پاورپوینت اشکال دارویی و محاسبات دوزاژ دارویی

به نام خدا
اشکال دارویی و محاسبات دوزاژ دارویی

اشکال داروئی ( Dosage forms )
چه نیازی به اشکال داروئی وجود دارد؟
عوامل وابسته به دارو
الف) قدرت زیاد داروها
عدم امکان توزین دقیق پودر دارو توسط بیمار
تبدیل کردن پودر دارو به صورت قابل حمل و مصرف

ب) حفاظت از دارو در برابر اکسیژن و رطوبت هوا
ج) حفاظت از دارو در برابر اسید معده
د) پوشاندن مزه و بوی نامطبوع دارو
ه) تهیه اشکال دارویی مایع با حامل مناسب
مناسب برای مصرف کودکان و افراد مسن

و) تهیه اشکال دارویی مناسب برای وارد کردن مستقیم دارو در جریان خون یا بافت های بدن ( مانند آمپول ها)

اشکال داروئی ( Dosage forms )
چه نیازی به اشکال داروئی وجود دارد؟
عوامل وابسته به بیمار
سن بیمار
سهولت مصرف اشکال دارویی مایع برای کودکان و افراد مسن

نوع بیماری
استفاده از اشکال دارویی تزریقی در موارد خطیر که به اثر سریع نیاز است مثل مننژیت
استفاده از اشکال دارویی تزریقی در مواردی که بیمار بیهوش است

اشکال دارویی جامد برای مصرف خوراکی

مزایا:
پرمصرف ترین اشکال دارویی
سهولت حمل و مصرف و قیمت مناسب و عدم نیاز به نیروی انسانی کارآزموده برای مصرف

الف) قرص (tablet)
پرمصرف ترین شکل دارویی
عیب: عدم انعطاف پذیری در دوزاژ دارو
راه حل:
1) قرص های متعدد با مقادیر متفاوت از دارو
2) گذاشتن 1 یا 2 شیار (scored tablet)

انواع قرص ها:
قرص های با روکش قندی (sugar-coated tablet)
روکش رنگی بر روی پوشش قندی
عدم احساس طعم و بوی دارو
زیبایی ظاهری : شایع ترین اشکال دارویی مسمومیت کودکان

قرص های دارای روکش حل شونده در روده (enteric-coated tablet)
نا محلول در pH اسیدی معده و محلول در pH قلیایی روده
مناسب برای داروهای حساس به اسید معده مثل آنزیم های گوارشی برای درمان سوء هاضمه
مناسب برای اثر موضعی در روده مثل سولفاسالازین برای درمان کولیت زخمی

اشکال داروئی جامد برای مصرف خوراکی
ب) کپسول (Capsule)
دارو در پوشش ژلاتینی قرار دارد.
ژلاتین در معده (دمای 37 درجه) ذوب می شود و محتویات خود را آزاد می کند.
کپسول در مقایسه با قرص داروی بیشتری در خود جای می دهد. پوشش طعم و بوی دارو از سایر مزایای کپسول است.

اشکال داروئی مایع برای مصرف خوراکی
مزایا:
جذب گوارشی سریع تر در مقایسه با اشکال دارویی جامد
انعطاف در دوزاژ
معایب:
حمل مشکل تر، قیمت بالاتر
الف) شربت (Syrup)
حاوی میزان زیاد شکر
به علت مزه مطلوب: بهترین فراورده خوراکی برای کودکان
ب) الگزیر (Elixir)
حاوی شکر و مقادیری الکل
الکل سبب انحلال مواد کم محلول در آب و محلول در الکل می شود.

اشکال داروئی مایع برای مصرف خوراکی
ج) سوسپانسیون (Suspension)
پراکندگی ذرات جامد نامحلول در آب
ممکن است از قبل آماده باشد و یا با اضافه کردن
آب جوشیده سرد شده آن را تهیه کرد.
مزایا:
مناسب برای پوشاندن مزه نامطلوب بعضی داروها
پایداری بیشتر مواد در حالت سوسپانسیون نسبت به محلول

نکاتی در مورد مصرف دارو ها از راه خوراکی
مصرف زیاد آب به همراه قرص و کپسول
««« اثر سریع تر دارو (مثل دارو های ضد درد)
««« حفاظت از آسیب احتمالی دارو بر مری
(مثل تتراسیکلین)

سوسپانسیون قبل از مصرف کاملا تکان داده شود.

فراورده های تزریقی (Parenterals)
این فراورده ها استریل و فاقد مواد تب زا هستند.
دارای اثر سریع می باشند.
برای بیماران بیهوش مناسب هستند.
انواع فراورده های تزریقی:
الف) آمپول (Ampule)
ب) ویال (Vial)
ج) محلول های حجیم تزریقی (Large Volume Parenterals)

Vial
Large volume parenteral
Ampule

فراورده های تزریقی (Parenterals)
الف) آمپول (Ampule)
آمپول فراورده تزریقی یک بار مصرف است و چنانچه بقیه محتویات آن مصرف نشود، باید باقیمانده را دور ریخت.

ب) ویال (Vial)
ویال قابلیت استفاده چند بار مصرف دارد.
به صورت از قبل آماده یا به صورت پودر برای تهیه محلول یا سوسپانسیون موجود است
ج) محلول های حجیم تزریقی
دارای حداکثر حجم یک لیتر برای تزریق آهسته داخل وریدی می باشند.
مثال: محلول نمکی (نرمال سالین 9/. درصد) و محلول قندی (Dextrose water 5%)
مناسب برای جبران مایعات از دست رفته، تغذیه داخل وریدی، رقیق سازی آمپول ها و ویال ها

نکات کلی در مورد مصرف فراورده های تزریقی
عدم تزریق در صورت مشاهده کوچکترین ذره در ظرف فراورده تزریقی

در تزریق آهسته داخل وریدی، قطرات و سرعت جریان مایع باید کنترل شود.

تعدادی از دارو ها با محلول های حجیم تزریقی ناسازگارند. بنابراین پیش از اضافه کردن محتویات آمپول و یا ویال به درون این محلول ها باید از عدم تداخل اطمینان داشت.

در مورد ویال های حاوی پودر ، میزان آب مقطر برای آماده کردن فراورده باید دقیق باشد تا غلظت قابل انتظار ایجاد شود. این باور که محلول های تزریقی رقیق تر درد کم تری ایجاد می کنند کاملا بی اساس است.

سایر اشکال دارویی:
آئروسل (Aerosol)
طرز استفاده:
تکان دادن فراورده
انجام دم عمیق و فشار بر روی آئروسل به صورت همزمان
احتباس نفس به مدت 10 ثانیه و سپس انجام بازدم
دوز دوم (در صورت نیاز) به فاصله حداقل 2-1 دقیقه نسبت به دوز اول

پماد و کرم (Ointment and Cream)
پماد ها فراورده های چرب و عموما بدون آب هستند ولی کرم ها حاوی آب می باشند.
پماد ها پوست را بیشتر از کرم ها هیدراته می کنند.
پماد ها بر خلاف کرم ها به سختی با شستشو برداشته می شوند پس حالت ناخوشایندی ایجاد می کنند.

قطره (Drop)
چشمی، گوشی و بینی
قطره چشمی فراورده ای استریل است. استفاده از قطره گوشی یا بینی در چشم مجاز نیست.
در هر بار استفاده، ریختن 1 قطره در چشم کفایت می کند. ( 5 دقیقه فاصله در مواردی که بیمار از چند قطره چشمی مختلف استفاده می کند.)

محاسبات دوزاژ دارویی
داروهای مورد استفاده در بالین توسط شرکت های دارویی متفاوتی ساخته می شوند بنابراین ممکن است دارای غلظت ها و حجم های متفاوتی باشند.

آشنا بودن با اشکال دارویی معمول و مهارت در محاسبه دوزاژ صحیح دارو حائز اهمیت است.

همه پرسنل کادر درمانی می بایست توانایی تهیه دوز صحیح را از آمپول ها و ویال های موجود بدون توجه به غلظت و حجم فراورده موجود داشته باشند.

مثال 1
دستور دارویی:
2.5 mg morphine to be administered IV

فراورده در دسترس:
A 1 mL vial that contains 10 mg of morphine (10mg/mL)

سوال: چه حجمی از آمپول باید به بیمار تزریق شود؟

مثال 2
دستور دارویی:
5 mg/kg bretylium to be administered IV

فراورده در دسترس:
prefilled syringe with 500 mg/10 mL

وزن بیمار: 100 kg
سوال: چه حجمی باید به بیمار تزریق شود؟

مثال 3
دستور دارویی:
12.5 g dextrose to be infused
فراورده در دسترس:
A bottle of DW 5% ( 5 g/100 mL )

سوال: چه حجمی باید به بیمار تزریق شود؟

مثال 4
سوال: نیم گرم لیدوکائین به یک فراورده یک لیتری DW 5% اضافه شده است. غلظت نهایی دارو چند mg/mL است؟

مثال 5
دستور دارویی:
2 mg/min lidocaine to be infused

فراورده در دسترس:
A vial that contains 1 g lidocaine in 5 mL
A 1 L bottle of DW 5%

Administration set : 60 drop / mL

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟

مثال 6
دستور دارویی:
0.02 mg/kg/min lidocaine to be infused

فراورده در دسترس:
A vial that contains 1 g lidocaine in 5 mL
A 1 L bottle of DW 5%

Administration set : 60 drop / mL

وزن بیمار: 100 kg

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟

مثال7
دستور دارویی:
normal saline to be administered IV at 100 mL / hr

Administration set : 15 drop / mL

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟

تمرین 1
دستور دارویی:
10 mg diazepam to be administered IV

فراورده در دسترس:
diazepam ampule (5 mg/mL)

سوال: چه حجمی باید به بیمار تزریق شود؟

تمرین 2
دستور دارویی:
0.01 mg/kg atropine to be administered IV

فراورده در دسترس:
atropine ampule ( 1 mg/ mL)

وزن بیمار: 60 kg
سوال: چه حجمی باید به بیمار تزریق شود؟

تمرین 3
دستور دارویی:
300 mg CaCl2 to be administerd IV
فراورده در دسترس:
solution of CaCl2 10%

سوال: چه حجمی باید به بیمار تزریق شود؟

تمرین 4
سوال: یک گرم لیدوکائین به یک فراورده نیم لیتری DW 5% اضافه شده است. غلظت نهایی دارو چند mg/mL است؟

تمرین 5
دستور دارویی:
2 µg/min epinephrine to be infused

فراورده در دسترس:
Epinephrine ampule ( 1mg/mL )
A 0.5 L bottle of normal saline

Administration set : 60 drop / mL

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟

تمرین 6
دستور دارویی:
0.02 µg/kg/min epinephrine to be infused

فراورده در دسترس:
Epinephrine ampule ( 1mg/mL )
A 0.5 L bottle of normal saline

Administration set : 60 drop / mL

وزن بیمار: 100 kg

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟

تمرین 7
دستور دارویی:
DW 5% to be administered IV at 200 mL / hr

Administration set : 15 drop / mL

سوال: administration set را با چه سرعتی ( drop / min) باید تنظیم کرد؟