اصول و مفاهیم ارتباط
تعاریف مختلف برای ارتباط
تعریف ارتباط از دکتر محسنیان راد:
فرآیند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده، مشروط به آن که در گیرنده پیام، مشابهت معنی با معنی موردنظر فرستنده پیام ایجاد شود.
ارتباط عبارت است از انتقال واشتراک معانی، عقاید، تصاویر و اندیشه ها
ارتباط عبارت است از انتقال واشتراک معانی، عقاید، تصاویر و اندیشه ها
انتقال معنی در ارتباط
معنا در وجود انسان است
پیام و به ویژه کلمات فاقد معنا است.
معنا شخصی است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
معنا وابسته به کدهایی است که در ارتباط انتخاب می شود.
در به کار گیری ابزارهای ارتباطی، مقاصد و نیت ها درون پیام به رمز درمی آیند و انتظار می رود تا مخاطب با دریافت و رمزگشایی از آنها به نیت های منبع ارتباط پی ببرد.
خصوصیات معنا از دیدگاه برلو
معنا در پیام نیست.
معنا چیزی کشف کردنی نیست.
معنا فقط در انسان هاست.
معنا به وسیله انسان آموخته می شود. او بر آن می افزاید، کم می کند، عوض می کند و حتی نابود می سازد.
زبان فاقد معناست و تنها مجموعه ای از نماد هاست.
معنا قابل انتقال نیست و تنهاپیام است که منتقل می شود.
کلمات یکسان، معنای یکسانی در انسان ها ایجاد نمی کند.
معناها شخصی هستند و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
ارتباط جمعی Mass Communication
انتقال اندیشه به تعداد فراوانی از افراد در آن واحد.
رساندن اطلاعات، ایده ها و برداشت ها از طریق وسایل ارتباطی و دریافت این اطلاعات توسط عده زیادی از افراد در یک زمان.
ویژگی های یک ارتباط جمعی از دیدگاه تی کلاپر
تعداد گیرندگان پیام در ارتباط جمعی نسبتا زیاد است.
ترکیب گیرندگان متنوع است.
با ارسال پیام از طریق وسایل ارتباط جمعی نوعی تکثیر پیام به وجود می آید.
توزیع پیام سریع است.
هزینه برای مصرف کننده کم است.
ویژگی های یک ارتباط جمعی از دیدگاه فریدسون
جهت گیری آن به سوی مخاطبان نسبتا زیاد، نامتجانس و ناشناس است.
پیام ها برای عموم منتشر می شوند.
اکثر پیام ها چنان زمان بندی می شوند که به طور همزمان به اکثر مخاطبان برسد.
زودگذر و ناپایدار است.
ارتباط گر تمایل دارد تا ارتباط جمعی درون یک سازمان پیچیده ممکن است هزینه زیادی داشته باشد عمل نماید.
مراحل ارتباط
گیرنده پیام آن را با حواس خود دریافت کند
توجه او را جلب کند
پیام توسط او درک و فهمیده شود
مورد قبول او قرار گیرد
در او تغییر رفتاررخ دهد
مرحله (1): دسترسی به گروه مخاطب
ارتباط نمی تواند موثر باشد مگر این که توسط گروه مخاطب شنیده و یا دیده شود.
بسیاری از برنامه های ارتباطی در همین مرحله به ظاهر ساده دچار شکست می شوند.
موفقیت در این مرحله مستلزم مطالعه گروه مخاطب برای درک عادات شنیداری و خواندنی آنان است .
مرحله(2): جلب توجه مخاطب
در هر زمان، ما محدوده وسیعی از اطلاعات را با حواس پنجگانه خود دریافت می کنیم. توجه روندی است که فرد بخشی از این مجموعه پیچیده را برای دقت بیشتر انتخاب می کند.
هر ارتباطی باید توجه مخاطب را به نحوی جلب کند که آنها برای گوش کردن و یا خواندن آن تلاش کنند.
مثال هایی از شکست ارتباطی در این مرحله:
– رد شدن از کنار پوستر بدون نگاه کردن به آن
– توجه نکردن به صحبت های بهداشتی یا نمایش عملی در کلینیک
مرحله(3): فهم یا درک پیام
به محض آنکه توجه فرد به پیام جلب شود ، سعی می کند تا آن را درک نماید .
درک، روندی کاملاً ذهنی است ( دو نفر ممکن است یک پیام رادیویی یکسان را بشنوند و پیام آن را کاملاً متفاوت از آنچه که فرستنده قصد داشته ،فهمیده و درک کنند ) .
استفاده از زبان پیچیده وکلمات ناآشنا و فنی، تصاویر حاوی جداول پیچیده و جزئیات غیرجذاب، عرضه اطلاعات زیادی که مخاطب قادر به جذب آن نباشد: اشکال در درک یا سوء تفاهم
مرحله(4): قبول پیام و پذیرفتن آن
یک پیام ارتباطی نباید فقط دریافت و یا فهمیده شود بلکه باید مورد قبول هم واقع گردد و فرد به آن معتقد شود .
تغییر باورهایی که به تازگی کسب شده باشد آسانتر است ولی تاثیر و نفوذ بر باورهای که مدت طولانی وجود دارد و یا مردم نسبت به آن اعتقاد کامل پیدا کرده باشند مشکل است .
معمولاً پذیرش یک باور زمانی که بتوان تاثیر آن را به راحتی نشان داد، ساده تر خواهد بود.
مرحله(5): ایجاد یک تغییر در رفتار
ارتباط ممکن است منتج به تغییر باورها و نگرش شود اما بر رفتار تاثیری نداشته باشد.
ارتباطی که بر باوری هدف گیری نکرده است که بیشترین تاثیر را بر تغییر رفتار دارد و یا فقدان سایر عوامل مساعدکننده، قادرکننده و تقویت کننده می تواند عامل این اشکال باشد.
اجزای فرآیند ارتباط منبع/ فرستنده/ منشاء
منبع ارتباط شخص یا گروهی است که با هدف یا دلایل خاص اقدام به برقراری ارتباط می کند و با رمزگذاری ایده ها، نیازها، عقاید و اهداف، آنها را به رمزهایی تبدیل می کند.
در ارتباط های پیچیده، منبع پیام می تواند از رمزگذار مجزا باشد.
عوامل تاثیرگذار بر میزان تاثیر و قابلیت اطمینان منبع:
مهارت های ارتباطی (مهارت رمزگذاری: نوشتن و گفتن، مهارت رمزخوانی: دیدن و شنیدن، و مهارت تفکر)
برخورداری از تسلط و معلومات کافی و عقاید صحیح نسبت به موضوع
باور داشتن، همنوایی و همدردی با مخاطبین
رفتار و عملکرد او نسبت به موضوع
اجزای فرآیند ارتباط پیام/ محتوا
پیام را می توان نظری دانست که مبادله می شود.
پیام ممکن است به اشکال زیر منتقل شود :
انتقال دانش و اطلاعات ،
انتقال نگرش، تشویق، انگیزه
انتقال مهارت، تصحیح اشتباهات
پیام ها می توانند غیر کلامی هم بیان شوند: تون صدا، حرکات و اشکال دست ها و صورت و بدن، تصاویر
اجزای فرآیند ارتباط گیرنده
گیرنده فرد یا گروهی است که با دریافت پیام، آن را تفسیر می کند.
برای یک ارتباط موثر باید:
گروه مخاطب را شناخت،
درباره توانایی های یادگیری آنها دانست،
از وضعیت علایق ، نگرش ها و ارزش های آنها اطلاع داشت.
اجزای فرآیند ارتباط کانال ارتباطی
اگر بخواهیم بار سنگینی را از یک طرف رودخانه به طرف دیگر بفرستیم تا در مقصد مورد استفاده دیگران قرار گیرد به چه امکانات و لوازمی نیاز داریم؟
قایقی تا بار را در آب جابجا کند،
آب که قایق در آن قادر به حرکت باشد،
وسیله ای که بتواند بار را در داخل قایق بگذارد،
ابزاری که بتواند در طرف دیگر رودخانه بار را از داخل قایق بیرون آورد،
در ارتباط به مجموعه این ابزار کانال ارتباطی گفته می شود.
اجزای فرآیند ارتباط کانال ارتباطی
انتخاب کانال ارتباطی بستگی به عوامل زیر دارد:
پیام
هدف
مخاطب
موقعیت
منابع
بازخورد ( فیدبک)
واکنش یا پاسخی که در مورد اعمال یا افکار یک فرد به او داده می شود یا از او دریافت می شود.
فیدبک را می توان یک رابطه کمک کننده بین دهنده و گیرنده تعریف کرد که موجب افزایش یا بهتر شدن کیفیت درک متقابل شود.
فید بک مثبت: موجب تقویت عقاید و تشویق اعمال مثبت می شود.
فیدبک منفی: باعث درک بهترفرد از وضعیت می شود تا درمورداعمال و رفتارش بیاندیشد و برای بهبود یا تغییر آن اقدام کند.
پارازیت
پدیده ای است که منجر به ناتوانی و حتی مرگ جریان ارتباطی دریک مقطع زمانی می شود.
فرستنده: پرت شدن حواس در هنگام بیان مطلب
گیرنده: وجود سروصدا و همهمه در محیط ارتباط
کانال ارتباطی: ارسال پیام با کدهای ناشناخته برای مخاطب
ارتباط برای سلامت Health Communication
تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC):
مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطی برای اطلاع رسانی و تاثیر بر تصمیمات فردی و اجتماعی برای تقویت سلامت
تعریف برنامه مردم سالم2010(Healthy People 2010)
هنر و فن اطلاع رسانی، تاثیرگذاری، و انگیزه بخشی مخاطبان فردی، سازمانی و عمومی درباره موضوعات مهم سلامت
ارتباط برای سلامت Health Communication
رویکردی چند وجهی و چند رشته ای برای دستیابی به مخاطبان و به اشتراک گذاشتن اطلاعات با هدف تاثیرگذاری، تشویق، و حمایت از افراد، اجتماع ها، کارکنان سلامت، گروه های اختصاصی، تصمیم گیرندگان، و عموم مردم برای رفتار یا سیاستی که در نهایت پیامدهای سلامت را ارتقا بخشد.
اجزای کلیدی در ارتباط برای سلامت
مخاطب محوری
مبتنی بر پژوهش
چند رشته ای
راهبردی
فرآیند محوری
هزینه – فایده
اختصاصی یک گروه مخاطب یا رسانه
با هدف تغییر رفتاری یا اجتماعی
ارتباط برای تغییر رفتار Behavior Change Communication
استفاده از راهبردهای ارتباطی برای تغییر رفتار در گروه مخاطب مورد نظر
توجه به عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که بر انتخاب ها و رفتار مرتبط با سلامت، پیشگیری از بیماری ها و جستجوی درمان ها، در افراد و جوامع تاثیر می گذارد و استفاده از آنها برای طراحی و اجرای برنامه های ارتباطی با هدف تغییر رفتارهای مغایر با سلامت
مراحل مختلف یک فرآیند ارتباط برای سلامت