آسیب های
فضای
مجازی در
خانواده
اهمیت خانواده
خانواده در تمام فرهنگ ها کانون شکل گیری هویت فرد است. هیچ فردی جدا از خانواده اش قابل تعریف نیست و خانواده رکن اصلی سازنده ی فرد و شخصیت اوست
کانون مقدس خانواده بهترین مکان برای تربیت جسم و روان است
خانواده یک سیستم تلقی می شود که حداقل از یک زن و مرد تشکیل می شود. این دو، نقش خود را به عنوان زن و شوهر در قبال یکدیگر ایفا می کنند. در صورتی که در خانواده فرزندانی هم وجود داشته باشند، این سیستم بزرگتر و پیچیده تر شده و نقش های دیگری همچون نقش والدینی نیز به نقش های گذشته اضافه می شود.
امروزه، خانواده در اشکال گوناگون دیده می شود که هر کدام یک سیستم اجتماعی-فرهنگی تلقی می شوند. در داخل چنین سیستمی، افراد به وسیله ی حلقه های عاطفی قدرتمند، بادوام و متقابل به یکدیگر گره خورده اند. ورود به این سیستم سازمان دهی شده از طریق ازدواج یا تولد صورت می گیرد.
خانواده پایه ی بنیادین اجتماع، سلول سازنده ی زندگی انسان، خشت بنای جامعه، کانون اصلی حفظ سنت ها، هنجارها و ارزش های اجتماعی است و شالوده ی استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی برای بروز و ظهور عواطف انسانی و پرورش اجتماعی است.
اهمیت خانواده
خانواده واحدی است که بر اساس ازدواج پدید می آید و از آغاز پیدایی خود، همچون حریمی امن، زندگی انسان را در بر گرفته و موج تازه ای در درون شبکه ی خویشاوندی ایجاد می کند که شمار زیادتری از خویشاوندان را نیز به هم پیوند می دهد. انسان در خانواده، فرایند جامعه پذیری را می آموزد که مجموعه ای از بایدها و نبایدها است و بالاخره نقش هایی را در روابطش با دیگران یاد می گیرد. آنچه در خانواده از اهمیت برخوردار است، توجه به ارزش ها به ویژه ارزش های خانوادگی و اجتماعی است. ارزش های اجتماعی از اساسی ترین عناصر نظام اجتماعی هستند که از طریق آنها می توان جامعه را کنترل کرد و به سوی زوال یا تعالی سوق داد. بنابراین، خانواده ها باید عواملی را که موجب پیدایش، شکل گیری و تقویت ارزش ها و ارتباطات یا تعالی سوق داد. بنابراین، خانواده ها باید عواملی را که موجب پیدایش، شکل گیری و تقویت ارزش ها و ارتباطات خانواده و جامعه می شوند، بشناسند
فضای مجازی
امروزه، شیوه های ضربه زدن به فرهنگ و هویت ملی یک کشور تغییر یافته و دشمنان سعی می کنند از طریق جنگ نرم افزاری به فروپاشی بنیان خانواده و آرا و عقاید جوانان آن مرز و بوم نایل آیند. در دنیای ماشینی و شهری امروز که والدین فرصت چندانی برای صرف وقت با فرزندانشان ندارند و از طرف دیگر تک فرزندی بودن خانواده ها، والدین ساده ترین راه را برای سرگرم نمودن فرزندانشان انتخاب می نمایند؛ بدین صورت که ابزارهایی همچون تلفن همراه، لپ تاپ، رایانه ی شخصی و اینترنت را در اختیار فرزند دلبندشان قرار می دهند تا او در اتاق خود به کار با آنها مشغول شود؛ حال آن که فرزند تنها از نظر فیزیکی در محیط امن خانه به سر می برد، ولی در عمل از طریق این وسایل به ویژه اینترنت به دنیایی به مراتب بزرگ تر از محیط پیرامونش قدم می نهد و با چیزهایی مواجه می شود که بسیاری از پدران و مادران از وجود آنها آگاه نیستند.
فضای مجازی
گسترش فناوری های نوین در عرصه ی الکترونیک و رایانه در چند دهه ی گذشته، موجب پدیدار شدن انواع و اقسام لوازم و برنامه های الکترونیکی و رایانه ای از جمله اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازی های رایانه ای در جهان شده است. انکارناپذیر است که این تحولات و پیشرفت ها زندگی بشر را چندین برابر آسان تر نموده است، اما در آن سوی سکه نمی توان از آسیب های ناشی از این فناوری های نوین غافل ماند
مزایای فضای مجازی
دلایل زیر باعث شده اند که اینترنت به عمومی ترین شبکه برای حل مسایل اجتماعی و فرهنگی تبدیل شود:
سهولت گفتگو و تبادل اطلاعات با دیگران از طریق چت که اگر در مباحث آموزنده و علمی به کار گرفته شود، به بالا رفتن فرهنگ افراد و جامعه کمک می کند.
سرعت تبادل اطلاعات و ناشناخته ماندن مبادله کنندگان در صورت تمایل و قلت هزینه های تبادل اطلاعات.
امکانات قابل توجهی که اینترنت به عنوان یک پایگاه می تواند در اختیار افراد جامعه قرار دهد؛ مانند دستیابی به اطلاعات در خصوص هر نوع موضوعی، ارسال و دریافت نامه های الکترونیکی، خرید هرگونه لوازم از طریق سفارش الکترونیکی که از اتلاف وقت جلوگیری می کند، انجام مبادلات بانکی، عضویت در شبکه های مجازی و … .
تاثیر( آسیب ها)فضای مجازی بر خانواده
تاثیر فضای مجازی بر خانواده -فضای مجازی یکی از زمینه های مهم بروز نا هنجاری در خانواده هاست، محتویات فضای مجازی و خدمات ارائه شده در فضای مجازی موجب شده تا کاربران با تاثیرپذیری از جنبه های منفی آن انتظارات خود از جنبه های مختلف زندگی را بر خلاف واقعیت های موجود در فضای حقیقی تعریف کنند و همین امر تا حد زیادی زندگی واقعی کاربران را تحت تاثیر قرار می دهد و تبعات بسیار زیانباری برای کودکان، نوجوانان و جوانان خواهد داشت. به طور اجمالی آسیب های آسیب های مرتبط با خانواده و فضای مجازی را می توان در موارد زیر بیان نمود:
تاثیرفضای مجازی بر خانواده
اعتیاد به اینترنت
بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت
گسترش ارتباطات نامتعارف میان جوانان
انزوای اجتماعی
اعتیاد به اینترنت
یکی از آسیب های فضای مجازی، اعتیاد به اینترنت است. اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روان شناختی- اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت است و استفاده ی بیمارگونه و وسواسی از اینترنت را شامل می شود. “از میان ۴۷ میلیون استفاده کننده از اینترنت در امریکا ۲ تا ۵ میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده اند و با معضلات زیادی گریبان گیر هستند” (اکبری، ۱۵۸:۱۳۹۰). در ایران هم با توجه به جوانی جامعه و افزایش استفاده از تجهیزات فناورانه و ضریب نفوذ اینترنت در کشور شاهد رشد فزاینده ی استفاده از اینترنت در بین جوانان و نوجوان هستیم.
اعتیاد به اینترنت
اعتیاد به اینترنت زمینه ساز آسیب های جدی تحصیلی، رفتاری، اخلاقی برای کاربران است. کار شناسان از ۶ مشخصه برای تشخیص اعتیاد اینترنتی نام می برند.
۱. برجستگی: زندگی و احساسات فرد به شدت به فضای مجازی و اینترنت وابسته شده باشد.
۲. تغییر خلق و خو: رفتار و احساسات فرد در زمان حضور در فضای مجازی و اینترنت تغییر دارد
۳. تحمل: کاربر برای کسب خلق و خوی بهتر به نیاز به استفاده از اینترنت و فضای مجازی پیدا می کند.
۴. علایم ترک: ترک استفاده از اینترنت و جدایی از فضای مجازی موجب بروز افسردگی، پرخاشگری و عدم تمرکز در کاربر می شود.
۵. کشمکش: حضور کاربر در فضای مجازی و استفاده از اینترنت زمینه ساز اختلاف و نزاع در زندگی واقعی فرد با اطرافیان شده باشد.
۶. عود: بیمار اینترنتی تمایل به از سرگیری رفتار خود پس از ترک دارد.
بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت
فضای مجازی، عرصه ی بروز و ظهور روابط انسانی در بستر ابزارها و رسانه های اینترنتی است. کاربر در این فضا می تواند در نقش ها و شخصیت های متنوع بدون مشخص شدن هویت واقعی خود ظاهر شود، این امر موجب آسیب پذیر شدن شخصیت کاربر و تقویت شخصیت های چندگانه و رشد و استحکام آن در کاربر می شود، این آسیب ها به خصوص در کاربران کم سن و سال تر جدی تر خواهد بود
تعارض ارزش ها :
زندگی فردی و اجتماعی انسانها از تغییرات فناوری تاثیرپذیر است، این موضوع یکی از دغدغه های مهم در مباحث مرتبط با خانواده و فضای مجازی است. چرا که ارزش های حاکم بر اینترنت منطبق با ارزش های غربی است و این موضوع می تواند بر سبک زندگی کاربران تاثیر گذار باشد و ارزش های حاکم بر زندگی آنها را تغییر دهد. برخی مطالعات نشان داده این تغییرات موجب کاهش پایبندی کاربران به ارزش های خانواده شده است
گسترش ارتباطات نامتعارف میان جوانان
فضای مجازی مجموعه ی متنوعی از ابزارهای ارتباطی را در اختیار افراد قرار می دهد، این ابزارها قابلیت استفاده ی غیرمتعارف و غیراخلاقی را نیز به کاربران می دهد، برخی کاربران با استفاده نامتعارف و ایجاد روابط پنهان در اینترنت بنیان خانواده ها را متزلل می کنند.
شکاف نسل ها :
سرعت تغییرات در فناوری به خصوص اینترنت موجب شده شکاف نسلی بین فرزندان و والدین بیشتر شود، این شکاف بر اثر تفاوت فاحش بین سواد رسانه ای و مهارت نوجوانان و جوانان با والدینشان در استفاده از فضای مجازی و ابزارهای آن است.
سوء استفاده جنسی :
انحرافات جنسی و بهره کشی جنسی از کودکان و انتشار تصاویر پورنوگرافی از طریق اینترنت از موضوعات حاد فضای مجازی و دغدغه ای جهانی است. چراکه با توسعه بیشتر اینترنت کودکان بیشتری به طور ناخواسته در معرض محتواهای خطرناک جنسی قرار می گیرند و فعالیت های مخفیانه مرتبط با فحشای کودکان افزایش خواهد یافت
اینترنت و فضای مجازی جای دوستان و آشنایان را گرفته و جایگزین روابط فامیلی و دوستانه شده است. افرادی که زمان زیادی در فضای مجازی طی می کنند ارزش های اجتماعی را کنار می گذارند و به فعالیت های فردی روی می آورند. تحقیقات نشان داده است بین مدت زمان استفاده از اینترنت و کاهش روابط اجتماعی ارتباط معنا داری وجود دارد
انزوای اجتماعی
به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های نوپدید در اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی راهکارهایی مطرح شده اند که در صورت اجرای به موقع و مناسب می توانند ثمر بخش واقع شوند:
برگزاری جلسات آموزشی از سوی مصادر امور فرهنگی در شهرستان ها به منظور آشنا نمودن و اطلاع رسانی به والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی.
برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس جهت آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان در مورد مزایا و معایب فناوری های جدید و نحوه ی استفاده ی صحیح از آنها.
وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم اینترنتی و اجرایی نمودن این قوانین.
آگاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه ای و اقدام در جهت ناکارآمد کردن دسیسه های دشمنان در این زمینه.
پیشگیری از آسیب های فضای مجازی
پیشگیری از آسیب های فضای مجازی
پخش آگهی های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو و تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خانواده ها در خصوص خطرات ناشی از اینترنت.
گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه به طوری که فرزندان از نظر عاطفی، احساس خلا نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند.
پخش برنامه های کوتاه آموزشی درباره ی مزایا و معایب اینترنت از زبان ورزشکاران و هنرمندان محبوبی که عموما جوانان آنها را الگوی خود قرار می دهند.
طراحی بازی های رایانه ای به گونه ای که در آنها انواع خطرات موجود در فضای مجازی وراهکارهایی جهت آشنایی و مقابله با آنها تعبیه شده است.
طراحی و تدوین بخشی در کتاب های درسی در ارتباط با آشنایی دانش آموزان با فناوری های جدید، اینترنت و خطرات بالقوه ی آنها.
با توجه به این که فضای مجازی بسیار گسترده است و افراد می توانند از هر گوشه ی دنیا به یکدیگر پیام ارسال نمایند، این امکان وجود دارد که مجرم و قربانی هر یک در کشوری متفاوت ساکن باشند؛ لذا، ضروری است تا یک هماهنگی بین المللی میان پلیس سایبری تمامی کشورهای برخوردار از این فناوری ها صورت گیرد تا در صورت امکان، جلوی ارتکاب جرم گرفته شود یا پس از ارتکاب، امکان بازداشت و مجازات مجرم سریع تر و آسان تر صورت گیرد.
پیشگیری از آسیب های فضای مجازی
ساخت و پخش فیلم ها و سریال هایی با موضوع اینترنت و مزایا و معایب آن.
استفاده از آموزه های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی توسط هر شخص.
هنجارسازی های مثبت و ترویج فرهنگ استفاده از اینترنت و فضای مجازی.