موضوع : مهدویت در ادیان مختلف
فهرست مطالب صفحه
مشخصات ……………………………………………………………………..3
فهرست…………………………………………………………………………4
چکیده ………………………………………………………………………….5
واژگان کلیدی…………………………………………………………………..6
مقدمه…………………………………………………………………………..7
اعتقادشیعیان به مهدویت ………………………………………………………8
اعتقاداهل سنت به مهدویت……………………………………………………10
سخنان عالمان اهل سنّت در مورد امام زمان………………………………….11
اعتقادمسیحیان به مهدویت…………………………………………………….12
اعتقادیهودیان به مهدویت……………………………………………………..13
اعتقادزرتشتیان به مهدویت……………………………………………………14
اعتقادهندوها به مهدویت………………………………………………………15
نظر متفکران غربی درباره مهدویت…………………………………………..16
صاحب الزمان از نگاه هانری کربن…………………………………………..18
جمع بندی و نتیجه گیری………………………………………………………19
منابع و مآخذ………………………………………………………………….21
چکیده
مساله حکومت واحد جهانی و مصلح آخر الزمان مورد توافق اسلام و مسیحیت و حتی زرتشتیها است
مگر چیزی که مربوط به آینده است و این یکی از آرزوها واعتقادات بیش از ۳ میلیارد جمعیت کره
زمین است .
پیروان همه ادیان عقیده دارند که در یک عصر تاریک و بحرانی فساد و بیدادگری و بیدینی همه جا را فرا
میگیرد یک نجات دهنده بزرگ جهانی طلوع میکند و به واسطه نیروی فوق العاده غیبی اوضاع آشفته
جهان را اصلاح میکند و خدا پرستی را بر بی دینی و مادیگری غلبه میدهد .
این نوید خوش را در تمام کتابهاییکه بعنوان کتاب آسمانی باقی مانده مانند کتاب زند و پازند و کتاب
جامسبنامه که از کتابهای مقدس زرتشتیان میباشد، و کتاب تورات و ملحقات آن که کتاب مقدس یهود
شمرده میشود و کتاب انجیل عیسویان میتوان پیدا کرد. بلکه در کتابهای مقدس براهمه و بوداییان نیز کم
و بیش دیده میشود.
هر ملتی او را با لقب مخصوصی میشناسد . زرتشتیان او را با نام" سوشیانس" نجات دهنده جهان
یهودیان به نام" شیلو" می شناسند عیسویان به نام "پسر انسان یا روح راستی یا تسلی دهنده "و مسلمانان
به نام "مهدی یا قائم "می نامند.لیکن هر ملتی آن نجات دهنده غیبی را از خودشان محسوب میدارند .
زردشتیان او را ایرانی و از پیروان زردشت میدانند . یهودیان ، از بنی اسرائیل و پیروان موسی می
شمارند . عیسویان او را همکیش خود شان میدانند.مسلمانان از دودمان بنی هاشم و فرزند پیغمبرش می
شمارند .
واژگان کلیدی
سوشیانست
شیلو
تسعین
مصلح جهانى
مصلح غیبى
رهاننده بزرگ
نجات بخش آسمانى
منجى اعظم
مقدمه
عقیده به ظهور یک نجات دهنده بزرگ آسمانى و امید به یک آینده روشن که در آن، نگرانیها و هراسها مرتفع گردد، و به برکت ظهور یک شخصیّت ممتاز الهى همه تاریکیها از پهنه گیتى برچیده شود، و ریشه ظلم و جهل و تباهى از روى کره زمین برکنده شود، یک اعتقاد عمومى ثابت است که همواره در همه وقت، در همه جا، و در همه زمانها بین تمام ملّتها شایع و رایج بوده است.
بر اساس تحقیقات پژوهشگران مسایل اسلامى، این عقیده در طول دوران زندگى انسانها پیوسته در میان همه ملّتها و پیروان ادیان بزرگ موجود بوده، و حتّى اقوام مختلف جهان چون: اسلاوها، ژرمنها، اسنها و سلتها، نیز معتقدند که سرانجام باید پیشوایى در آخر الزمان ظهور کرده، بى عدالتى ها را از بین برده، حکومت واحد جهانى تشکیل داده، و در بین مردم بر اساس عدالت و انصاف داورى کند.
آنچه از تاریخ اُمّتها استفاده مى شود این است که: مساله عقیده به ظهور یک رهبر مقتدر الهى و آمدن مصلحى در آخر الزمان به نام مُنجى موعود جهانى به قدرى اصیل و ریشه دار است که در اعماق دل ملّتها و پیروان همه ادیان الهى، و تمام اقوام و ملل جهان جا گرفته است تا جایى که در طول تاریخ بشریّت، انسانها در فراز و نشیب هاى زندگى، با یادآورى ظهور چنین رهبر مقتدرى، پیوسته خود را از یاس و نا امیدى نجات داده، و در انتظار ظهور آن مصلح موعود جهانى در پایان جهان، لحظه شمارى مى کنند.
براى اثبات این مطلب، کافى است بدانیم که عقیده به ظهور یک "نجات دهنده" حتّى از نظر یهود و نصارى نیز قطعى است. و حتّى این که در میان همه طوایف یهود و همه شاخه هاى مسیحیّت وجود این عقیده قطعى و مسلّم است.
اعتقاد شیعیان به مهدویت
در قرآن آیاتی چند در سورههای انبیا آیه ۱۰۵، نور آیه ۵۵، قصص آیه۴ صف آیه۸و۹ ، سوره حج آیه ۶۰،حدید آیه ۲۶ ، و سوره مریم آیه ۷۷ آمده است که اجمالا روزی را وعده میدهند که حق پرستان و حزب خدا پرست و طرفداران دین و مردم شایسته جهان قدرت و حکومت زمین راقبضه می نمایند و دین اسلام بر تمام ادیان غالب میگردد.
نخستین کسانی که از اندیشه مهدی (ع) حمایت نموده اند شیعیان بوده اند و از جمله اعتقادات آنان ٬ ایمان به امام غایب و منتظر است که زمین را از داد آکنده می سازد بعد از آنکه از ستم لبریز شده باشد .این اندیشه از راه همنشینی و همدلی و اختلاط به اهل تسنن نیزسرایت کرده و در اعتقاداتشان راه یافته ولی جزء اصول اعتقادیشان نمی باشد.
در کتاب کافی از ابو بصیر از امام ششم نقل کرده که فرموده:"اذا ما یو عدون"قیام قائم ماست و آن ساعتی است ک پیروان باطل خواهند دید ٬و عذاب خدا را به دست توانای قائم آل محمد خواهند چشید و این است معنای "من هو شر مکانا"یعنی آنها خواهند دید که در پیشگاه امام زمان چه جایگاه بدی دارند.
امام صادق (ع) فرموده اند:
هما نا حضرت قائم در شب ۲۳ (رمضان) به نام او ندا می شود ٬و در روز عاشورا ٬روز شهادت امام حسین (ع) قیام میکند.
ونیزفرموده اند که :"یذل له کل صعب" همه مشکلات و دشواریها٬در برابر امام قائم (عج)تسلیم و رام میگردند.
امام سجاد (ع) می فرماید:
هنگامی که قائم قیام کند ٬ خداوند هر گونه آفت و وحشت را از شیعیان ما برطرف می سازد و قلوب آنها را همچون پاره های آهن محکم می نماید٬و نیروی یک نفر از آنها را برابر نیروی چهل نفر می کند و آنها حا کمان و سروران سراسر زمین خواهند شد.برگشت به سوی اسلام ٬برای جهان صلح جهانی به ارمغان می آورد و برای او امکاناتی فراهم می آورد که به راحتی نفس بکشد و از یک خطر مو حش و
بدبختی بزرگی که دهان خود را باز کرده تا در جنگ جهانی جدیدی تر و خشک را با هم بسوزاند نگهبانی کند.
اعتقاد اهل سنت به مهدویت
مدارک و روایات موجود درباره مهدى و ظهور ایشان، منحصر به یک مذهب از مذاهب اسلامى، یعنى شیعه نیست، بلکه کتاب ها و مدارک همه مذاهب اسلامى دیگر، از جمله حنفى، شافعى، مالکى و حنبلى نیز سرشار از روایات نبوى درباره مهدى و ظهور او است. در کتابهاى حدیث، تفسیر، تاریخ، مناقب و فضایل، کلام و اعتقادات، حتى لغت و ادبیات، تصوف و عرفان، جغرافیا و بلدان و دیوانهاى شاعران به ذکر احادیث و مطالبى پرداخته شده که مربوط به مهدى است.
این اتفاق نظر به حدّى است که حتى تندروترین گروههاى اسلامى، یعنى وهابیان نیز این موضوع را پذیرفته و بهطور جدّى از آن دفاع کردهاند و آن را از عقاید قطعى و مسلم اسلامى مىدانند.
سخنان عالمان اهل سنّت در مورد امام زمان
ابن حجر هیثمى شافعى:
ابوالقاسم، محمد، الحجّه، عمر او پس از درگذشت پدرش پنج سال بود، خداوند در همین عمر، به او
حکمت ربانى عطا کرد. او را "قائم منتظر" گویند. اخبار متواتر رسیده است که مهدى از این امت است
و عیسى(ع) از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدى نماز خواهد خواند.
عمادالدین ابن کثیر دمشقى:
مقصود از پرچمهاى سیاه (که در روایات مهدى ذکر شده است)، پرچمهاىسیاهى نیست که ابو مسلم
خراسانى برافراشت و دولت بنىامیه راساقط کرد، بلکه مقصود پرچمهاى سیاهى است که یاران مهدى
خواهندآورد.
احمد امین مصرى:
اهل سنت به مهدى و مساله مهدى یقیناً ایمان دارد.
شیخ محمد عبده:
خاص و عام مىدانند که در اخبار و احادیث ضمن شمردن علائم قیامت، آمدهاست که مردى از اهل
بیت پیامبر(ص) خروج مىکند که نام او مهدى است. او زمین را، پس از آن که از جور و بیداد آکنده
باشد، از عدل و داد آکنده مىسازد.
اعتقاد مسیحیان به مهدویت
مسیحیان به شخصی به نام" روح راستی یا پسر انسان" معتقدند که برای اصلاح جامعه بشری و تشکیل
حکومت جهانی می آید .قبل از آمدن ، در دنیا پر از ظلم و جور می شود و سراسر جهان را ظالمین و
ستمگران احاطه می کنند او مردم را به جمیع راستیها هدایت می کند و ظلم و ستم را از روی زمین
محو می کند ، در زمان او ثروت زمین را استخراج می کند و حکیمان پر ارزش می گردند ودنیا همه
خدا شناس می شوند او به پیامبری عیسی شهادت میدهد حضرت عیسی با او خواهد آمد و مردم مسیحی
قبل از دیگران به حقانیت او شهادت میدهند ، و بسیاری از مردمی که از دنیا رفته انددر آن موقع بیدار
می شوند و به دنیا بر میگردند.
اعتقاد یهودیان به مهدویت
یهودیان مصلح آخر الزمان را با نام "شیلو "می شناسند و معتقدند که اگر چه تاخیر نماید ولی می
آیدوهمه ملتها را نزد خود جمع می کندوتمام قومها رابرای خویشتن فراهم می آورد .
دراصل براین عقیده اند که درآن روز خداوند خواهدآمدوبرتمامی زمین پادشاهی میکند ودرآنروز
قومهاراجمع می کند تابه جنگ اورشلیم روندوآنهاشهرهارامیگیرندآنگاه خداوند به جنگ با آن قومها می
رود و تمامی مقدسان با او می آیند و در آنروز خورشید و ماه و ستارگان دیگر نور نخواهند داد ولی همه
جا روشن خواهد بود . مردم تنها او را خواهند پرستید و در اورشلیم ٬در امنیت ساکن خواهند شد.
اعتقاد زرتشتیان به مهدویت
زرتشتیان به شخصی به نام "سوشیانست " یا نجات دهنده دین معتقدند که او دنیا را پر از عدل و داد می
کند. مصلح آخر الزمان از بنی هاشم و به دین جد خود رسول اکرم (ص) می باشد. آن حضرت از مکه
به طرف ایران قدیم حرکت می کند و جهان را آباد میکند و در زمان او پیامبران و نیکان و صلحا زنده
می شوند و به دنیا رجعت می کنند و این موضوع با عقاید اسلامی کاملا تطبیق میکند زیرا یکی از
ضروریات مذهب اسلام اعتقاد به رجعت است .
اعتقاد هندوها به مهدویت
در کتاب "وید" که نزد هندویان از کتب آسمانى است، چنین آمده است:پس از خرابى دنیا پادشاهى در
آخرالزمان پیدا شود که پیشواى خلایق باشد و نام او منصور باشد و تمام عالم را بگیرد و به دین خود در
آورد و همه کس را از مومن و کافر بشناسد و هر چه از خدا بخواهد بر آید.
در یکى دیگر از کتب مقدس هندوها آمده است:دور دنیا تمام شود به پادشاه عادلى در آخرالزمان که
پیشواى ملائکه و پریان و آدمیان باشد. حق و راستى با او باشد. آن چه در دریا و زمینها و کوهها پنهان
باشد همه را به دست آورد و در آسمانها و زمین آن چه باشد خبر مىدهد. از او بزرگتر کسى به دنیا
نیامد.
همچنین در کتاب معروف هندوها چنین اشاره شده است:
پادشاهى به دولت دنیا، به فرزند سیّد خلایق در دو جهان (کشن) تمام شود و کسى باشد که بر کوههاى
مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان کند و بر ابرها سوار شود و فرشتگانْ کارکنان او باشند، جن و
انس در خدمت او شوند و از "سودان" که زیر خط استواست تا سرزمین "تسعین" که زیر قطب شمالى
است و ماوراى بحار را صاحب شود و دین خدا زنده گردد. و نام او "ایستاده" (قائم) باشد و خدا شناس
باشد.
نظر متفکران غربى درباره مهدویت
"برنارد شاو" فیلسوف برجسته انگلیسى صریحاً به زنده بودن دین اسلام اعتراف کرده، اعلام نمود:
من همیشه نسبت به دین محمد(ص) به واسطه خاصیت زنده بودن شگفت آور آن نهایت احترام را
داشتهام. به نظر من اسلام تنها مذهبى است که استعداد توافق و تسلط بر حالات گوناگون و صور متغیر
زندگى و مواجهه با قرون مختلف را دارد. من چنین پیش بینى مىکنم و هم اکنون هم آثار آن پدیدار شده
است که ایمان محمد مورد قبول اروپاى فردا خواهد بود.
آنگاه که برناردوشاو جهان گیر شدن آیین اسلام را پیش بینى مىکرد وآنرا مورد قبول مردم اروپا
مىدانست و معتقد بود که تنها اسلام مىتواندمشکلات جهان را حل کند، اروپاییان با بىاعتنایى از کنار
ایننظریهمىگذشتند. اما امروز حقیقت سخنان او و سایر متفکران آزاداندیش براى غربیان آشکار شده
است. گرایش روز افزون مردم جهان به اسلام نشانه بارزى است براى صحت پیش بینىهاى او. امروزه
کسانى که در آمریکا و اروپا به اسلام مىگروند همان حقایقى را مىیابند که متفکران غربى، آنها را از
ویژگىهاى اسلام معرفى مىکنند که عامل نجات بخش بشریت و پناهگاه امن معنوى براى انسانهاى
سرگشته غربى است. یک تازه مسلمان آمریکایى مىگوید:
این آیین قادر است فشارهاى جامعه بىبنیاد و مصرفى آمریکا را که متوجه افراد است، برطرف کند.
اسلام نه تنها یک دین، بلکه یک شیوه درست زندگى نیز مىباشد.
"داگلاس جانسون" از مرکز تحقیقات بین المللى و استراتژیک و نویسنده کتاب مذهب عنصر مفقوده در
فن حکومت مىگوید:
جهان به مذهب روى مىآورد. هنگامى که حکومتهاى غیر مذهبى نیازهاى مردم را بر آورده نکنند،
پیامهاى مذهبى فضاى خالى را پر مىنمایند.
بنابراین، نوعى خود آگاهى و رشد معنوى در دنیاى در حال تکامل و رشد، دیده مىشود که فراتر از
مادیات عمل کرده و حتى مادیات را عامل توقف و مانع رشد و تکامل مىداند، افرادى نظیر "تدد انلیز"
اهل "فیلاد لفیا" هر هفته ادبیات سال 2000 را بررسى مىکند، شدیداً به این باور ایمان دارد که هزاره
بعدى زمان ظهور منجى آخرالزمان است.
صاحب الزمان(عج) از نگاه هانرى کربن
پروفسور "هانرى کربن" ایران شناس مشهور فرانسوى از جمله اروپاییانى است که در دوران زندگى
علمى خود تمایل قلبى و یقین عینى و عقلانى به وجود مبارک امام عصر(عج) و معنویت بىبدیل سایر
ائمه شیعه(ع) یافتهبود.
به عقیده کربن، مفهوم ولایت در این دوران طولانى انتظار، همان هدایت ارشادى امام است که "اسرار"
اصول عقاید را مىآموزد. این مفهوم از سویى، شامل مفهوم معرفت است و از سوى دیگر، واجد معناى
محبت؛ یعنى معرفتى که فىنفسه متمرکز و نیرومند است.
کربن در بخشى از کتاب تاریخ فلسفه اسلامى ضمن نقل روایتى مشهور از پیامبر اکرم(ص) که مىگوید
اگر تنها یک روز به پایان جهان باقى مانده باشد، خداوند آن روز را چندان طولانى خواهد کرد تا مردى
از ذرّیه من که نامش نام من و کنیهاش کنیه من خواهد بود، ظهور کند. او زمین را از هماهنگى و عدل
پر خواهد ساخت چنانکه تا آن هنگام از خشونت و جور پر شده است.
به تفسیر این روایت پرداخته و مىنویسد:
روزى که چنین طولانى خواهد شد، زمان غیبت است و این حدیث صریح طنین خود را در همه قرون و
در تمام مراتب شعور و ضمیر شیعه منعکس ساخته است.
کربن پس از اذعان به این نکته که امامان همه نور و حقیقت واحدى هستند که در دوازده شخص متمثل
شدهاند، مىنویسد:
وقتى نسبت لاهوت و ناسوت را در شخص امامان در نظر بگیریم، مىبینیم مساله به هیچ روى شبیه به
اتحاد اُقنومى در طبیعت نیست، امامان، ظهورات و تجلیات الهى هستند، قاموس فنى زبان، کلمات (ظهور
و مظهر) را پیوسته به مقابله با عمل آیینه باز مىگرداند، پس بدینگونه امامان هم چون ظهور الهى،
بىهیچ کم و بیش "اسماء الله" مىباشند و به این عنوان از دو مهلکه تشبیه و تعطیل مصونند.(1)
جمع بندی و نتیجه گیری
ا در همه قرون و اعصار، آرزوى یک مصلح بزرگ جهانى در دلهاى خداپرستان وجود داشته
است. و این آرزو نه تنها در میان پیروان مذاهب بزرگ، مانند: زرتشتى و یهودى و مسیحى و مسلمان،
سابقه دارد، بلکه آثار آن را در کتاب هاى قدیم چینیان و در عقاید هندیان، و در بین اهالى اسکاندیناوى و
حتّى در میان مصریان قدیم و بومیان و حتّى مکزیک و نظایر آنها نیز مى توان یافت".
آرى! عقیده به ظهور یک مصلح بزرگ آسمانى در پایان جهان، یکى از مسایل بسیار مهمّ و حسّاسى است
که نه تنها در آیین مبین اسلام، بلکه در همه ادیان آسمانى، و نه تنها در میان پیروان ادیان و مذاهب بلکه
در نزد بسیارى از مکاتب مختلف جهان سابقه دیرین دارد، و تمامى پیروان ادیان بزرگ عالم از
مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان گرفته تا پیروان مکتب هاى الحادى، همه و همه بدان عقیده دارند.
ناگفته نماند که پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، و دیگر ملل و اقوام گذشته و مکاتب مختلف جهان درباره
نام آن بزرگوار باهم اختلاف نظر دارند، مسلمانان او را "مهدى موعود منتظر(علیه السلام)"، و
پیروان سایر ادیان ومکتبها و ملّتها و توده هاى محروم، وى را "مصلح جهانى" یا "مصلح غیبى"، یا
"رهاننده بزرگ" یا "نجات بخش آسمانى" و یا "منجى اعظم" مى نامند; ولى در باره اوصاف کلّى،
برنامه هاى اصلاحى، تشکیل حکومت واحد جهانى بر اساس عدالت و آزادى، و ظهور او در آخرالزمان
اتّفاق نظر دارند.
بنابراین، برغم افکار بیمارگونه کوته نظران کج اندیش که مى پندارند مساله مهدویّت و انتظار ظهور یک
رهبر بزرگ آسمانى در پایان جهان، از مختصّات مسلمانان و یا از عقاید خاص شیعیان است و
مى کوشند تا با تلاش مذبوحانه خود آن را در یک مکتب خاصّ محصور کنند، این مساله اختصاص به
مسلمانان و شیعیان ندارد; بلکه یک اعتقاد عمومى مشترک است که همه اُمّتها و ملّتها و پیروان ادیان ـ و
حتّى مکاتب مختلف، فلاسفه، دانشمندان و اندیشمندان واقع بین جهان نیز ـ در این عقیده و مرام باهم
شریک اند.
منابع و مآخذ
۱- هانرى، کربن، تاریخ فلسفه اسلامى، ترجمه اسدالله مبشرى.
۲- کتاب مقدس٬ ترجمه تفسیری شامل عهد عتیق و عهد جدید .
۳- امینی ٬ ابراهیم (۱۳۵۲)٬دادگستر جهان٬ تهران ٬دارلفکر ٬چاپ چهارم .
۴-ابطحی٬سید حسن(۱۳۷۶)٬مصلح آخر الزمان٬ تهران٬بطحاء٬ چاپ نمونه .
۵-المفید٬محمد بن محمد بن النعمان٬الارشاد٬قم ٬بصیرتی.
۶- خسرو شاهی ٬ سید هادی٬(۱۳۶۱)مصلح جهانی و مهدی موعود از دیدگاه اهل سنت ٬ اطلاعات .
۷-سید قطب ٬(۱۳۵۸)٬ترجمه سید هادیخسرو شاهی ومحمد گرامی٬عدالت اجتماعی در اسلام٬قم٬دارالفکر٬چاپ پانزدهم.
۸-علی اکبری سامانی٬وجیهه٬(۱۳۸۳)٬ماهنامه پیشگامان٬تهران٬سازمان بسیج دانش آموزی .شماره مهر ماه.
۹-قمی٬شیخ عباس٬(۱۳۷۷)٬ ترجمه حجه السلام موسوی کلانتری دامغانی٬مفاتیح الجنان٬گیلان٬شهریور ٬چاپ دوم.
۱۰-مجلسی٬علامه محمد باقر٬(۱۴۰۳ه.ق)٬بحار الانوار ٬بیروت ٬ موسسه الوفاء.
۱۱-مجلسی ٬ علامه ٬(۱۳۶۱) ترجمه علی دوانی٬ مهدی موعود٬ جلد ۱۳ بحار الانوار ٬ دارلکتب الاسلامیه٬ چاپ بیستم.
۱۲-محمدی٬اشتهاردی٬(۱۳۷۵)٬ یک مناظره جالب و خواندنی٬قم علامه٬چاپ سوم.
11