اختلال شب ادراری در کودکان
آیا کودک شما دچار شب ادراری است؟
پرسش مراجع
پسرم ۵ ساله است و مدت شش ماه است که شبها رختخواب خود را خیس می کند بارها با او صحبت کردم ولی هنوز هیچ پاسخی نگرفته ام. او را تهدید می کنم ولی بدتر می شود. نمی دانم چه کار باید بکنم؟ همچنین پسرم علاقه ی زیادی به فیلم های ترسناک و بازی های رایانه ای خشن دارد و معمولاً شبها قبل از خواب باید حتماً چنین فیلم هایی را ببیند. ضمن اینکه من به تازگی یک دختر نیز به دنیا آورده ام. حال نمی دانم آیا این عوامل می تواند تاثیرگذار باشد یا خیر. برای حال از شما می خواهم در این مشکل به من کمک کنید.
پاسخ روانشناس
خواهر گرامی یکی از اختلال های شایعه نزدیک کودکان مقاله اختلال شب ادراری است که پسر شما نیز به آن مبتلاست .عوامل گوناگونی مانند جسمانی و مشکلات کلیوی و اشکال در ستون فقرات می تواند تاثیر گذار باشد. از سوی عوامل روحی و روانی مانند اضطراب, ترس, نگرانی و وحشت نیز می تواند به این رویه کمک کنند. دیدن فیلم های ترسناک و خشن همانگونه که گفتید بی تاثیر نیست و نیز متولد شدن یک فرزند دیگر به نوعی می تواند عاملی باشد که در شکل گیری اختلال شب ادراری تاثیر گذار باشد.
توصیه می شود که پسرتان را در درجه نخست نزدیک پزشک اطفال ببرید اگر سلامت جسمانی او مطمئن شدید سپس جهت پیگیری درمان او را پیش یک روانشناس بالینی کودک و یا روانپزشکی اطفال ببرید. نگران نباشید به امید خدا مشکل شما نیز حل خواهد شد.
اختلال شب ادراری در کودکان
مهمترین مشخصه بی اختیاری ادرار دفع مکرر ادرار طی روز یا شب در لباسها و رختخواب است. دفع ادرار غیر ارادی و گه گاهی هم ممکن است ارادی باشد که شایع ترین نوع بی اختیاری ادرار نوع شبانه است. عنوان بی اختیاری ادرار صرفاً در جریان خواب شبانه تعریف می شود زمان وقوع این رویداد به طور معمول در طی یک سوم نخستین شب است.
اساساً توانایی برای حفظ ادرار و خروج آن به هنگام نیاز تدریجاً از ۳ سالگی به بعد در کودک به وجود می آید.
اگر از ۸ سالگی به بعد این توانایی خصوصاً هنگام شب دیده نشود شب ادراری به واسطه عوامل عصبی بوده و یک نوع رفتار غیر عادی به شمار می آید. ادرار نمودن غیر ارادی در روز در اطفال بزرگتر به مراتب از شب ادراری خطرناک تر بوده و در خور توجه بیشتر است.
شب ادراری یکی از معمول ترین علائم میان اطفالی است که به مراکز درمانی مراجعه می کنند.
علل شب ادراری در کودکان
۱- علل روحی روانی
روانشناسان معتقدند شب ادراری همراه سایر عوارض عصبی مانند مکیدن انگشت و ناخن جویدن, ناهنجاری های کلامی ,خشم ناگهانی که جملگی نشانه بی کفایتی شخصیت و ناپختگی هستند دیده می شود. پرخاشگری و مقابله با آن برای اطفال مسئله ای مهمی است.
بر خلاف تصور والدین سنگینی خواب علت شب ادراری نیست .جالب اینکه اطفال مبتلا به شب ادراری فشار مثانه را احساس نکرده از خواب بیدار می شوند ولی محرک های دیگر به آسانی آنها را بیدار می کند فرض دیگر این است که این کودکان مساله کوچک دارند ولی این فرضیه نیز صحت ندارد.
بررسی تاریخچه خانوادگی این کودکان نشان می دهد افراد دیگری در خانواده آنها نیز دچار شب ادراری بودند (بحث وراثت) .شب ادراری معمولا به واسطه عوامل روانی است. این کودکان معمولاً مستقیم هستند و به طور ناخودآگاه می پوشند تا شب ادراری را فراموش نمایند. به همین دلیل این عارضه ادامه می یابد. علی رغم این پوشش کودک خودش را با دیگران متفاوت احساس می کند تصور می کند تنها کودکی است که بستر خود را خیس می کند. بدیهی است که این احساس سبب رنجش او شده و عوارض عصبی او را نیز تشدید خواهد کرد.
در مورد سایر علل شب ادراری می توان به چند مورد زیر نیز اشاره کرد:
۱- شب ادراری ممکن است در اثر بازگشت به وجود آید. زمانی که کودک از عزیزان خودش جدا می شود یا نوزاد تازه متولد می شود علاقمندی والدین را به خودش جلب می کند و موارد مشابه اینها اضطراب و نگرانی شب ادراری را دوباره ظاهر می کند و ظاهراً آرزوی کودک برای بازگشت به سال های اولیه زندگی است که در آن زمان خوشبخت تر بوده برآورده می شود.
۲- شب ادراری احتمالاً نشانه دشواری کودکان در همانند سازی جنسی است. بعضی از کودکان احساس می کنند دستگاه تناسلی آنان آسیب دیده و نمی توانند ادرار خویش را نگه دارند.
۳- شب اجاره می تواند بهترین وسیله برای انتقام گیری از والدین باشد. حتی برخی از کودکان می توانند و سر خود را برای ناراحت کردن والدینشان خیس کنند.
۴- عامل دیگری در ظهور این علامت است بعضی از کودکان پس از دیدن یک فیلم سینمایی ترسناک شب ادراری نشان می دهند.
۲- علل جسمانی
نواقص جسمانی علت به وجود آورنده این واقعیت است. مثلاً اشکال درصد ستون فقرات. به همین دلیل است که معمولاً در صورتی که شب ادراری پس از ۵ تا ۶ سالگی ادامه یابد کودک را از نظر اعصاب ارگانیک مورد آزمایش قرار می دهند.
علل دیگر جسمانی ناشی از روش تغذیه غلط و نادرست است. اگر تغذیه پیش از محتوی مواد نشاسته ای, قندها یا مواد هیدریک باشد و یا در صورتی که کودک آب میوه های ترش به مقدار زیاد مصرف کند یا اینکه مقدار زیادی مایعات به خصوص بعد از ظهر یا شب نوشیده باشد باعث می شود و ثانیه افزایش یابد و این امر در هنگام اتفاق می افتد روزانه به خوابی عمیق فرو رفته است. ادرار غیر ارادی به این ترتیب بسیار زود به صورت عادت در آمده و هر اندازه که بر این حالت اضطراب و احساس بی عدالتی و تنبیه افزوده شود مشکل شب ادراری نیز طولانی تر خواهد شد.
میزان شیوع شب ادراری در کودکان
در سن ۵ سالگی در پسران ۷ درصد و در دختران ۳ درصد است. در سن ۱۰ سالگی شیوع آن در پسران به ۳ درصد و در دختران به ۲ درصد کاهش می یابد. ۱۰ سالگی شیوع آن در پسرا یک درصد و در دختران کمتر از آن است.
الگوی خانوادگی و شب ادراری در کودکان
در حدود ۷۵ درصد همه کودکانی که به شب ادراری مبتلا هستند و سابقه این اختلال در یکی از خویشاوندان بیولوژیکی درجه اول آنان دیده می شود این اختلال در دوقلوهای یک تخمکی بیشتر از دوقلوهای دو تخمی است.
درمان اختلال شب ادراری در کودکان
درمان اختلال شب ادراری در بعضی مواقع به سهولت انجام پذیر است. کافیست والدین کودک را تشویق کنند شبها از خواب بیدار شود یا چراغ کم نوری در دستشویی روشن نمایند تا کودک از تاریکی نترس در روش های ساده دیگری را اتخاذ نمایند. ممکن است از کودک بخواهند خودش روتختی خیس شده اش را عوض نماید و بدین ترتیب از راه واقع بینی او را با مشکل خودش مواجه کنند.
اخیراً از روش شرطی شدن استفاده می کنند. شب ادراری را رفع نموده عوارض عصبی ایجاد کننده ی آن را از بین نمی برد.
در روش شرطی کردن زیر بستر کودک دستگاهی می گذارند که به منظور رسیدن رطوبت به مدار وصل شده ضربه الکتریکی به کودک وارد می شود یا زنگ به صدا در می آید و او را از خواب بیدار می نماید. محرک شرطی فشار مثانه و محرک اصلی صدای زنگ است. پاسخی است که با فشار مثانه ارتباط خواهد یافت همراه با روش شرطی کردن باید روان درمانی نیز انجام گیرد. از دارو درمانی نیز در پاره ای از موارد بنا به تشخیص درمانگر می توان استفاده کرد.
توصیه ی روانشناس
نباید انتظار داشت که شب ادراری به صورت خود به خود و بدون از بین رفتن علل آن متوقف شود.
معمولاً توصیه های زیر نتایج خوبی به بار خواهد آورد:
– به کودک اعتماد به نفس بدهید و صمیمیت خود را به او نشان دهید.
– تغذیه سبک که بین ۳ وعده غذا کاملاً تقسیم شده باشد. شام بود سبز شود و کودکان باید پس از غذای ظهر نوشابه و میوه های آبدار بخورد. در طول مرحله بازآموزی باید از مصرف میوه های ترش جلوگیری کرد. شکر و غذاهای شیرین را کاهش دهید. از خوردن بیش از حد غذایی نشاسته ای جلوگیری کنید.
– مراقب باشید که کودک هر شب قبل از خوابیدن به طور کامل ادرار کند .در روزهای اولیه می تواند کودک را حوالی ساعت ۱۰ و ۱۱ شب نیز بیدار کرد ولی این کار معمولاً لازم نیست.
با تقدیر و تشکر از توجه شما