بسم الله الرحمن الرحیم
شناسایی ، ارزیابی و کنترل عوامل زیان آور محیط کار
اهداف بهداشت حرفه ای
تامین،حفظ و ارتقاء سطح سلامت جسمانی ،روانی واجتماعی کارگران
پیشگیری از حوادث ناشی از کار
انتخاب کارگر برای شغل ومحیطی که از نظر جسمی وروانی توانائی انجام آن را دارد)تطبیق کار باانسان(
برنامه های بهداشت حرفه ای
شناسائی ارزیابی وکنترل عوامل زیان آور محیط کار
شناسائی نقاط خطر ازنظر ایجاد حادثه
انجام معاینات پزشکی بدو استخدام ودوره ای
ایجاد امکانات درمانی وکمکهای اولیه
تدوین برنامه های آموزش ایمنی وبهداشت
عوامل زیان آور محیط کار
عوامل فیزیکی
عوامل شیمیائی
عوامل مکانیکی وارگونومی
عوامل روانی
عوامل بیولو‍‍ژیکی
عوامل فیزیکی
سروصدا
ارتعاش
روشنائی
حرارت وبرودت
پرتوهای یونساز وغیر یونساز
فشار
عوامل شیمیائی
کلیه مواد اولیه ، مواد خام ، مواد واسطه و فرآورده های اصلی که در صنعت به کارمی روند یا تولید می شوند،می باشد .
عوامل ارگونومی
وضعیت نامطلوب بدن هنگام کار
ایستادن طولانی مدت
حمل دستی بار
عوامل روانی
شیفت ونوبت کاری
ساعات کار بیش از یک شیفت
بی علاقه بودن به کار ویکنواختی محیط کار
عوامل بیولو‍‍ژیکی
باکتری
ویروس
قارچ
انگل
اصول بهداشت حرفه ای
اصول بهداشت حرفه ای
شناسایی: اولین اقدام کارشناس بهداشت حرفه ای، شناسایی عوامل زیان آور محیط کار است. برای این کار ابتدا از محل، بازدید مقدماتی کرده و سپس منابع احتمالی آلودگی را تعیین و اولویت بندی می کند.
اندازه گیری: برای مشخص شدن میزان آلودگی باید عوامل آن را اندازه گیری کرد . این کار به وسیله تجهیزات مختلفی مانند صداسنج، لوله های گاز یاب، لوکس متر و… انجام می گیرد.
اصول بهداشت حرفه ای
ارزشیابی: نتایج اندازه گیری به تنهایی معنی و مفهومی ندارد و باید آن را با استانداردهای بهداشت حرفه ای مقایسه کرد. در مرحله ارزشیابی ضمن مقایسه این اندازه گیری ها آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.
کنترل: پس از اندازه گیری ومقایسه با استانداردها اقدامات لازم برای کنترل عوامل زیان آور محیط کار و پیشگیری از تاثیر این عوامل بعمل می آید.
شناسایی خطرات
اولین گام در عملیات اجرایی بهداشت حرفه ای شناسایی است.
1-بازدید مقدماتی وپی بردن به خصوصیات کلی شرایط محیط کاراز روشهای زیر:
اطلاعات موجود در سوابق وپرونده ها
آشنایی با پروسه وفرایند کاری
شناسایی منابع احتمالی خطر
شناسایی مخاطرات در هنگام تغییر فرایند کاری
کسب اطلاعات از اپراتور ین دستگاهها
2- تهیه نقشه پروسه کاری
3-منابع خطر را روی نقشه مشخص کنید .
4-افراد در معرض خطر را نیز روی نقشه مشخص کنید .
اندازه گیری عوامل زیان آور
برای مشخص شدن میزان آلودگی باید عوامل آن را اندازه گیری کرد . این کار به وسیله تجهیزات مختلفی مانند صداسنج، لوله های گاز یاب، لوکس متر و… انجام می گیرد.
اندازه گیری ها معمولا به دو صورت محیطی وفردی انجام می شوند که هر یک به نوبه خود به اشکال متفاوتی به مورد اجرا در می آیند.
لازم به توضیح است که اندازه گیری با اهداف گوناگونی مانند تعیین میزان و شدت خطر، تعیین افراد در معرض، محل های آلوده و بالاخره تعیین کارایی اقدامات کنترلی بکار رفته و یا موجود در محیط ممکن است انجام پذیرد.
وسایل اندازه گیری عوامل زیان آور محیط کار
ارزشیابی
پس از اندازه گیری، نوبت به ارزشیابی دقیق مخاطرات ناشی از مواجه کارگران با عوامل زیان آور می رسد. پس از تکمیل ارزشیابی، متخصص بهداشت حرفه ای در این مرحله قادر است میزان خطر عوامل زیان آور را تعیین نماید.
متخصص بهداشت حرفه ای باید طی فرآیند ارزشیابی حداقل به سوالات زیر پاسخ دهد:
خطر دارای چه ماهیتی است؟
آیا از نوع انرژی است مثلا نور، ارتعاش، سروصدا،دما و غیره یا اینکه بصورت موادی است که در نتیجه تماس مخاطره آمیز خواهند بود مانند ترکیبات شیمیایی، آلاینده های هوا ( نظیر گرد و غبار، دود، مه، میست،…) یا عوامل میکروبی و نظایر آن.
شدت مواجهه چقدر است؟
متخصص بهداشت حرفه ای باید میزان مواجهه یا میزان احتمال آن را از طریق اندازه گیری تعیین نماید.
پاسخ این سوال از طریق مقایسه مقادیر اندازه گیری شده با میزان مجاز توصیه شده از سوی مقامات ذیصلاح( مانند مقادیر آستانه مجاز شغلی تعیین شده توسط معاونت سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) انجام می پذیرد.
طول مدت مواجهه چقدر است؟
مدت زمانی که نیروی کار با یک عامل زیان آور در تماس است، یکی از فاکتورهای بی نهایت مهم و تعیین کننده در میزان مخاطرات محسوب می شود. مدت زمان مواجهه به همراه مقدار عامل زیان آور، شدت مواجهه نیروی کار با عامل مذبور را تعیین خواهد کرد و بدین ترتیب متخصص بهداشت حرفه ای از طریق مقایسه آن با مقادیر مجاز، مخاطره آمیز بودن مواجهه را تعیین می نماید.
راه ورود یا مواجهه با عامل زیان آور چیست؟
بطور کلی سه راه اصلی برای ورود مواد به بدن وجود دارد:
استنشاق(که عمده ترین راه ورود مواد شیمیایی به بدن را در محیط های کار به خود اختصاص می دهد(.
پوست
دستگاه گوارش(حائز کمترین اهمیت از جنبه مواجهه شغلی در خصوص ورود مواد به بدن محسوب می شود(.
حساسیت های فردی افراد در معرض چیست؟
بطور کلی واکنش افراد در برابر موادی که با آنها مواجه می شوند یکسان نیست.
بنابراین به دنبال کسب پاسخ کافی در خصوص پنج سوال فوق که عمدتا با استفاده از اندازه گیری توسط ابزارهای سنجش انجام می پذیرد، متخصص بهداشت حرفه ای قادر خواهد بود که برنامه های مربوط به کنترل را تعیین نماید.
کنترل
پس از مقایسه میزان عامل زیان اور با استانداردهای مربوطه بسته به نتیجه ای که از فرایند ارزشیابی بدست آمده است، متخصص بهداشت حرفه ای اقدامات کنترلی مناسب را انتخاب خواهد نمود.
به بیانی دیگر، ارزشیابی ممکن است نشاندهنده آن باشد که فرایند مورد مطالعه تحت شرایط کاری مورد بررسی فاقد هرگونه خطری برای سلامت نیروی کار است، بنابراین خطر بالقوه ای وجود نداشته و شاید اقدامات محدودی به منظور افزایش اطمینان از بی خطری فرایند انجام پذیرد. اما از سوی دیگر، ارزشیابی ممکن است گویای خطری جدی باشد که در اینصورت اقدام فوری را جهت حذف عامل مخاطره آمیز طلب می نماید.
مهمترین اقدامات کنترلی
اقدامات کنترل مهندسی مانند تهویه صنعتی ، استفاده از شیشه دو جداره ، محصور سازی ، جداسازی و…
اقدامات مدیریتی مانند کاهش مدت تماس با عوامل زیان آور و تغییر شغل و …
تهیه وسایل حفاظت فردی مناسب
کنترل مخاطرات
انواع روشهای کنترلی به ترتیب:
کنترل در منبع
جایگزینی
تغییر در پروسه
محصورسازی فرایند
جداسازی فرایند
روش مرطوب سازی
تهویه موضعی
تعمیر و نگهداری منظم
کنترل در مسیر
تهویه مکشی موضعی
تهویه ترقیقی
فاصله
پایش مدوام محیط
برنامه تعمیر و نگهداری منظم
کنترل های فردی
آموزش
چرخش کاری
محصورسازی کارگر
تجهیزات حفاظت فردی
برنامه تعمیر و نگهداری
قواعد کلی ارزیابی عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
شناسایی نوع عامل زیان آور فیزیکی در محیط کار
شناسایی قوانین واستانداردهای مواجهه با عوامل زیان آور فیزیکی
اولویت در اندازه گیری نوع عامل زیان آور در محیط کار
بررسی پرونده معاینات شغلی در خصوص عوامل زیان آور محیط کار
انتخاب روش مناسب اندازه گیری
کالیبراسیون وسایل اندازه گیری
قواعد کلی ارزیابی عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
تاییدیه شرکت های خصوصی جهت اندازه گیری عوامل زیان آور از وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی
در مورد بند 7 کارشناس بهداشت حرفه ای واحد باید برنحوه اندازه گیری و ارزشیابی، تجهیزات مورد استفاده وضعیت کالیبراسیون، دقت و صحت روشهای بکار رفته نظارت داشته باشند.
شرکتهای پیمانکاری قبل از سنجش و ارزشیابی می بایست استانداردها و روشهای مورد استفاده برای اندازه گیری عوامل فیزیکی را در اختیار کارشناس بهداشت حرفه ای واحد دهد.
قواعد کلی ارزیابی عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
10- محاسبه میزان مواجهه بر اساس 8 ساعت زمان کاری
11-مقایسه نتایج اندازه گیری با استاندارد و ارائه روش کنترل
12-اندازه گیری عوامل زیان آور بصورت دوره ای سالیانه ( تغییر فرایند ، تغییر کارکنان ، شکایت افراد و درخواست مراجع قانونی و طب صنعتی )
اصول کلی شناسایی عوامل شیمیایی زیان آور
بررسی مقدماتی کارگاه صنعتی. شامل تعیین نوع مواد اولیه و مواد بنیابینی و نوع نگهداری و چیدمان میزان مخاطرات آنها، تعداد کارگران، مساحت کارگاه، منابع تولید آلودگی اقدامات کنترلی و وسایل حفاظتی، وضعیت بهداشت عمومی رفاهی و تغذیه و وضعیت کاری کارگران
اصول کلی شناسایی عوامل شیمیایی زیان آور
تهیه MSDS مواد (برگه اطلاعات ایمنی مواد ) یا تهیه دستورالعمل ها و استانداردهای نگهداری مواد و اطلاعات مربوط به آنها
این برگه اطلاعاتی در اختیار مصرف کننده قرار می دهد که مصرف کننده با آگاهی از ماهیت اتی ماده مزبور، قادر خواهد بود ازخطرات وضایعات ناشی ازاستفاده ،جابجایی و انبارش نادرست آن در امان باشد.
اصول کلی شناسایی عوامل شیمیایی زیان آور
کنترل های فنی و مهندسی شامل فرایند تولید، طراحی، محصور کردن، جداسازی و سیستم های حفاظتی و تهویه. دقت در بسته بندی، نظام بازرسی و کنترل، کاهش سطح مواجهه با مخاطرات
استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب با آلاینده ها و مخاطرات همراه با رعایت مسائل بهداشتی و تدوین نظام آموزشی و فرهنگ سازی.
راههای پیشگیری و کنترل عوامل شیمیایی در محیط کار
کنترل عامل تولیدکننده آلودگی شامل جایگزینی، تغییر روش کار، روش های مرطوب، تعمیر و نگهداری و نظافت عمومی
انتقال عامل آلودگی شامل استفاده از تهویه طبیعی یا مصنوعی، ایجاد فاصله و غیره
کنترل عوامل کار شامل آزمایش های پزشکی، ماسکهای حفاظتی، تنظیم ساعت کار و چرخش.
بیماریهای ناشی از عوامل بیولوژیک محیط کار
بیماریهای ناشی از ویروسها مانند بیماریهای هپاتیت، هاری، نیوکاسل، ایدز عموماً در مشاغل مرتبط با خون و حیوانات
بیماریهای ناشی از باکتری ها مانند سیاه زخم، بروسلوز، کزاز، سل و . . . عموماً در مشاغل مرتبط با دام و احشام و مراکز درمانی
بیماریهای ناشی از قارچ ها عموماً در دامداریها، مزارع، سیلوها
بیماریهای ناشی از انگل ها عموماً در مزارع، کارگران ساختمانی، معادن ناشی از دفع غیربهداشتی فاضلاب
کنترل و پیشگیری
برای پیشگیری عمومی استفاده از حشره کش های مناسب، واکسینه کردن احشام، تهویه مناسب، محدودکردن واردات حیوانات و پرندگاه از محیط های آلوده از جمله اقدامات محیطی مناسب می باشد.
برای پیشگیری اختصاصی، واکسینه کردن کارکنان، داروهای پیشگیری کننده، لباس ها و دستکش های حفاظتی استریل کردن وسایل، آزمایشات مرتبط و تدوین دستورالعمل های بهداشتی از جمله مواردی است که توصیه می شود.
اهداف ارگونومی بهبود کیفیت زندگی انسان
38
ارگونومی
سلامتی و ایمنی
بهره وری و کارایی
رفاه
NIOSH بیماریها وعوارض ناشی از کار را بر اساس اهمیت آنها طبقه بندی نموده که در آن WMSDs پس از بیماریهای تنفسی شغلی در رتبه دوم است . هدف علم ارگونومی حذف یا کاهش مواجهه کارگر با خطرات ارگونومیک می باشد که باعث بیماریهای اسکلتی عضلانی مرتبط با کار WMSDs می شوند.
عوامل زیان آور ارگونومی
بخش هایی از دستگاه اسکلتی – عضلانی که به آسیب دچار می شوند.
اختلالات اسکلتی عضلانی یکی از بزرگترین مشکلات بهداشت شغلی در کشورهای در حال توسعه است .
اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار دارای ریسک فاکتورهای شغلی گوناگونی هستند که شامل موارد زیر می باشد :
1-پوسچر کاری 2- نیروی اعمال شده در هنگام کار 3- تکرار حرکات مفصلی 4- عوامل فردی
شیوه های گوناگونی وجود دارد که به کمک آنها می توان مشاغلی که خطر ابتلا به اینگونه اختلالات در آنها بالاست را شناسایی نمود که کاربردی ترین روش شامل روش RULA می باشد.
عوامل زیان آور ارگونومی
روش RULA :
یکی از روش های ارزیابی خطر بروز آسیب های اسکلتی – عضلانی در اندام های فوقانی می باشد. ریسک فاکتورها در این روش شامل تعداد حرکات ، کار ماهیچه ای استاتیک واعمال نیرو می باشد.
روش RULA بیشتر به مطالعه مسائل بالا تنه می پردازد و تمام حرکات مچ، ساعد و بازو همچنین گردن وکمر و تا حدودی پاها را بررسی می کند و نسبت به روش های دیگر کارایی بهتری در مورد بررسی بالا تنه دارد.
روش RULA :
در این روش برای آنالیز پوسچرهای کاری هر بخش اصلی بدن بر اساس میزان جابجایی از وضعیت طبیعی اش ارزیابی می گردد. بدین ترتیب که مطابق با افزایش میزان انحراف آن بخش از وضعیت طبیعی اش عددی به عنوان کد پوسچر به آن اختصاص می یابد. پس از ترکیب کدهای بدست آمده برای بخش های مختلف بدن و برآورد نیروهای خارجی وماهیچه ای از طریق جداول مربوطه مقدار کد نهایی که بیان کننده شدت مخاطره پوسچر و سطح اضطراری بودن اصلاحات می باشد، تعیین می گردد.
روش کار :
اولین مرحله تصمیم گیری این است که کدام وظایف و فعالیت کاری بیشترین زاویه را به اعضای بالا تنه می دهند و اینکه در چه مواقعی وجود نیروهای خارجی ممکن است اثرات زوایا را وخیم تر کند.
روش کار :
پس از مشخص شدن فعالیت ها و وظایف کاری مسئول در بروز پوسچرها و فشارهای خطرزا، کاربر با استفاده از دامنه زوایای نشان داده شده در شکل 1 می تواند کد پوسچر های بازو(Upper Arm) ساعد (Lower Arm) مچ (Wrist) و پیچش مچ(Wrist Twist) را از جدول گروه A بدست آورده سپس آن را در خانه(Box) های مربوطه از شکل 2 قرار دهد.
سپس همین فرایند را برای بدست آوردن کد پوسچر های گردن (Neck)، تنه (Trunk) و پاها (Legs) تکرار کند با این تفاوت که جداول گروه B را بکار ببرد(شکل 1). در نهایت کدهای بدست آمده را در خانه های مربوطه از شکل 2 قرار دهد.
روش کار :
نمره های A و B بایستی در خانه های مربوطه از شکل 2 قرار گیرد و سپس با دو مقدار بکارگیری نیروی ماهیچه ای (Muscle Use) و نیرو (Force) ترکیب شوند و به ترتیب نمره های C و D را مشخص نمایند.
روش کار :
حال برای بدست آوردن نمره نهایی (Grand Score) بایستی نمره های Cو D را با استفاده از شکل 5 ترکیب نمود. این نمره نهایی میزان احتمال خطر را نشان می دهد و بایستی توسط درجات عملکرد (Action Level) توصیه شده در زیر جدول C پایین شکل 5 مورد ارزیابی قرار گیرد .
روش کار :
نمره نهایی در چهار محدوده کاری مطرح می شود که تفسیرآنها به این صورت می باشد:
محدوده کاری اول: عدد 1 یا 2 نشان می دهد که پوسچر در صورتی که برای مدت طولانی تکرار نشود یا در آن حالت باقی نماند قابل قبول می باشد.
محدوده کاری دوم: عدد 3 یا 4 نشان می دهد که می بایستی تحقیقات دقیق و بیشتری بر روی پوسچر صورت بگیرد و احتمالا تغییراتی نیز لازم است.
محدوده کاری سوم: عدد 5 یا 6 نشان می دهد که می بایستی به زودی تغییرات و اصلاحات و نیز تحقیقات دقیق تر صورت بگیرد.
محدوده کاری چهارم: اعداد 7 یا بیشتر نشان می دهد که می بایستی سریعا تغییرات و اصلاحات به همراه تحقیقات دقیق تر صورت پذیرد.
خسته نباشید