مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی


موضوع:
مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی
دانشگاه پیام نور مشهد

تهیه کننده:
مهری نمکین

استاد راهنما:
آقای دکتر ابراهیم زاده

زمستان 87

مقدمه:
این تحقیق تحت عنوان بررسی مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی را در دانشگاه مورد بررسی قرار می دهد با توجه به اینکه ارتباطات بین فردی دانش آموزان در یادگیریشان نقش بسزایی دارد پس به دنبال یادگیری موثرتر آنها با توجه به حضور و عدم حضور فرد در کلاس ها می پردازیم و تاثیرات و مزایا و معایبی که با توجه به فعالیتهای که در هر کدام از این کلاسها می تواند صورت بگیرد بررسی می کنیم.
ارتباط به معانی گفته می شود که طی آن می توانیم اهداف و مقاصد خود را به دیگران منتقل کنیم و در مقابل بتوانیم اهداف و مقاصد دیگران را درک کنیم. فرایند ارتباط نقش ویژه ای در امور آموزش دارد و از طریق یادگیری، تدریس و مدیریت صورت می گیرد در آموزش مجازی برای انجام آنها و به کاربردن آن در کلاس درس به ابزارها و وسایلی نیاز دارد که در آن دانش آموزان حضور فیزیکی ندارد و بیشتر از طریق ارتباطات اینترنتی با هم رابطه دارد و در این آموزش ارتباطات فردی به صورت موثر صورت نمی گیرد ولی در کلاس های حضوری دانش آموز با معلم رابطه متقابل دارد و در این آموزش به غیر از تدریس عوامل دیگری در یادگیری دانش آموزان موثر است.

بیان مسئله:
درک معنی و مفهوم روابط انسانی وابسته به شناخت عوامل یا شاخص های بوجود آورنده آن می باشد شاخص ها یا عواملی که نشان دهنده وجود و به وجود آورنده روابط در سازمانها و به ویژه محیطهای آموزشی است بسیار گوناگون و متنوع می باشد . اهم این شاخص ها شامل درک نیازها و استعدادها، درک تفاوتهای فردی، مشکل شناسی، شناخت و احترام به شخصیت دیگران، درک موقعیت فرد، بیان عواطف و احساسات و توان برقراری ارتباط که یکی از شاخص های مهم روابط انسانی می باشد بستگی دارد. ارتباط به عنوان فرایندی تعریف می شود که طی آن می توانیم اهداف و مقاصد خود را به دیگران منتقل دهیم و در مقابل، اهداف و مقاصد دیگران را نیز درک کنیم. فرایند ارتباط نقش ویژه ای در امور آموزشی دارد و از طریق یادگیری، تدریس و مدیریت صورت می گیرد.
تحقیقات انجام شده نشان می دهد که آموزش مجازی ویژگیهای را حفظ کرده است، انجام تکالیف مشترک، مشارکت در بحثهای گروهی، و ابراز نظر به مسائل طرح شده از جمله این فعالیتهای مشترک است که زمینه ارتباط موثر در این نوع آموزش را به شرط رعایت پیش نیازها و زیر ساخت های لازم مهیا می سازد در این فرایند هر فرد هم تحت تاثیر دیگران خواهد بود و هم بر دیگران تاثیر خواهد گذاشت و یادگیری از طریق همیاری افراد ثبت نام شده در یک درس صورت می گیرد این پژوهش در همین راستا صورت می گیرد. بی تردید طرح و شروع عملیات آموزش مجازی در سطوح مختلف تحصیلی بویژه از دوره متوسط تا عالی و آموزشهای مداوم، اثرات چشمگیری بر مدیریت آموزشی خواهد گذارد.
دلایل انگیزه ای انتخاب موضوع
دلایل و انگیزه ای که در انتخاب این موضوع می تواند دخیل باشد: نحوه ارتباط بین فردی دانشجویان در کلاسهای حضوری و مجازی و بررسی میزان یادگیری دانشجویان در هر دو کلاس و همچنین به بررسی ویژگیهای مطالب که در این دو نوع کلاس مبادله می شود و وظایفی و ارتباطات بین فردی که در کلاسهای مجازی و حضوری وجود دارد و مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی از دلایل انتخاب می باشد.
ضرورت و اهمیت پژوهش:
مدیر با تجربه و آشنا با مسائل تربیتی، خود را بی نیاز از آشنایی با چگونگی فرایندهای ارتباطی نمی داند زیرا ایجاد شرایط مطلوب آموزشی در آموزشگاه بدون فراهم کردن زمین های ارتباطی موثر امکان پذیر نخواهد بود. در واقع مدیر خوب باید بتواند پیامدهای خود را به بهترین نحو برای تغییر، کنترل و هدایت فعالیتهای آموزشی ارسال نماید. کلاسهای درس آموزش مجازی یک محیط یاددهی یادگیری در محدوده یک سیستم ارتباطات اینترنتی می باشد که در قالب یک محیط تدریس، یک سری ابزار، مزیتها و محدودیتهای ارتباطی را مهیا می سازد. که برای استفاده استاد جهت انتقال مواد دوره، و ساختن تجارب فراگیری آماده می باشد. درست همان گونه که کلاسهای درس در آموزش سنتی با تخته سیاه و میزهایشان این محیط تدریس را با محدودیتهای و مزیتهای ارتباطی خاص ایجاد می نمایند. شناخت محدودیتها و مزیتهای ارتباطی بالقوه این دو نوع محیط تدریس به همراه خلاقیت استاد و دانشجو، عامل حیات بخشیدن به آنها می باشد. با توجه به اینکه در روابط با چگونگی ارتباطات آموزشی در آموزش مجازی در کشور ما تاکنون تحقیقی صورت نپذیرفته است، پرسشهای بسیاری در مورد این نوع ارتباط و تشابه و تفاوتهای احتمالی آن در رابطه با آموزش حضوری مطرح است، که از طریق پژوهش به بهترین روش می توان به آنها پاسخ داد.
هدف پژوهش
هدف اصلی:
مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری
هدف فرعی:
1. مقایسه وظایف بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری
2. مقایسه فعالیتهای گروهی در کلاسهای مجازی و حضوری
3. مقایسه ویژگی های مطالب مبادله شده در کلاسهای مجازی و حضوری
4. مقایسه موانع ارتباطی در کلاسهای مجازی و حضوری
سوالات پژوهش:
سوالات اصلی:
ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری چگونه اند؟
سوالات فرعی:
1. وظایف بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری چگونه اند؟
2. فرصت فعالیتها و گروهی در کلاسهای مجازی و حضوری چقدر است؟
3. موانع ارتباطی در کلاسهای مجازی و حضوری کدامند؟
4. ویژگی های مطالب مبادله شده در کلاسهای مجازی و حضوری کدامند؟
بیان فرضیه های تحقیق
– میزان یادگیری در کلاسهای حضوری با توجه به نوع ارتباطات فردی بیشتر و بهتر از میزان یادگیری در کلاسهای مجازی می باشد.
– ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری بیشتر از ارتباطات فردی در کلاسهای مجازی است.
– بین ارتباطات بین فردی در کلاس های حضوری و انگیزه دانشجویان رابطه وجود دارد.
بیان توصیف دقیق متغیرهای دخیل در مساله:
در این تحقیق که موضوع آن پیرامون مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور، بررسی می شود
متغیر مستقل: کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه می باشد.
متغیر وابسته: مقایسه ارتباطات بین فردی می باشد.

تعریف اصطلاحات و مفاهیم کلیدی:
مدیر آموزشی: فردی است که مسئولیت اداره فعالیت های آموزشی عده ای را به عهده دارد. اعم از معلم، مدیر مدرسه، مدیر کل آموزش و پرورش، رئیس دانشگاه.
آموزش گر مجازی: در این تحقیق منظور از آموزشگر مجازی استادی می باشد که مسئولیت کلاسهای درس که به صورت مجازی در دانشگاه برگزار می گردد را دارد و ارتباطش با فراگیران از راه دور و بر پایه رسانه الکترونیکی انجام می شود.
فراگیر مجازی: در این تحقیق منظور از فراگیر مجازی می باشد که در کلاسهای آموزش مجازی ثبت نام نموده و ارتباطش با آموزشگر و سایر فراگیران از راه دور بر پایه رسانه الکترونیکی امکان پذیر است.
کلاس مجازی: یک موقعیت یاددهی- یادگیری در محدوده یک سیستم ارتباطات اینترنتی می باشد که در آموزشگر و فراگیران حضور فیزیکی نداشته و فاقد ارتباطات رودررو بوده، کلاس مجازی فاقد بعد مکان می باشد ولی دربرگیرنده بعد زمان می باشد در این تحقیق منظور از کلاس مجازی محیط الکترونیکی ارتباطات همزمان (دانشجو- دانشجو و استاد- دانشجو) از طریق رسانه ارتباطی می باشد.
موانع ارتباطی: هر عامل اخلال کننده ای که مانع برقراری ارتباط مطلوب می شود.
بازخورد ارتباطی: واکنش یا عکس العملی است که گیرنده پیام پس از تفسیر و ارزیابی پیام براساس دریافت و تفسیر تعمیم و درک فکر فرستنده پیام از خودشان می دهد و مجددا دریافت خود را به صورت پیام به فرستنده ارسال می کند.
بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق
در حال حاضر حدود دو سال و نیم از پذیرش دانشجویان در دوره های مجازی دانشگاه ها می گذرد و مسئولان پس از گذشت این مدت و استقبال گسترده متقاضیان در کشور به این نتیجه رسیده اند که با تدوین آیین نامه ای جدید اقدام به سازماندهی پذیرش دانشجو در دوره های مجازی کنند.
رجبعلی برزویی مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی و دبیر شورای گسترش در خصوص تعداد دانشگاه های مجازی در کشور می گوید: در حال حاضر دانشگاه های "شیراز، علم و صنعت، امیر کبیر و خواجه نصیر" مجریان تحصیل به روش مجازی در کشور هستند.
اکنون 10 رشته در دوره کارشناسی تدریس می شود که شامل رشته های حقوق، زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه شیراز و علوم حدیث در دانشگاه غیر انتفاعی علوم و حدیث است. دوره کارشناسی رشته های مهندسی صنایع و مهندسی کامپیوتر نیز در دانشگاه صنعتی خواجه نصیر تدریس می شود.
در دوره کارشناسی ارشد نیز پنج رشته تدریس می شود که مهندس فناوری اطلاعات و حقوق در دانشگاه شیراز و معماری کامپیوتر. مخابرات و مهندسی فناوری اطلاعات و دانشگاه صنعتی امیر کبیر تدریس می شود.

چهارچوب تئوریکی تحقیق
چهارچوبی اصلی که برای این تحقیق انتخاب شده است. شامل مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور مشهد می باشد.
هر تحقیقی از 3 یا 4 فصل تشکیل می شود که این تحقیق نیز از این قاعده پیروی کرده است. در این تحقیق اول مقدمه ای در مورد این موضوع ارائه شده است.
همچنین به تهیه پرسشنامه ای برای بدست آوردن داده ها تهیه شده و در آخر هم به بیان نتایج و پیشنهادات کلی در مورد این ارائه شده است.
روش تحقیق: نظر به اینکه در تحقیقات توصیفی پژوهشگر سعی می کند تا آنچه را که هست بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عین از موقعیت بگیرد.
تحقیق حاضر از جمله تحقیقات توصیفی از نوع زمینه یابی می باشد و با توجه به اینکه نتایج این تحقیق می تواند راهنمایی عمل مدیران در انجام وظیفه خطیر نظارت و راهنمایی از سوی آنان باشد و نیز هدایتگر آموزشگران در بهبود مدیریت کلاسی، از نظر هدف جزء پژوهش های کاربردی محسوب می شود.
جامعه، نمونه آماری: از آنجا که تنها 3 درس (متون اسلامی، تاریخ اسلام و فیزیک) در نیم سال تحصیلی 82-83 به هر دو شکل حضوری و مجازی توسط اساتیدی مشترک در دانشگاه پیام نور ارائه گردیده اند، جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشجویان می باشد که در این دروس در نیم سال مذکور ثبت نام نموده اند، چون این تعداد کلا شامل 416 نفر دانشجو می باشد تمامی این نفرات به صورت سرشماری به عنوان نمونه پژوهش در نظر گرفته شده اند.
ابزار گردآوری داده ها: برای گردآوری اطلاعات مربوط به ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری از پرسشنامه محقق ساخته ارتباطات بین فردی که در برگیرنده پنج مولفه (وظایف بین فردی، فرصت فعالیتهای گروهی، ویژگی های مطالب مبادله شده، موانع ارتباطی و بازخورد ارتباطی) می باشد استفاده گردیده است.
روش تجزیه و تحلیل داده ها: با توجه به اینکه در این پژوهش امکان سرشماری اعضای جامعه وجود دارد و دسترسی به تمام افراد برای جمع آوری داده های مورد نیاز امکان پذیر است یا به عبارت دیگر نمونه آماری همان جامعه مورد بررسی است، لذا تجزیه و تحلیل توصیفی در مورد داده های این تحقیق به کار گرفته شده است. در این نوع تجزیه و تحلیل، پژوهشگر داده های جمع آوری شده را با استفاده از شاخص های آمار توصیفی، خلاصه و طبقه بندی می کند به عبارت دیگر، در تجزیه و تحلیل توصیفی، پژوهشگر ابتداد داده های جمع آوری شده را از طریق تهیه و تنظیم جدول توزیع فراوانی خلاصه می کند و سپس به کمک نمودار آنها را به نمایش می دهد و سرانجام با استفاده از سایر شاخص های آمار توصیفی آنها را توصیف می کند. معروفترین و در عین حال پر مصرف ترین شاخص های آمار توصیفی عبارتنداز: میانگین، میانه، انحراف استاندارد و واریانس.

محدودیتهای تحقیق:
1. به هنگام گردآوری اطلاعات و اجرای پرسشنامه دسترسی به دانشجویان کلاسهای مجازی به سختی امکان پذیر است
2. به دلیل تازگی موضوع هماز لحاظ علمی و هم از لحاظ حوزه و قلمرو کاری پژوهش، تلاش محقق برای گردآوری تحقیقات مشابه در پایان نامه های داخلی و یا سازمانهای ذیربط حتی با مکاتباتی که صورت گرفت نیز بی نتیجه ماند
3. به دلیل محدودیت های زمانی؛ در این تحقیق تنها از پرسشنامه جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است و از سایر روشها از جمله مصاحبه، مشاهده، …… استفاده نشده است.
گزارش نهایی تحقیق
این تحقیق با هدف مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور مشهد انجام شده است.
از آنجا که تنها 3 درس (متون اسلامی، تاریخ اسلام و فیزیک) بر هر دو شکل حضوری و مجازی توسط اساتیدی مشترک در دانشگاه پیام نور ارائه گردیده اند جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان می باشد که در این دروس در نیم سال مذکور ثبت نام نموده اند همچنین در این تحقیق از روش تحقیقات توصیفی استفاده شده است. و برای سنجش آزمودنیها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده است.

بیان نتایج
نتایجی که از بررسی تحقیقاتی پیرامون این موضوع بدست آمده شامل موارد زیر می باشد.
1. معمولا کسانی که در کلاسهای حضوری با توجه به نوع ارتباطات فردی شرکت داشتند میزان یادگیریشان نسبت به کسانی که در کلاسهای مجازی بودند بیشتر و بهتر می باشد.
2. ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری انگیزه دانشجویان را برای یادگیری افزایش می دهد.
3. چون در آموزشهای مجازی دانشجو به اینترنت وصل می شود تمام بخش های درس خوانده شده توسط این سیستم ثبت می شود استاد بهتر می تواند ببیند که دانشجو تا کدام قسمت درس را خوانده و در چه ساعت هایی مراجعه کرده است.
پیشنهادهای کاربردی:
1. تجهیز سیستم آموزشی دانشگاه به سخت افزارها و نرم افزارهای مورد نیاز برای انجام موفقیت آمیز دوره های آموزش مجازی
2. اجرای کارگاههای آموزشی برای آشنا ساختن اساتید با ماهیت آموزش مجازی و تلاش برای علاقه مند کردن آنها به این نوع آموزش
3. تعیین سیستم تخصصی ویژه ای که مسئول رسیدگی به نیازهای اساتید در حین برگزاری این دوره ها باشند
4. فراهم نمودن بهره گیری کلاسهای مجازی از فن آوری های صوتی و تصویری
5. توجه دانشجویان و آشنا سازی آنان با خصوصیات منحصر به فرد این آموزش و نحوه فعالیتهای کلاسی آن پیش از انتخاب واحد یا شروع درس.
پیشنهادهایی برای پژوهش بعدی:
1. مقایسه روشها و فنون تدریس به کار گرفته شده در کلاسهای مجازی و حضوری
2. مقایسه پیش نیازهای برگزاری کلاسهای مجازی و حضوری
3. بررسی میزان آمادگی دانشگاه جهت اجرای دوره های آموزش مجازی
4. بررسی میزان علاقه مندی دانشجویان و اساتید برای حضور در دوره های آموزش مجازی
5. بررسی تاثیر اجرای آموزش مجازی بر روابط انسانی موجود در کلاس های درس.

فهرست منابع و ماخذ
1. صدری، طباطبائی، محمدرضا، امکان بخش کاربرد و آموزش از راه دور برای مدیران کانون های فرهنگی مساجد.
2. زمانی، غلامحسین، مقدسی، شهرام (زمستان 1376) آموزش از راه دور رهیافتی در نظام آموزش کارکنان
3. شامانی، اسد (1377)، ارزشیابی آموزش ضمن خدمت از دیدگاه کارکنان ترویج سازمان کشاورزی.

13