.
ریواس
در داستان آفرینش زرتشتیان ، گیاه خودروی ریواس که به هنگام رعد و برق در کوه می روید ، موجب پدیدار شدن بشریت می شود .
1 –گیاه شناسی
2- تعریف
3- تاریخچه
3- کاشت
4 – داشت
5- برداشت
6 – خواص
7 – بیماریها
8 – آفات
شناسنامه ریواس
تیره علف هفت بند Polygonaceae :
نام لاتین Rheum ribes L :
نام انگلیسی Currant fraited rhubarb:
نام فارسی :ریواس – ریباس – ریواج
نام عربی :ریباس – یعمیصا
تعریف
ریواس یا ریباس یا ریواج
یک گیاه علفی است
در فصل بهارو اوایل تابستان میروید
به ساقه زیر زمینی این گیاه راوند میگویند.
ریواس از گیاهان بوته ای دارویی و صخره دوست بشمار می آید که در نقاط کوهستانی اقالیم خشک و نیمه خشک رویش دارند
ریواس گیاهی است از تیره هفت بندان بومی آسیا (به احتمال سیبری یا هیمالیا) که از سده شانزدهم در اروپا کشت می شد. نوشته ها حاکی از آن است که قبل از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می شد. ریواس همچنین در دامنه بینالود و ارتفاعات البرز در شمال تهران و نیشابور روییده و بومیان با چیدن سنگ دور ساقه اش آنرا پرورانده و سبب بلندتر شدن ساقه اش می گردند
ریواس هنگام بهار در نواحی گوناگون ایران، دامنه ی کوه ها، کنار رودخانه ها و مناطق برخوردار از آب های راکد می روید و برگ ضخیم و گوشت دار این گیاه مصرف غذایی دارد. این گیاه در دامنه های البرز به طور وحشی رشد می کند.
آب و هوای مناسب
ریواس از سبزی های فصل خنک است و دماهای پائین را تحمل می کند. برگها در دمای پائین صورتی یا قرمز و در دماهای بیش از سی درجه سانتیگراد سبز تیره است. ریواس در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک های نرم و حاصلخیز و غنی از پتاسیم بهتر رشد می کند.
مهم ترین نواحی رویش ریواس در ایران، دامنه های کوه بینالود در شهرستان نیشابور، دامنه کوه های شهرستان شهربابک در کرمان و دامنه کوه های البرز در شهرستان طالقان و کوه های کردستان
ریواس در فصل بهار به فراوانی در بازارهای محلی مناطق آذربایجان نیز یافت می شود که از دامنه های کوه های این مناطق توسط روستاییان برداشت می شود.نوع ریواس شیرین که به آن قاقوری یا ریواچ می گویند در دامنه کوه زیبد می رویداین گیاه در مناطق جنوبی استان فارس -کوه های اطراف شهر دبیران نیز یافت شده است. ریواس در مناطق مختلف شهرستان شازند هم وجود دارد مخصوصا در کوه راستوند و کوه شهباز به وفور یافت می شود.
میوه های بالدار و قرمز رنگ گیاه در اواخر اردیبهشت ماه و اوایل خرداد ماه رسیده و قابل جمع آوری است . گلهای ریواس دارای دانه های گرد نسبتا" زیادی بوده که زنبورهای عسل برای تغذیه نوزاد داخل کند و بهره برداری می کنند.
میوه های ریواس
از محصولات فراموش شده
قاقوری
فصل تهیه قاقوری با ساقه شربتی آن 25 اسفند تا آخر اردیبهشت است. مزه این نوع شربت مشابه طعم انار شیرین است.
مربای ریواس
ارزش غذایی
ریواس دارای برخی عناصر مانند پتاسیم – کلسیم است و از نظر ویتامینها نیز تا حدودی غنی است. دمبرگ ریواس که بخش قابل استفاده آن است دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع تشنگی و آسان کردن هضم غذا سودمند است. همچنین در طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتریهای مضر استفاده می شود.
غذاهای ایرانی
این گیاه در غذاهای ایرانی به صورت خام و پخته در سالاد و خورش کاربرد دارد، اما به دو صورت کلی همراه با کوفته ریزه و رب و پیاز و صورت دیگر همراه با گوشت قرمه و سبزی نعناع و جعفری پخته می شود این خورش ها ویژه نواحی جنوبی البرز از جمله تهران و سمنان است
خواص دارویی
طبیعت آن سرد است
مقوی ملین و کرم کش است
لوز المعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قند خون را کم میکند
برای رفع جوش بدن مفید است
برای بی اشتهایی-درد معده و بیماری های کبدی نافع است
باعث تقویت معده و روده شده و تنظیم کننده ترشحات و حرکات معده است
سستی و خماری را بر طرف میکند و مسرت بخش است
برای امراض وبایی و اسهال مفید است
خون را تصفیه میکند
چکاندن آب تازه ریواس در چشم سبب تقویت بینایی واز بین رفتن لکه های سفید چشم میگردد
ترکیب ریواس با آبلیمو و مالیدن آن به صورت باعث از بین رفتن جوش و لک میشود
برای تقویت موی سر کاربرد دارد
اگر با حنا مخلوط شود رنگ مو را شرابی میکند
جوشانده برگ های ریواس باعث تمیزی ظروف آلومینیومی میشود
ویژه دیابتی ها
برای کم خون ها
ویژه قلب
دریافته های اخیر
بررسی اثر داروی گیاهی ریواس وکنگر فرنگی در پایین آوردن چربی خون در بیماران دیابتی نوع II
طبقه بندی علمی
قلمرو:
گیاهان
دسته:
گیاهان گلدار
رده:
دولپه ای ها
راسته:
میخک سانان
تیره:
هفت بندان
گونه ها
در حدود ۶۰ گونه از جمله:
Rheum nobile
Rheum officinale
Rheum palmatum
Rheum rhaponticum
مضرات
مصرف بیش از اندازه ریواس به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی اکسالیک اسید که برابر با ۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم می باشد باعث جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم توسط بدن می شود و باعث پوکی استخوان میشود.
همچنین مصرف بیش از حد مجاز اکسالیک اسید موجود در ریواس باعث آسیب رساندن به دستگاه گوارش و کلیه ها نیز می شود.
خوراک دام
این گیاه مورد استفاده دام قرار می گیرد و تمام برگ و ساقه خشک شده آن را مورد علاقه دام و حیوانات است. گیاهان و بوته های خارداری دیگری مانندسوsouw – چرخه- گون- خارانگبین در اطراف این گیاه رشد می کنند
تکثیر ریواس
این گیاه توسط دو روش غیر جنسی و بذر تکثیر می شود اما چون گیاهان حاصل از بذرکاملاً متفاوت از گیاهان والدینی می باشند در واقع استفاده از گیاهانی که از جوانه های روی ریزوم حاصل می شوند، روش اصلی تکثیر آن می باشد که این گیاهان در اطراف گیاه اصلی قرار دارند. در اوایل بهار گیاهان جدا شده از گیاه مادری به صورت شیاری کشت می شود. فاصله مشت بین یک تا یک ونیم متر در نظر گرفته می شود و فاصله دو بوته ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر است.
کاشت و داشت
وجین: اگر علف های هرز توسط ادوات مکانیکی حذف می گردند باید عمق کاشت ریزوم را در نظر گرفت و از ایجاد صدمه به آن جلوگیری نمود.
کوددهی: کود دهی در طی فصل رشد صورت می گیرد.
حذف گلها: حذف غنچه و گل به محض ظهور ساقه گل دهنده صورت می گیرد و اینکار باعث می شود که در سالهای بعد رشد رویشی و دمبرگها با شدت بیشتری ادامه یابد چون گلدهی و تولید بذر، گیاه را ضعیف می سازد.
برداشت
برداشت ریواس از سال دوم کشت شروع می شود. نشانه رسیدن محصول بزرگ شدن پهنک برگ است. ریواس برای مصرف تازه، هر هفته برداشت می شود.
زنگ ریواس
کرم ریشه ریواس
بیماریهای ویروسی که توسط ریزوم منتقل می شوند.
به اندازه برگها توجه کنید
ریواس در علم
تاکسونومی: گیاه ریواس بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده بندی می شود
کالبدشناسی: ساختمان داخلی گیاه ریواس مطالعه می شود.
ریخت شناسی: تنوع ریختی گیاه ریواس مطالعه می شود. به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه ریواس باعث می شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاه چگونه صورت می گیرد.
مورفوژنز: از آغاز تشکیل سلول تخم ریواس تا بوجود آمدن شکل ریواس بررسی می شود.
فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه ریواس از سطح اندامکهای درون سلول تا بافت ها، اندام ها و خود گیاه ریواس مطالعه می شود.
سیتولوژی: به مطالعه درباره رشد، تولید مثل و رفتار سلول گیاه ریواس می پردازد.
بوم شناسی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه ریواس با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر می پردازد.
ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه ریواس بررسی می کند.
این گیاه پایا ، معمولا" در نواحی شیب دار کوهستانها ، لابلای تخته سنگها به خوبی سازگاری پیدا نموده است. برگهای ریواس معمولا" حالت طوقه ای پهن ، بر روی زمین گسترده شده و دارای دم برگ کوتاه ( ٥تا ١٠سانتیمتر) و پهنک بسیار خشن و عریضی ( در برخی موارد قطر پهنک بیش از ٨٠سانتیمتر می رسد) می باشد.
در سالهایی که متوسط بارندگی سالیانه مطلوب (حداقل ١٣٠میلیمتر) باشد ، ریواس ایجاد ساقه های گل دهنده به ارتفاع ٥٠تا ٨٠سا نتیمتر می نماید. در انتهای ساقه گل دهنده ، گل آذین زرد متمایل به کرم در اوایل فصل بهار (اردیبهشت ماه) بخوبی نمایان است. میوه های بالدار و قرمز رنگ گیاه در اواخر اردیبهشت ماه و اوایل خرداد ماه رسیده و قابل جمع آوری است
مشخصات ظاهری
اسلاید بعدی
مشخصات ظاهری
ریشه
ساقه
برگ
گل
ریشه
ریواس دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در خاک رشد می کند. ریشه ریواس در برابر سرما و یخبندان مقاوم است.
ساقه
ریواس دارای دو نوع ساقه است. یکی ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می گویند. ریزوم پس از رشد گوشتی و چوبی می شود که از جوانه های آن، ساقه های هوایی و برگهای پهن بوجود می آید. نوع دوم ساقه در ریواس ساقه های هوایی است که تا حدود یک متر نیز رشد می کند.
برگ
ریواس دارای برگهایی است که از جوانه جانبی ریزومها بوجود می آیند. برگ ها دارای پهنک نسبتاً پهن هستند. دمبرگ ریواس که بخش خوراکی آن را تشکیل می دهد، گوشتی بوده و طول آن به بیش از نیم متر می رسد.
گل
به تعداد زیاد و به صورت خوشه در انتهای ساقه اصلی ایجاد می گردد. گلهای ریواس به رنگ سبز هستند و در اثر تلقیح بذر را تشکیل می دهند.
ریواس را براساس ضخیم بودن دمبرگ و رنگ آن تقسیم بندی می کنند.
در هنگام قطع دمبرگ حدود یک سوم آن روی گیاه باقی می ماند. رنگ دمبرگ آن ممکن است سبز و یا قرمز باشد.
ریواس در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک های نرم و حاصلخیز و غنی از پتاسیم بهتر رشد می کند.این گیاه در شهرستان ثلاث باباجانی به طور خودرو در خاکهای شنی بیشتر دیده می شود.
افزایش سدیم در بدن موجب افزایش نگهداری مایعات در بافتهای بدن می شود.
ریواس دارای برخی عناصر نظیر پتاسیم – کلسیم است و از نظر ویتامینها نیز تا حدودی غنی است. دمبرگ ریواس که قسمت قابل استفاده آن است دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع عطش و ایجاد سهولت در هضم غذا مفید است. ریواس غنی از فیبر و ویتامین c بوده در آن آب-پروتئین-قند-کربوهیدرات-کلسیم-ویتامین های A و B سدیم و پتاسیم وجود دارد
احتیاطات
مصرف بیش از حد ریواس در تغذیه بیماران با نارسایی قلبی نیز توصیه نمی شود زیرا ریواس حاوی مقادیر قابل توجهی از سدیم می باشد و افزایش سدیم در بدن موجب افزایش نگهداری مایعات در بافتهای بدن می شود
مصرف بیش از حد ریواس سبب کمبود کلسیم در بدن می گردد
همچنین در اثر مصرف بیش از حد این گیاه مسمومیت هایی نیز مشاهده شده است
مصرف ریواس برای مبتلایان به سنگ کلیه و ناراحتی های مثانه خطرناک است
روش نگهداری
گیاه یاد شده تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است. برای نگهداری طولانی تر ریواس، پس از بریدن ساقه ها، آن را منجمد می کنند. اگر ساقه های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به طور معمول آن را با شکر یا عسل می پزند و یا در کیک ها مورد استفاده واقع می شود.
همچنین به تنهایی یا همراه یا توت فرنگی در تهیه ی ژله و مرباها به کار می رود. چاشنی هایی که با ریواس مصرف می شود.همچنین از ریواس در تهیه سس ترشی و…. استفاده میشود.