مقاله تدریس در مقطع ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی


در رشته علوم تربیتی – آموزش و پروش کودکان کمتوان
موضوع:
تدریس در مقطع ابتدایی
( دانش آموزان کمتوان ذهنی )
استاد راهنما:

کارورز:

معنا و مفهوم عقب ماندگی ذهنی
تاریخ تمدن ، سابقه تلاش انسان است در غلبه در تقاضای محیطی که در آن زندگی میکند. در فرهنگهای مختلف، افرادی که نمیتوانند به نحویس مطلوب خود را با تقاضاهای محیطی_فرهنگی خود سازگار نمایند، از نظر دیگران با تعاریف و ویژگیهای خاصی به عنوان درمانده، ضعیف، ناتوان، عقب افتاده و… ناشناخته میشوند . در طول تاریخ، سیر نگرش عموم نسبت به عقب ماندگی ذهنی و افراد عقب مانده در جهت مثبت و سازنده تر در تغییر بوده است.
گروهی از مردم استنباط نادرستی از عقب ماندگی داشته و تصور مینمودهاند که عقبماندگی همانند یک مرض یا بیماری مسری بوده و میتواند از فردی به فرد دیگر سرایت نماید یا مانند سل و آبله و سرخجه در میان کودکان قابل انتقال است، با این فرق که بیماری ذهنی طولانیتر و سختتر است.
عدهای نیز بر این عقیده بودهاند که عقب ماندگی ذهن همان بیماری روانی یا دیوانگی است. متاسفانه چنین برداشتهای غلط و تصورات نادرست، هنوز بعضی اوقات حتی در میان افراد تحصیلکرده نیز به چشم می خورد.
در حقیقت باید توجه داشت که عقب ماندگی ذهنی همانند مرض یا بیماری نیستو کودکان و بزرگسالان هرگز به واسطه مجاورت و همنشینی با افراد عقب مانده ذهنی دچار عقب ماندگی ذهنی نمی شوند. خوشبختانه برخی از صاحبنظران از دیرباز بدین امر توجه داشتهاند، به عنوان نمونه می توان از تلاشهای ارزنده اسکونیرول پزشک فرانسوی نام برد. او در کتابی که در سال 1838 منتشر نمود، برای اولین بار صریحاً بدین مسئله توجه کرده و گروه افراد عقب مانده ذهنی را از بیماران روانی و مجانین متمایز و اشارهای به درجات مختلف عقب ماندگی ذهنی می نماید.
در واقع عقب ماندگی یک وضعیت و شرایط خاص ذهنی است که به علت شرایط و دلایل گوناگونی پدید می آید. البته عقب ماندگی ذهنی ممکن است در اثر یک بیماری ، عفونت یا ویروس به وجود آید، اما شرایط یا وضعیت به وجود آمده ( عقب ماندگی ذهنی ) قابل سرایت به دیگری نیست. عقب ماندگی ذهنی را می توان به دست یا پایی تشبیه کرد که خوب کار نمی کند. علت آن نیز ممکن است قبل از تولد ، مادرزادی و در چگونگی تشکیل نطفه یا به علت مشکلات و نارسایی های دوران بارداری باشد یا اینکه بر اثر مشکلات که نوزاد به هنگام تولد با آن مواجه بوده است یا به دلیل بروز ضایعات، حوادث و تصادفات در دوران زندگی کودک عارض گردد.
عقب ماندگی ذهنی شرایطی است که اساساً بر ضعف توانایی عمومی و نقصان رشد هوش دلالت دارد.
اهداف آموزشی و ویژگی های کودکان عقب مانده ذهنی
با این نگرش حقیقت بینانه که کودک عقب مانده ذهنی اول یک کودک است و بعد کودکی است با عقب ماندگی ذهنی، در واقع اهداف آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی نمی تواند تفاوتی با هدفهای کلی آموزش و پرورش عادی داشته باشد، زیرا هدف عبارت است از شکوفایی حداکثر تواناییها و استعدادها، تزکیه و تعلیم و تربیت و در نهایت، هدف غایی از دیدگاه مکتب اسلام به " فلاح " رسیدن انسانهاست.
به عبارت دیگر، هدفمندی و جهت گیری تمامی برنامههای آموزشی لاجرم باید به گونهای باشد که انسانها را در طریق حق و هدایت و نیل به فلاح تربیت نماید. از این روشها تفاوتی که اهداف تربیتی کودکان عقب مانده ذهنی با اهداف عمومی تعلیم و تربیت دارد، در مورد تاکید و اهمیت فوق العاده حصول این هدفها در رابطه با کودکان عقب مانده ذهنی است.
اهم این هدفها به شرح زیر است:

هدفهای عمومی تعلیم و تربیت کودکان عادی و استثنایی
1 – رسیدن به خود آگاهی و شناخت
خودآگاهی و خودشناسی از جمله هدفهای آموزش و پرورش بوده و اولیا و مربیان کودکان استثنایی به ویژه کودکان عقب مانده، نقش و رسالت سنگینی را بر دوش دارند . خودآگاهی و خودشناسی، خمیره اساسی سازگاهی عاطفی و اجتماعی، پذیرش مسئولیتها، شکوفایی حداکثر تواناییها و استعدادها و حرکت به سوی رستگاری و کمال است . روشها و شیوههای نیل به این هدف در کلاسهای دانش آموزان آهسته گام در سنین مختلف بسیار حساس و ظریف و در عین حال مهم و خطیر بوده و در شکل گیری باز خوردهای ایجاد علایق و انگیزههای مطلوب و حرکت آفرین نقش به سزایی دارد.
2 – سازگاری اجتماعی و برتر از نمودن روابط مفید و موثر با دیگران
توفیق در زندگی اجتماعی، پذیرش مسئولیتهای متقابل و حسن ایفای وظایف مربوطه به ویژه انجام صحیح وظایف شغلی و حرفهای ، مستلزم برقراری روابط مفید و موثر مابین افراد می باشد. نقش برنامههای آموزشی کودکان استثنایی به ویژه کودکان آهسته گام در تشریح روابط سازنده و آموزنده بسیار مهم است. در این میان چگونگی برقراری روابط متقابل مطلوب بین کودک آهسته گام و دیگر افراد خانواده و اجتماع، همکلاسیها، مربیان و کارفرمایان ( به ویژه در سنین بزرگسالی ) از اهمیت به سزایی برخوردار است.
اولیا و مربیان کودک آهسته گام که دچار مشکلات چگونگی برقراری ارتباط صحیح می باشد. در تحقق بخشیدن به این هدف که نقش فوق العاده مهمی در زندگی موفق اجتماعی و شغلی افراد آهسته گام دارد، رسالت و وظایف بسیار مهمی بر عهده دارند.
3 – رسیدن به شایستگی شغلی و کفایت اقتصادی
یکی از مهمترین جنبههای آموزشی کودکان استثنایی به ویژه کودکان و نوجوانان آهسته گام، توجه به بعد عملی و تجربی برنامههای آموزشی است. اگر چه تا آنجا که مقدور است باید دروس اصلی و مهارتهای اساسی و کاربردی خواندن و نوشتن به کودکان آهسته گام آموخته شود، اما با توجه به محدودیت ذهنی آنها، لزوم گرایش برنامه های آموزشی به طرف آموزش مهارتهای شغلی و حرفهای کاری است بسیاری ضروری. توانایی احراز یک شغل مناسب و نیل به خودکفایی اقتصادی و داشتن زندگی غیراتکایی برای دانش آموزان آهسته گام که تا پایان سنین دبیرستانی در مدارس ویژه آموزش در طرح و تنظیم برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام از همان ابتدا ملحوظ باشد.
4 – پذیرش مسئولیت اجتماعی
احساس مسئولیت و ایفای وظایف ناشی از آن، قدم اولیه زندگی اجتماعی است. اولیا و مربیان کودکان آهسته گام می بایستی علی رغم نارساییهای ذهنی کودکان، آنان را به مسئولیتهای مختلف فردی و اجتماعی خود آگاه نمایند. از همان ابتدای سنین کودکستانی و دبستانی، کودکان آهسته گام باید یا دیگرند که چگونه در خانواده، کلاس و مدرسه و اجتماع فردی مفید و موثر و شریک در کارها و مسئولیتهای همگانی باشند در واقع ، در اینجا مراد ما داشتن توقع و انتظار فوق العاده و غیر ممکن از افراد عقب مانده که دارای محدودیت ذهنیاند، نیست و خداوند نیز انسانها را به قدر توان وسعشان مسئول می داند، از انسانها با توجه به قابلیتها و تواناییها که خود اعطا نموده است مسئولیت می خواهد. لذا ضمن آنکه با ملاحظه عقب ماندگی و محدودیت ذهنی این افراد انتظار پذیرش تمام مسئولیتها را از آنان نداریم، باید به تناسب تواناییهای ذهنی و جسمی ایشان، از آنها مسئولیت خواست. شروع مدرسه، آغاز اولین تجارب اجتماعی و جدی کودکان عقب مانده بوده و بیداری حس مسئولیتهای اجتماعی حتی در ساده ترین تعریف خود عینیت پیدا می کند.

ویژگیهای عمومی دانش آموزان آهسته گام
هدفها و برنامه های دانش آموزان، آهسته گام آموزش پذیر، اساساً مانند افراد عادی است. آهسته گامان آموزش پذیر مانند سایر همسالان خود باید به حد اعلا و به نحوی مطلوب از برنامه آموزش و پرورش بهره مند گردند. باید از حداکثر تواناییهای خود استفاده نموده و در جهت تامین نیازهای خود و انتظارات معقول جامعه به کفایت لازم برسند. برنامه های آموزش باید به نحوی باشد که این قبیل دانش آموزان بتوانند به سهولت خود را تطبیق نموده و از روابط مفید و موثر انسانی و اجتماعی برخوردار شوند.
برنامه آموزشی افراد آهسته گام یا آموزش پذیر بایدبه نحوی تدوین گردد که تمامی برنامه و روشهای معمول تحقق هدفهای زیر را که از اولویت و ضرورت خاصی برخوردارند مقدور وسیله نماید:
1. سازگاری شخصی یا عاطفی
2. سازگاری اجتماعی
3. سازگاری و شایستگی شغلی و کفایت اقتصادی
به طور کلی سازگاری و تعادل عاطفی دانش آموز آهسته گام، در تحقق دیگر هدفهای آموزشی مهم بوده و از ضرورت فوق العادهای برخوردار است. بدین دلیل که لازمه سازگاری اجتماعی و کفایت و شایستگی شغلی حرفهای در درجه اول سازگاری شخصی و یا عاطفی است، زیرا تا زمانی که فردی از سلامت عاطفی و سازگاری اجتماعی برخوردار نباشد، نمی تواند با دیگر افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با او هستند، روابط مفید و موثری برقرار نماید از جمله کوششها در نیل به این هدف، تدبیر و فراهم آوردن فرصتها و فعالیتهایی است که دانش آموزان به طور کاملاً فعال و ثمر بخشی در آن شرکت داشته باشند به طوری که به خوبی احساس نمایند که وجود و حضور و تلاش آنان مفید و با ارزش است.
مربیان و معلمان باید فرصتها و فعالیتها را به نحوی طرح ریزی و تدبر نمایند که موفقیت متعادل و مطلوب برای دانش آموزان عقب مانده یا برنامه ها و فعالیتهای غیر ضروری و غیر مفید که بیشتر جنبه سرگرمی و وقت گذرانی دارد حتی الامکان باید اجتناب نمایند. در اینجا تذکر این نکته ضروری است که تحقق بخشیدن به چنین برنامه های مدیرانه که دار آن سازگاری عاطفی و اجتماعی مقدم بر تحصیل مهارتهای علمی است، در کلاسها و مدارس عادی بسیار مشکل و یا چندان امکان پذیر نیست.
گرچه معمولاً اهداف آموزشی مدارس به نحوی به سازگاری و شکوفایی استعدادها و تواناییها استوار است، اما تاکید عمده در مدارس عادی و کلاسهای درس، ویژه در کلاس اول دبستان، بیشتر بر آموزش و تحصیل مهارتهای علمی استوار است. این مهمترین تفاوت و اختلاف اساسی بابرنامه آموزشی و پرورشی افراد آهسته گام است. چنانچه معلم در زمینه مذکور سعی نماید به کودک آهسته گام نیز مانند سایر همسالان او آموزش دوره، کودک در اینجا چارهای جز نگاه کردن و توجه به دیگر همسالان و همکلاسان و مقایسه خود با آنان نداشته و دچار احساس شکست و ناامیدیو یاس خواهد شد و بالطبع رفتار او نیزمتاثر از چنین حالات و شرایط عاطفی و اجتماعی خواهد بود. دانش آموز دیر آموز یا آهسته گام اگر نتواند رضایت و توجه معلم را در مورد مهارتهای درسی جلب کند، ناگزیر سعی خواهد نمود که در زمینه دیگری که او توانایی بیشتر دارد فعالیت نموده و توجه همکلاسان و همسالان خود را جلب نماید. توجهی که تحصیل آن مسلماً از نظر اجتماعی و کلاس درس نامطلوب دانش آموزی که بر خلاف نظر کلاس و معلم است موجب تشویق و تقویت چنین رفتار نامطلوب خواهند شد.
دانش آموزان آهسته گام با رفتار نامطلوب به دنیا نیامدهاند، بلکه غالباً چنین رفتار نامطلوبی به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از شرایط اجتماعی، انتظارات و توقعات نامناسب اولیا و مربیان است. اصولاً تشکیل مدرسه و کلاس استثنایی برای پرهیز از همین عوامل و شرایط و فراهم آوردن زمینههای صحیح رشد عاطفی و شکل گیری رفتار مطلوب که لازمه موفقیت در دیگر زمینه های آموزشی و شغلی است می باشد.
هدف نهایی از سازگاری اجتماعی عقب ماندگی ذهنی داشتن کفایت و توان زندگی اجتماعی در جامعه است. تحقق این هدف صرفاً با آموزش علوم اجتماعی مقدور نخواهد بود، بلکه لازم است به دانش آموزان با توجه به رشد ذهنی و توانایی سازگاری، آنان آموزش داده و به تناسب تجارب مختلف، رفتار و فعالیتهای اجتماعی را فراهم آورد. در واقع باید جنبههای عملی آموزش شغلی و حرفهای گردد. هر قدر عقب ماندگی بیشتر باشد، می بایست آموزش حرفهای و شغلی در سطوح ساده تر و یکنواخت تر انجام گیرد.
تحقق یکی دیگر از هدفهای آموزشی افراد آهسته گام آموزش پذیر یعنی کفایت اقتصادی بیشتر ، بستگی به سازگاری شخصی و اجتماعی آنان دارد.
در این زمینه تحقیقات و مطالعاتی که به عمل آمده بیانگر این است که در غالب موارد بیکاری افراد آهسته گام آمورش پذیر، بیشتر به دلیل عدم سازگاری شخصی و اجتماعی است تا نقصان رشد ذهنی. آنان نیاز به تشویق و راهنمایی بیشتر دارند . تحصیل تجارب و مهارتهای شغلی و حرفهای جهت خودکفایی اقتصادی قبل از سازگاری اجتماعی و برخورداری از سلامت عاطفی و روابط مفید و موثر و معشوق در محیط کار بسیار دشوار خواهد بود. البته آموزش تجارب و مهارتهای شغلی و حرفهای می بایست با تنظیم برنامهای معین و متناسب با رشد جسمی و ذهنی فرد آموزش پذیر باشد. بدیهی است در مراحل اولیه و کلاسهای دوره اول ابتدایی از جمله برنامه های درسی آموزش مهارتهای مقدماتی و ساده خواهد بود که دانستن آنها ضروری است و آموزش رسمی مهارتهای حرفهای و شغلی مستلزم تحصیل قبلی آنهاست.
تحقق اهداف و برنامههای فوق همواره توام بوده و در برنامه ریزی های آموزشی می بایست به طور هماهنگ به آنها توجه داشت.
اصول آموزش و توانبخشی کودکان و نوجوانان آهسته گام
اساساً باید توجه داشت که فرایند یادگیری امری نیست که به خودی خود در فردی که هنوز آمادگی یادگیری را به معنای اخص آن ندارد به وقوع بپیوندد. آمادگی لازم برای حضور موثر و فعال در امر یادگیری ، مستلزم شرایط و عوامل مختلفی است.
عوامل موثر در یادگیری کودکان آهسته گام
1 – رشد بدنی و ذهنی
کودک تا زمانی که به اندازه کافی رشد نکرده باشد، نمی تواند بایستد، راه برود ، بدود، لی لی کند، و دیگر فعالیتهای حسی و حرکتی از خود نشان بدهد. تا زمانی که از نظر ذهنی رشد کافی نداشته باشد، نمی توان موفقیتی در درک مفاهیم ذهنی و انتزاعی از او انتظار داشت. به همین دلیل، برای کودکانی که از نظر بهره هوشی عادی یا طبیعی ( 100 – Ia ) می باشند. آغاز این قبیل فعالیتهای ذهنی، خواندن و نوشتن و حساب کردن بعد از پایان شش سالگی توصیه گردیده است. به عبارت دیگر، میزان و چگونگی رشد بدنی و ذهنی کودک از اساسی ترین عوامل یادگیری محسوب می گردد، و برای آنکه برنامه های آموزشی منجر به یادگیری موثر گردد، در جداول، باید متناسب با شرایط جسمی و ذهنی کودک باشد. متناسب بودن برنامههای آموزشی با ویژگی های بدنی و ذهنی کودکان آهسته گام ، امری است مهم و اجتناب ناپذیر.
2 – رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی
چگونگی رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی کودک نقش مهمی در برقراری ارتباط با دیگران به ویژه مربیان داشته و از عوامل موثر در یادگیری محسوب می شود. کودک، علی رغم اینکه از نظر جسمی و ذهنی رشد کافی را داشته باشد، ولی چنانچه دچار اختلالات عاطفی و هیجانی بوده و در سازگاری با محیط با مشکل روبرو باشد نمی تواند در امر یادگیری مواد آموزشی چندان توفیقی کسب نماید . به عنوان مثال کودکی که در هفت سالگی با توجه به اینکه از جهات جسمی و ذهنی طبیعی است و در کلاس اول دبستان پذیرفته شده است، اما به عللی از نظر عاطفی و رفتاری سازی نایافته است ، نمی تواند تحمل محیط جدید را که با خانوادهاش تفاوت دارد بنماید، لذا به سبب بی قراری فریادها و جیغ زدنهای مداوم و … تا در نخواهد بود که با تمرکز حواس شرایطی ، در مورد آن دسته از شاگردانی که دچار ناسازگاری های عاطفی و اجتماعی هستند، برنامه های بدون اصلاح و تغییر تدریجی رفتارهای نامطلوب مهمترین بخش از برنامه های مدرسه بوده و آموزش موارد درسی مثل خواندن و حساب و غیره در درجه دوم اهمیت قرار خواهد داشت.
3 – آمادگی قبلی یا دارابودن زمینه و مهارتهای پیش نیاز
دانش آموز برای آنکه بتواند نقش موثری در یادگیری داشته با موفقیت از برنامه های آموزشی بهره ببرد، می بایست در زمینه مربوطه آمادگی لازم را داشته و قبلاً مهارتهای مقدماتی و پیش نیاز آن برنامه آموزشی را که ارائه می شود کسب کرده باشد. به عنوان مثال، کودک برای آنکه لی لی کردن، را بیاموزد ، لازمهاش آن است که قبلاً دویدن را یاد گرفته باشد، طبیعی است برای کسب مهارت دومین نیز کودک باید قبلاً موفقیت کامل در راه رفتن، را کسب نموده باشد و …
در زمینه آموزشهای مختلف درسی نیز مسئله به همین نحو است، مثلاً دانش آموز برای آنکه، تقسیم کردن، را یاد بگیرد، باید قبلاً " ضرب کردن " را به خوبی آموخته باشد و قبلاً می بایست از عهده " جمع کردن " به خوبی فائق آمده باشد.
یکی از وظایف خطیر مربیان کودک عقب مانده ذهنی قبل از تعلیم هر ماده یا برنامه درسی، ارزیابی و تعیین میزان و چگونگی تواناییها و مهارتهای فعلی دانش آموزان است . باید توجه داشت که امر آموزشی به طور منظم و مرتب طرح گردیده و روابط منطقی آنان با فعالیتهای مختلف حفظ گردد. به عبارت دیگر ، آموزش برخی از مهارتهای ساده و مقدماتی می بایست قبل را ارائه مهارتهای نسبتاً کاملتر و پیچیده تر باشد. در اینجا برای تشریح و توجیه ترتیب و توالی برنامه های آموزشی برای دانش آموزان عقب مانده ذهنی به نمونههایی از این شیوه آموزشی اشاره می کنیم. در واقع معلم استثنایی ، نه تنها به روال منطقی برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام در طول دوران تحصیلی ( سنین مدرسه ) آنها توجه کامل دارد، بلکه رعایت چنین روال منظم و منطقی را در برنامه های آموزشی در طول تمام سال تحصیلی ، در برنامه یک ماهه، در یک هفته و حتی در یک روز و یک ساعت آموزشی نیز ضروری می داند.
نمونهای از ترتیب و توالی منظم برنامههای آموزشی
1. آموزش ایستادن باید قبل از راه رفتن باشد، زیرا راه رفتن قابل ادامه نخواهد بود تا وقتی کودک حداقلی از توانایی ایستادن را از خود نشان دهد.
2. پریدن با دو پا قبل از پریدن با یک پا ( لی لی کردن ) ، کودک قادر نخواهد بود به خوبی از خودش مهارت حرکتی لی لی کردن را نشان دهد، مگر آنکه قبلاً در پریدن از خود مهارت، قابل قبولی داده باشد.
3. مهارت دویدن باید قبل از کسب مهارت پریدن به طور متناوب از این پا به آن پا ( لی لی کردن ) صورت گیرد و مهارت حرکتی خود برداشتن و پرش باید بعد از احراز حداقل مهارت در دویدن کسب گردد و غیره.
4. به خاطر سپردن فرم و ترکیب بعضی از اشکال هندسی و بعد ترسیم آنها از روی خود شکل باید قبل از کشیدن یک ربع از حافظه آموزش داده شود.
5. َآموزش ضرب کردن باید قبل از آموزش تقسیم صورت گیرد و قبل از آموزش ضرب کردن باید حتماً کودک جمع و تفریق را به خوبی آموخته باشد.
سرانجام معلم باید یک هماهنگی و ارتباط منظم و منطقی بین برنامه های آموزشی دیروز،امروز و فردای خود حفظ نماید. لازم به تذکر است که هر قدر یادگیری در موضوع به خصوص قوی تر و غنی تر باشد، انتقال این یادگیری در آموزش موضوعات دیگر موثرتر خواهد بود و تعمیم آن نیز ساده ترمی گردد.
4 – علاقه و انگیزه و نگرش مثبت
داشتن علاقه و انگیزه مثبت و سازنده نسبت به درس خواندن و فعالیتهای آموزشی، همواره به عنوان یک عامل مهم در امر یادگیری دخیل است کودک علی رغم اینکه شرایط فوق الذکر ( بندهای 1 تا 3 ) را برای یادگیری باید داشته باشد، تا زمانی که علاقه و انگیزه خاصی برای آموختن و مشارکت فعال در کلاس درس از خودشان نشاند ندهد، نمی تواند چندان موفقیتی در پیشرفت تحصیلی داشته باشد. انگیزه، آن تمایل و کششی است که برای حرکت و نیل به هدفی در فرد بوجود می آید. ایجاد علاقه و انگیزه هر چه قوی تر و پایدارتر در دانش آموزان، به ویژه دانش آموزان آهسته گام که در این زمینه بسیار ضعیفاند، از مسئولیت های مهم اولیا و مربیان است. انگیزهها نقش فوق العادهای در یادگیری دارند، ایجاد علائق و انگیزههای مطلوب در کودکان از دورههای مختلف سنی که لاجرم با در نظرگرفتن تفاوتها و ویژگیهای فردی از جهات گوناگون و با روشهای متنوع تشویق و استفاده از تقویت کنندههای مختلف صورت پذیر است، از مهمترین فعالیتهای معلمین و مربیان دلسوز و متعهد است.
5 – توجه و مشارکت
چگونگی و میزان درک مطالب و مباحث توسط دانش آموز، بستگی به نحوه توجه، دقت و تمرکز حواس او به برنامه آموزشی دارد. فعالیتهای اساسی معلم، جلب و حفظ توجه دانش آموزان به ویژه دانش آموزان عقب مانده ذهنی که دارای دامنه توجه محدودند، به موضوعات مورد بحث می باشد. در این رابطه همان طوری که قبلاً نیز ذکر گردید، معلم ضمن ایجاد تنوع در روشهای تدریس خود برای جلوگیری از خستگی های ذهنی و جسمی شاگردان و جلب توجه و دقت مستمر آنها بهع کلاس درس، از هر گونه تحریکات و محرکات محیطی که از موجبات حواس پرتی و بی توجهی کودکان به درس است پیشگیرهای نماید. یکی دیگر از عوامل موثر در توجه و دقت کودک به موضوع درس و بالطبع توفیق بیشتر او در یادگیری، شرکت فعال او در مباحث مطروحه در کلاس است . هر چقدر ومیزان مشارکت شاگرد در کلاس بیشتر باشد، توجه و میزان یادگیری او افزایش می یابد. مشاکرت فعال در کلاس برای همه کودکان مخصوصاً کودکان آهسته گام امری است کاملاً ضروری مشارکت فعال کودک آهسته گام در کلاس، نه تنها به سبب افزایش توجه ذهنی او می شود، بلکه احساس می نماید که او نیز یکی از ارکان مهم جریان آموزشی، یعنی یاددان و یادگرفتن است. در این شرایط، کودکت فرصت می یابد که خیلی فعالانه صحت پاسخهای خود را بسنجد و اشتباهات خود را اصلاح نماید . از طرفی با مشارکت فعال نقاط ضعف و قوت شاگرد در امر یادگیری موضوعات مختلف آموزشی مشخص گردیده و باعث توجه خاص معلم به رفع نقاط و تقویت نقاط کودک می گردد.
6 – ادراک
درک و فهم موضوعات و مفاهیم آموزشی از اصول مهم یادگیری است. تا زمانی که ذهن کودک نتواند پیامهای محیطی را که از طریق حواس انتقال می یابند درک نموده و بدان معنا بخشد، امر یادگیری به معنای دقیق آن صورت نپذیرفته است. لذا معلم بافرض اینکه در شرایطی مشغول آموزش موضوع خاصی است، که دانش آموزان با آمادگی قبلی کاملاً متوجه درس هستند، نمی تواند به طور کلی از اینکه شاگردان مطلب او را یاد گرفتهاند اطمینان حاصل نمایند. برای اینکه در این زمینه اطمینان بیشتری بدست آید و معلم یقین حاصل نماید که شاگردان میزان قابل توجهی از مباحث درسی را درک کرده و فهمیدهاند ( حتی ممکن است و بعضی ها مثل شعری معنایش را نمی دانند حفظ کرده باشند )، می تواند با استفاده از روش سوال و جواب، چراییها و چگونگی ها و دیگر روشها، از نحوه برداشت و فهم دانش آموزان از موضوع مورد بحث مطلع گردد.
7 – روش یکپارچه یا سراسری
تحقیقات مختلف در زمینه یادگیری بیانگر این واقعیت است که آموزش یکپارچه یا سراسری از آموزش جزء جزء یا پارهای موثرتر است به عنوان مثال ، کودک وقتی که برای اولین بار به چیزی نگاه می کند، ابتدا صورت یا هیات کل آن شیء را درک نموده و سپس به اجزا و روابط آن پی می برد. روانشناسی گشتالت که در آلمان پی ریزی شد، عمدتاً بدین موضوع پرداخته و در آن به درک کلی شکل و روابطی که بین اجزای تشکیل دهنده آن وجود دارد، اهمیت زیادی داده شده است، هم اکنون در غالب نظامهای آموزشی کشورهای مختلف این مسئله مورد توجه قرار گرفته و در برنامههای آموزشی رعایت می گردد. این روش در آموزش و پرورش دانش آموزان آهسته گام نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در هر حال باید توجه داشت که برخی از کودکان آهسته گام در یادگیری مطالب بیشتر به اجزای آن توجه می نمایند تا به کل و یکپارچگی موضوع و این مسئله نمی بایست از نظر معلم دور بماند.
8 – تمرین، تکرار و تقویت
تمرین و تکرار، برکت یادگیری است. بدون تمرین در غالب موارد یادگیری چندان نمی تواند پایدار باشد. تکرار مطالب، باید به صورت متنوع و در عین حال مستمر و منظم ایجاد گیرد، این امر، در مورد آهسته گامان که علی الاصول دیر می آموزند و زود فراموش می کنند، از اهمیت ویژهای برخوردار است، پس لازمه ایجاد یک یادگیری نسبتاً در شرایط مختلف، باعث تقویت و استحکام بیشتر امر یادگیری می شود. باید توجه داشت محتوای برنامههای آموزشی در کلاسهای افراد آهسته گام به گونهای کاربردی باشد که به جای تکرار ذهنی مطالب آموخته شده ، موضوعات یادگیری به طور طبیعی در زندگی روزمره کودکان تکرار شود.
کودکان آهسته گام سنین ابتدایی
این کودکان معمولاً در سطوح سنی 6 تا 11 سال بوده و از نظر ذهنی ( سن هوشی ) در حدود 3 تا 7 سالهاند.
تعلیم و تربیت این کودکان در زمینه سازگاری محیطی و اجتماعی، مقدم بر آموزش خواندن و نوشتن است. بدیهی است که در طول برنامههای آموزشی اجتماعی و سازگاری محیطی، دانش آموز آمادگی لازم را برای یادگیری محیطی نیز بدست می آورد.
برنامههای آموزشی و پرورشی کودکان آهسته گام سنین ابتدایی
1. تعلیم عادات مناسب و تقویت خودکفایی، همانند خودیاری کامل در نظافت و پاکیزگی، استفاده از توالت و طهارت نمودن، حفظ و نگهداری لوازم شخصی و غیره.
2. تعلیم و تربیت و توسعه مهارت تشخیص سمعی و بصری اشیاء، تشخیص رنگها ، شکلها و اندازههای مختلف، با دیدن تصویر آنها و یا با شنیدن توصیف آنها.
3. تقویت حافظه بصری و سمعی کودک، به این ترتیب که ابتدا اشیای مختلف و ساده که کودک قبلاً با آنها مانوس بوده است به او نشان داده شده و کنار گذاشته می شود و سپس از او خواسته می شود آنچه را که دیده است نام ببرد. این یکی از ساده ترین روشهای سنجش حافظه بصری و ایجاد انگیزه توجه و دقت در کودک است.
تعریف وقایع و حوادث مختلف که کودک مشاهده نموده است و همچنین شرح دیدار او از موزهها و باغ وحش و جاهای گوناگون ، ازجمله فعالیتهای جالب در این زمینه است در مورد تقویت حافظه سمعی نیز معلم می تواند با جلب توجه کودک چندین شیء را برای کودک نام ببرد و سپس از او بخواهد که آنچه را که شنیدهاند بازگو نماید . این روش یکی از ساده ترین راههای جلب توجه و دقت کودک در سنجش حافظه سمعی اوست.
بازگوکردن قصهها و وقایع و حوادثی که کودک شنیده است از جمله فعالیتهای مختلف در این زمینه است.
4. توانایی تشخیص و تفکیک اشکال مختلف در زمینههای گوناگون.
5. توانایی تشخیص و جور کردن اشیاء یا اشکال مشابه، جورکردن رنگها، اندازهها، تکمیل تصاویر ناقص، حل معماهای ساده.
6. آموزش و تقویت مهارتهای مختلف در زمینه حرکات ظریف حسی و حرکتی، مثل با قیچی بریدن جداکردن و تفکیک کردن اشیاء مختلف بر حسب اندازه یا رنگ و یا هر دو و غیره، گره زدن ، دکمه بستن ، کپی کردن از روی اشکال مختلف، کوبیدن میخ به چوب، پیچیدن سیم به دور میخ یا پیچ.
7. تقویت مهارتهای حرکتی درشت و هماهنگی عضلانی مانند قدم زدن، پریدن، دویدن، لی لی کردن، معلق زدن، رژه رفتن، راه رفتن از روی تحتههای باریک و بالارفتن از نردبان.
8. تشخیص و تفهیم معنایی و مفاهیم مختلف از طریق شنیدن مسئله یا مشاهده آن.
9. تعلیم و تمرین در جهت بیان و بازگو نمودن نظرات، مفاهیم و جریان مختلف به طور واضح و روشن و قابل فهم و پرورش مهارت صحبت کردن و ادای کلمات و جملات به طور صحیح .
10. توانایی تغییر مناسب محل یا موقعیت اشیای مختلف .
11. آشنا شدن با اعضای مختلف بدن و نام بردن آن مانند دست ، انگشت، مچ، بازو، آرنج، شانه، چشم، ابرو، مژه، شکم و …
12. توانایی تشخیص و نام بردن و وسایل عمومی ( روزمره ) ، اعداد و الفبا .
13. تقویت توجه و انگیزه برای یافتن راه حل برای مشکلات.
14. تقویت شیوه خودداری یا حفظ تعادل در موقعیتهای خاص عاطفی و هیجانی.
15. آشنایی با طبیعت، شناخت حیوانات ، گلها ، درختان ، رودخانهها، کوهها، فصول مختلف و مشاهده پدیدهی طبیعی مثل آسمان، ابرها، طلوع آفتاب و تشخیص غذاها و خوردنی ها مختلف با بو کردن و چشیدن.
16. ایجاد زمینه مناسب برای برقراری روابط صحیح و متقابل با دوستان ، همکلاسیها و غیره.
چگونگی انتخاب یک برنامه درسی برای کودکان و دانش آموزان آهسته گام
برنامههای آموزش مدارس می بایست به گونهای باشد که هر کودکی از امکانات و فرصتهای مساوی در استفاده از برنامههای ارائه شده برخوردار گردد. تنها در این صورت است که کودک خواهد توانست در رشد و توسعه استعدادها و تواناییهایش برای یک زندگی مطلوب موفق باشد. در واقع برنامه مدرسه باید کودک را برای شناخت خود و به عنوان موثر از گروههای اجتماعی تربیت نماید. برای نیل به این هدف، برای آن دسته از دانش آموزان که از نظر هوشی در سطح پایین تر از متوسط قرار دارند و همچنین برای گروهی از لحاظ هوشی بالاتر از سطح متوسطاند، باید برنامههای ویژهای تنظیم و تهیه گردد. به عبارت دیگر، اهمیت برنامه ریزی درسی در این است که محتوای آموزشی بر اساس نیازهای واقعی یکایک دانش آموزان تهیه گردد نه بر پایه تواناییهای گروهی . اگر چنین اندیشه و فلسفهای را قبول نماییم، با توجه به اصل تفاوتهای فردی باید اذعان نمود که در طرح یک برنامه آموزشی یکسان برای تمام کلاس، امکانات برخورداری مطلوب از برنامههای آموزشی را برای یکایک شاگردان فراهم ننمودهاید.
باید توجه داشت که برنامه تحصیلی یا برنامهریزی درسی چیزی نیست که صرفاً در کتابهای درسی برای مطالعه نوشته و یا روی کاغذ طرح ریزی شده باشد، بلکه موجودیت برنامه تحصیلی در تجارب مختلف دانش آموزان نهفته است. در ارزیابی صحیح و دقیق چگونگی برنامههای یک مدرسه یا یک کلاس ویژه، به جای صرف مطالعه یادداشتها و گزارشهای معلم و مدیر، کافی است که رفتار تحصیلی و عاطفی واجتماعی و حرفهای دانش آموزان را مورد مشاهده و مطالعه قرار دهیم. در واقع برنامه ریزی تحصیلی برای دانش آموزان آهسته گام عبارت خواهد بود از تدارک و توسعه زمینههای متنوع و متناسب مهارتهای مختلف و آموزش قدم به قدم اطلاعات و مواد درسی برای نیل به کفایت شخصی و اجتماعی.
کودکان آهسته گام مانند سایر کودکان اداری نیازهای بدنی و جسمانی، عاطفی، روانی و اجتماعیاند. آنها نیز علاقهمندند که مورد توجه و بحث دیگران به خصوص نزدیکان واقع شوند.
مسئولیت خطیر معلم کودک آهسته گام در این است که برنامه جامع و مناسب و تجارب تربیتی مختلفی که برای همه کودکان مفید و ارزشمند است در محدوده تواناییهای شاگرد آهسته گام خود تهیه و تنظیم و اجرا نماید. یک کلاس مطلوب برای کودکان آهسته گام ، کلاسی است که دارای محتوای متنوعی از تجارب آموزشی با توجه به محدودیتها و احتیاجات و تواناییهای خاص هر یک از کودکان باشد.
فراهم آوردن تجربههای تربیتی و آموزشی موثر برای کودک آهسته گام، مستلزم شناخت و درک کلی از وضعیت کودک و محیط اطراف اوست. بیشترین پیشرفت در تربیت این کودکان، همواره با ایجاد تغییر در نگرشها و بازخوردهی اطرافیان کودک همراه بوده است. شناخت و تشخیص صحیح این کودکان حتی الامکان باید قبل از شروع سن مدرسه رفتن آنها باشد. اطلاع قبلی از ویژگی ها، استعدادها و نکات قوت و ضعف کودک، برای طرح یک برنامه مناسب در کلاس ویژه لازم است.
قبل از آنکه کودک به مدرسه استثنایی یا کلاس مخصوص دانش آموزان آهسته گام و یا کلاس عادی فرستاده شود، باید توجه و همکاری والدین کودک در این زمینه ، جلب گردد. پذیرش کودک از طرف والدین و درک آنان از تاخیر ذهنی کودک و توجه به احتیاج خاص کودک به تسهیلات و برنامه ویژه آموزشی درچگونگی پیشرفت تحصیلی کودک، بسیار موثر خواهدبود.
تصمیم گیری در مورد جایگزینی کودک آهسته گام در یک کلاس مخصوص کودکان آهسته گام آموزش پذیر یا کلاس جمعیت عادی همراه با کودکان همسالش ، نیاز به اطلاعات جامعی دارد، تنها دانستن بهره هوشی که به کمک آزمون های هوشی به دست آمده است کافی نیست.
دادههای مربوط به شرایط جسمانی، همراه با نتایج مربوط به آزمونهای روان سنجی، تستهای پیشرفت تحصیلی ، ارزیابی رشد عاطفی و اجتماعی، و یک مطالعه دقیق در مورد تاریخچه رشد کودک، ویژگی های اجتماعی و خانوادگی کودک و غیره، همگی برای تعیین آنکه تا چه حد قابل پذیرش در یک کلاس ویژه خواهد بود، کاملاً اساسی است. تصمیماتی که بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق این دادهها گرفته می شود، می تواند کاملاً برنامه زندگی یک کودک را تغییر بدهد. بنابراین ضروری است که کلیه اطلاعات جمع آوری شده پیرامون کودک، توسط افراد یا فردی متخصص و آماده و متعهد مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل و قضاوت قرار گیرد.
معرفی کودک به یک مدرسه استثنایی، به ویژه زمانی که او قبلاً مدتی در مدرسهی عادی مشغول تحصیل بوده است، می بایست پس از تشکیل یک جلسه مشورتی، مرکب از روان شناس، معلم کودک، پزشک متخصص، روان پزشک، مشاور تحصیلی یا مددکار اجتماعی، والدین و دیگر افراد ذیربط و مطلع از وضع کودک انجام پذیرد.
با عنایت به اینکه پدیده هوش در کودکان آهسته گام امری است کاملاً سیال و شرایط و موقعیتهای مختلف و چگونگی و انگیزش کودکان آهسته گام در هنگام اجرای آزمون هوشی می تواند نتایج متفاوتی را به همراه داشته باشد، شایسته است مسئله ارزیابی ظرفیت یادگیری و سنجیش بهره هوشی این قبیل کودکان در طول سال تحصیلی همواره مورد توجه قرار می گیرد. بدیهی است تنظیم برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام می بایست مبتنی بر ویژگی ها و توان ذهنی و ظرفیت یادگیری و قابلیتهای بالفعل و بالقوه آنان باشد. جذابیت، تاثیربخشی، تنوع، جامعیت، تناسب و کاربردی بودن برنامه های درسی بیشترین تاثیر را در فراگیری دانش آموزان آهسته گام خواهد داشت.

برنامه هفتگی کلاس اول خانم خادمی
ایام هفته

دروس
ساعات
شنبه

ریاضی – علوم – املا
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
یکشنبه

فارسی – ریاضی – هنر
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
دوشنبه

ریاضی – فارسی – ورزش
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
سهشنبه

ریاضی – املا – علوم
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
چهارشنبه

فارسی – علوم – ریاضی
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
پنجشنبه

کتابخوانی – فارسی – املا
10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10

زمان استراحت دانش آموزان 10 دقیقه در نظر گرفته شده است.
مشخصات محل کارورزی:
* نام مدرسه: مدرسه ابتدایی شهید اشرفی اصفهانی
* نوع مدرسه: دولتی
* تعداد مقاطع تحصیلی: یک مقطع تحصیلی ابتدایی
* تعداد کلاسهای درس: 11کلاس
* تعداد معلمین موجود در مدرسه: 11 معلم
* تعداد دانش آموزانی که در این مدرسه تحصیل میکنند: 66 نفر
پایه آمادگی ( یک کلاس ): 8 نفر
پایه اول ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه دوم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه سوم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه چهارم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه پنجم ( دو کلاس ): 10 نفر ( هر کلاس 5 نفر )
* تعداد کل پرسنل موجود در مدرسه: 25 پرسنل
* تعداد مشاورین موجود در مدرسه: 2 مشاور
* تعدد مددکاران موجود در مدرسه: 1 مددکار
* تعداد مربیان بهداشت در مدرسه: 1 مربی بهداشت
* تعداد مربیان بدنی موجود در مدرسه: 1 مربی تربیت بدنی
* تعداد خدمتکاران موجود در مدرسه: 3 خدمتکار

آدرس کامل مدرسه:
خیابان جمهوری، کوچه نوفلاح، پلاک 6 تلفن: 66925598
دبستان اشرفی اصفهانی واقع در منطقه 11 میباشد. این دبستان به مساحت 500 متر مربع میباشد.
مالکیت ساختمان دولتی است. ساختمان مدرسه شمالی در 2 طبقه در دو سمت شمال و غرب حیاط واقع شدهاست. در کنار درب ورودی مدرسه اتاق سرایدار است. در گوشه سمت راست حیاط سرویس بهداشتی واقع شده این مدرسه مجهز به کتابخانه است و میانگین دانش آموزان برای هر کلاس 6 نفر میباشد. در ضلع شرقی مدرسه وارد سالن که میشویم تعدادی نیمکت جهت انتظار قرار گرفته که والدین تا اتمام کلاس فرزندان روی آنها مینشینند. نحوه تقسیم بندی دانش آموزان به اینصورت بوده که قبل از ورود به مدرسه دانش آموزان موردآزمون قرار میگیرند و بر اساس استاندارد سازمان آموزش و پرورش استثنایی مورد پذیرش مدرسه قرار میگیرند.
وجود کلاسهای گفتار درمانی و کار درمانی برای بچهها از دیگر مزایای مدرسه شهید اشرفی اصفهانی میباشد. کلاسهای گفتار درمانی برای تمام دانش آموزانی است که دچار مشکل گویایی هستند،کلاسهای کار درمانی برای تمامی دانش آموزانی است که دچار مشکل حرکتی هستند.
سطح تحصیلات معلمان مدرسه استثنایی شهید اشرفی اصفهانی به صورت زیر است:
3 نفر از معلمان دارای دیپلم و دارای 25 سال سابقه می باشند.
5 نفر از معلمان دارای مدرک کارشناسی در رشته آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی می باشند.
3 نفر از معلمان دارای مدرک کاردانی از مراکز تربیت معلم در رشته آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی می باشند.
مدیر مدرسه دارای مدرک کارشناسی در رشته آموزش ابتدایی و بالای 20 سال سابقه می باشند.
مشخصات دانش آموزان:
دانش آموزان کلاس

نوع مشکل
کورش عظیمی

اتیسم
حسام سرداری

پیش فعال
علی ابراهیمی

عقب مانده آموزش پذیر
حسین محمدحسینی

عقب مانده آموزش پذیر
علی میرحسینی
عقب مانده آموزش پذیر ( شکاف کام )
ابراهیم زینعلی
عقب مانده آموزش پذیر

روشی که معلم برای دانش آموزان در نظر گرفته بود به شرح ذیل می باشد:
برای دانش آموز اتیسم ( کورش عظیمی ) از اشارات انگشت دست و دادن سر نخ برای گفتن مطالب استفاده می کرد.
برای دانش آموزان عقب ماندگان آموزش پذیر معلم در کنار آنها می نشیند و مراحل تکالیف را در دفتر آنها نوشته و نظارت کامل بر روی تک تک مراحل انجام تکالیف دارد.
خانم خادمی برای آموزش تمامی دانش آموزان از تکرار بسیار استفاده می کرد و مطالب را می پرسید و یادآوری می کرد. از نظر سطح تحصیلی و درسی اکثریت دانش اموزان متوسط هستند به جز علی ابراهیمی که نسبت به بقیه ضیعیف می باشد.
مشخصات کلاس:
کلاس اول خانم خادمی در اتهای راه و در ضلع غربی سالن قرار دارد دیوارهای کلاس به رنگ کرم کم رنگ است.
کلاس نسبتاً کوچک می باشد و در کلاس سه ردیف میز و نیمکت وجود دارد که تعداد نیمکتهای موجود در کلاس 5 عدد است که روی آنها مجموعاً 6 دانش آموز می نشیند.
دیوارهای کلاس تمیز است و ظاهر کلاس شاد و متنوع است.
تخته کلاس از نوع گچی و نسبتاٌ بزرگ است.
دیوارهای کلاس مزین به پوسترهایی است که توسط دانش آموزان تهیه شده است.
میز کوچکی که در پایین کلاس قرار دارد متعلق به خانم خادمی است و زیر میز وسایل کمک آموزشی از جمله چنته و الگو و از این قبیل وسایل وجود دارد.
در روی دیوار کلاس برنامه هفتگی نصب شده است و روی دیوار دیگر کلاس مقوای نسبتاً بزرگی به شکل گل طراحی شده است نصب کردهاند و اسامی دانش آموزان نمونه از نظر درسی، اخلاقی، بهداشتی را روی آن می چسبانند.
کلاس تقریباً به شکل مربع است.
تخته کلاس در جایی نصب گردیده که همه بچهها به راحتی مطالب را می بینند و تسلط کافی نسبت به آن را دارند. در سمت چپ کلاس پنجرهای بزرگ وجود دارد که قاب پنجرهها کرم پررنگ و در کلاس چوبی و به رنگ کرمی پررنگ می باشد.
از نظر شرایط نوری، روشنایی کلاس و ضعیت مناسبی دارد.
دمای کلاس نیز مناسب است و در کلاس وسیله گرم کننده بخاری است.
درس ریاضی
مشاهده: درس ریاضی ( چهارم ابتدایی )
موضوع درس: اعداد زوج و فرد ( صفحه 53 )
امروز دوشنبه / / 85 می باشد. زنگ آخر است . معلم وارد کلاس می شود. بچهها بلند شدند و بعد از وارد شدن معلم و نشستن او بر روی صندلی بچهها نشستند. معلم به بچهها دفترهای ریاضی را روی میز بگذارید تا تکالیف جلسه قبلتان را ببینم. سپس دفترهای بچهها را چک کرد. بعد گفت کتابهایتان را باز کنید.
معلم گفت: بچهها امروز می خواهیم یک درس جدید یاد بگیریم.
معلم از داخل کیف خود 8 عدد گردو درآورد و گفت : بچهها اینها را 2 تا 2 تا در داخل کیسه قرار دهید و بعد 6 مداد را روی میز گذاشت و گفت: این مدادها را 2 تا 2 تا کنار هم قرار دهید و سپس پای تخته رفت و روی تخته 2 تا انار کشید و گفت چند تا انار روی تخته کشیدهام ؟ بچهها گفتند 2 تا سپس روی تخته شکلی مانند زیر کشید.
معلم: عددهای 0، 2، 4، 6، 8 عددهای زوج هستند.
سپس معلم اشکالی روی تخته کشید و گفت هر شکل را 2 تا 2 تا داخل بسته بگذارید و عدد هر شکل را بنویسید. مثلاً 5 خروس ، 5 خرگوش ، 3 مرغابی ، 9 جوجه کشید و گفت اعداد هر شکل را بنویسید و سپس گفت اعداد 1، 3، 5، 7، 9 فرد هستند.
معلم به بچهها گفت: بچهها یک بازی با هم می خواهیم انجام دهیم: معلم پای تخته اشکالی کشید بچهها گفت که دور این اشکال را 2 تا 2 تا خط بکشید و عدد هر دسته را بنویسید سپس دور کلمه زوج یافرد خط بکشید:
معلم به تعداد دانش آموزان کلاس اشکالی را پای تخته کشید و آنها را یکی یکی صدا کرد تا جلوی تخته بروند و کاری که معلم گفته بود انجام دهند، سپس آنها را تشویق کرد و به بچهها گفت که کارتهایی را به آنها می دهد تا در دفتر ریاضی خود بچسبانند و گفت خانههایی را که عدد زوج دارند قرمز و خانههایی را که عدد فرد دارند رنگ سبز بزنند و سپس کارتهایی را به من نشان بدهید و هر کس که این کار را درست انجام داده باشد روی دفترش یک مهر صدآفرین می زنم.
نمونه کارتی را که معلم برای دانش آموزان درست کرده بود:
2
1
9
4
3
6
8

بعد از اینکه دانش آموزان کارتها را رنگ کردند معلم دفاتر آنها را ملاحظه کرد و برای هر کسی که کارش را درست انجام داده بود یک مهر صدآفرین به دفترش زد.
سپس معلم گفت بچهها حالا که شما اعداد زوج و فرد را یاد گرفتهاید خوب است بدانید که روزهای هفته هم زوج و فرد دارند، چه کسی می تواند بگوید شنبه زوج است یا فرد؟ یکی از دانش آموزان جواب داد زوج است. معلم گفت: آفرین شنبه، دوشنبه، چهارشنبه در هفته زوج هستند و روزهای یکشنبه، سهشنبه و پنجشنبه فرد هستند.
معلم گفت: بچهها من پای تخته روزهایی را می نویسم در هفته زوج هستند و روزهای یکشنبه، سهشنبه و پنجشنبه فرد هستند.
معلم گفت: بچهها من پای تخته روزهایی را می نویسم ،شما بگویید زوج است یا فرد؟
شنبه — زوج دوشنبه — زوج چهارشنبه — زوج
یکشنبه — فرد سهشنبه — فرد پنجشنبه — فرد
بعد از اینکه معلم درس زوج و فرد را به پایان رساند، گفت که بچهها کتاب ریاضی خود را بازکنید و صفحه 53 را بیاورید و آن را حل کنید، سپس صفحه 55 را نگاه کنید و دور کلمه زوج و فرد که مناسب با شکل است خط بکشید، سپس معلم پلی کپی به دانش آموزان داد که در آن تمریناتی برای اعداد زوج و فرد نوشته شده بود و گفت اینها را در منزل حل کنید و برای جلسه بعد بیاورید، بعد معلم گفت هر سوالی دارید بکنید تا جواب بدهم.

طرح درس روزانه درس ریاضی
موضوع: مفهوم کیلوگرم
رئوس مطالب و مفاهیم
طرح درس
هدفهای کلی
1 – دانش آموز در پایان نقش وزن را در زندگی بشناسد.
2 – دانش آموز باید مفهوم سبک تر و سنگین تر را بداند.
3 – دانش آموز باید انواع ترازوها را بشناسد .
هدفهای رفتاری
1 – دانش آموز بتواند وسایل سبک و سنگین را از هم جدا کند.
2 – دانش آموز بتواند با استفاده از ترازو اجسام را وزن کند.
3 – دانش آموز بتواند وزنه یک کیلوگرمی را از میان وزنهها تشخیص بدهد و بردارد.
ارزشیابی ورودی
1 – پرسش و پاسخ از درس جلسه قبل
2 – گفتن خلاصهای از درس جلسه قبل
مراحل تدریس
1 – حضور و غیاب
2 – دیدن تکالیف جلسه قبل
3 – ارائه درس جدید
4 – خلاصه و نتیجه گیری از درس جدید
5 – دادن تکالیف برای جلسه بعد
6 – پرسش شفاهی از دانش آموزان
روشهای تدریس
1 – استفاده از وسایل کمک آموزشی
2 – روش بحث گروهی
3 – اکتشافی
مواد وسایل آموزشی
1 – گچ و تخته
2 – کتاب
3 – انواع ترازو
4 – چندتا وزنه مختلف
5 – یک توپ و یک هندوانه
6 – تصاویری از اجسام مختلف
تعیین فعالیتهای دانش آموزان برای یادگیری
1 – گوش دادن و مشاهده کردن و یادداشت برداری
2 – پاسخ دادن به سوالات معلم
3 – مشورت کردن در درس
4 – حل کردن مسائل کتاب
زمان
45 دقیقه
ارزشیابی پایانی
1 – پرسش و پاسخ شفاهی از درس جدید
2 – دادن تمرین دوباره درس جدید
3 – حل کردن تمرینات توسط دانش آموزان
گزارش از تدریس ریاضی
موضوع: معرفی کیلوگرم
مدت: 45 دقیقه
هدف کلی: دانش آموز در پایان درس بتواند نقش وزن را در زندگی بشناسد، با مفهوم سبکتر و سنگین تر آشنا شود، وزنههای بزرگتر از یک کیلوگرم را بشناسد.
در شروع تدریس یک مداد و یک کتاب به دانش اموزان نشان داده شده و از آنها خواسته شد که به دقت به آنها نگاه کنند و با طرح سوالات آنها برای درس جدید آماده شدند. سپس از آنها خواسته شد که بگویند مداد سبکتر است یا کتاب؟
بعد از آنها خواسته شد که به صفحه 72 کتاب نگاه کنند و با انوع ترازوهاآشنا شوند و از آنها خواسته شد که به صفحه 73 کتاب نگاه کنند بگویند وبگویند سیبهایی که روی ترازو است چند کیلوگرم است؟ به دانش آموزان یادآوری شد که برای وزن کردن هر چیزی از یک نوع ترازو استفاده می شود و به آنها گفته شد که وزنههای بزرگتر ای 1 کیلوگرم هم هست مانند 2، 3، 5 کیلوگرم ….
سپس یک تصویر بر تخته سیاه نصب شد که روی یک ترازو یک عدد هندوانه وجود داشت و در کفه دیگر آن یک وزنه 5 کیلوگرمی وجود داشت از آنها پرسیده شد که هندوانه چند کیلوگرم است؟ سپس تصاویر وزنههای کوچکتر از 1 کیلوگرم به تخته سیاه نصب شد که وزنههای 500 گرمی و 250 گرمی ، 200، 100 و 50 گرمی بودند و یک قالب کره به دانش آموزان نشان داده شد و گفته شد این قالب کره 100 گرم است که روی آن نوشته شده است 100 گرم، سپس تصویر یک رب گوجه فرنگی که روی ان نوشته شده بود و یک کیسه چای که روی آن نوشته شده بود 500 گرم به دانش آموزان نشان داده شد و از آنها خواسته شد که با وزنهها نشان دهند که هر کدام چقدر وزن دارند؟
سپس تصاویری از انواع ترازوها روی تخته نصب شد و این پرسشها مطرح شد که با هر یک از این ترازوها چه چیزهایی وزن می کنند؟ سپس از دانش آموزان سوال شد که آیا هر چیزی که در اطراف ماست وزن دارد؟ سپس از آنها سوال شده که چرا باید همه چیز را وزن کنیم؟ ترازو برای چه چیزی کاربرد دارد؟ مفهوم سبک تر و سنگین تر به چه معناست؟
برای اینکه مفهوم کیلوگرم برای دانش آموزان به خوبی قابل درک باشد یک ترازو به کلاس برده شد و از آنها خواسته شد که یکی یکی جلوی کلاس بیایند و روی ترازو بروند تا وزن خودشان را ببینند و از وزن هر یک یادداشت برداشته شد و بعد از تمام شدن این کار وزن آنها خوانده شد. با این کار هم مطالب برای دانش آموزان قابل درک شد و هم اینکه معنای کیلوگرم را به خوبی شناختند.
سپس از آنها سوال شده که کدامیک از آنها سنگین تر و کدامیک سبک تر هستند؟ از آنها خواسته تا 2 تا 2 تا وزنهای خودشان را با هم مقایسه کنند و بگویند کدامیک سنگین تر و کدامیک سبک تر است؟
تصاویری به دانش آموزان نشان داده شد واز آنها خواسته شد که بگویند کدامیک سبک تر و کدامیک سنگین تر است؟ مثل هندوانه، توپ، 3 کیلو سیب با 5 کیلو گلابی، 3 کیلو عدس با 4 کیلو برنج، 1 کیلو سبزی با 2 کیلو گوجه فرنگی و … در اینجا به پاسخهای آنها گوش داده شد و بعد از آنها خواسته شد تمرینهای صفحه 73 را نشان بدهند و اگر سوالی دارند بکنند.
آزمون درس ریاضی
1 – روی وزنهای نوشته شده است 500 کیلوگرم و روی وزنهای 20 کیلوگرم کدام سنگین تر است؟
500 گرم 20 کیلوگرم
2 – آیا ما خودمان را با ترازوی میوه می توانیم وزن کنیم؟
بلی خیر
3 – آیا 5 کیلو سیب سنگین تر است یا یک عدد هندوانه 6 کیلوگرمی ؟
5 کیلو سیب 1 عدد هندوانه
4 – اگر سنگی در یک کفه ترازو قرار داشته باشد و در کفه دیگر ترازو وزنهای به وزن 5 کیلوگرم وجود داشته باشد سنگ چند کیلوگرم است ؟
1 کیلوگرم 5 کیلوگرم
5 – 5 عدد سیب 2 کیلو است برای اینکه کفه دیگر ترازو هم برابر شود باید چه وزنهای بگذاریم؟
5 کیلوگرمی 2 کیلوگرمی
تجزیه و تحلیل آزمون ریاضی
تعداد دانش آموزان 10 نفر
تعداد سوالات 5 تا
نمرات به ترتیب از بالا به پایین
تعداد افراد ضعیف و قوی
سطح دشواری برای p, pu ، تعداد افراد ضعیف N ، تعداد افراد قوی Nu ، شماره پرسشها No ، افراد ضعیف و قوی و اپانس pq ، نسبت افرادی که پاسخ غلط دارند q ، سطح دشواری برای هر گروه p .

Pq
q
P
P 1
Pu
N 1
Nu
No
1875/0
75/0
25/0
2/0
3/0
2
3
1
21/0
7/0
3/0
3/0
3/0
3
3
2
1275/
85/0
15/0
1/0
2/0
1
2
3
16/0
8/0
2/0
1/0
3/0
1
3
4
16/0
8/0
3/0
1/0
3/0
1
3
5

فصل چهارم :
درس فارسی
مشاهده درس فارسی ( کلاس چهارم ابتدایی )
موضوع درس: رعد و برق ( صفحه 48 )
امروز دوشنبه / / 85 می باشد، برنامه هفتگی کلاس چهارم ابتدایی کلاس خانم کاشانی در زنگ اول فارسی می باشد. معلم وارد کلاس شد بچهها شدند و بعد نشستند. معلم به آنها شروع به احوالپرسی کرد و بعد از آنها خواست که کتابهای فارسی خود را روی میز بگذارند بچهها می خواهم امروز برای شما داستانی تعریف کنم، همگی خوب به آن گوش دهید و بعد معلم شروع به داستان گفتن کرد:
" یک بچه آهویی میان سبزهها و علفها مشغول بازی بود، ناگهان نوری را در آسمان دید . بچه آهو با تعجب به آسمان و اطرافش نگاه کرد . در همین موقع صدای عجیبی را شنید. این صدا را تا به حال نشنیده بود. آهو کوچولو ترسید و با عجله پیش مادرش دوید. آهو کوچولو در حالیکه نفس نفس می زد خودش را به مادرش چسباند مادر از آهو کوچولو پرسید: عزیزم از چه ترسیدهای؟ آهو کوچولو گفت: وقتی مشغول بازی بودم در آسمان یک روشنایی دیدم و بعد از آن یک صدای خیلی ترسناک را شنیدم. مادر گفت: عزیزم به صدایی که شنیدی و نوری که در آسمان دیدی رعد و برق می گویند. وقتی ابرها در آسمان به هم می خورند رعد و برق می شود. بعد از رعد و برق هم باران می آید. آهو کوچولو وقتی فهمید رعد و برق چیست به آسمان نگاه کرد تا شاید دوباره آن را ببیند. او دیگر از رعد و برق نمی ترسید.
معلم بعد از اینکه قصه به پایان رسید به بچه ها گفت: بچه ها به کتاب فارسی خود در صفحه 48 به دقت نگاه کنید و بخوانید. سپس معلم به بچه ها کلمه ها و ترکیبهای تازه را معرفی کرد و گفت به صفحه 50 کتاب نگاه کنید: " ترسناک " یعنی چیزی که باعث ترس می شود. " نور عجیب " یعنی نور زیادی است که از دیدن آن تعجب می کنید.
" اطراف " یعنی دور و بر .
سپس معلم به بچه ها گفت: هرکس می تواند به سوالات جواب دهد دستش را بالا ببرد و بعد شروع به پرسیدن سوالات کرد:
1 – بچه آهو در میان سبزه ها و علفها مشغول به چه کاری بود؟
2 – بچه آهو با تعجب به کجا نگاه کرد؟
3 – او چه چیزی شنید؟
4 – بچه آهو از چه چیزی ترسیده بود؟
بعد از اینکه بچه ها به سوالات معلم جواب دادند، معلم تصویری را روی تخته سیاه کشید و 3 کلمه را روی تخته نوشت.
" ترسیدی ، شنیدی ، دیدی "
و بعد به بچه ها گفت: به تصویر نگاه کنید و کلمه مناسب را در جای خالی بنویسید.
مادر به بچه آهو گفت:
تو چه صدایی ……….. ؟
تو چه نوری ………….؟
تو از چه چیزی ……….؟
معلم از بچه ها پرسید که چه کسی می داند بعد از رعد و برق چه می بارد ؟ یکی از بچه ها دستش را بلند کرد و گفت: باران.
معلم 2 تصویر بر روی تخته سیاه کشید و به بچه ها گفت که حرفهای آن را روی جدول بنویسید:

ب

ا
ا
ب
ر

ا

ن

سپس معلم به دانش آموزان گفت: که این جدول را در دفتر فارسی خود بکشید و آن را پر کنید. بعد معلم تک تک بر سر میز بچه ها رفت و دفتر آنها را تصحیح کرد و هر کس که جدول را درست پر کرده بود تشویق کرد.
بعد از آن از بچه ها خواست که هر کس که می تواند داستان را دوباره تعریف کند.
بعد از اینکه یکی از بچه ها قصه را تعریف کرد، معلم از دانش اموزان خواست که صفحه 54 کتاب فارسی را باز کنند و از میز اول شروع به خواندن کنند تا اینکه به نقطه برسند. بعد ، نفر بعدی شروع کند . بعد از اینکه بچه ها متن را خواندند معلم از بچه ها پرسید: " چه کسی می داند که چرا بادبادک حمید و سعید خراب و خیس شد؟ " یکی از بچه ها دستش را بلند کرد و گفت: باران باریده .
معلم پرسید چه کسی می داندکه قبل از باریدن باران چه اتفاقی می افتد؟ یکی از بچه ها دستش را بالا کرد و گفت رعد و برق می شود. معلم بچه هارا تشویق کرد هر سوالی دارید بپرسید.
سپس معلم در پایان درس ، به بچه ها تکالیفی داد و گفت: کلمه و ترکیبها را حفظ کنید پرسشهای صفحه 55 در دفتر فارسی بنویسید و جواب دهید و یک بار از روی درس جدید بنویسید.
بعد از آن تکالیف درس قبل را مرور کرد و دفاتر بچه ها را به آنها برگرداند.
طرح درس روزانه درس فارسی
موضوع درس: میکروب را از بین ببریم.
رئوس مطالب و مفاهیم
تدریس
هدفهای کلی
1 – دانش آموز در پایان درس بداند که باید دستهایش را با آب و صابون بشوید تا میکروب از روی دستهایش از بین برود.
2 – دانش آموز بداند دستهای پر از میکروب کثیف است.
3 – دانش آموز بداند که میکروبها سبب ایجاد بیماری می شوند.
هدفهای رفتاری
1 – بدون اینکه به او تذکر بدهند خودش قبل از خوردن چیزی بشوید.
2 – خودش میوهها را قبل از خوردن بشوید.
ارزشیابی ورودی
1 – پرسش و پاسخ از درس جلسه قبل
2 – بیان نتیجه درس گذشته توسط دانش آموز
3 – گفتن خلاصهای از درس جلسه قبل
مراحل تدریس
1 – حضور و غیاب
2 – دیدن تکالیف جلسه قبل
3 – ارائه درس جدید
4 – خلاصه و نتیجه گیری از درس جدید
5 – دادن تکالیف برای جلسه بعد
روشهای تدریس
1 – روش بحث و گفتگو
2 – اکتشافی
3 – استفاده از وسایل کمک آموزشی
مواد وسایل آموزشی
1 – گچ و تخته
2 – کتاب
3 – تصاویر از میوهها و دست کثیف
تعیین فعالیتهای دانش آموزان برای یادگیری
1 – گوش دادن و مشاهده کردن و یادداشت کردن
2 – حل کردن پرسشهای کتاب در رابطه با درس
3 – پاسخ دادن به سوالات معلم
4 – شرکت کردن به صورت گروهی
زمان
45 دقیقه
ارزشیابی پایانی
1 – پرسش و پاسخ شفاهی از درس جدید
2 – دادن تمرین دوباره درس جدید
3 – حل کردن پرسشها توسط دانش آموزان

گزارش تدریس در درس فارسی ( چهارم ابتدایی )
موضوع: میکروب را از بین ببریم
مدت: 45 دقیقه
هدف: دانش آموز در پایان درس بداند که باید دستهایش را با آب و صابون بشوید تا میکروب از روی دستهایش از بین برود، دانش آموز بداند، دستهای کثیف پر از میکروب است، دانش آموز بداند که میکروب ها سبب ایجاد بیماری می شوند.
برای شروع درس ابتدا یک قصه در مورد میکروب از بین ببریم برای بچه ها گفته شد تا زمینهای برای آنها بوجود بیاید.
مادر نرگس پرستار است . او در بیمارستان کار می کند. مادر نرگس دیروز تعدادی گلابی خرید. وقتی که نرگس از مدرسه برگشت باعجله به آشپزخانه رفت و یک گلابی برداشت تا آنها را بخورد. مادر گفت: نرگس جان آیا دستهایت را شستهای؟ نرگس گفت: نه، چون خیلی گرسنهام مادرگفت: دخترم دستهای کثیف پر از میکروب است و تو را بیمار می کند، اول دستهایت را بشور و بعد از آن می توانی گلابی بخوری. نرگس به دستهای خود نگاه کرد و گفت: من که چیزی نمی بینم؟ مادر جواب داد: میکروب آن قدر ریز است و کوچک که با چشم دیده نمی شود ولی انسان را بیمار می کند، برای آنکه بیمار نشویم باید همیشه دستهایمان تمییز باشد.
بعد از پایان داستان از بچه ها سوال شد که وقتی که به خانه می روید و یا وقتی دستهایتان کثیف است چه کار می کنید؟ از آنها پرسیده شد چه کسی می داند که میکروب چیست؟ چه کسی می داند که اگر با دست کثیف غذا بخورد چه اتفاقی می افتد؟
با طرح این سوال دانش آموزان به بحث گروهی و تفکر واداشته شدند و از آنها خواسته شد که هر یک جواب این سوالات را می دانند جواب دهند.
سپس از یکی از دانش آموزان سوال شد که وقتی که می خواهید میوه بخورید چه کار می کندی ؟ او جواب داد دستهایمان را می شوییم. بعد از دانش آموزان سوال شد که چرا ما نمی توانیم میکروب را ببینیم؟ و اینکه بیمار نشویم باید چه کار کنیم؟
برای اینکه دانش آموزان مطالب را به خوبی بیاموزند، 3 تصویر بر روی تخته سیاه چسبانده شد که متناسب با موضوع درس بود:
میوه نشسته، یک میوه شسته و تمییز، یک دست کثیف .
بعد از دانش آموزان خواسته شد که برای هر کدام از این سه تصویر یک جمله بسازند و آن را روی کاغذ بنویسند و تحویل دهند.
کلمه هایی که در درس جدید بکار رفته بود روی تخته سیاه نوشته شد و از دانش آموزان خواسته شد که آنها را با صدای بلند بخوانند وسپس آنها را در دفتر خود بنویسند : پزشک، میکروب، پرستار.
بعد از اینکه درس به پایان رسید به دانش اموزان گفته شد که پرسشهای صفحه 83 را حل کنند و در دفترشان بنویسند و از آنها خواسته شد تا همگی با هم از کلاس به حیاط مدرسه بروند و دستهایشان را با آب و صابون بشویند تا بیمار نشوند.
آزمون درس فارسی
1- آیا میکروب ها را میتوان با چشم خود ببینیم؟
بلی خیر
2- برای اینکه بیمار نشویم قبل از اینکه میوهای را بخوریم چه باید بکنیم؟
آن را بشوییم هم دست و هم میوه را بشوییم
3- اگر با دست آلوده غذا بخوریم و یا میوه نشسته بخوریم چه میشود؟
بیمار میشویم اتفاقی نمیافتد
4- محل کار پرستار کجاست؟
بیمارستان مدرسه
5- میکروب چیست؟
کرم میوه آلودگی وکثیفی
تجزیه و تحلیل سوالات درس فارسی
تعداد دانش آموزان 10 نفر.
تعداد سوالات 5
ترتیب نمرات از بالا به پایین 1، 2، 2، 2، 2، 3، 4، 4، 5
گروه ضعیف گروه قوی
تعداد گروههای ضعیف و قوی
سطح دشواری برای p, pu ، تعداد افراد ضعیف N ، تعداد افراد قوی Nu ، شماره پرسشها No ، افراد ضعیف و قوی و اپانس pq ، نسبت افرادی که پاسخ غلط دارند q ، سطح دشواری برای هر گروه p .

Pq
q
P
P 1
Pu
N 1
Nu
No
25/0
5/0
5
0
1
0
3
1
1275/0
15/0
75/0
7/0
1
2
3
2
21/
7/0
3/0
3/
3/0
1
1
3
2275/0
65/0
35/0
0
7/0
0
2
4
2275/0
35/0
45/0
3/0
1
1
3
5

فصل پنجم:
درس علوم
موضوع درس: مواد
امروز دوشنبه / /85 است. معلم وارد کلاس شد و سلام کرد. بچهها هم بلند شدند و نشستند. معلم بعد از احوالپرسی گفت: بچهها دفترهای علوم خود را روی میز بگذارید تا تکالیف جلسه قبل را ببینم. بعد از چک کردن تکالیف بچهها، از آنها خواست که صفحه 45 کتاب علوم خود را باز کنند.
سپس معلم گفت: بچهها به اطراف خود نگاه کنید ببینید که شکل و اندازه و جنس آنها با یکدیگر متفاوت است. به همه این چیزها که در اطراف خودتان میبینید (ماده) میگویند. بدن ما هم ماده است ها هم با اینکه دیده نمیشود ماده است .
معلم گفت: بچهها فکر کنید و چند ماده را در کلاس نام ببرید.
یکی از بچهها گفت: " میز "، معلم گفت: بله، میز هم یک ماده است.
معلم: بچهها مواد شکلهای مختلفی دارند که آنها جامد، مایع و گاز هستند.
معلم: مادههای جامد آن چیزهایی هستند که از خود شکل دارند و به همان شکل باقی میمانند مانند میز، صندلی، تخته سیاه . بچهها چه کسی میتواند جند ماده جامد را در خانه و یا مدرسه نام ببرد؟ یکی از بچهها دستش را بلند کرد و گفت: کمد.
معلم: به موادی که از خود شکلی ندارند و به شکلی در میآیند که اگر در ظرفی ریخته شوند مایع میگوییم. بعضی از مایعها خوراکی هستند و بعضی غیر خوراکی.
معلم یک پارچ آب را که روی میز بود برداشت و لیوان یکی از دانش آموزان را گرفت آب را داخل لیوان ریخت و گفت: بچهها این آب است ویک مایع خوراکی است.
سپس معلم آب را کمی جوهر رنگی کرد و گفت: بچهها 3 نفر از شما لیوانشان را روی میز بگذارند. بعد کمی از آب رنگی در لیوان ها ریخت و گفت: شکل آب رنگی را در 3 لیوان رنگی مشاهده میکنید. معلم سوال کرد آیا شکل آب رنگی در همه ظرفها یکسان است؟ بچهها جواب دادند: نه.
سپس معلم گفت: بچهها گازها از خود هیچ شکلی ندارند و میتوانند در همه جا پخش شوند و ما میتوانیم بعضی از آنها را ببینیم مثل دود ، بخارآب، هوا
معلم به دانش آموزان گفت: که تصویر صفحه 50 را ببینید: یک گردش خانوادگی بود که در آن مادههای مختلفی دیده میشد.
معلم: بچهها نام موادی را که به صورت جامد، مایع و گاز هستند را به صورت جداگانه بنویسید و سپس کتابهایتان را به هم نشان دهید.
معلم روی میز خود را خالی کرد و یک شامپو و یک لیوان آب، مداد، دفتر، پاک کن، روی آن قرار داد و گفت: بچهها چه کسی می تواند بگوید که کدامیک از این اشکال ماده را تشککیل میدهد. سپس دانش آموزان یکی یکی دستشان را بلند کردند و جواب دادند.
بعد از پایان درس معلم به دانشآموزان گفت: هر کس سوالی در مورد درس امروز دارد بگوید و اگر مطلبی را توجه نشده است بگوید تا برایش توضیح دهم. سپس معلم گفت: که بچهها تمرینای صفحه 50 را حل کنید و برای جلسه بعد بیاورید، معلم گفت: امروز که به خانه میروید در منزلتان موادی را که میبینید بنویسید ونوع آن را هم بنویسید و برای دفعه بعد بیاورید و سر کلاس آنها را بخوانید .
تدریس علوم ( چهارم ابتدایی )
محل اجرا: کلاس
موضوع در س: مراقبت از خود ( عادات غذا خوردن )
مدت تدریس: 45 دقیقه
هدف کلی درس:
در پایان درس دانش آموز باید بتواند:
الف) دانستنیها:
1. نقش غذا را در سلامتی بدن بشناسد.
2. با نوبتهای غذایی آشنا شود.
3. زمان و غذاهای مربوط به هر نوبت غذایی را بشناسد.
4. بداند که باید از غذایی تمیز استفاده کند.
5. با غذاهای مفید و غیر مفید آشنا شود.
6. بداند که به اندازه کافی غذا بخورد.
ب) مهارتها:
1. نوبتهای غذایی و زمان مربوط به هر یک را نام ببرید.
2. غذاهای مفید و غیر مفید را نام ببرید و بتواند آنها را از هم جدا کند.
3. اصول بهداشتی استفاده از مواد غذایی را توضیح دهد.
4. در باره پرخوری و کمخوری و زیانهای هر یک توضیح دهد
5. بتواند به تنهایی برای خود لقمهای درست کند .
ج) نگرشها:
1. به عادات بهداشتی در هنگام غذا.
2. به خوردن غذاهای مفید علاقمند بشوند.
طرح درس روزانه:
موضوع: مراقبت از خود
رئوس مطالب و مفاهیم
طرح درس
هدفهای کلی
1 – دانش آموز نقش غذا را در سلامتی بدن بداند .
2 – دانش آموز نوبتهای غذایی را در طول روز بشناسد.
3 – دانش آموز بداند که به اندازه کافی غذا بخورد.
4 – بتواند غذاهای مفید و غیر مفید را نام ببرد.
هدفهای رفتاری
1 – دانش آموز بتواند به تنهایی برای خودش لقمه درست کند.
2 – دانش آموز بتواند در هنگام غذاخوردن عادات بهداشتی را رعایت کند.
3 – دانش آموز بتواند به خوردن غذاهای مفید علاقه نشان دهد.
ارزشیابی ورودی
1 – پرسش و پاسخ از درس جلسه گذشته
2 – بیان نتیجه درس گذشته توسط دانش آموزان
2 – گفتن خلاصهای از درس جلسه قبل
مراحل تدریس
1 – حضور و غیاب
2 – دیدن تکالیف جلسه قبل
3 – ارائه درس جدید
4 – خلاصه و نتیجه گیری از درس جدید
5 – دادن تکالیف برای جلسه بعد
روشهای تدریس
1 – بحث و گفتگو
2 – اکتشافی
3 – استفاده از وسایل کمک آموزشی
مواد وسایل آموزشی
1 – گچ و تخته
2 – کتاب
3 – مقداری نان و پنیر و سبزی خوردن و یک قاشظق کوچک
4 – تصاویری از وعدههای غذایی
5 – تصاویری از مواد غذایی مختلف
6 – تصاویری از انواع غذاها
تعیین فعالیتهای دانش آموزان برای یادگیری
1 – گوش دادن و مشاهده کردن و یادداشت کردن
2 – حل کردن مسائل کتاب در رابطه با موضوع درس
3 – پاسخ دادن به سوالات معلم
4 – شرکت داشتن در درس به صورت گروهی
زمان
45 دقیقه
ارزشیابی پایانی
1 – پرسش و پاسخ شفاهی از درس جدید
2 – دادن تمرین دوباره درس جدید
3 – حل کردن تمرینات توسط دانش آموزان

گزارش تدریس درس علوم ( چهارم ابتدایی )
موضوع: مراقبت از خود ( عادات غذایی )
از دانش آموزان خواسته شد که به دقت به تصویر صفحه 53 نگاه کنند و مشاهدات خود را در رابطه با این تصویر بیان کنند. هر یک از دانش آموزان را به بحث و گفتگو واداشتم و با طرح سوالاتی در مورد انواع غذاها و غذاهای مفید آنها را برای درس جدید آماده کردم.
وسایل لازم: مقداری نان و پیر و سبزی و یک قاشق کوچک
قبل از شروع درس از دانش آموزان خواسته شد تا دستهای خود را با آب و صابون بشویند و یادآوری شد که قبل از خوردن غذا حتماً دستهای خود را بشویند تا بیمار نشوند. سپس با توجه به خوراکیها یک بار با روش صحیح یک لقمه درست شد و به آنها نشان داده شده و بعد از هریک از آنها خواسته شد این کار را انجام دهند. رفتار آنها مورد مشاهده قرار گرفت و در صورت لزوم راهنماییهایی به آنها شد. در ضمن نکاتی هم در مودر آداب غذا خوردن یادآوری شد که هنگام غذاخوردن صحبت نکنند و خوب بجوند و غذا را وقتی خوردند در انتها دهان خود را بشویند.
برای شروع درس سوالاتی برای جلب توجه بچه ها انجام شد. زمانی که گرسنهی شوید چه می کنید؟ اگر غذا نخورید می توانید کار و بازی کنند؟
بچه ها جواب دادند و اگر اشتباه بود اصلاح شدند. دانش آموزان متوجه این موضوع شدند که بدن ما برای کار و فعالیت و سالم ماندن احتیاج به غذا دارد.
توجه دانش آموزان به تصاویر کتاب جلب شد و از آنها خواسته شد که با دقت به تصاویر نگاه کنند و در مورد آن توضیح بدهند. در ضمن سوالاتی هم در مورد آن تصاویر انجام شد. این کودک چه می کند؟ حالا چه کاری انجام می دهد؟ آیا او سالم و شاداب است؟ او چه کاری کرده است که سالم مانده است؟ از کجا می دانید که کودک سالم است؟ بچه ها چه کسی می داند اگر غذا بخوریم چه اتفاقی برای بدن ما می افتد؟
قسمت بعدی درس مربوط به آموزش نوبتهای غذایی است : وسایل مورد نیاز تصاویری از وعدههای غذایی ، تاویری از مواد غذایی، تصاویری از غذاهای مختلف .
این درس را با این پرسش شروع شده است که صبح که از خواب بیداری شدید چه کاری انجام می دهید؟ آیا هنگام شستن دست و صورت از صابون استفاده می کنید؟ چه کارهای دیگری انجام می دهید؟
هر کدام از بچه ها پاسخی دادند سعی شد آنها را به این سو هدایت شوند که صبحها صبحانه خورده می شود سپس تصویر صبحانه روی تخته سیاه نصب شد و مجدداً سوال شد که چه چیزهایی برای صبحانه استفاده می شود؟
این پرسشها و فعالیتها در مورد شام و نهار هم از دانش آموزان سوال شد.
سپس از آنها خواسته شد که به تصاویر کتاب توجه کنند و مشاهدات خود را بیان کنند و سپس یک بار درس را توضیح بدهند.
به منظور ارزیابی آموختههای دانش آموزان پرسشهایی در رابطه با درس به عمل آمد.
در ضمن در آخر هم به دانش آموزان توصیه شد که غذا را به اندازه کافی مصرف کنند و به اندازه کافی غذا در بشقاب خود بریزند.
عنوان بعدی درس مربوط به غذاهای مفید بود که برای آموزش احتیاج به تصاویری از انواع غذاها داشتیم.
درس را با این پرسش شروع شد که شما چه غذاهایی را بیشتر از همه دوست دارید؟ چرا باید غذا بخوریم و تصاویری از انواع غذاها را روی تخته نصب کردم، نام هریک پرسیده شد و سپس توضیح داده شد که هر یک از آنها برای رشد و سلامتی بدن ما مفید است. بعد توضیح داده شد که همه غذاها مفید نیستند. بعضی از آنها برای ما مفید نیستند و ما باید خیلی کم از آنها مصرف کنیم مانند شیرینی، شکلات ، نوشابه، پفک، چیپس، و اگر این غذاا زیادی مصرف شوند بدن ما بیمار می شود.
سپس برای ارزیابی آموختهها از دانش آموزان خواسته شد که غذاهای مفید را نام ببرند.
قسمت بعدی درس مربوط به تمیز بودن غذا بود که درس با این پرسشها شروع که قبل از خوردن غذا چه باید بکنیم؟ چرا باید دست و صورت خود را بشویی؟
را دستهای ما کثیف هستند؟ آیا غذایی را که می خوریم باید مانند دستهای ما تمییز باشند؟ غذاها را چگونه تمییز نگه می داریم؟
سپس به آنها توضیح داده شد که برای آماده کردن غذا قبل از آن باید خوب آنها راشست.
و اگر بعد از مصرف غذا، مقداری از آن اضافی آمد آن را در ظرفی دربسته گذاشته و بعد در یخچال می گذاریم تا فاسد نشود.
بعد سوال شد که اگر پدر میوهای خرید و به خانه آورد قبل از خوردن چه باید بکنیم؟
بچه ها جواب دادند و اگر اشتباهی بود اصلاح شد.
سپس از آنها خواسته شد که تصاویر کتاب را نگاه کنند و در مورد آنها گفتگو کنند: بعد از آنها خواسته شد به صورت گروهی هر یک متن درس را بخوانند.
سپس به منظور ارزیابی آنها پرسشهایی از قبیل اینکه چرا باید غذا بخوریم؟ غذا را چگونه سالم نگه می داریم؟ و غذاهایی غیرمفید کدامند؟ به عمل آمد.
آزمون درس علوم
1 – آیا بدن ما به غذا احتیاج دارید؟
بلی خیر
2 – برای اینکه بدن انسان سالم بماند و بتواند فعالیت انجام دهد به چه چیز احتیاج دارد؟
غذاهای غیرمفید غذای مفید
3 – چند وعده غذایی در روز وجود دارد؟
3 وعده غذایی 2 نوبت
4 – اولین نوبت که بعد از بیدار شدن از خواب در صبح میل می کنید چه نام دارد؟
نهار صبحانه
5 – مفیدترین غذا را علامت بزنید؟
شیر چیپس
تجزیه و تحلیل آزمون علوم
تعداد دانش آموزان : 10 نفر
تعداد سوالات: 5
تعداد افراد گروه قوی یا ضعیف
سطح دشواری برای p, pu ، تعداد افراد ضعیف N ، تعداد افراد قوی Nu ، شماره پرسشها No ، افراد ضعیف و قوی و اپانس pq ، نسبت افرادی که پاسخ غلط دارند q ، سطح دشواری برای هر گروه p .

Pq
q
P
P 1
Pu
N 1
Nu
No
25/0
5/0
5/0
0
1
0
3
1
1275/0
15/0
85/0
7/0
1
2
3
2
31/0
7/0
3/0
3/0
3/0
1
1
3
2275/0
65/0
35/0
1/0
7/0
0
2
4
2275/0
35/0
65/0
3/0
1
1
3
5

منابع
1- افروز، غلامعلی، روانشناسی و توانبخشی کودکان آهسته گام ( عقب مانده ذهنی ) ، دانشگاه تهران ، 1381 .
2- صفوی، امان اله، کلیات روشها و منزل تدریس ( متن کامل ) نشر معاصر، 1382 .
3- پاشا، شریفی، حسن، اصول روان سنجی و روان آزمایی، انتشارات رشد، 1383 .

فهرست
عنوان صفحه
مقدمه 1
معنا و مفهوم 2
اهداف آموزشی و ویژگیهای کودکان عقب مانده ذهنی 3
هدفهای عمومی تعلیم و تربیت کودکان عادی و استثنایی 3
ویژگیهای عمومی دانش آموزان آهسته گام 5
اصول آموزشی و توانبخشی کودکان نوجوانان آهسته گام 8
عوامل موثر در یادگیری کودکان آهسته گام 8
کودکان آهسته گام سنین ابتدایی 14
برنامه های آموزشی و پرورشی کودکان آهسته گام سنین ابتدایی 14
چگونگی انتخاب یک برنامه درسی برای کودکان و دانش آموزان آهسته گام 16
– طرح درس روزانه درس ریاضی 41
– گزارش از تدریس ریاضی 42
– آزمون درس ریاضی 44
– تجزیه و تحلیل آزمون ریاضی 45
– تدریس علوم 46
– طرح درس روزانه علوم 47
– گزارش تدریس درس علوم 48
– آزمون درس علوم 51
– تجزیه و تحلیل سوالات علوم 52
– منابع 53

43