و دقیق مورد بررسی قرار میگیرد.
در این پروژه استفاده گر میتواند همان مراجعه کننده به مکان عمومی باشد و به طور معمول مراجعین به اماکن عمومی از تمامی اقشار و طبقات اجتماعی در همه ی سنین و همه ی شرایط میباشند. مانند : کودکان ، سالمندان ، افراد بیمار ،مسافران ، توریستها و جهانگردان و…
• واسطه ها – تمامی محصولات مورد استفاده در جوامع جدا از طراح و تولیدکننده به وسیله ی واسطه و یا واسطه هایی به دست استفاده گرها میرسد که معمولا این واسطه ها عبارتند از : تبلیغات ، بازاریابها و فروشندگان.
در خصوص این پروژه ، یک واسطه ی خاص وجود دارد که همان تصدی گری و مدیریت مکانهای عمومی است که بر خلاف واسطه های دیگر هیچ سودی از این عمل متوجه آن
3
نمیباشد. بنابراین جهت نصب این محصول در اماکن عمومی ، موضوع سود و ضرر آن مکان نیز اهمیت بسیاری میابد.
• تولید کننده – قابل ساخت و اجرا بودن یک طرح و ایده نیز از اصول طراحی است که باید به آن توجه شود و در این مورد نیز باید با کمترین مواد و متریال تا حد ممکن بهترین و کاراترین محصول را تولید کرد. در راستای این هدف انجام تحقیقات و مطالعات در خصوص خواص مواد و روشهای ساخت آنها و همچنین در مورد نحوه ی مونتاژ قطعات محصول لازم و ضروری میباشد.

4

فصل دوم

شفاف سازی

5

1-2- بررسی نیازها در قشر هدف

1-1-2- شناسایی افراد مرتبط
افراد مرتبط با این پروژه در نگاه اول عبارتند از:
• تولید کننده – میدانیم که تولید ناب تولیدی است که در آن مدیریت بهینه ، حداقل هزینه ، بهرهوری بالا و بیشترین بازدهی در نظر گرفته شود.
تولیدکنندگان نمونه همواره در پی تولید ناب و حفظ جایگاه خود در صنعت از این رهگذر میباشند. اما دیگر تولید کنندگان که متاسفانه در جامعه ی ما اکثریت آنها را تشکیل میدهد از میان پارامترهای تولید ناب فقط به حداقل هزینه ها و حداکثر سود می اندیشند و دیگر پارامترها را در درجات پایین اهمییت قرار داده و یا کاملا از الگوی تولید خود حذف میکنند. نتیجه اینکه طراح باید در پروسه ی طراحی خود جهت رفتار هر دو نوع از تولیدکنندگان را در نظر گرفته و طرح پیشنهادی را به گونه ای ارائه دهد که به تولید ناب ختم گردد.

• مدیریت مکان عمومی – همانطور که قبلا ذکر شد یکی از افراد مرتبط با این محصول ، مدیرت مکانی است که طرح مورد نظر باید در آنجا پیاده شود که تا کنون اغلب به علت بالا بودن هزینه ها از نصب مدلهای موجود محصول مزبور خودداری میکردند. بنابراین محصول طراحی شده باید تا حدودی سبب جبران هزینه های مصرفی گردد.

• مراجعین به محل – اماکن عمومی به طور معمول پذیرای همه ی اقشار از همه ی طبقات اجتماعی با همه ی حالتها ، فرهنگها و آداب و رسوم میباشد . به عنوان مثال اگر در فرودگاهها ، هتلها ، پایانه های مسافربری و راه آهن نصب شود علاوه بر همه ی اقشار آن جامعه ، توریستها و جهانگردان نیز با فرهنگها و زبانهای متفاوت در ارتباط با این محصول قرار میگیرند. ویا گر در بیمارستانها ، درمانگاهها و آسایشگاهها تعبیه گردد علاوه بر پرسنل و ملاقات کننده ها ، بیماران و سالمندان نیز با تواناییهای جسمی متفاوت در ارتباط با آن قرار میگیرند. 6
2-1-2- بررسی نیازهای کاربردی قشر هدف

در تحقیقات انجام شده در مورد نوع رفتارها در محیط وجود دو نوع رفتار را یکی در مورد آبسردکن و دیگری در مورد لیوان نشان میدهد .
• در مورد آبسردکن – بعضی از متصدیان اماکن عمومی که این دستگاه را در این مکانها نصب کرده اند مانند : مساجد ، بعضی از فروشگاه ها ، اماکن زیارتی و… ، از اعتقادات دینی و مذهبی خود استفاده کرده و آنها را به صورت جملات و عبارات کوتاه بر روی دستگاه آبسردکن و یا در محل آبخوریها قرار داده اند. و اما در مورد کسانی که برای نوشیدن آب مراجعه میکنند ، تقریبا شبیه به هم میباشد . در ابتدا بعضی از افراد در مواجهه با انواع آبسردکنها اگر لحظه ای مکث میکنند تا نحوه ی نوشیدن آب را دریابند سپس به دلیل نبود لیوان و همچنین سایز های متفاوت آبسردکنها خم شده و به کمک دست و یا با دهان شروع به نوشیدن آب میکنند . بعضی از افراد دهان خود را لبه ی شیر گذاشته و بعضی ها نیز دست خود را به شیر چسبانده و آب می نوشند . عده ی کمی از افراد هم از لیوانهای شخصی که به همراه دارند استفاده میکنند. مراجعه کنندگانی که وسایل زیادی به همراه دارند قبل از نوشیدن آب وسایل خود را روی دستگاه قرار داده تا راحت تر رفع تشنگی کنند . بعضی از رهگذرانی هم که وسایل وبار زیادی به همراه دارند به هنگام عبور از محل وسیایل خود را روی دستگاه آبسردکن قرار داده و به کارهای ضروری که در آن لحظه پیش آمده است میرسند. در بعضی از اماکن عمومی مانند دانشگاهها ، بانکها و بیمارستانها بعضی از افراد از دستگاه آبسردکن به عنوان میز استفاده کرده و فعالیتهای نوشتنی خود را بر روی آنها انجام میدهند .
رفتار جالب دیگری که بعضی از افراد به خصوص جوانان در مواجهه با انواع آبسرد کنهای معمول بروز میدهند ، استفاده از سطح استیلی و براق دستگاه به عنوان آینه میباشد.

• در مورد لیوان – در مکانهایی که برای نوشیدن آب ، لیوانی وجود ندارد بعضی از افراد همانطورکه ذکرشد از لیوانهای شخصی خود استفاده میکنند و یا به ندرت از فروشگاههای اطراف ، لیوان یکبار مصرف تهیه میکنند .
7
در مکانهایی هم که جا لیوانی و لیوان یکبار مصرف وجود دارد بعضی از مراجعین ، لیوان را پس از مصرف بر روی آبسردکن و یا کنار آن قرار میدهند . بعضی ها لیوان را پس از مصرف پرتاب میکنند . بعضی دیگر برای لیوان مصرفی خود به دنبال سطل زباله در محیط میگردند و بعضی هم لیوان را پس از رفع تشنگی با خود میبرند تا شاید بار دیگر از آن استفاده کنند .

3-1-2- بررسی نیازهای ارگونومیکی قشر هدف

رعایت اصول ارگونومی در هر محصول موجب سازگاری هر چه بیشتر آن محصول با ساختار بدن انسان به هنگام تعامل با یکدیگر میشود . در مورد جالیوانی اصول مهم ارگونومی در موارد زیر بررسی میشود :
• رنگ و فرم – همانطور که میدانیم شرط دیدن اشیا و پدیده ها توسط چشم ، وجود نور است . این محصول به لحاظ رنگ و فرم باید به گونه ای طراحی شود که دیده شود و حس زیبایی شناسی را در بیننده احیا کند . یعنی علائم و پیامهای بصری را از طریق چشم به راحتی به مغز توسط اعصاب بینایی انتقال دهد .
• ارتفاع قرار گیری از زمین – محصول مورد نظر به علت حدود دسترسی هر چه آسانتر به لیوان ، باید در ارتفاع مناسب خود قرار گیرد . البته در این مورد باید حس کنجکاوی کودکان و همچنین رفتار های کودکان بیش فعال را نیز در نظر گرفت .
• فاصله تا دستگاه آبسردکن – فاصله ی جالیوانی تا آبسردکن نباید آنقدر دور باشد که افراد ترجیح دهند با دست آب بنوشند به جای اینکه مسافتی را جهت برداشتن لیوان طی کنند . و همچنین نباید آنقدر نزدیک باشد که هنگام حرکت دادن و تغییر مکان آبسردکن دست و پا گیر و مشکل ساز باشد .
• نحوه ی برداشتن لیوان – همانطور که قبلا ذکر شد در مورد این محصول با مخاطبانی با تواناییهای جسمی متفاوت روبرو هستیم . بنابراین برداشتن لیوان از جالیوانی نباید نیاز به وارد آوردن نیروی زیاد و همچنین وقت گیر و زمان بر باشد .
8

4-1-2- بررسی قدرت اقتصادی قشر هدف

طبق مطالب قبل ، نصب جالیوانی در اماکن عمومی علاوه بر هزینه ی خرید آن هزینه ی لیوانهای یکبار مصرف به علت تردد جمعیت زیاد در اماکن عمومی برای مدیریت این مکانها بسیار سنگین بوده و تا کنون اقدامی هم جهت جبران این هزینه ها صورت نگرفته است . ازطرف دیگر همانطور که قبلا ذکر شد ، افراد مراجعه کننده برای نوشیدن آب از همه ی اقشار جامعه با همه ی گرفتاریها و مشغله های روزانه میباشند . که ممکن است هزینه و وقتی برای تهیه ی لیوان نداشته باشند .
نتیجه اینکه باید محصول مورد نظر به گونه ای ایده پردازی و طراحی گردد که در آن به نیازهای اقتصادی مدیریت اماکن عمومی مرتبط با این محصول و همچنین قدرت اقتصادی مراجعه کنندگان به محل ، مورد توجه گیرد .

5-1-2- بررسی نیازهای فرهنگی قشر هدف

آب در فرهنگهای مختلف ، همیشه از تقدس و پاکی ویژه ای برخوردار است . اما در فرهنگ ایرانی اسلامی و مذهب تشیع ، آب یادآور حماسه ی کربلا است . علاوه بر این در جامعه ی ما نوشیدن آب معمولا با ذکرهایی معنوی همراه میشود و به همین دلیل بر روی بعضی از دستگاه های آبسردکن و یا محلهای آبخوری این ذکرها دیده میشود . از طرفی هم باید به احساسات و تعصبات بیش از حد جامعه ی ایرانی در همه ی زمینه ها توجه شود . تا محصول مورد نظر مورد استقبال و پذیرش بیشتری از سوی این جامعه واقع گردد .

6-1-2- بررسی نیازهای استتیکی قشر هدف
جهت بررسی این قسمت از تحقیقات لازم است در ابتدا گذری بر مبانی هنرهای تجسمی و مفاهیم احساساتی را که در انسان به لحاظ تناسب و استتیک احیا میکنند داشته باشیم . 9
• زیبایی شناسی و هنرهای تجسمی – تصورات و تخیلات تا وقتی که به صورت تجسمی و تصویری در نیایند نمی توانند اطلاعات روشنی به ما بدهند . البته روشهای دیگری چون توصیف و گزارش نیز میتوانند در ارائه ی اطلاعات ذهنی کمک کنند اما در این میان هنر تجسمی همه چیز را به شکل روشنتری تجسم میبخشد .
آنچه در روزگار ما در قالب هنرهای تجسمی جای میگیرد عبارت است از : عکاسی ، گرافیک ، نقاشی ، طراحی ، مجسمه سازی ، معماری و طراحی صنعتی .
عناصر و نیروهای بصری در هنرهای تجسمی به دو بخش کلی تقسیم میشوند : بخشی که با آنها به طور فیزیکی و ملموس سرو کار داریم و همان عناصر بصری محسوب میشوند ، مثل : خط ، سطح ، رنگ ، شکل ، بافت ، اندازه و تیرگی روشنی. بخش دیگر کیفیات خاص بصری هستند که بیشتر حاصل تجربه و ممارست هنرمند در بکار بردن عناصر بصری میباشند. از قبیل : تعادل ، تناسب ، هماهنگی و کنتراست که به نیروهای بصری یک اثر تجسمی استحکام میبخشند . به طور کلی عناصر و نیروهای بصری در طبیعت و محیط پیرامون ما موجود هستند و هنرمند یا از آنها به طور مستقیم استفاده میکند و یا با الهام گرفتن از طبیعت و با استفاده از ابزار گوناگون این عناصر و نیروها را بوجود
می آورد .
• تفاوت دیدن و نگاه کردن – عمل دیدن واکنشی طبیعی و خود به خود است که عضو بینایی در مقابل انعکاس نور از خود نشان میدهد . در حالیکه انسان عمل نگاه کردن را به طور ارادی و برای مقصودی خاص انجام میدهد .
در عمل دیدن انسان به طور طبیعی ، رنگ ، شکل ، جهت ، بافت ، بعد و حرکت اشیا را به وسیله ی پیامهای بصری دریافت میکند . در حالیکه در نگاه کردن علاوه بر دیدن اشیا به روابط و تناسبات میان آنها دقت میکند.
بنابراین میتوان گفت نگاه کردن یک رویداد ارادی است و نوعی جست و جوی بصری محسوب میشود . در حالیکه دیدن واکنش طبیعی عضو بینایی به نور است که در شرایط مساعد به طور خود به خودی انجام میگیرد .
• عناصر بصری – نقطه : همانطور که میدانیم نقطه در زبان هنر تجسمی چیزی است کاملا ملموس و بصری که بخشی از اثر تجسمی را تشکیل میدهد و دارای شکل و اندازه
10
نسبی است . موقعیتهای مختلف نقطه در کادر معانی متفاوتی را بوجود خواهد آورد . از آنجا که نقاط بصری انرژی و تاثیر ویژه ای را در فضای پیرامون خود منتشر میکنند وجود نوعی ارتباط متقابل در میان آنها برای ایجاد تاثیر مثبت و هماهنگ الزامی است . در غیر این صورت در اثر عدم ارتباط میان آنها نوعی اغتشاش بصری ایجاد خواهد شد که مانع از تاثیر گذاری متمرکز بر مخاطب میشود .
خط : خطوط به چهار دسته ی اصلی تقسیم میشوند الف) خطوط عمودی – ممکن است به مفهوم ایستادگی ، مظهر مقاومت و استحکام باشد و یا صرفا رابطه ی مناسبی را از نظر بصری و زیبایی شناسی با سایر خطوط و اشکال یک ترکیب بوجود بیاورد . ب) خطوط افقی – ممکن است برای نشان دادن آرامش ، سکون و اعتدال باشد و یا صرفا رابطه ی مناسبی را از نظر بصری و زیبایی شناسی با سایر خطوط و عناصر یک ترکیب به نمایش بگذارد . ج) خطوط مایل – جوهره ی این نوع خط ، تحرک ، پویایی ، خشونت و عدم ثبات را به خوبی نشان میدهد . د) خطوط منحنی – در حرکت مداوم حرکتی سیال و دگرگون شونده ای را در مسیر خود به نمایش میگذارد و مفهوم ملایمت و ملاطفت را میرساند .
سطح : همه ی سطوح از سه شکل هندسی دایره ، مربع و مثلث یا ترکیبی از آنها بوجود می آیند. دایره – شکلی کامل است که حرکت جاودانه و مداومی را نشان میدهد . اشکال دیگر هندسی چون مثلث ، مربع و نیز هر نوع کثیرالاضلاعی در دایره محاط میشود . دایره نماد نرمی ، لطافت ، سیالیت ، تکرار ، درونگرایی ، آرامش روحانی ، پاکی و صمیمیت است .به همین دلیل دایره همیشه به عنوان یک شکل کامل مورد توجه بوده است . مربع – برخلاف دایره نماد صلابت ، استحکام و سکون است . این شکل مظهر قدرت زمین و مادی است ودر عین حال از زیباترین اشکال هندسی است . مثلث – هنگامی که این شکل بر سطح قاعده اش قرار بگیرد پایدارترین شکل هندسی است و مثل یک کوه استوار به نظر میرسد. اما چنانچه بر یکی از راسهای خود قرار بگیرد حالتی کاملا ناپایدار و متزلزل دارد . مثلث بواسطه ی زوایای تندی که دارد سطحی مهاجم و شکلی ستیزنده به نظر میرسد که همواره در حال تحول و پویایی است .
حجم : مانند سطوح ، احجام هندسی کره ، مکعب و هرم رانیز میتوان به عنوان اجسام هندسی پایه نام برد . حجم ممکن است همیشه ملموس و مادی نباشد ولی از نظر
11
بصری وجود داشته باشد . که در این صورت به آن حجم مجازی گفته میشود .
شکل : شکل یا فرم به سطح دو بعدی و هم به حجم وهم به نمایش تصویری شکلها و حجمها گفته میشود . شکلها از طریق بصری با مخاطبان طرح ارتباط برقرار میکنند و آنها را تحت تاثیر خود قرار میدهند .طراح با ایجاد شکل افکار و احساسات خود را تجسم میبخشد و به آنها جان میدهد .
بافت : به طور کلی هر شی ویا هر شکل ، دارای ظاهر خاصی است که به آن بافت میگویند . درک بافت از یک طرف به کمک حس لامسه و از طرف دیگر توسط احساس بصری میسر میشود . و البته گاهی این دو به طور مشترک برای درک کامل تر بافت تاثیر گذار هستند . حس لامسه شناختی حسی ، مستقیم و بی واسطه از اشیا را به انسان میدهد سپس به کمک سایر حسها این شناخت تکمیل میشود .
تناسب : مفهومی ریاضی است که در طرح بر رابطه ی مناسب میان اجزا با یکدیگر و با کل اثر دلالت دارد . کاربرد تناسبات به دلیل ایجاد زیبایی بصری از اهمیتی ویژه برخوردار است . در عین حال تناسب در اندازه ها از قوانین خاصی پیروی میکند که به آنها اصول و قواعد تقسیمات طلایی گفته میشود .
تعادل : وقتی هر چیز در جای خود قرار دارد و هر رویدادی به موقع خود رخ میدهد تعادل میان چرخه ی حیات برقرار است و انسان به شکل متعادل رفتار و زندگی اجتماعی خود را سامان میبخشد . اصولا تعادل به طور فطری در زندگی ودر طبیعت و در حیات و قوای فکری و در ساختمان اندام انسان و سایر موجودات وجود دارد .
انسان به طور طبیعی هنگام مشاهده ی چیزها آنها را با محورهای افقی و عمودی ذهنی و فطری خود مقایسه میکند و وجود یاعدم وجود تعادل را در آنها تشخیص میدهد . همچنین او برای جبران عدم تعادل در برخی از مشاهداتش از قوای ذهنی خود کمک میگیرد تا آنها را به طور متعادل ادراک کند .
طراح باید میان کارکردهای بصری عناصر مختلفی که در طرح خود به کار گرفته و آنها را با یکدیگر ترکیب کرده است ، نوعی تعادل و هماهنگی برقرار سازد تا موفق شود تاثیر مورد نظر خود را ایجاد کند در غیر این صورت طرحی ناقص به وجود می آید که قادر به ارائه ی مطلوب پیام مورد نظر طراح نخواهد بود.
12
ایجاد تعادل بصری : بوجود آوردن تعادل در یک طرح بستگی به چگونگی ایجاد هماهنگی میان عناصر و اجزای آن طرح دارد . چشمهای مخاطبان به طور طبیعی در جستجوی تعادل بصری است . در صورت عدم سازماندهی صحیح نیروهای بصری و خدشه دار شدن هماهنگی میان اجزای یک ترکیب انرژی بصری عناصر یکدیگر را خنثی میسازند. در حالیکه میتوان در سطح یک طرح عناصر بصری را نسبت به محور افقی و عمودی آن طرح سازماندهی کرد . در سامان بخشیدن به یک اثر متعادل ، تیرگی ، روشنی ، رنگ ، اندازه و محل قرار گرفتن عناصر بصری در فضای کار دخالت دارد .

13
2-2- بررسی نیازها در مکان استفاده

1-2-2- تعیین ماهیت و کاربرد محیط
این محصول جهت استفاده در محیط های عمومی و پر تردد طراحی میشود . ماهیت این گونه محیط ها شلوغی و ازدحام ، گرد و غبار و آلودگی است که در پروسه ی طراحی باید لحاظ گردد .
محیط های عمومی معمولا دارای فضاهای نسبتا وسیع با دیوارهای بلند ، عموما سرپوشیده و گاهی رو باز هستند . این محصول جهت نصب بر روی دیوار این گونه محیط ها در نظر گرفته شده است . که به هر حال سبب ایجاد سوراخ و در دراز مدت ایجاد جا و لک خود بر روی دیوار محل مزبور میشود که میتواند پس از برداشته شدن و تصمیم به عدم استفاده از آن تا حدودی موجب آسیب رساندن به زیبایی و نظافت محل گردد . علاوه بر این در محیط های عمومی به علت تردد زیاد ، محصولات مورد استفاده نباید دارای فرم ها و اشکالی باشد که موجبات افزایش خطر آسیب رسیدن هم به افراد مرتبط و هم به خود محصول را فراهم آورد . باید سعی شود تا حد ممکن این موارد هم در پروسه ی طراحی و تولید در نظر گرفته شود .

2-2-2-بررسی شرایط فیزیکی محیط
اگر محصول مورد نظر در محیط های روباز مثل استخرها و یا پارکها نصب شود، در معرض رطوبت ، باد و باران و نور آفتاب قرار میگیرد پس باید از مواد ضد زنگ و یا غیر قابل زنگ زدن استفاده شود . متریال مصرفی آن نباید در نور آفتاب تغییر شکل یا تغییر سایز و یا تغییر رنگ پیدا کند . و همچنین دارای استحکام مناسب میان قطعات نصب محصول به جایگاه خود باشد.
و اگر قرار به تعبیه ی این طرح در محیط های آلوده ی بیمارستانی و یا درمانگاهها باشد باید به گونه ای طراحی شود که فرد مراجعه کننده فقط به یک لیوان دسترسی داشته
14
باشد ودر صورت وجود آلودگی ، آن را به لیوانهای دیگر منتقل نکند . علاوه بر این باید دارای سز پوش مناسب جهت جلوگیری از نفوذ گرد و غبار محیط به داخل جالیوانی باشد.
و بالاخره اینکه اگر جهت نصب در محیط های مسافرتی مانند : فرودگاهها ، پایانه های مسافربری و راه آهن طراحی میشود باید حضور توریستها و مسافران خارجی را در این اماکن در نظر گرفت و تغییرات لازم را در طرح پیشنهادی لحاظ کرد . مواردی مانند: فرهنگ ، زبان ، دین و مذهب و …

3-2-2- حفظ محیط زیست و طراحی سبز
اصولا افراد تمامی احتیاجات مادی خود را از طبیعت ابتیاع میکنند. غذا را از مواد خوراکی طبیعت میگیرند. لباس و پوشاک را از فرآوری مواد طبیعی مانند پشم و پنبه بدست می آورند و در ساخت کوچکترین وسیله ی دست ساز مانند سوزن تا لوازم زندگی تا قطعات ماشینها و …
خداوند نعمات سرشار و بیکران خود را در زمین و حتی سایر کرات آسمانی برای استفاده ی بشر قرار داد و او هر چه بخواهد در طبیعت پیدا میکند و آنها را به صورت خام و اولیه و یا فرآوری و تعدیل و تکمیل مواد استفاده میکند.
از ابتدای حیات مستقل و در قالب موجودی با شخصیت انسانی ، در اعصار پارینه سنگی و نوسنگی او شروع به استفاده از مواد طبیعی نمود و بعدها با شناخت خواص مواد ، دوره های جدید از حیات معنوی و مادی او پدیدار شد . دوره های تمدن بشری بعدی شامل عصر مفرغ و برنز و مس ، عصر آهن و بعدها فولاد و در تداوم آن عصر باز یافت و فرآوری مواد سنتزی بسیار متنوع پلاستیکی و لاستیکی تا آلیاژهای فوق مدرن فلزی و سرامیکی .
اما به موازات پیشرفت و کشف مواد جدید از فرآوری و تعدیل مواد طبیعی به تولید موادی دست یافت که علاوه بر مزیتهایی که داشت خطری جدی برای محیط زیست به شمار میرفت. به عنوان مثال : تولید مواد پلاستیکی و لاستیک از نفت که هزاران سال طول می کشد تا تجزیه شده و وارد چرخه ی اکوسیستم شود . و این طول مدت تجزیه سبب آلودگی و بروز صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست میشود .
15
در مورد این پروژه در فصلهای بعد خواهیم دید که به علت پارامترهای بسیاری که از اصول طراحی به شمار میرود مجبور به استفاده از مواد پلاستیکی در ساخت محصول مورد نظر میشویم . اما میتوان لیوانهایی که در این جالیوانی مورد استفاده قرار میگیرد را از مواد و متریالی تهیه کنیم که کمترین زیان را برای محیط زیست ایجاد کند . به عنوان مثال لیوانهای کاغذی و مقوایی و لیوانهای یکبار مصرف گیاهی که به تازگی ارائه شده اند و در زیر با این نوع از لیوانها بیشتر آشنا می شویم.

ساخت ظرف یک بار مصرف از پلیمرهای گیاهی توسط محققان کشور
پس از 3 سال تحقیق و حضور متخصصین شیمی، مکانیک و صنایع برای اولین بار در کشور یکی از شرکتهای تولیدی ایران موفق به تولید ظروف یک بار مصرف ساخته شده از پلیمرهای گیاهی قابل تجزیه در محیط زیست با منابع تجدید پذیر شد.
به گزارش خبرنگار مهر، شرکت کیمیا شیمی زنگان این پلیمرهای گیاهی را از نشاسته ذرت اصلاح شده تهیه کرده و محصول تهیه شده را در سه شکل گرانول، ورق و ظروف بسته بندی ارائه کرده است. این ظروف تهیه شده در صورت مدفون شدن در خاک ظرف حداکثر مدت 6 ماه تجزیه می شوند و با محیط زیست سازگاری دارند.
از جمله مزایای استفاده از این پلیمر گیاهی این است که از هرگونه اثرات مضر پلاستیک های نفتی پس از تماس با مواد غذایی داغ عاری است و هیچ گونه آثار تخریبی در محیط زیست نداشته و به مواد اولیه نفتی نیز وابستگی ندارد.
همچنین تقویت و توسعه صنایع کشاورزی، مصرف انرژی کمتر در فرایند تولید محصولات بسته بندی و امکان استفاده آن در صنایع بسته بندی غذایی، کشاورزی، اسباب بازی کودکان و مصارف پزشکی از دیگر مزایای استفاده از این نوع پلیمر است.
محققین ایرانی توانسته اند ضمن تهیه انواع ظروف یک بار مصرف مورد استفاده در غذا، ظروف تزریقی و بادی، گلدان های نشا و فیلم های کشاورزی نیز تهیه کنند.
16

در حال حاضر پلیمرهای گیاهی در کشورهای اروپایی به صورت گسترده در بسته بندی غذا
مورد استفاده قرار می گیرند و با توجه به اینکه در ایران انباشت زباله های پلاستیکی به عنوان عاملی غیر قابل کنترل و تهدید کننده محیط زیست به شمار می رود، تولید و استفاده از این پلیمرها نقطه عطفی در کاهش آلودگی های محیط زیست خواهد بود.

نحوه تولید ظروف یک بار مصرف از پلیمر گیاهی
برای تولید مواد اولیه این ظروف یکبار مصرف مبتنی بر پلیمرگیاهی از نشاسته ذرت اصلاح شده استفاده شده است و پس از تبدیل به ورق در ماشین آلات تولید ظروف، قالب زده می شود.
به گزارش خبرنگار مهر، دکتر مهناز قمی کارشناس وزارت بهداشت در نشست خبری تولید ظروف یکبار مصرف از پلیمرهای گیاهی در محل نمایشگاههای بین المللی تهران با اشاره به تایید وزارت بهداشت گفت : این ظروف یکبار مصرف قابلیت رشد میکروب ندارند و مشکلی که ظروف پلی استراین با آن مواجهند را ندارند.
وی افزود: در حال حاضر ظروف پلی استراین به دلیل آزاد کردن مونومر استراین در زمان مجاورت با غذای داغ و چرب مشکلاتی را برای انسانها ایجاد می کنند که کمترین آنها ایجاد حالت خستگی، عصبیت، غیر عادی شدن کروموزمها، کاهش پلاکتها و سرطان زایی است.
قمی یادآور شد: استفاده از ظروف پلی استراین برای انتقال غذا و پر کردن آنها در دمای بیش از 65 درجه سانتیگراد از یکسال گذشته از سوی وزارت بهداشت ممنوع اعلام شده است. 17

وی گفت: ظروف تولید شده از پلی پروپیلن نیز مشکلات خاص خود را دارند که در واقع به دلیل موادی است که در ساخت آنها بکار رفته است و در خاک باقی می مانند.
کارشناس وزارت بهداشت افزود: ذرت از سه بخش روغن، پروتئین و نشاسته تشکیل شده است و پیش از این نشاسته تنها مصرفی ساده داشته است و در واقع سومین محصول ذرت است.
سعیدرضا رضایی مدیر بخش بسته بندی در معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت نیز با اشاره به این نکته که کشورهای اروپایی و آمریکا نهایت تلاش خود را برای دست پیدا نکردن ایران به دانش فنی ساخت ظروف یکبار مصرف از پلیمرگیاهی انجام داده اند، گفت: خوشبختانه ما توانسته ایم در کشور این دانش فنی را با فاصله ای پنج ساله در کشور راه اندازی کنیم.
وی اظهار داشت: این کار در کشورهای اروپایی از سوی دولت با سرمایه گذاری کلانی انجام شده است در حالیکه در کشور ما این کار از بخش خصوصی آغاز شده است و نیازمند حمایتهای دولت است.
رضایی با بیان اینکه وزارت بهداشت وظیفه کنترل تولید ظروف یکبار مصرف را دارد، افزود: نکته مهم اینجاست که آمار تولید کنندگانی که از وزارت بهداشت مجوز دریافت کرده اند با واحدهای تولیدی غیر مجاز در کشور در این زمینه بسیار متفاوت است.

18
3-2- بررسی نیازها در محصول و تولید

1-3-2- بررسی نمونه های برتر
نمونه های برتر خارجی : برترین نمونه های خارجی به طور دقیق مربوط به موضوع این پروژه نمیشود . چون در آنجا دستگاههایی وجود دارد که با دریافت یک سکه میتواند انواع نوشیدنیهای گرم و سرد را بسته بندی شده و آماده در اختیار مشتریان قرار میدهد.
این محصول در میان آن جوامع پذیرفته شده و مورد استقبال و استفاده قرار میگیرد .
نمونه های داخلی : در حال حاضر در داخل کشور فقط یک نوع از جالیوانیها موجود است که همان هم از چین وارد میشود. دارای ساختار و مکانیزم بسیار ساده میباشد و از قطعات بسیار کمی تشکیل شده است .

2-3-2- بررسی ساختار محصول
در طراحی مکانیزمها همواره باید به سوی طراحی ساده و استفاده ی ساده تر گام برداشت از این رو مکانیزم وجود فنر در جالیوانیهای موجود در بازار ، ساده ترین مکانیزم میباشد وموجبات استفاده ی آسان را برای تمامی افراد در تمامی سنین و در تمامی شرایط جسمی را فراهم می آورد .
اگر بخواهیم مانند نمونه های خارجی از خدمات سکه ای استفاده کنیم تا از این طریق هزینه های اماکن عمومی را کاهش دهیم و جالیوانی را طوری طراحی کنیم که به ازای هر سکه یک لیوان به مراجعه کننده ارائه دهد مشکلات زیر مطرح میشود :
الف)ابعاد و اندازه های سکه های موجود در جامعه ی ما استاندارد نمی باشد.
ب) به علت تورم و بالا بودن هزینه ها و استفاده ی بیشتر از اسکناس در دادو ستدها کمتر پیش می آید که مراجعین سکه به همراه داشته باشند .
ج ) در استفاده ازمکانیزم های سکه ای در مقایسه با نوشیدن آب با دست وقت بیشتری صرف میشود .
19
در مورد ایده ی اولیه ی جالیوانیهای سکه ای و کارتی نیز باید گفت : الف) همه ی مراجعین، سکه یا کارت اعتباری به همراه ندارند.
ب)این مکانیزم ها وقت گیر میباشد و معمولا با استهلاک همراه است .
ج) هزینه ی یک لیوان یکبار مصرف آنقدر بالانیست که خواسته باشیم در ازای آن از کارت اعباری استفاده کنیم.
بنابراین جهت کاهش هزینه های واردبر اماکن عمومی و همچنین راحتی مراجعه کنندگان در پی راهی دیگر جدا از تغییر در ساختار و مکانیزم محصول بود .

3-3-2- بررسی استانداردهای محصول
ابتدا به بررسی استانداردهای لیوانهای یکبار مصرف به عنوان موضوع اصلی که قرار است در داخل جا لیوانی قرار گیرد می پردازیم :
قطر دهانه ی لیوانهای یکبار مصرف طبق استانداردهای موجود نباید از 68 میلی متر کمتر باشد اما طول این لیوانها و حجم آنها بسیار متنوع میباشد . در حال حاضر کوچکترین لیوان دارای قطر دهانه ی 68 میلی متر و ارتفاع 70 میلی متر میباشد . بنابراین اطلاعات بهتر است جهت صرفه جویی در مصرف آب و همچنین صرفه جویی در متریال مصرفی در ساخت لیوانهای یکبار مصرف از کوچکترین سایز موجود که قابل قرار گیری در جالیوانی مزبور نیز باشد استفاده کرد تا از این طریق تولید این نوع لیوان یکبار مصرف را به دلیل افزایش درخواستها افزایش دهیم . چون تولید این سایز از لیوانهای یکبار مصرف هم به نفع تولید وهم به نفع جامعه میباشد.
ابعاد و اندازه های استاندارد برای جالیوانی : همانطور که در قبل اشاره کردیم فقط یک نوع جالیوانی جهت نصب در اماکن عمومی در بازار موجود میباشد که آن هم دارای یک مخزن استوانه ای به طول 450 میلی متر جهت قرارگیری یک دسته لیوان یکبارمصرف میباشد . قطر قسمت بالایی این استوانه 90 میلی متر و قطر قسمت پایین آن 95 میلی متر میباشد و قطری که فنرهای قسمت پایین میسازد 64 میل متر است. یعنی 4 میلی متر کمتر از قطر دهانه ی کوچکترین لیوان یکبارمصرف استاندارد جهت بهتر نگاهداشتن آن تا زمان برداشتن از جالیوانی . 20
4-3-2- بررسی مواد مصرفی در محصول
طبق نظر کارشناسان موادی که میتوان از آنها در ساخت این محصول استفاده کرد از این قرار است :
• پ پ یا پلی پروپیلن – این نوع از پلاستیکها دارای مزیتهایی هستند که عبارت است از الف) قیمت مناسب به علت تولید مواد خام این ماده در داخل کشور
ب) استهلاک کمتر قالب به علت نرمی مواد پلی پروپیلن
معایب این استفاده از این ماده عبارت است از :
الف)عدم استحکام قطعه در ابعاد بزرگ به علت خاصیت نرمی این ماده
ب)این مواد پس از قالب گیری از شفافیت و کیفیت ظاهری مناسب و کافی برخوردار نمیباشد و معمولا به رنگهای تیره در می آید .
• پلی کربنات – این نوع از پلاستیکها هم مانند سایر مواد دارای مزیتها و معایبی است که از این قرار است :
مزیتها الف)دارای شفافیت کافی ، پولیش پذیر و ظاهری مناسب میباشد .
ب)مقاومت خمشی بالایی ضمن حفظ خاصیت الاستیسیته خود دارد .
معایب الف)به علت وارداتی بودن مواد خام اولیه ی آن هزینه های تولید افزایش میابد.
ب)قطعه ی پلی کربنات پس از تولید خش پذیر است که البته میتوان جهت رفع این مشکل از مواد ضد خش استفاده کرد . لازم به ذکر است که این فرآیند نیز هزینه های تولید را به طرز چشمگیری افزایش میدهد.
ج) این ماده در معرض نور آفتاب در صورت عدم استفاده از پوششهای ضد ماوراء بنفش واکنش نشان داده و تغییر رنگ میدهد .
• پلاستیکهای ای بی اس : حروف اختصاری آن مربوط به کلمات آکریلونیتویل ( سیانور وینیل ) ، بوتادین ( دی وینیل ) و استیون ( فنیل اتیلن ) میباشد.
این ماده با خواصی متعادل و متنوع و به صورت مات و کدر یا شفاف ارائه میشود. از ویژگیهای آن میتوان سختی در مقابل سلیش و خوردگی ، مقاومت فرسودگی و اکسیداسیون ، نرمی وانعطاف شکل پذیری خاصیت پلاستیسیته ، استحکام خمشی و ضربه ای را نام برد.
21
ای بی اس ها در مقایسه با دیگر پلاستیکها از کارآیی زیادی در ساخت قطعات روکش ، مانند روکش سشوار ، جارو برقی ، اتو ، لوازم خانگی و … دارند .
ای بی اس برای ساخت قطعاتی نمایی که به استحکام زیاد و مقاومت بالا در مقابل خستگی و سختی سطحی و همینطور جلا نیاز دارند بکار میرود. این پلاستیکها به دلیل خواص خود در مقابل شکست و ضربه واکنش پذیرش نیروی آنها موم سانی یا فرورفتگی و خشکی و تردی سایر پلاستیکها را ندارد. جذب آب صفر ، مقاومت رطوبتی و حرارتی متعادل آنها (پایداری عملکردی تا 100 درجه ی سانتیگراد) از دیگر ویژگیهای ای بی اس است.
5-3-2- بررسی روشهای تولید و مونتاژ محصول
فرآیند ساخت قطعات پلاستیکی به دو طریق عمده صورت میگیرد :
• قالبهای تزریقی بادی – به طور معمول پلاستیک مصرفی در این نوع قالبگیری از نوع پلی اتیلن میباشد که مزیتهای این روش عبارتند از :
الف) پایین آوردن هزینه های تولید
ب) سرعت عمل در تولید
و معایب این روش نیز عبارتند از :
الف) عدم یکنواختی در ضخامت به علت طول زیاد قطعه
ب) دفرمه شدن یا مواج شدن قطعه پس از تولید به علت طول زیاد و ضخامت کم .
ج) عدم براقیت و پولیش کافی
لازم به ذکر است که ضخامت قطعات قالبهای بادی معمولا و با روند عادی تولید نمیتواند بیشتر از 1.5 میلیمتر باشد .
• قالبهای تزریق پلاستیک سومبه ماتریسی – مزیتهای این روش عبارتند از :
الف)ضخامت قطعه در همه ی قسمتها یکنواخت میشود.
ب) بنا به نظر طراح میتوان ضخامت قطعه را از حداقل 1میلیمتر به بالا در نظر گرفت.
ج) میتوان در تولید با این روش از مواد گوناگونی استفاده کرد مانند: ای بی اس ، پلی پروپیلن ، پلی کربنات و …
د) عدم دفرمه شدن قطعه پس از تولید در صورتی که از سیستم کولینگ(خنک کننده) مناسب در قالبگیری استفاده شود . 22
و تنها عیب این روش افزایش نسبی هزینه ها نسبت به قالبهای بادی است. اگر در پروسه ی تولید این محصول از قالبهای تزریق پلاستیک استفاده شود باید از دو سمبه ی گوه ای متحرک جهت شکل دهی قسمت داخل استفاده گردد.
در روند اتصال و پرس دو قسمت پایینی محصول توسط حلال ها انجام میگیرد .از یک چسب با پایه ی مواد اکریلوبوتادین ، استایرن به علاوه ی حلال ای بی اس که میتوان لز استون با حلالهای دیگر ای بی اس استفاده کرد.

4-2-طبقه بندی اطلاعات و تعیین معیارهای اصلی

براساس اطلاعات بدست آمده و تحقیقات انجام گرفته معیارهای اصلی طراحی مشخص شد که عبارتنداز:
• عدم صرف هزینه برای مراجعین به آبسردکن
• درآمد زایی و یا عدم صرف هزینه برای مدیریت مکان عمومی
• تلاش در جهت تولیدی ناب

و معیارهای فرعی عبارتند از :
• حداقل اشغال فضا و در عین حال ظرفیت پذیرش لیوان بیشتر
• قابلیت نصب آسان
• وزن کم
•سادگی در مکانیزم عمل
• استحکام قطعات
• حداکثر ایمنی
• طول عمر زیاد

23

فصل سوم

طراحی و ایده پردازی

24

1-3- طراحی مقدماتی

در این مرحله از روند پروژه ی جالیوانی طرح و ایده های اولیه و مقدماتی را ذکر میکنیم:

• جالیوانی با استفاده از فرمهای کودکانه

• جالیوانی سکه ای – دارا ی ساعت ونمایشگر روز و تاریخ دیجیتال

• جالیوانی سکه ای و کارتی- دارای ساعت ، نمایشگر روز و تازیخ و نمایشگر پیامهای تبلبغاتی دیجیتال

• جالیوانی با بیلبورد تبلیغاتی

25

2-3- طراحی پیشرفته

26

فصل چهارم

انتخاب و تکمیل

27
1-4- تدوین جدول ارزشیابی وانتخاب طرح برتر

28
2-4- بهینه سازی طرح برتر

29

فصل پنجم

تبیین طرح

30
5- تبیین طرح

• ارائه ی طرح جدید – نصب آگهی بر روی جالیئانی و رساندن پیام به هزاران مخاطب ازاین طریق ایده و طرحی جدید بود که تا کنون در جامعه ی ما به آن توجه چندانی نشده بود.
• فضای تبلیغاتی مناسب – حداقل زمان مراجعه به آبسردکن 45 ثانیه و حداکثر زمان آن 1.5 دقیقه است بنابراین فضای تبلیغاتی طراحی شده جهت رنج زمانی 90-45 ثانیه لازم و کافی میباشد.
• استفاده از در مناسب برای محصول – همانطور که اشاره شد این محصول جهت نصب در اماکن عمومی وپر تردد در نظر گرفته شده است. بنابراین جهت جلوگیری از آلوده شدن لبه ی لیوانها از در مناسب استفاده شده است.
• اشغال کم فضا این محصول از دو بخش حجمی و سطحی تشکیل شده است که بخش حجمی آن را مخزن قرار گیری لیوان تشکیل میدهد و دارای ابعاد استاندارد میباشد. بلخش مسطح محصول نیزبه دیوار پیچ و مانع از اشغال بیشتر فضا شده است.
• قابلیت نصب و برداشتن آگهی و تبلیغات – در قسمت بردهای تبلیغاتی شکای جهت برداشت آگهی قدیمی و قرار دادن آگهی جدید در نظر گرفته شده است. وهمچنین آگهی نصب شده روی مخزن لیوان چسبی است و به راحتی برداشته میشود.
• پایین بودن هزینه ی تولید در مقابل درآمد زایی محصول – شرکتهایی که خواهان نصب آگهی های خود بر روی این محصول باشند پیام خود را روزانه از راهی جدید به صدها نفر رسانده و موجب معرفی و شناساندن هر چه بیشتر خود در بازار میشوند. از طرفی نصب این محصول در یک مکان عمومی میتواند هزینه های مصرفی این اماکن را از بودجه ی تبلیغاتی شرکتی که خواهان ارائه ی پیام خود از این طریق میباشد دریافت نماید
• کمک به پیشگیری از شیوع بیماریهای مسری در جامعه – به کمکاین طرح مدیریت اماکن عمومی اقدام به نصب جالیوانی در اماکن مذکور مینمایند و به دنبال آن به علت عدم صرف هزینه های مراجعین به آبسردکن احتمال استفاده از لیوان جهت نوشیدن آب به شدت افزایش میابد .
31

فصل ششم

ارائه

32

منابع

جداول استانداردطراحی و ماشین سازی – ترجمه ی عبدالله ولی نژاد
خواص مواد – نوشته ی حسین محسنی ، بهرام نفری
مبانی زیبایی شناسی- نوشته ی دکتر عبدالمجید حسینی راد

مهندس محمد معینی – مکانیک جامدات
مهندس محرر زاده – مکانیک – قالبسازی
مهندس رفیعی – مکانیک – طراح قالب

Kamelplastic.20un.com
www.rahpouyan.com
www.avaxnet.com
saharplastic.cim

33