مقاله بررسی مکتب بودابست

تحولات مارکسیسیم اروپایی در آغاز سده بیستم
در حالی که جامعه شناسان سده نوزدهم نظریه هایشان را درمخالفت با مارکس می پروراندند ، شماری از مارکسیست ها نیز کوشش همزمانی را درجهت روشن کردن و بسط نظریه مارکس به عمل آوردند.
بعد از مرگ ماکس ، نظریه مارکسیستی نخست تحت سلطه کسانی قرار گرفت که در این نظریه جبرگاریی علمی و اقتصادی می دیدند. والر شتاین این دوره را عصر " مارکسیسم سنت گرا" نامید.
"فردریک انگلس" حامی وهمکار مارکس را که تا چندین سال بعد از مرگ او زنده بود ، باید از نخستین هواداران این چشم انداز به شمار آورد. این نظر اساساً مبتنی بر این برداشت بود که نظریه علمی مارکس پرده از قوانین اقتصادی حاکم بر جهان سرمایه داری برداشته است. این قوانین سقوط گریز ناپذیر نظام سرمایه داری را نشان می دادند. نخستین اندیشمندان مارکسیست مانند " کارل کائوتسکی" در صدد آن برآمده بودند که شناخت درست تری از عملکرد این قوانین بیابند . این چشم انداز با مسایل گوناگونی همراه بود یکی آن که به نظر می رسید این نظریه ضرورت عمل سیاسی را که پایه اساسی موضوع مارکس است ، از بین برده است . یعنی دیگر نیازی به فعالیت سیاسی افراد و به ویژه کارگران احساس نمی شد.از آنجا که نظام سرمایه داری خواه ناخواه فرو می پاشید ، تنها کاری که برای آنها می ماند دست روی دست گذاشتن و ماندن در انتظار سقوط گریز ناپذیر این نظام بود . در یک سطح نظری ، مارکسیسم جبرگرایانه رابطه دیالتیکی میان افراد و ساختارهای اجتماعی وسیعتر را نادیده می گیرد.
این مسائل به واکنش در میان نظریه پردازان مارکسیست و رشد "مارکسیسم هگلی" در اوایل سده بیستم انجامید. آنها برای این "مارکسیست هگلی" نامیده شدند که می کوشیدند تعلق "هگل" به آگاهی را با علاقه جبرگرایان به ساختارهای اقتصادی جامعه در آمیزند. آنها هم به جهت تظری وهم به دلایلی عملی اهمیت داشتند . از جهت نظری ، آنها اهمیت فرد ، آگاهی و رابطه میان اندیشه و عمل ، را دوباره گوشزد کردند و از جهت عملی ، بر اهمیت عمل فردی در به راه انداختن انقلاب اجتماعی تاکید کردند.
مهمترین هوادار این دیدگاه "جورج لوکاچ" بود به گفته "مارتین ژی" "لوکاچ " "بنیانگذار مارکسیسم غربی" بود. او نویسنده "طبقه و آگاهی طبقاتی" بود که سند منشور مارکسیسم هگلی تلقی می شود. " لوکاچ" در اوایل سده بیستم آغاز به آن کرد که مارکسیسم را با جامعه شناسی پیوند زند .این پیوند با رشد نظریه انتقادی در دهه های 1920 و 1930 تسریع شد. (ریترز، 1379، 52 – 51)

انتقاد مارکسیست های هگلی به مارکسیست های سنتی و دلایل روی آوردن به ریشه های هگلی نظریه مارکس:
بیشتر مارکسیست های سنتی جبرگرای اقتصادی بودند و عوامل اجتماعی را تحت شعاع عامل اقتصادی و تقلیل پذیر به اقتصاد می دانستند. مارکسیست های هگلی مانند " لوکاچ" به این دیدگاه اقتصادی تک بعدی انتقاد داشتند و علاوه بر عوامل اقتصادی و مادی بر عوامل ذهنی و فرهنگی نظریه مارکس نیز تاکید می کردند آنها برای تکمیل دیدگاه مارکسیستی و بسط آن به عوامل ذهنی و فکری به ریشه های هگلی نظریه مارکس به ویژه در آثار اولیه اش روی آوردند. (ریترز، 1379 ، 259)
جورج لوکاچ
دست نوشته های اقتصادی و فلسفی سال 1844 که بیشتر تحت نفوذ ذهن گرایی هگلی بود ، برای بیشتر اندیشمندان مارکسیست ناشناخته بود به هر روی در دهه 1920 "لوکاچ" اثر عمده ای "طبقه و آگاهی طبقاتی" را نوشته بود و در آن بر جبنه ذهنی نظریه مارکس تاکید ورزیده بود.
" خدمت عمده لوکاچ به نظریه مارکسیستی ، در دو مفهوم عمده اش ، "چیزوارگی و آگاهی طبقاتی" نهفته است."
"لوکاچ" از همان آغاز آشکار ساخت که نمی خواهد کار مارکسیست های اقتصادی را در زمینه چیزوارگی یکسره رد کند، بلکه تنها بر آن است که افکار آنها را گسترش و بسط دهد او با مفهوم مارکس از کالا، که آن را به عنوان " مساله اصلی و ساختاری جامعه سرمایه داری" مشخص ساخته بود کارش را آغاز کرد . مفهوم مارکس از طلسم انگاری کالاها، پایه مفهوم چیروارگی لوکاچ بود.
تفاوت میان طلسم انگاری کالاها و چیزوارگی ، در میزان گستردگی دو مفهوم نهفته است. مفهوم طلسم انگاری محدود به نهاد اقتصادی است اما لوکاچ مفهوم چیز وارگی را به سراسر جامعه – دولت قوانین و بخش اقتصادی گسترش می دهد. یک فراگرد پویا است که در همه بخشهای جامعه سرمایه داری جریان دارد، مردم باور کرده اند که ساختارهای اجتماعی، حیاتی برای خودشان دارند و درنتیجه این ساختارها خصلتی عینی پیدا کرده اند لوکاچ این فراگرد را چنین توصیف کرده است:
انسان درجامعه سرمایه داری با واقعیتی که خودش ( به عنوان یک طبقه) ساخته است روبرو می شود. این واقعیت برای او چونان پدیده ای طبیعی به نظر می رسد که از خودش بیگانه است، او خودش را یکسره بازیچه قوانین این واقعیت می انگارد، فعالیتش محدود به این شده است که برای منافع شخصی خودخواهانه اش تا آنجا که می تواند ، در تحقق یک نوع قوانین گریز ناپذیر فرد گرایانه، به پیش تازد. اما او حتی در حین انجام دادن یک چنین " کنشی" شناخته عینی رویدادها به شمار می آید و نه شناسای آنها . " لوکاچ" مساله چیزوارگی را محدود به سرمایه داری می دانست.
دومین خدمت لوکاچ، کارش درباره آگاهی طبقاتی است از نظر لوکاچ آگاهی طبقاتی خصلت گروهی از آدمهایی است که جایگاه همانندی را در نظام تولیدی اشغال می کنند. این نظریه تاکید بر آگاهی بورژوازی و به ویژه پرولتاریا می انجامد. در کار لوکاچ ، میان جایگاه عینی اقتصادی، آگاهی طبقاتی واندیشه های واقعی و روان شناختی انسان ها در باره زندگیهایشان پیوند آشکاری وجود دارد.
مفهوم آگاهی طبقاتی در نظام سرمایه داری، مستلزم حالت پیشین آگاهی کاذب است. این به آن معناست که طبقات درجامعه سرمایه داری معمولاً درک درستی از منافع طبقاتی شان ندارند. برای نمونه، تا مرحله انقلابی، اعضای پرولتاریا ماهیت و گستره استثمارشان را در نظام سرمایه داری به خوبی تشخیص نمی دهند. کاذب بودن آگاهی طبقاتی نیز از جایگاه طبقاتی در داخل ساختار اجتماعی جامعه، سرچشمه می گیرد. " آگاهی طبقاتی مستلزم نا آگاهی طبقاتی فرد از شرایط طبقاتی و اجتماعی – تاریخی است. این کاذب بودن ، یعنی توهمی که در ذات این موقعیت نهفته است، به هیچ روی خود خواسته نیست.
بیشتر طبقات اجتماعی در سراسر تاریخ نتوانسته اند بر این آگاهی کاذب فایق ایند تا از این طریق به آگاهی طبقاتی راستین دست یابند اما با این همه جایگاه ساختاری پرولتاریا در داخل نظام سرمایه داری ، توانایی ویژه دستیابی به آگاهی طبقاتی را به آنها بخشیده است.
توانایی دستیابی به آگاهی طبقاتی ، ویژه جوامع سرمایه داری است. در جوامع ما قبل سرمایه داری، عوامل گوناگونی از رشد آگاهی طبقاتی جلوگیری می کردند . یکی آن که دولت به گونه ای مستقل از اقتصاد بر قشرهای اجتماعی تاثیر می گذاشت، دیگر آن که آگاهی منزلتی ( حیثیت) گرایش به پوشاندن آگاهی طبقاتی ( اقتصادی) داشت. لوکاچ از این وضع نتیجه گیری می کند که بنابراین درون یک چنین جامعه ای امکان چنان موقعیتی وجود ندارد که درباره مبنای اقتصادی روابط گوناگون اجتماعی اگاهی به دست آید. برعکس مبنای اقتصادی سرمایه داری ، روشنتر و ساده تر است. در یک چنین جامعه ای ، مردم ممکن است به پیامدهای موقعیت اقتصادیشان آگاهی نداشته باشند ولی دست کم ناخود آگاهانه درباره آن هشیاری دارند. در نتیجه آگاهی طبقاتی به نقطه ای رسیده است که در آنجا می تواند خود آگاه گردد در این مرحله جامعه به یک رزمگاه عقیدتی تبدیل می شود که در آن آنهایی که می کوشند بر خصلت طبقاتی جامعه سرپوش گذارند در برابر کسانی صف آرایی می کنند که خواستار برملا کردن آنانند.
لوکاچ در بررسی قضیه آگاهی طبقاتی ،طبقات گوناگون جامعه سرمایه داری را باهم مقایسه می کند او استدلال می کند که خرده بورژوازی و دهقانان به خاطر موقعیت ساختاری مبهم شان در نظام سرمایه داری نمی توانند آگاهی طبقاتی را در خود بپرورانند. از آنجا که این دو طبقه باز نمودگر بقایای جامعه عصر فئودالی اند. نمی توانند درک درستی ازجامعه سرمایه داری داشته باشند . بورژوازی می تواند آگاهی طبقاتی را درخود بپروراند. اما در بهترین حالت، رشد سرمایه دار را به عنوان یک پدیده خارجی و تابع قوانین عینی درک می کند، چندان که تنها می تواند آن را به گونه ای انفعالی تجربه کند. اما پرولتاریا گنجایش پروراندن آگاهی طبقاتی راستین را دارد و برای همین است که بورژوازی درموقعیت دفاعی قرارگرفته است . لوکاچ نمی پذیرفت که پرولتاریا را تنها نیروهای خارجی سوق می دهند .بلکه این طبقه را به عنوان خلاقان فعال سرنوشت خودشان در نظر می گرفت . در رویا رویی بورژوازی و پرولتاریا طبقه بورژوا همه سلاح های سازمانی و فکری را در اختیار دارد در حالی که تنها چیزی که برولتاریا دست کم در آغاز کار، دارد این است که توانایی درک مسیر حرکت جامعه را داراست . با گسترش دامنه نبرد ، پرولتاریا از حالت وجودی "طبقه درخود" یعنی یک موجود آفریده ساختار اقتصادی بیرون می آید و به حالت "طبقه ای برای خود " یعنی طبقه ای که به جایگاه و رسالتش آگاهی دارد، تغییر شکل میدهد. به بیان دیگر نبرد طبقاتی باید از سطح ضرورت اقتصادی به سطح هدف آگاهانه و آگاهی طبقاتی کارآمد، بالا کشیده شود. هرگاه به چنین نقطه ای برسد پرولتاریا توانایی دست یازیدن به عملی را خواهد داشت که می تواند نظام سرمایه داری را سرنگون سازد.
لوکاچ یک نظریه جامعه شناختی غنی داشت، هر چند که این نظریه آغشته به اصطلاحات مارکسیستی است. او به رابطه دیالتیکی میان ساختارهای ( بیشتر اقتصادی) سرمایه داری، نظام های فکری ( به ویژه آگاهی طبقاتی) اندیشه فردی و سرانجام، کنش فردی ، توجه داشت . چشم انداز نظری لوکاچ، پل مهمی را میان جبرگرایان اقتصادی و مارکسیست های نواندیش تر فراهم می سازد. ( ریترز، 1379 ، 197 – 194) گ
جیزوارگی reification : یک کالا در اصل یک نوع رابطه میان مردمی است، که آن را به عنوان یک چیزو به صورت یک چیز باور می کنندو در نتیجه صورتی عینی بخود می گیرد. (ریترز، 1379، 195)
طلسم انگاری fetishism
آدمها در کنش متقابل با طبیعت در جامه سرمایه داری ، محصولات یا کالاهایی را تولید می کنند اما آدمها این واقعیت را نمی بینند که خود آنها هستند که این کالاها را تولید می کنند و به آنها ارزش می بخشند به نظر آنها چنین بنطر می رسد که ارزش کالا را بازاری که مستقل از کنشگران است تعیین می کنند یعنی برای کالا و بازارشان وجود عینی قائل می شوند . (ریترز، 1379 ، 195)

مقدمه
در سال 1947، تحت فشار شوروی ، حکومتی دست نشانده در مجارستان تاسیس شد. در 23 اکتبر 1956، مردم مجارستان از جوّ اختناق و ترور و وحشت به تنگ آمدند و با هدایت روشنفکران و دانشجویان برضد این حکومت دست به قیام زدند. انتخاب مجدد ایمره ناگی به نخست وزیری و طلب آزادی های دموکراتیک از پیامدهای این جنبش مردمی بود با دخالت حکومت شوروی در 5 نوامبر 1956 ، خیزش ملت مجار سرکوب شد. نقش روشنفکران در شورش 1956 بسیار مهم بود، و رژیم کادار در سال های 1960 در مورد آن ها نرمش نسبتاً زیادی نشان داد در اواسط سال های 60 بعضی از نویسندگان چپ غیررسمی، جهت گیری رادیکال تری پیدا کردند ، در این جهت گیری بی شک رویدادهای 1968 در فرانسه و چکسلواکی تاثیر داشت. نام مکتب بوداپست را در واقع ، "جورج لوکاچ" به جریان فکری چپ نو مجارستان داده است . اندیشمندان این مکتب کوشیدند، با نقد مارکسیسم ارتدوکس ، به باز آفرینی اندیشه مارکسیستی بپردازند خواست این نظریه پردازان ، در نهایت ، جامعه ای سوسیالیستی و دموکراتیک است.
شایان ذکر است که به جهت کمبود منابع درخصوص موضوع مکتب بوداپست منبع اصلی را مکتب بوداپست محمد جعفر پوینده را که در بهار 1369 به رشته تحریر در آورده است قرار داده ام. این کتاب اطلاعات سودمندی را درباره ی این دبستان در اختیار علاقمندان می گذارد. در ادبیات سیاسی و جامعه شناختی ما جای چنین اثری خالی بود و مترجم در گزینش مطالبی که بتوانند معرف اندیشه های این نحله باشند موفق است. یادش گرامی.
از اساسی ترین کارهای نویسندگان این کتاب نقد نظام حکومتی نوع شوروی، همچون حاکمیتی خشن و توتالیتر به شمار می آید.

مکتب بوداپست به قلم سامی نعیر Sami Nair
" سامی نعیر" اندیشگر معاصر فرانسوی به اختصار به معرفی سردمداران این مکتب و دیدگاه های اصلی آن می پردازد.
"آگنس هلر" ، " فرنس فهر"، " جورج مارکوش" و ، میهای وایدا" به گفته جورج لوکاچ گروهی را پدید می آورند که خود او نام "مکتب بوداپست" را به آن می دهد اما به اعتقاد نویسنده به این سیاهه اسامی زیر را باید افزود: آندراش هگدوش، ماریا مارکوش، جورج بنس، یانوش کیش، شاندور رادنوتی و جورج کنراد. نعیرمعقد است که این مکتب از آثار لوکاچ در دوره بیش از استالین ( ازجان وصورت ها تا تاریخ و آگاهی طبقاتی) وپس از استالین "آخرین زیبایی شناسی و هستی شناسی وجود اجتماعی" تاثیر فراوانی پذیرفته است. اما به تاثیرپذیری از او محدود نمی شود.
مکتب بوداپست با جنبش استالین زدایی در شوروی و کشورهای اروپای شرقی پیوند دارد. این مکتب در آغاز برنامه ی به نسبت منسجمی داشت که به قول سامی نعیر عبارت است از:
1ـ بازآفرینی اندیشه مارکسیستی
2ـ دستیابی به جایگاه مهمی در عرصه ایدئولوژیکی
3ـ آشکار سازی نیروهای اجتماعی ای که در مجارستان به دگرگونی دمکراتیک گرایش دارد.
اما در فاصله سال های 1956 تا 1978 این جریان فکری دچار انشعاب وجدایی می شود.
امروزه در بقایای این جنبش سه جریان قابل تمیزند.
الف ) جریانی که فرنس فهر، آگنش هلر، جورج و ماریا سارکوش " تبعیدیان خود خواسته" به استرالیا آن را نمایندگی می کنند.
مهم ترین ویژگی های این جریان عبارت است از:
1ـ زایندگی فکری استثنایی
2ـ گسست قاطع از سوسیالیسم واقعاً موجود
3ـ ریشه یابی انتقادی در مارکسیسم
ب) جریانی که امروزه آندراش هگدوش نماینده آن است وی از ضرورت مبارزه برای اصلاحات درونی و درعین حال، گسترش انتقاد سرسختانه از نظام حاکم ، پشتیبانی می کند. این جنبش " اصلاح کمونیسم" نام گرفته است.
ج) جریان پیرامون جورج بنتس و یانوش کیش که از مارکسیسم و کار نظری دست کشیده و امروزه به روزنامه نگاری سیاسی در جناح مخالف اهمیت تعیین کننده ای می دهد.
در زمینه انتشارات جریان استرالیایی از همه پربارتر است. اثر گروهی آنها کتاب " دیکتاتوری بر نیازها" ( 1983 ) است که اساس موضع کنونیشان را در بر دارد که بررسی جامع نظام نوع شوروی و ضعف های خود اندیشه ی مارکسیستی را عرضه می کند.
اندیشه های کانونی این اثر عبارتند از :
1ـ بازپیوستگی به انساندوستی که گستره مهمی از اندیشه مارکس را می سازد و یگانه پاسخ به انسان ستیزی مطلقی است که زاییده استالینیسم است. که نقطه عطف پیدایش نوعی فلسفه باز یافتگی است که آثار آگنس هلر شاهد برجسته آن است.
2ـ تاکید مجدد بر فلسفه کردار در مقام پیوستگاه نظری، بویژه در تقابل با پوزیتیویسم در تمامی گونه هایش .
3ـ همبستگی با چپ نو غربی در انتقادش از جامعه مصرفی و درجتسجوی نوعی سازماندهی جدید نظام نیازها.
4ـ باریک اندیشی درباره امکان یک دموکراسی ریشه ای ، مبتنی برکثرت گرایی، اعتبار مجدد بازار، خود گردانی و اجتماعی کردن آزاد مناسبات تولید.
این احکام در تمامی آثار فردی و گروهی این جریان دیده می شود اما در اثر دیکتاتوری بر نیازها با دقت هر چه بیشتر بیان شده اند. این اثر برداشتی انسان شناختی از ذات بشر آن گونه که مارکس جوان بیان داشته و یکسره بر عالم نیازها پی افکنده شده است نظام دیکتاتوری بر نیازها امروزه گرفتار بحران است. این بحران حاصل چندین عامل است:
1ـ نبود تسلط فرهنگی واقعی حاکمیت ( حزب) برجامعه: ایدئولوژی رسمی در واقع نمی تواند پاسخگوی نیاز فعالیت و مصرف فرهنگی مردمان این جوامع باشد.
2ـ نوزایی جامعه های مدنی ( به ویژه در لهستان و مجارستان) که به نظر نویسندگان ، به جدایی از مجامع سیاسی حاکم می گرایند؛
3ـ بحران اقتصادی الگوی رشد صفر که توانایی حل مسئله ارضی و مسئله وسایل مصرفی را ندارد؛
4ـ پیدایی شکل های جدیدی از اعتراض فرهنگی که بنیاد پرستی مذهبی پاره ای از بخش های " همبستگی " در لهستان نشانه های برجسته آنند.
از دیدگاه نویسندگان این مکتب سمّ بنیاد پرستی به اندازه دیکتاتوری بر نیازها واپسگرا و پیشرفت ستیز است.
پس در عرصه اقتصادی دیکتاتوری بر نیازها در واقع نتیجه نظامی یکپارچه از سفارش های الزامی یعنی مجموعه ای از اجبارهاست که نتیجه چانه زنی گروهها در دل نظام حاکم است. بنابراین در نظام سوسیالیسم واقعاً موجود بیشتر موضوع یک اقتصاد سفارشی در میان است تا یک اقتصاد سیاسی و به ویژه از همین جاست که امکان ناپذیری گذار از حوزه تولید ابزار تولیدی به حوزه تولید وسایل مصرفی ناشی می شود.
اما تولید جنگ افزارها به علت ضرورت دفاعی از عقلانیت گریزی ساختاری در امان است در عرصه ی سیاسی نویسندگان معتقدند که از 1917 سیاسی کردن همه جانبه امور اجتماعی دیده می شود. حزب در مقام حاکمیت در تمامی حوزه های جامعه رسوخ می کند. و ساختار منافع خصوصی واجتماعی را با جزمیت تعیین می کند و بدین سان به طرزی مستبدانه منافع عمومی را مجسم می سازد و حاکمیت با هدف همگون ساختن تمامیت جامعه به مدد فشار دایمی ( ارتش و سازمان های پلیسی – امنیتی) بر نظام نیازهای اجتماعی همانقدر که از لیبرالیسم فاصله دارد به سلطه استبدادی نزدیک است.
در عرصه ی ایدئولوژی دیکتاتوری بر نیازها کاملاً آشکار است. ایدئولوژی هدفش در این نظام (سوسیالیستی موجود) مهار رفتار اجتماعی ، برانگیختن فرمانبرداری و اطاعت از حزب این صاحب یکتای حقیقت ایدئولوژیکی است. فقر فرهنگی نظام راه هر گونه بروز فرهنگی ( مستقل) جامعه را سد می کند و باعث گسترش روان پریشی اجتماعی، فرسودگی اعصاب، ترس و … است.

نکات انتقادی:
الف) طرح موضوع نیازها برمبنای برداشتی انسان شناسانه از فرد آدمی، تردید پذیر است و مباحثه ای را پیرامون نظریه هستی شناسی وجود اجتماعی آن گونه که لوکاچ پیربسط داده بر می انگیزد.
ب) بررسی ارائه شده در باب ماهیت انقلاب اکتبر 1917 بسیار سطحی و جدل آمیز می نماید.
ج) دیکتاتوری بر نیازها به جای اینکه یک علت باشد به نظامی از معلول ها مربوط می شود که شکل حکومت نوع شوروی توانایی مهارشان را ندارد.
د) مقوله استبداد فراگیر که نویسندگان این مکتب به کار برده اند و مفهوم بلعیدن جامعه مدنی توسط جامعه سیاسی ( حزب حاکم) را در بر دارد بسیار تردید آمیز است البته بیشتر در باب آن چه مبنا قرار می دهد: یعنی مشخصاً امکان وجود نفس جدایی میان حوزه های اجتماعی و سیاسی در طی تاریخ ( محمد جعفر پوینده، 1381 ، 976)

نگاهی به مکتب بوداپست نوشته فرانسوا ریویر: Francois riviere
پس از مرگ لوکاچ در 4 ژوئن 1971، مقامات رسمی مدعی شدند کسانی که لوکاچ در نامه 15 فوریه 1971 شاگرد خود دانسته و ستایش شان کرده " مبلغ عقاید باب روز، مبلغ نوعی رویزیونیسم خرده بورژوایی اند . ومقامات ، مفید دانستند که صفت ضد مارکسیستی را هم به آن بیفزایند. آن چه اعضای مکتب کنونی بوداپست را متحد می سازد این است که آنان به پیروی ازمارکس و لوکاچ، مارکسیسم را نوعی روش می دانند. از دید رهبران حزب کمونیست مجارستان "مارکسیسم متنوع1" مفهومی نداشته ، از نظر انها ممکن نیست " در آن واحد چندین حقیقت وجود داشته باشد." در نتیجه عجیب نیست که " جامعه شناسان مکتب بوداپست رانه درمقام دانشمند با برهان آوری علمی ، با پژوهش ژرفتر، بلکه فقط با محکوم سازی، در مقام دستگاه سیاسی محافظ اصول جزمی و با صرف ارجاع به نوشته های آیه وار بی اعتبار می کنند.
این مقاله در رد نگرش فلسفی حزب مسلط به این نکته ی اساسی اشاره می کند که هرگاه گروهی حقیقت را تماماً متعلق به خود بداند می تواند "در پوشش دفاع از آموزه ی قیم ] انقلاب [ " اعمال قدرت کند. ( پوینده، 1381 ، 31-21)
نیم نگاهی به زندگی و آثار اعضای مکتب بوداپست:
" جورج لوکاچ George Lukacs " : (1885 – 1971) پسر یک بانکدار مهم مجار؛ در دانشگاه بوداپست علم حقوق خواند ( 1902 – 1906)؛ اصلی ترین تاثیر فلسفی لوکاچ مربوط به حوزه آلمان است او در حلقه فکری هاید لبرگ که ماکس وبر در طول سالیان 1906 تا 1928 به دور خود گرد آورده بود شرکت داشت .او پیش از وقوع جنگ جهانی اول به صورت فیلسوف و منتتقد ادبی مهمی سربرآورد؛ در 1918 به حزب کمونیست مجارستان پیوست ؛ به مقام کمیساریای مردمی در امور فرهنگ در جمهوری شورایی مجارستان رسید (1919) ؛ پس از سقوط این جمهوری به وین گریخت ودر آنجا چهره ای مهم در جنبش کمونیستی شد؛ حضور در موسسه ی مارکس – انگلس – لنین درمسکو (1929 – 1931) ؛زندگی در برلین ( 1931 – 1933) ، اما پس از به قدرت رسیدن حزب نازی به مسکو بازگشت و همان جا نقشی فعال در مباحثه ها ، زیباشناسی به عهده گرفت؛ در 1945 به مجارستان بازگشت و نماینده پارلمان و استاد زیبایی شناسی و فلسفه فرهنگ در دانشگاه بوداپست شد؛ در اوج جنگ سرد در سال های 1949 تا 1952 هدف حمله های شدید صاحب منصبان بلند پایه حزبی قرارگرفت ؛ وزیر فرهنگ در حکومت ایمره ناگی طی انقلاب 1957 مجارستان ( پس از شکست انقلاب 1956 مجارستان) به رومانی تبعید شد. ( 1956 – 1957)؛ در واپسین سال های زندگی اجازه یافت که آشکار سخن بگوید [ شایان ذکر است وی کشورش را در بیست سالگی ترک کرد و در سن 60 سالگی به مجارستان بازگشت] (الکس کالینیکوس، 1383 ، 596)
آثار لوکاچ:
1ـ برجسته ترین اثر لوکاچ پیش از پیوستن او به مارکسیسم " نظریه رمان" (1916) است که تحت تاثیر اعضای حلقه فکری " هایدلبرگ" نفلیر زیمل صورت گرفت.
2ـ بحث وجدل در زندگی از او یک کمونیست سرسخت ساخته بود او به عنوان یک کمونیست چپ در جناح انترناسیوناسیونال کمونیست خواهان حمله بی امان انقلابی علیه کاپیتالیسم بود.
کتاب " تاریخ وآگاهی طبقاتی " کاربرجسته لوکاچ در این مورد امیدهایی مسیحایی و ملهم از پایبندی شدید او به کمونیسم است (حامد بخشی ، نشریه توسعه ، 30/4/84) ( عنوان مقاله : لوکاچ در جستجوی مارکسیسم).
3ـ " جان و صورت ها"
4ـ " آخرین زیبایی شناسی"
5ـ " هستی شناسی وجود اجتماعی" ( پاینده ، 1381 ، 10)
6ـ تاملی در وحدت اندیشه لینین": علت نوشتن این کتاب معارضه با انتقاداتی بود که کمونیست ها به کتاب " تاریخ و آگاهی طبقاتی" او وارد آورده بودند. وی این کتاب را سندی می داند که دیدگاه بعضی از مارکسیست ها را در مورد شخصیت و رسالت لنین ونقش او در رخدادهای جهانی مشخص می کند (محسن محمدی ، تاملی در وحدت اندیشه لنین ، نشریه شرق ، 21/3/85)
فرانس فهر Ference Feher : تولد در سال 1933 در بوداپست . شاگرد لوکاچ از 1954. از 1956 تا 1968 دبیر زبان در یک دبیرستان در این مدت آثاری در نقد ادبی نوشت . از 1967 تا 1970 همکار علمی لوکاچ بود.
از 1970 تا 1973 پژوهشگر موسسه تاریخ نگاری آکادمی علوم مجارستان.
در 1973 به نشانه همبستگی باهمکاران خود که به دلایل مسلکی اخراج شده بودند استعفا داده به آنان پیوست . اثر منتشرشده وی کتابی است درباره " داستایفسکی " .
" آندراش هگدوش : Andreas Hegedus "
تولد در 1922 در مقام دانشجوی انستیتوی فنی، به عضویت حزب کمونیست مخفی در آمده دستگیر شد اما از زندان گریخت پس ازجنگ مناصب مهمی را در درون حزب و حکومت عهده دار گردید.
در (1955 – 1956) نخست وزیر حکومت مجارستان شد. پس از 1956 به کار علمی در عرصه ی اقتصاد و جامعه شناسی پرداخت . در دانشگاه علوم اقتصادی بوداپست به تدریس جامعه شناسی و اقتصاد پرداخت پس از 1963 موسسه جامعه شناسی نو بنیاد آکادمی علوم مجارستان را اداره می کرد در 1968 مقام خود را از دست داد در 1973 از حزب اخراج شد.

گزیده ای از آثار وی
1- Les systeme des salaires dans L'industrie, (1960)
1ـ نظام دستمزد در کشورهای صنعتی
2- La sociologie bourgeoise et La read, Lite social , (1961)
2ـ جامعه شناسی بورژوا و واقعیت اجتماعی
3- La developpement technique dans le cadre du so cialism , (1962)
3ـ توسعه تکنیک در کادر سوسیالیسم
آگنس هلر ِagnes Heler :
تولد در سال 1929 در بوداپست شاگرد لوکاچ از 1947.
معاون او در بخش آموزشی ، اخراج از حزب و دانشگاه در 1959 به علت پشتیبانی از اندیشه های رویزیونیستی لوکاچ، در 1967 پژوهشگر گروه تحقیقات جامعه شناسی در 1973 از زندگی فرهنگی مجارستان اخراج شد عضو شورای نویسندگان مجله های :
praxis ( Zagreb) , Social practicetoronto) , Aut Aut ( Mibno)
گزیده ای از آثار وی
زندگی روزمره 1- La vie quotidienne (1969)
اخلاق ارسطو 2- L' ethique d' Aristote (1959)
تئوری نیازها نزد مارکس
3. La The crie des besoins chez Marxcmilano (1979)
جورج مارکوش : Gyorgy Markus : تولد در سال 1934 . پس از پایان تحصیلاتش در دانشگاه مسکو در 1957 ، در دانشکده فلسفه دانشگاه بوداپست ، تاریخ فلسفه تدریس می کرد از 1959 پژوهشگر علمی در موسسه فلسفه آکادمی علوم بود او در سال 1968 از حزب اخراج شد و کار خود را در آکادمی علوم در 1973 از دست داد.
گزیده ای از آثار وی :
مارکسیسم و [مردم شناسی] 1966 1- Le marxisme et L'anthr Pogie
2- La perception et le probleme esprit – corps 1968
برداشت یا درک مسائل روح جمعی
ماریا مارکوش Maria Markus : تولد در لهستان در 1936 . تحصیلات دانشگاهی را در 1957 در دانشکده فلسفه مسکو ( دانشگاه ) به پایان رساند. پژوهش های او در زمینه جامعه شناسی اقتصاد [ به ویژه با همکاری هگدوش ] و نیز درباره مسائل خانواده و رهایی زنان است. اخراج از حزب 1968. در 1973 به علت اندیشه های ضد مارکسیستی کار خود را در موسسه جامعه شناسی از دست داد.
گزیده ای از آثار وی
1.Les mutations dans la fonction de socialis ationet les modeles familiaux 1974.
جهش در کارکرد اجتماعی شدن با شیوه های خانوادگی
1- La mondernisation et les alterhatives du progres social (en collaboration avec A. Hegedeus) 1973.
نوسازی و توالی توسعه اجتماعی ( با همکاری آندرش هگدوش)
میهای وایدا Mihaly vajda : تولد در بوداپست در 1953 در خانواده ای از طبقه متوسط تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بوداپست و سپس تحصیل فلسفه را نخست در موسسه لنین و پس از 1956 در دانشگاه Eotvos Lorand تحت سرپرستی آگنس هلر انجام داد پس از به پایان رساندن تحصیلات دانشگاهی با لوکاچ آشنا شد و تا هنگام مرگ لوکاچ شاگرد وی بود.
از 1958 تا 1961 در یک دبستان درس داد . از 1961 تا 1973 در موسسه فلسفی آکادمی علوم مجارستان درس داد در 1973 بخاطر انحراف گرایی از مقام خود عزل شد در 1967 عنوان نامزد علوم فلسفی را بدست آورد.
گزیده ای از آثار و مقالات منتشرشده و منتشر نشده :
1- fanction de la dictature fasciste 1970
کارکرد دیکتاتوری فاشیست . ( مقاله)
2-Mythe et realite de la communication 1972
افسانه و واقعیت ارتباط ( کتاب چاپ نشده )
( پوینده ، 1381 ، 37 – 33)
درباره مکتب بوداپست اثر جورج لوکاچ
جورج لوکاچ در 1971 در نامه ای به نشریه Time literary supplement باعبارت " من یقین راسخ دارم که هم اینک در این آثار فلسفه آینده پی ریزی می شود ." کارهای آگنس هلر ، فرنس فهر، جورج مارکوش و میهای وایدا را معرفی می کند.
لوکاچ می گوید از پایان جنگ جهانی دوم آشکار شد که هریک از دو نیمه جهان باید زیر سلطه یک خط فکری باشند اما بر اثر دگرگونی ها بر دو انحصار فکری غرب
(شیوه زندگی آمریکایی) و شرق ( دنیای سوسیالیستی با تحریم استالینی مارکسیسم ) ضربه ی سختی وارد آمد و گرایشی بوجود آمد که یگانه ابزار نظری – علمی برای پرداختن به تاریخ ویژگی و اقعیت اجتماعی بشر در آموزه و روش مارکس باید جستجو کرد وی می گوید هر چند هگل نخستین سوسیالیست تخیلی در ایجاد منظومه فکری مارکس موثر بود.
اما خود وی نیز نابغه ای علمی بود که اصول روش شناختی پژوهش علمی را با موفقیت تدوین کرد. او می گوید برای آزمودن اثر بخشی روش های مارکس در مورد تمامی موضوعات مهم زندگی اجتماعی و رواج آنها بود که مکتب من موسوم به مکتب بوداپست بوجود آمد. این مکتب ازخلال پژو.هخش های تک نگارانه مربوط به مراحل مهم تکامل اجتماعی کوشیده است. تا ساختار ها و دگرگونی های ساختاری فزاینده تاریخی – هستی شناختی را به شیوه ای انضمامی و واقعی روشن کند که درک درست آن عزیمتگاه هر روش شناسی مردمی است. وی جان اندیشه مکتب بوداپست را جهانی با انسجام و ساختار می داند.
از دید لوکاچ " آگنس هلر" پرکارترین عضو گروه است اثار وی نشان دهنده گرایش هایی است که مارکسیسم این مکتب دنبال می کند و دارای سه اثر مشهور است
1ـ " اخلاق ارسطو" : چشم اندازی است از فلسفه افلاطون و ارسطو
2ـ " انسان رنسانس " : تحقق تمام وکمال یک مارکسیست را ارائه می دهد.
3ـ " زندگی روزمره" : ارائه تمامیت پویای نظام انواع فعالیت و روش های اندیشه روز مره پژوهش " جورج مارکوش " با عنوان " مارکس و مفهوم ذات بشر"، نخستین آزمون مارکسیستی برای تفسیر مفاهیم اساسی هستی شناسی مارکس و انسان شناسی جدایی ناپذیر از این هستی شناسی است. اثر انتقادی مارکوش درباره ویتگنشتاین و تحلیل انتقادی او در باب ساختارغایتگرا ، ادراک آثاری بسیار اصلیند که به سوی راه حل های جدیدی ره می گشاید.
و اما میهای وایدا، مقاله های اودرباره هوسرل نخستین کوشش مارکسیستی را در رویا رویی با پدیدار شناسی نشان می دهد. همچنین مسائل معرفت شناسی را از دیدگاه کردار (praxis) یعنی هستی شناسی حقیقی روشن می کند. کتاب دیگرش درباره فاشیسم پیامدهایش از مسائلی که مطرح می کند فراتر می رود.
فرانس فهر " درباره داستایفسکی " بر پایه تحلیل های فراموش شده مارکس گزارشی اصیل از پویایی فرهنگ روس در دومین نیمه سده نوزدهم ارائه می دهد.
و در پایان این جمله لوکاچ را برای تایید ادعایش دوباره می آوریم.
" من یقین راسخ دارم که هم اینک در این آثار است که فلسفهء اینده پی ریزی می شود." ( پوینده، 1381 ، 46 – 41)

چپ نوین مجار مقالهء سرژ فرانکل ودانیل مارتن
نقد نوین چپ رادیکال در مجارستان:
" جورج آچل " مسئول فرهنگی رهبری حزب کمونیست مجارستان در کنفرانس تبلیغ و ترویج و فرهنگ در 1973 با سخنرانی تند و تیزی به مرتدان ، انقلابی نمایان ، آنارشیست های چپ نو و… که نقش ارتجاعی در تقلید میمون وار خود از ایدئولوژی بورژوایی ایفا می کنند می تازد و از ماریا مارکوش، آندراش هگدوش ، میهای وایدا و آکنس هلر نام می برد وباعث می شود آنها متهم به ضد مارکسیسم شده واز کار وحزب اخراج شوندو امروزه حتی با دشواری رو به رو هستند و از راه ترجمه گذران زندگی می کنند. سرچشمه های نظری و ایدئولوژیکی رادیکال های مجار از مکتب بوداپست است. این مکتب در آغاز در فلسفه می پرداخت اما رادیکال های مجار به جامعه شناسی کردن آن دست زدند. آچل سعی داشت لوکاچ را از مکتب جدا کند. و اورا به نفع رژیم بکار بگیرد لوکاچ اواخر عمر رادیکال تر شد اما رژیم سعی داشت اورا منتقد معتدل نشان دهد. موضع انتقادی مکتب بوداپست در برابر نظریه و کردار جامعه های موسوم به سوسیالیستی است .موضعی که بر نظامی ار ارزش های مارکس استوار است. لوکاچ معتقد بود برای شناخت مارکسیسم حرکتی دو سویه لازم است از جهت روش شناختی پسر وی به طرف مارکس و در مورد آنچه به واقعیت مربوط می شود، پیشروی به سوی تبیین مارکسیستی پدیده های کنونی .
( پوینده ، 1381 ، 55 – 49)
جامعه شناسان رادیکال مجار از بوروکراسی متاثر بودند آنها به این نتیجه رسیده اند که جوامع سوسیالیستی اروپایی مسائلشان فقط از عوامل بیرونی یا ذهنی و شخصی ،اهمال کاری ها یا خیانت برگزیدگان حاکم نمی باشد بلکه بیشتر محصول علت های ساختاری است و با خود ساختمان اقتصادی – اجتماعی ارتباط دارد. این جامعه وجه اشتراک با سوسیالیسمی که چندین نسل از انقلابیان به آن بیش از خود اهمیت می دادند ندارد. منتقدان جوامع سوسیالیستی اروپای شرقی تنها منتقدان رادیکالی بودند که به نظام ارزش های مارکس وفادار بودند. اما شیفتگی صورت پرستانه به نظام مفهومی مارکس آنها را از پیگیری یگانه اسلوبی که آنها را از بن بست رهایی دهد باز داشته است . پس فقط یک انقلاب نظری در درون این سنت فرهنگی که می توان مارکسیس نامیدش می تواند به بررسی واقعگرایانه تمدن کنونی راهبر شود .نویسندگان این مقاله معتقدند در جوامع دیوان سالار در جوامع صنعتی شرق و غرب از فرضیه های رادیکال های مجار می توانند درس بگیرند و با پرورش برنامه های انقلابی کمک مهمی به جوامع صنعتی برسانند. دیوان سالاری در مرحله خاص از تقسیم کار پدیدار گشت آن هنگام که مالک قادر نبود کارهای مربوط به مدیریت انجام دهد به تبع قدرت خود را با گروهی که شایسته انجام چنین هدفی است تقسیم کرد این گروه فن آزموده دارای سلسله مراتب، منافع ویژه خود را هم دنبال می کند و از آن پس تمدن صنعتی ایجاد سازمان گسترده ای را در نظام اقتصادی ضروری ساخت و این نظام ساختار دیوان سالاری را ایجاد کرده اند امروزه صفت مشترک جوامع صنعتی وجود سازمان های بزرگ دیوان سالار است. سازمان هایی که توان اداره نیروهای تولیدی مدرن را دارند و دیگر ساختارهای روابط اجتماعی را کنار می زنند تا خودشان به ساختار مسلط تبدیل گردند. البته بدون برداشت جامعه شناختی از دیوان سالاری و درک ذات رابطه دیوان سالاری که هم در درون نظام اداره امور وهم میان نظام اداره امور وکل جامعه می شود نمی توان برداشتی صحیح از سوسیالیسم و سرمایه داری داشت ( پوینده ، 1381 ، 59 – 49)
در بخش دوم این مقاله آمده است در انقلاب اکتبر شوروی سه گزینه ی اصلی مشخص اند:
1ـ ساختن دستگاه متمرکز اداری به دور از نظارت کارگران . این گزینه را استالین بعدها در عمل پیاده کرد و کشورهای اروپای شرقی هنوز ویژگی های اساسی آن را دارا هستند اما معتدل تر از دوره استالین ( دولتی کردن سندیکاها)
2.گزینه ی اپوزبیسیون کارگری که خواستار سندیکایی شدن دولت بود یعنی در همه سطح های اداره اقتصادی از سرکارگر تا وزیر برگزیده کارگران باشد. و در یوگسلاوی از سال 1948 تحت طرح خودگرائی به اجرا در امد. خود گرائی یوگسلاویایی در ظاهر مرکزیت دیوان سالار را لغو وقدرت مدیریت را به مجامع کارگران واگذار کرده بود و ضرورت وجود مدیریت دیوانسالاری را نفی می کرد. اما مدیریت دیوانسالار به شیوه اجتناب ناپذیر در پس نقاب نهادهای خود گردانی مخفیانه شکل گرفته است و دیوان سالاری توانسته بود بی گناه جلوه کند و تمام مسئولیت را بر دوش نهادهای خودگردان بیندازد و همین امر مبارزه بر ضد بوروکراسی و به نفع خود گردانی کارگری حقیقی را دشوارتر می سازد.
3ـ استقرار ساختکاریهای تسلط اجتماعی بر قدرت اداره تخصصی و چپ رادیکال برای پرورش نظری آن تلاش می کند. هدف مد نظر مارکس جامعه ای عاری از سلطه است که در صورت نبود قدرت تحقق می یابد و تا زمانی که قدرت وجود داشته باشد نوعی سلطه اجتماعی نهادی ضروری است.
امروزه قدرت نهایی در دست های اداره تخصصی متمرکز شده است و پیامد مهار ناپذیر این قدرت را از خلال نظارت اجتماعی موثر می توان محدود یا نابود کرد .
( پوینده ، 1381 ، 65 – 64)
از نظر آندراش هگدوش و ماریا مارکوش در مورد گزینه های پیشرفت در کشورهای اروپای شرقی دست کم دو گرایش اصلی تکامل را می توان یافت :
1ـ الگوی دولتی ؛ 2ـ الگوی راه اصلی
الگوی دولتی : از خلال مجراهای رسمی نفوذ گسترده ای را اعمال می کندو ساختارهای موجود را برای آینده تعمیم می دهد هر چند گاهی مجبور است با برخی دگرگونی ها منطبق شود.
گزینه راه اصلی: در واقع با پیروی از غرب یعنی تن دادن به سیستم بازار وسود شخصی که محرک اصلی تولید ونهایتاً توسعه است.
طرفداران راه اصلی ، الگوی دولتی را ایستا و بی نتیجه می دانند؛ و اگر چه راه حل های بسیاری برای مشکلات زاده ی گزینه ی "دولت باور" ارایه می دهند ،نمی توانند در جامعه ای باتضاد روز افزون طبقاتی سعادت مردم را تضمین کنند.
در بخش سوم این مقاله نویسندگان به نظریات هلر به نقش کار در تکامل شخصیت بشر اشاره می کنند، با این توضیح که کار در جامعه های معاصر کاری از خود بیگانه است و صرف افزایش وقت بیکاری شیوه ی زندگی مردمان را دگرگون نمی سازد. در جوامع دیوان سالار کنونی تقسیم دو گانه کار پایه تقسیم جامعه به گروه های الزاماً مخاصم است. منظور از تقسیم دو گانه ی کار شکلی از تقسیم وظایف است که درآن عده ای مجری و عده ای مدیراند. و گروه مدیران مناسبات اجتماعی را بر مبنای منافع خاص خود شکل می دهند. پس "انقلاب تقسیم کار " باید برای الغای انحصار مدیریت انجام شود. یگانه پایه ای است که بر مبنای آن فرآیند مسلط اجتماعی وانسانی کردن مناسبات اجتماعی می تواند به خوبی به فرجام رسد و حتی به نظر این نویسندگان با بهره گیری از نوعی نظام آموزشی و سازماندهی کار می توان اوضاع و احوال مساعدی بوجود آورد. تا کارگر در هر مرحله ای از زندگی خود بتواند تخصص و حوزه فعالیت خویش را تغییر دهد پس وجود نظامی آموزشی در کنار آموزش تخصصی فرهنگ علمی را بپروراند که افراد را برای اعمال سلطه بر مناسبات اجتماعی برای در دست گرفتن سرنوشت خودشان اماده باشند نه اینکه محکوم به کار ثابت برای تمام طول حیاتشان باشند.
نکته مهم دیگر نقشی است که خانواده های استبدادی در ایجاد و تحکیم ساختار جامعه استبدادی دارد. با فرا رسیدن دوره استالینی در یافتند که خانواده استبدادی پایه مهمی برای جامعه استبدادی است و " انقلاب زندگی روزمره" با " انقلاب شکل خانواده" یا مناسبات میان مرد و زن پیوندی فشرده دارد.او انقلاب هم اینک نزد بسیاری از جوانان تحقق یافته است و رهبران مجار به این جوانان می تازند پس پیدایش نقد رادیکال چپ یگانه امید برای آن است که ارزش ها و پراکسیس مارکسی بتوانند بانوزایی واقعی روبرو شوند . ( پوینده ، 1381 ، 77 – 68)

نظریه وعمل از دیدگاه نیازهای انسانی به قلم آکنس هلر : (Agnes Heler)
در این مقاله به نکات زیر اشاره دارد:
– وظیفه ی روشنفکر تولید نظریه است و کتاب نخستین شکل نمودار شدن نظریه در بازار است.
– تبلیغ و تهییج به وسیله افراد یا ابزارهای ارتباط جمعی شکل های فرعی عرضه ی نظریه برای مصرف اند.
– فراگیری نظریه حتی به صورت توده گیر ، به معنای عملی شدن آن نیست.
– دو تعریف اساسی از عمل می توان ارائه کرد:
اول عمل به هرگونه فعالیت اجتماعی یا تمام فعالیت های بشری اطلاق می شود.
دوم، عمل مختلف بر مبنای اهداف، تحقق یافتن در فعالیت توده ها، روی آوردن به سوی کنش توده ها و فعالیت توده ای محل تحقق آنها متمایز می شوند.
انواع عمل براساس هدف ها و ماهیت های حرکت های اجتماعی آن اعمال عبارتند از:
الف ) اصلاح جزیی، که پیش در آمد آن " جنبش های انتقادی" بر ضد نهادهای فرسوده است. کارشناسان در این زمینه فعال اند. اما اغلب دامنه آن گسترش می یابد. اصلاح جزیی هدفش دگرگونی برخی بخش ها ، نهادها یا مناسبات در دل جامعه است که از مقدمات ضروری جامعه فراتر نمی رود. کنش توده ها گذر است و به محض تحقق اصلاحات ناپدید می گردد. ( اصلاح قانون طلاق در ایتالیا) کنش هایی با هدف اصلاح جزیی ممکن است به ابزار اعمال نفوذ تبدیل شوند.
ب) اصلاح کلی که در پی دگرگونی جامعه از راه دگرگونی های جزیی است نظریه پردازان این جنبش به کل نظام نگرش انتقادی دارند. اکثر آن ها رهبران جنبش اند ، نه کارشناس. این جنبش ها توده های بیش از بیش گسترده تری را بسیج می کنند. پیوسته فعال هستند . ( جنبش های سوسیال دمکراسی، 1914)
ج) جنبش های انقلابی سیاسی ، که دگرگونی بنیادی جامعه را دنبال می کنند و کسب قدرت سیاسی لحظه ای ، تعیین کننده در جریان آن ها به شمار می رود. پیروزی این جنبش ها مستلزم پایگاه توده ای وسیع است. رهبری این جنبش ها نخبگان انقلابی اند و پشتیبان شان توده ها پس از پیروزی فعالیتشان کاهش می یابد. برخی موارد کسب قدرت ممکن است هدف نهایی باشد اما غالباً نقش نقطه آغاز را ایفا می کند.
د) انقلاب اجتماعی فراگیر که مستلزم انقلاب در شیوه ی زندگی است. پایه توده ای جنبش ها پیوسته افزایش می یابد. قشرهای گسترده تری را در بر می گیرد چون شیوه زندگیشان دگرگون می شود.
نیاز: میل آگاهانه، تمایل و آرزویی است که پیوسته به سوی موضوعی گرایش دارد. و در این مقام محرک فعالیت است.
نیاز فردی و درعین حال اجتماعی است.
نیازهای حیاتی یا بقا ضرورت های هستی شناختی اند مثل نیاز خوراکی ، نیاز فعالیت
عشق و اخلاق از نیازهای انسانی اند، نه نیازهای حیاتی
نیازهای انسانی به سوی هدف هایی می گرایند که محرک های طبیعی برای رسیدن به آن نقش ندارد از آن جمله استراحت که برای باز تولید نیروی کار ضروری است: تفکر ، دوستی ، میل به شکوفایی کامل. نیاز به اخلاق
نیازهای انسانی از خود بیگانه از زمان توسعه جامعه سرمایه داری و آن هنگام که مبارزه طبقه کارگر صرفاً به مبارزه برای ارضای نیازهای حیاتیش فرو کاسته شده ، نیاز از خود بیگانه بوجود آمد.
نیازهای انسانی غیر از خود بیگانه کیفی هستند مثل توانگری
نیازهای از خود بیگانه کمی اند
درمورد نیازهای صرف کمّی به ندرت به نقطه اشباع می رسیم.
پیدایش و برتری نیازهای کیفی تنها عامل است که می تواند در برابر انباشت نامحدود نیازهای کلی ودر نتیجه از خود بیگانه قرارگیرد.
نظریه های اصلاحات جزیی به نیازهای حیاتی و کمی مربوط اند و جذب عمل میشود که به حفظ این جامعه یاری می رساند. این نظریه به کار جذب نارضایی یا تخلیه آشوب هایی می آیند که دربرخی بخش های اجتماعی نمودار می شوند و بازتابشان از خلال نارضایتی طبقات یا قشرهای معینی منعکس می شود.
نظریه های اصلاح کلی: نیازهایی را برای توده ها فراهم می آورند که تاکنون نزد آنها وجود نداشته و از نبود و عدم ارضای خود هنوز آگاهی نیافته اند.
در وهله اول : نیازهای ارضا نشده ای که نظریه به آن ها می پردازد ( نیاز حیاتی هستند) و در وهله دوم نیاز کمی وکیفی هستند.
– ایدئولوژی و جنبش های سیاسی انقلابی باعث دگرگونی اساسی در نظام نیازها نمی شوند.
– ریاضت جویی انقلابی مایه الهام قهرمانانه ترین اعمال است رهبر جنبش انقلابی سیاسی ( شهروند نخبه) پایه تعویق انداختن ارضای نیازها درجامعه بورژوایی سرانجام به نظام دو گانه نیازها می رسد که بر نیاز قدرت استوار است. بنابراین ریاضت جویی فرد نخبه موجب تداوم از خود بیگانگی می شود.
– پیروزی جنبش های انقلابی یک عمل یا مجموعه ای از اعمال نیست بلکه یک فرآیند است.
– توده ها پیش برنده انقلاب هستند آنها خودشان ساختارهای نیازها و ارزش هایشان را دگرگون می کنند ( درجریان عینیت یابی وقالب سازی)
– باید تمامیت نیازها و ارزش ها را درجامعه ای نوسازی کرد که از خود بیگانگی در آن فراگیر است.
طبقه کارگر در این از خود بیگانگی احساس ناراحتی می کند چون احساس تحقیر و نابودی می کند.
در جامعه ای که نیاز توده ها حیاتی یا کمی است انقلاب سیاسی ضروری است.
نیازهای طبقه کارگر رادیکال هستند چون ارضای نیازهای او از جامعه بورژوایی وتمامی ساختار آن فراتر می رود.
طبقه کارگر زمانی آزاد است که تمامی نوع بشر را رها سازد وجنبش اجتماعی را برای حذف مالکیت خصوصی و رفع از خود بیگانگی برپا دارد.
نیازهای رادیکال نیازهای " طبقه کارگر آگاهی یافته" از رسالت خویش است.
نیازهای رادیکال یا شایسته زمانی پدیدار می شود که شیوه بورژوایی وساختار بورژوایی رفع گردد.
و اما در مورد انقلاب اجتماعی فراگیر:
انقلاب شیوه زندگی ساختارهای جدیدی از نیازها را می آفریند و درتمامی عرصه های فعالیت انسان رسوخ می کند که ممکن است کار انسان های متشکل درجماعت های همبسته باشد.
اما باید بدانیم جنبش جماعت های همبسته آفریننده نیازهای رادیکال اتوپیاپی نیستند ( مثل روی برتافتن از ارزش های سنتی خانوادگی ، در واقع شکلی از زندگی را جستجو می کنند. که در آن ها نیازهای کمی مسلط نباشد. انقلاب اجتماعی فراگیر اصلاحات جزیی ، کلی و جنبش های انقلابی سیاسی را نه هدف بلکه وسیله می شمارد تا تحقق یابد. ( پوینده ، 1381، 103-81)
وقت آزاد وتقسیم کار اثر ماریا مارکوش و آندراش هگدوش: andreas tegedus
در آثار مارکس در مورد امکان گسترش میدان استقلال بشر دو برداشت قابل تشخیص است.
1- رسیدن به قلمرو آزادی با افزایش زمان فراغت به نحوی که فرد بتواند به گونه ای پیوسته فزاینده از ثروت مادی و معنوی جامعه بهره مند شود.
2- وظیفه اساسی انسانی کردن کار است ودگرگونی های بنیادی باید در خود عرصه ی کار انجام گردند.
" دنیای فراغت " و " دنیای کار" با همدیگر پیوندی فشرده دارند و در نتیجه ، انجام دگرگونی های ژرف در یک عرصه و درعین حال دست نخورده باقی گذاشتن عرصه دیگر امکان پذیر است.
تجربه نشان داده است که افزایش وقت آزاد به خودی خود نحوه زندگی آدمیان را دگرگون نمی کند بلکه حداکثر امکان افزایش فعالیت های موجود یا رواج فعالیت های جدیدی را فراهم می سازد که در درون نحوه زندگی معینی به ارضای فوری ترین نیازها یاری می رساند.
افزایش فراغت به خودی خود موجب ارتقاء فرهنگ و شخصیت انسان نمی شود. در حال حاضر ، در نحوه ی سازماندهی کار و زندگی مردم اشکال اساسی وجود دارد که حاصل آن تمایل افراد به انجام کار اضافی در اوقات فراغت است. هدف انسان ها از انجام کار اضافی تامین زندگی و در نهایت نیازهایی است که به موجب الگوی مصرف ضروری به نظر می رسند.
وظیفه اساسی نظام آموزشی که آموزش عامی ارائه می دهد. آموزش انسان در مقام موجود بشری است ونه در مقام کارگری که تابع تقسیم کار است به عبارت دیگر این وظیفه عبارت است از آماده ساختن افراد برای سلطه داشتن بر مناسبات اجتماعی خودشان و برای هدایت آگاهانه سرنوشتشان .
نویسندگان بر این باورند که باید نوعی سازماندهی مدرن کاررا گسترش داد که با توجه به سطح فنی معین، خود فرمانی ومسئولیت فزاینده و نیز امکان گسترش یابنده تصمیم گیری را به هر کارگری ارائه دهد در نتیجه کارگر دیگر زیر فشار آمرانه وظیفه خود را انجام نخواهد داد بلکه مسئول کار معینی خواهد بود.
کارگران آموزش یافته تر که خواسته های مهم تر داشته باشند می توانند دگرگونی های فنی را ابداع کنند.دگرگونی هایی که فقط اهمیت اقتصادی نداشته باشد.
( پوینده ، 1381 ، 127- 107)

فهرست واژگان
چند گانگی
برهان آوری
پیکر بندی
کردار
یگانه ساز
انسان باوری
مردم سالاری
شیوه زندگی امریکایی
آموزه
منظومه فکری
انسجام
معنی شناختی
ادراک
فن سالارانه
جامعه شناسی کردن
گزینه ها
تعمیم ها
فراگیری
عینیت یابی
تناقض
آگاهی شایسته
1- Plura Lisme
2- Demonstration
3- configuration
4- praxis
5- Integrateur
6- Hummanisme
7- Democratisme
8- American way of life
9- doctrine
10- Problematique
11- coherent
12- semantique
13- Perception
14- Technocratique
15- Sociologisation
16- Alternative
17- Generalisation
18- Assimilation
19- Objectivation
20- Paradoxe
21- Conscience adequate

فهرست اسامی
جورج لوکاچ
آگنس هلر
فرنس فیهیر
جورج مارکوش
میهای وایدا
آندراش هگدوش
ماریا مارکوش
جورج بینس
یانوش کیش
شاندور رادنوتی
جورج کنراد
سامی مغیر
فرانسوا ریویر
1-Georges Lukace
2- Agens heler
3- Ference feher
4- Gyorgy markus
5- Mihaly vayda
6- Andreas Hegedus
7- Maria Markus
8- Gyorgy Bence
9- Janos kis
10- Sandor radnoti
11- Gyorgy Konrad
12- Sami Nair
13- Francois Riviere

منابع
کتابها:
1- رتیزر، جورج ، نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی ، انتشارات علمی : تهران ، 1379.
2- کالینیکوس، الکس ، در آمدی تاریخی بر نظریه های اجتماعی، ترجمه اکبر معصوم بیگی ، انتشارات آگاه، تهران، 1383.
3- ریویریه، فرانسوا، مکتب بوداپست ، ترجمه محمد جعفر پوینده، نشر چشمه ، تهران ، 1381.
مقاله ها :
4- لوکاچ در جستجوی مارکسیسم ، نشریه توسعه ، حامل بخشی، 30/4/84.
5- تاملی در وحدت اندیشه لنین ، نشریه شرق، محسن محمدی ، 21.3.85
6- نقد حاکمیت خشن و توتالیتر ، نشریه آدینه ، حمید احمدی، ش 138.

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد آشتیان

عنوان تحقیق :
" مکتب بودایست "
" School Budapest "
استاد :

دانشجو:

نیمسال اوّل 86 – 1385

فهرست مطالب
عنوان صفحه
تحولات مارکسیسم اروپایی در آغاز سده بیستم 1
انتقاد مارکسیست های هگلی به مارکسیست های سنتی 3
و دلایل روی آوردن به ریشه های هگلی نظریه مارکس
جورج لوکاچ 3
مقدمه 9
مکتب بوداپست به قلم سامی نعیر 10
نگاهی به مکتب پوداپست نوشته فرانسواریویر 15
نیم نگاهی به زندگی و آثار اعضای مکتب بودا پست 16
درباره مکتب بوداپست اثر جورج لوکاچ 22
چپ نوین مجاز مقاله سرژ فرانکل و دانیل مارتن 25
نظریه و عمل از دیدگاه نیازهای انسانی به قلم آگنس هلر 30
وقت آزاد و تقسیم کار اثر ماریا مارکوش و آندراش هگدوش 35
فهرست واژگان 37
فهرست اسامی 38
فهرست منابع 39

1 ـ مارکسیسم متنوع: چندین بار پژوهش را انجام دادن /پژوهش به چندگانگی آموزه ای به موضوعی منتهی شود/ آنها معتقد نیستند در آن واحد چندین حقیقت وجود داشته باشد.
—————

————————————————————

—————

————————————————————

43