مبانی نظری فشار روانی والدگری، کودکان با نیازهای ویژه

فشار روانی والدگری
مقدمه
در تمام جوامع والدین در مسیر پرورش کودکان خود با یک سری مسائل و فشارها مانند مسائل و مشکلات مالی، تربیتی، رفتاری، تحصیلی و… مواجه هستند که در تجربه ی فشار روانی1 یا پریشانی2 آنها دخیل است. اما پیش از تعریف فشار روانی والدگری باید به تعریف فشار روانی بپردازیم:
تعریف فشار روانی
واژه ی فشار روانی آنطور که در محاوره به کار می رود، به یک احساس ذهنی از دستپاچگی توسط نیازهای مختلف اشاره دارد. اگر چه این نیازها همیشه همپوشانی زمانی ندارند، از یک لحظه به بعد ذهن ما آن را اینگونه احساس می کند. کاربرد مستقیم تمرین ذهن آگاهی به عنوان وسیله ای برای مدیریت استرس در این ویژگی نهفته است (آگی، دانوف-برگ و گرنت3، 2009).اگرچه از این اصطلاح در زندگی روزمره زیاد استفاده می شود اما هنوز تعریف دقیقی از آن ارائه نشده است (برانون و فیست4، 2000). منظور عده ای از فشار روانی، کیفیت محرک بیرونی است و منظور عده ای، پاسخ به محرک. عده ای نیز فشار روانی را محصول تعامل محرک و پاسخ می دانند. امروزه اکثر روانشناسان سلامتی پیرو رویکرد سوم هستند و معتقدند که فشار روانیفرایندی است شامل: یک رویداد محیطی (عامل فشارزا)، ارزیابی فرد (دشوار یا تهدید آمیز بودن)، پاسخ های ارگانیسم (فیزیولوژیک، هیجانی، شناختی و رفتاری) و ارزیابی های مجدد در پی بروز پاسخها و تغییر در عامل فشارزا (رایس، 1998؛ به نقل از فیرس و ترال5، 2002؛ ترجمه ی فیروزبخت، 1385). همچنین به عقیده یلازاروس و فولکمن6 (1984) فشار روانیرابطه ی خاصی است بین شخص و محیط که به وسیله ی شخص به صورت تحمیلی یا بیشتر از منابع خود ارزیابی می شود و بهزیستی وی را به مخاطره می اندازد. به عقیده ی آنها افراد فشار روانی را به شکل های مختلفی ادراک می کنند بنابراین ممکن است به شکل های متفاوتی نیز به آن پاسخ دهند. کوهن، کامارک و مرمستین7 (1983)؛ کل8 (1999) نیز معتقدندفشار روانی به میزانی اشاره دارد که افراد زندگی شان را غیرقابل پیش بینی، غیرقابل کنترل و درهم شکننده می دانند (باکر-فالوم، پتک-پکام، کینگ، روفا و هاگن9، 2012).کیتنر10 و همکاران(1995) و اسکاراملا، سور-پرستون، کالاهان، و میرابیل11 (2008) در بررسی های خود چنین بیان می کنند: اصطلاح پریشانی اشاره دارد به مشکلات سلامت روانی، مانند اضطراب و افسردگی. والدین ممکن است به دلیل سختی های مالی و رابطه ای و کارکرد ناسالم خانوادهفشار روانی یا پریشانی زیادی را تجربه کنند.
تعریف فشار روانی والدگری
امروزه والدین با انواع فشار روانی در زندگی روزمره مواجه هستند که این فشار روانی بر انجام وظایف والدینی و روابط و تعاملات بین اعضای خانواده بویژه پدر و مادر تاثیر گذار است. فشار روانی و اضطراب خانواده ممکن است تحت تاثیر عوامل بیرونی نظیر مسائل اقتصادی و اجتماعی یا عوامل درونی مانند وجود یک عضو بیمار یا یک کودک با نیازهای ویژه قرار داشته باشد. به طور کلی، والدگری و مسئولیت های توام با آن، سطوح بالای فشار روانی را ایجاد می کنند.به عقیده ی ریتمن، کاریر و استیکل12 (2002) فشار روانی والدگری از فشارهای ناشی از ایفای نقش والدینی به وجود می آید. درحالیکه بسیاری از تجربه ها با کودکان کم سن برای والدین منبع لذت و غرور هستند، رفتار کودکان و تکالیف روزانه ی پدری و مادری که می توانند آشفته ساز، ناکام کننده یا آزارنده باشند، والدگری را تجربه ای پرفشار می سازند(کرینک و لو13، 2002).آبیدین (1995) و دیتر- دکارد14(1998؛ به نقل از والوتون15 و همکاران، 2011) فشار روانی والدگری را شامل فشار روانی می دانند که والد ادراک می کند و با فشار در سیستم والد – کودک مرتبط است. اورلی و لاتینگ16 (2002؛ به نقل از والوتونو همکاران، 2011) نیز فشار روانی والدگری را ارزیابی والد از نقش والدینی خود به عنوان پدر و مادر می داند که ترکیبی از اثر ویژگی های کودک، والد و سیستم خانواده است. تعامل والد – کودک از مولفه ها و متغیرهای متعددی تاثیر می پذیرد که یکی از آنها واکنش ها و پاسخ های هیجانی است (برک17،2001، ترجمه ی سید محمدی، 1383). مطالعات نشان می دهند که پرخاشگری از جمله هیجان هایی است که والدین به طور مکرر در ارتباط با فرزندان آن را تجربه می کنند(سدلر و هنسن18، 2001).نوابی نژاد(1375) معتقد است که تعامل والد – کودک از مهمترین و بنیادی ترین عواملموثر در پرورش شخصیت سالم کودکان و نوجوانان محسوب می شود.
عوامل فشارزای والدینی
بلسکی (1993) بیان می کند که پژوهشگران عوامل فشارزای والدینی را به دو قلمرو گسترده، الف) عوامل درون خانوادگی و ب) عوامل برون خانوادگی طبقه بندی می کنند. الف) عوامل درون خانوادگی؛ شامل خصوصیات کودک، ویژگی های والدین و مشخصه های نظام خانوادگی می باشد.ب) عوامل برون خانوادگی؛ وقایع فشارزای زندگی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، شبکه حمایت اجتماعی و عوامل اقتصادی را در بر می گیرد (فرزادفر، 1385). همچنینلازاروس (2001؛ به نقل از ابراهیمی تازه کند، 1389) فشار روانی والدگری را ناشی از ارزیابی شناختی منفی والدین از توانمندی های خود به عنوان والد می داند. به عقیده ی وی در صورتی که والدین موقعیت و شرایط والدگری را منفی ارزیابی کنند، دچار فشار روانی می شوند.
پیامدهای فشار روانی
پیامدهای فشار روانی به طور کلی به سه دسته؛ الف) پیامدهای جسمانی، ب)پیامدهای هیجانی و رفتاری و ج)پیامدهای شناختی تقسیم می شوند.
الف) پیامدهای جسمانی: پیامدهای جسمانی فشار روانی بسیار گسترده بوده و در افراد مختلف به صورت های گوناگون بروز می نمایند. فشار روانی باعث فزون کاری دستگاه عصبی سمپاتیک می شود. زمانی که فعالیت سمپاتیک ادامه می یابد، هورمون های فزون کار اختلال جسمانی ایجاد می کنند. هنگامی که فرد در یک موقعیت فشارزا قرار می گیرد، قلب تندتر می زند و مردمک چشم منبسط می شود و بدن به اکسیژن بیشتری نیاز پیدا می کند. فشار روانی می تواند یکی از خطرناک ترین عوامل زمینه ساز برای بروز بیماری ها باشد. از آنجایی که فشار روانی سیستم دفاعی بدن را ضعیف می کند انسان مستعد ابتلا به انواع بیماری ها می شود (از سرماخوردگی گرفته تا سرطان). در بیماری های ریوی مانند آسم، فشار روانی می تواند منجر به تشدید بیماری گردد. بسیاری از سردردها بخصوص سردردهای میگرنی با فشار روانی مرتبط هستند. در هنگام فشار روانی واکنش عضلات بدن به صورت انقباض در برابر فشارهای وارد آمده، است و از این روست که دردهای کششی در ناحیه ی سر و گردن بیشتر به دنبال فشار روانی بروز می کند. فشار روانی موجب کاهش بزاق دهان، افزایش تعرق، ناراحتی های معده و انواع آلرژی می گردد (لو و لو19،نامشخص؛ ترجمه ی قریب،1380).
ب) پیامدهای هیجانی و رفتاری: اختلال های جسمانی و تغییرات انتقال یافته از فشار روانی نشان دهنده کامل فشار روانی نمی باشد، بلکه فشار روانی می تواند پیامدهای هیجانی و رفتاری را نیز به دنبال داشته باشد. برهم و کاسین20 (1993) برخی از پیامدهای فشار روانی در افراد را از این قرار می دانند: عصبی بودن، اضطراب، خلق و خوی افسرده، از این شاخه به آن شاخه پریدن، تحریک پذیری، ملول و بی روحیه بودن، افراط و تفریط، واکنش های تند و نابجا، انزوا و کناره گیری از فعالیت های اجتماعی، خشونت در محل کار و خانه، مشاجره و جر و بحث، برافروختگی و از کوره در رفتن.
ج) پیامدهای شناختی: دویل21 (2003) چنین بیان می کند که پاسخ های شناختی نیز تحت تاثیر فشار روانی قرار می گیرد که اغلب می تواند الگوی تفکر شخص را آشفته گرداند و در فرایند تفکر اختلال ایجاد کند که نمود آن در فرایندهای دریافت اطلاعات، حل مسئله، تصمیم گیری، خلاقیت و بازیابی اطلاعات آشکار می شود.
والدین و خانواده دارای کودک با نیازهای ویژه
خانواده ی فردی با نیازهای ویژه، تحت تاثیر فشارهای مختلفی قرار دارند که شامل تغییر در ساختار خانواده و نقش ها، عدم توانایی کنترل روی جریانات عادی زندگی، عدم اطلاع در مورد مراقبت ها، جدایی از افراد مورد علاقه، عصبانیت و احساس گناه و بی پناهی، نگرانی در مورد ثبات اقتصادی آینده می گردد (دیسون، 1995). از دیداسپانگنبرگ و لاکهن22 (2006) پیامد وجود یک کودک با نیازهای ویژه صرف مستقیم منابع مالی و عاطفی خانواده در جهت این کودک استکه اغلب نه فقط باعث کاهش فعالیت های طبیعی خانواده، بلکه موجب کاهش توجه به شخصیت سایر کودکان می شود و ممکن است آنها بویژه هنگامی که پدر و مادر، این کودک را به آنها ترجیح می دهند، احساس ناراحتی و حسادت کنند. علاوه بر این والدین کودک بیمار از داشتن چنین کودکی خجالت زده هستند، از دوستان و افراد خانواده خود جدا شده، به تدریج احساس خشم و عدم کفایت می کنند که باعث کناره گیری بیشتر آنها از اجتماع می شود.مشکل ناتوانی یادگیری نیز یکی از نگران کننده ترین مسائل والدینی است که چنین کودکی دارند. این خانواده ها به دلیل داشتن چنین فرزندانی با مسائل و مشکلات متعددی روبرو هستند از جمله هزینه های پزشکی، آموزشی، تربیتی، تشدید اختلافات زناشویی، ترس از بچه دار شدن مجدد، احساس گناه و انزواطلبی. در واقع والدین این کودکان مسائل و مشکلات معلم های آنها را تجربه میکنند اما در قالبی وسیعتر و با شدت بیشتر چرا که معلم فقط چند ساعت از روز را در موقعیتی محدود و تحت کنترل با کودک سپری می کند اما والدین در تمام ساعات روز، روزهای هفته و بدون هیچ تعطیلی، در هر موقعیتی و با هر نوع تقاضایی در کنار کودک هستند. به رغم این فشارها، والدین در صورتی که افرادی آگاه باشند و همواره در پی کسب اطلاعات در زمینه ی ناتوانی یادگیری کودک خود باشند، می توانند نقش تعیین کننده ای در کمک به کودک دچار ناتوانی یادگیری ایفا کنند. این والدین باید اعتماد به نفس و جسارت پیدا کنند و برای کودک خود در خانه، مدرسه و اجتماع به دنبال برنامه های مناسب باشند. آنها باید در اداره کردن رفتار کودکشان، ضمن همدلی با احساسات، شکست ها، ترس ها و رنج های او، ثابت قدم باشند.تحقیقات گزارش کرده اند که بسیاری از خانواده هایی که فرزندان معلول دارند معمولاً محدود می شوند و برای این خانواده ها محدودیت ها در زمینه ی فعالیت های اوقات فراغت، شرکت در ورزش ها و ورزشگاه ها، دیدار از دوستان، بهره گیری از تسهیلات اجتماعی، استفاده از وسایل نقلیه ی عمومی، وجود دارد و این خانواده ها هزینه های بیشتری را برای مراقبت های پزشکی، پوشاک، حمل و نقل و غیره متحمل می شوند (هورن بای23 ، 1997). علاوه بر اینبه عقیده ی فاربر24 (1975) وجود کودکان استثنایی در خانواده غالباً باعث اختلال یا به تعویق افتادن رشد خانواده می شود. از این رو افراد این خانواده ها برای حل مشکلات و رهایی از بار سنگین عاطفی و احساسی مسائل خود به مشاوره و کمک تخصصی نیاز دارند.والدین این کودکان نیاز به اطلاعاتی درباره ی ناتوانی فرزند خود دارند. والدینی که از همان ابتدا اطلاعات درست به دست می آورند، تلاش می کنند در مراحل مختلف رشد کودک، آگاهی های بیشتری کسب کنند. همچنین متخصصان باید دارای آمادگی کامل و آگاهی کافی برای توضیح معلولیت و پیش بینی تاثیر آن روی کودک باشند تا بتوانند خانواده را از نظر کاهش سردرگمی یاری دهند ( ادیب سرشکی، 1380).

نیازهای ویژه
اصطلاح کودکان با نیازهای ویژه به کودکانی اطلاق میشود که به برنامههای آموزشی خاصی نیاز دارند و این آموزش، نیازهای یادگیری منحصر به فرد آنها را فراهم میکند. عقبماندگی ذهنی، مشکلات ویژه یادگیری، نارساییهای زبان و گفتار، آسیبهای شنوایی، آسیبهای بینایی، نارساییهای حرکتی شامل ناهنجاریهای مربوط به اسکلت و عضلات، تاخیرهای تحولی، اتیسم (در خودماندگی) و چندمعلولیتی می تواند کودکان را به کودکان با نیاز ویژه تبدیل کند (هیکمن25 ، 2000).
به دلیل تنوع مشکلات افراد با نیازهای ویژه نمی توان یک طبقه بندی جامع که اکثر محققان روی آن توافق داشته باشند، ارائه داد. با این وجود در این قسمت تلاش شده است که به مهمترین مشکلات و توصیف مختصر آنها پرداخته شود:
کم توان ذهنی: کم توانان ذهنی افرادی هستند که در مراحل پایین رشد هوشی متوقف میشوند.
نابینا: به کسی گفته میشود که تیز بینی او در چشم بهتر، حتی با استفاده از وسایل کمکی مثلاَ عینک بیست دویستم و یا کمتر است.
ناشنوا: نقص شنوایی یک اصطلاح ژنریک است که نمایانگر آن تعدادی از ناتوانیهای شنوایی است که ممکن است درجات شدت و ضعف آن بین خفیف تا عمیق متغیر باشد (نریمانی و همکاران، 1386).
معلول جسمی- حرکتی: به فردی اتلاق میشود که به دلایلی دچار ضعف، اختلال یا عدم توانایی کامل در یک یا تمام اندامهای حرکتی شده است (مقدسی، 1385).
چند معلولیتی: افرادی هستند که دو یا بیش از دو ناتوانی در زمینههای حسی (نابینا – ناشنوا)، ذهنی، جسمی و … دارند (پیروز آزاد، 1385).
مشکلات رفتاری: افرادی که دچار اختلالات رفتاری و پریشانیهای عاطفی هستند در دوست یابی کمتر موفقند. در واقع بارزترین مشکل آنان ناتوانی در ایجاد روابط عاطفی رضایت بخش و نزدیک با سایر افراد است (هالاهان26 و کافمن27، 1994، ترجمه جوادیان، 1384).

نیازهای افراد با نیازهای ویژه
نیازهای افراد با نیاز ویژه در چهار مقوله دسته بندی میشود:
1- نیازهای آموزشی: آموزش مهارتهای تحصیلی مربوط به خواندن، نوشتن و محاسبه به این افراد ضروری است. برای انتخاب مهارتهای تحصیلی جهت آموزش به افراد، باید آنها را به دقت مورد تحلیل قرار داد تا فرد بتواند آنها را در محیط طبیعی به کار ببرد.
2- نیاز به کسب مهارتهای دستیابی به خدمات اجتماعی: هرگونه اقدامی برای برنامه ریزی در جهت آموزش مهارتهای زندگی جمعی (موقعیتی که این مهارتها به طور طبیعی در آن انجام میشود) را باید به طور مستقیم و مکرر به آنان آموزش داد.
3- نیاز به روابط با دیگران: این افراد باید مهارتهای اجتماعی و ارتباطی مورد نیاز برای ایجاد و حفظ رابطه دوستی را یاد بگیرند.
4- نیاز به مهارت خود کنترلی: این مهارت در راستای رشد و بلوغ جنسی در فرد به وجود میآید و از این طریق این افراد برای کنترل نیازهای فردی به هنگام بلوغ اطلاعاتی را به دست میآورند که باعث میشود تا از گرفتار شدن در دام افراد سوء استفاده گر (جنسی، دارویی، اعتیاد) در امان بمانند (قصبه، 1384).

مشکلات والدین
از نظر والدین هر یک از فرزندان آنها به نوعی ویژه میباشند، اما برخی کودکان نیازهای ویژهای دارند که باعث میشود والدین جهت آماده کردن آنها برای آینده و مشکلات پیش رو با چالش مواجه شوند. در گذشته، کودکانی که یک ناتوانی مانند تاخیر رشدی یا فلج مغزی داشتند به عنوان عقبمانده ذهنی یا معلول جسمی شناخته میشدند. این نوع برچسب زدن که تنها بر ناتوانی کودک تمرکز داشت دیگر مورد استفاده نمیباشد. کسانی که ناتوانی ذهنی یا جسمی دارند اکنون به عنوان افراد با نیازهای ویژه شناخته میشوند. تولد یک کودک ناتوان (یا آگاهی از اینکه کودک دچار ناتوانی است) اثرات عمیقی بر عملکرد خانواده دارد. نیازهای ویژه شرایطی است که در میان سراسر مردم جهان رخ میدهد (هیکمن، 2000).
قطعا والدین کودکان با نیازهای ویژه نسبت به والدین کودکان عادی با مشکلات بیشتری مواجه هستند که به نوبه خود بهزیستی عاطفی آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. شاید هیچ رویدادی برای خانواده ویران کنندهتر از این نباشد که کودکشان با یک نقص متولد شود. آگاهی از واکنش عاطفی و نگرش والدین و دیگر اعضای خانواده در این شرایط نقش مهمی در مدیریت مشکلات دارد. افراد با نیازهای ویژه نسبت به افراد عادی به طور کلی نیازمند توجه و نظارت مستقیم و مراقبت بیشتری هستند. تحقیقات نشان میدهد که مراقبت و نظارت شدید والدین از کودکان با نیازهای ویژه، با مشکلات روانی و جسمانی آنها و اعضای خانواده در ارتباط میباشد (فینستون28، 1990، به نقل از راویندرانادان29 و راجو30، 2008).
عوامل مختلفی میتواند بهزیستی خانواده را تحت تاثیر قرار دهد. والدین قلب خانواده هستند؛ آنها هستند که با موضوع معلولیت کودک مواجه میشوند و آنها هستند که مسئولیت اعضاء را بر عهده دارند. بنابراین والدین نیاز دارند برخی اوقات را به خود اختصاص دهند (مانند خواب کافی، تغذیه منظم، پیادهروی و انجام کارهایی که از آن لذت میبرند). والدین کودکان با نیازهای ویژه با عوامل استرسزا ی مختلفی مواجه هستند. چنین والدینی غم و افسردگی را در مراحل مختلف زندگی تجربه میکنند. علاوه بر این زندگی اجتماعی آنها تحت تاثیر قرار میگیرد، فعالیت های تفریحی و اوقات فراغت آنها کاهش مییابد، روابط آنها با دیگر اعضاء تحت تاثیر قرار میگیرد، سلامت روانی و فیزیکی آنها تهدید میشود و گاهی اوقات دچار مشکلات مالی میشوند (راتر31 و کوینتون32،1993، به نقل از راویندرانادان و راجو، 2008).
در مطالعهای که توسط گیتا33، باسکار34 و گیتا (1993) بر روی خصوصیات و ویژگیهای والدین کودکان عقبمانده ذهنی و کودکان عادی انجام گرفت، نتایج نشان داد که تفاوت معنیداری بین خصوصیات و ویژگی های دو گروه وجود دارد.
مطالعات نشان میدهد که مادران دارای فرزند با نیازهای ویژه نسبت به مادران کودکان عادی به طور کلی سلامت روانی کمتری دارند، احساسات منفی بیشتری را تجربه میکنند، تعارضات زیادی را تحمل میکنند، مشکلاتی در زمینه سازگاری و انسجام خانواده دارند و در نهایت سطح کیفیت زندگی آنها تنزل مییابد و لازم است که با استفاده از روشهای مداخلهای مناسب در این زمینه به کمک آنان شتافت (غنی زاده و همکاران، 2009).
خانوادههای کودکان با نیازهای ویژه با فشارها و تنشهایی در زندگی خود مواجه هستند، آنها میبایست با حضور یک عضو معلول در خانواده سازگار شوند. چنین خانوادههایی معمولاً جهت سازماندهی مجدد زندگی خود و دستیابی به سازگاری مثبت نیاز به کمک دارند. نتایج تحقیقات نشان داد که اغلب، والدین گرایش دارند که نسبت به تشخیص ناتوانی فرزند خود واکنش منفی نشان دهند. برخی از این والدین استرس قابل ملاحظهای مانند احساس افسردگی، خشم، انکار، احساس گناه، سرزنش خود و آشفتگی را تجربه می کردند (هیمن، 2002).
زمانی که والدین با مشکلات فرزند خود مواجه میشوند، توسط وگنرووا35(2001) تحت عنوان " بحران هویت والدین36" نامیده شده است. طبق نظر واگنرووا (2001) والدین جهت پذیرش واقعیت از سه مرحله باید عبور می کنند.
1- شوک و انکار- نخستین واکنش والدین به تشخیص معلولیت فرزند خود، شوک و انکار است. والدین که به طور طبیعی خود را برای تولد یک کودک سالم آماده میکنند به یکباره شوکه میشوند، که این امر باعث ایجاد وضعیتی استرسزا خواهد شد.
2- پذیرش تدریجی واقعیت- در این مرحله والدین هنوز به طور کامل مشکل فرزند خود را قبول نکردهاند، لیکن آماده میشوند که قدم در مرحله سوم بگذارند.
3- نگرش واقعی- در این مرحله والدین مشکلات فرزند خود و عواقب آن را میپذیرند.
نکته قابل توجه این است که همه والدین به این مرحله نخواهند رسید.
علیرغم چالشهای متعددی که خانوادههای افراد با نیازهای ویژه با آن مواجه هستند، برخی از این خانوادهها موفق میشوند که به خوبی با این مشکلات سازگار شوند.
هر چند که پدران نیز تحت تاثیر کودکان با نیازهای ویژه قرار میگیرند، نوعا مادران بیشتر با سختیهای مراقبت از این کودکان مواجهاند و این امر منجر به ایجاد استرس و فشار برای آنها خواهد شد. همچنین مادران در برابر این استرسها به طور معمول آسیبپذیرترند، زیرا زنان نسبت به مردان افسردگی بیشتری تجربه میکنند. به همین دلیل رسیدگی به فرایند سازگاری مادران در زمینه تولد و رشد یک کودک با نیاز ویژه اهمیتی اساسی دارد. گرچه تجربه استرس امری شخصی است، اما برخی عوامل استرسزا عمومیت دارند که عبارتند از: درک مادر از فرزند و توانایی خود، عدم حمایت اجتماعی و خانوادگی، محدودیت نقش، خواستههای مراقبتی، روابط زناشویی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، احساس گرفتاری و مشکلات رفتاری فرزندان. در این میان مادرانی که جوانتر هستند، وضعیت اقتصادی و اجتماعی نامناسبتتری دارند و در گذشته دورههایی از افسردگی را تجربه کردهاند به احتمال زیاد مشکلات سازگاری بیشتری را تجربه می کنند. بهزیستی مادران به طور مستقیم تحت تاثیر رفتارهای منفی کودکان، بهزیستی روانی کودکان و رشد جسمی آنها قرار دارد. گاهی اوقات و در بدترین حالت استرس والدین آنقدر زیاد است که باعث میشود کودک در معرض سوء استفاده یا غفلت قرار گیرد. تحقیقات نشان میدهد که کاهش استرس مادر باعث اثربخشی خدمات ارائه شده به کودک و بهبود پیشرفت او خواهد شد (برسفیلد37 ، 2007).
معمولاً والدین کودکان با نیازهای ویژه اغلب قبل از اینکه مشکل فرزندشان از طرف متخصصان مورد تایید قرار گیرد دچار استرس میشوند. آنها معتقدند که فرزندشان دچار یک مشکل است و به همین جهت خواهان بررسی و معاینه فرزندشان توسط یک فرد متخصص هستند. مرحله استرسزای بعدی، پس از تشخیص مشکل است. معمولاً آغاز مدرسه دورهای پرفشار برای والدین چنین کودکانی است. در این هنگام آنها کاملاً از مشکل فرزند خود آگاه میشوند. از جمله ترسهای رایج در بین والدین چنین کودکانی شامل؛ ترس نسبت به آینده، وضعیت تحصیلی و شغلی فرزندشان میباشد. آنها اغلب میترسند که معلولیت و مشکلات فرزندشان به نوههایشان نیز منتقل شود.
یکی از عوامل موثر جهت تسلط بر موقعیت استرسزا، محیط اجتماعی به ویژه ارتباط والدین با اقوام و دوستان است. در صورتی که والدین به خوبی مورد پذیرش دیگران قرار نگیرند و احساس کنند که دیگران آنها را درک نمیکنند، اقدام به کاهش روابط اجتماعی خود میکنند (استراندووا، 2006).
اما تنها پدر و مادر استرس را تجربه نمیکنند، بلکه فرزندان آنها نیز مستعد ابتلا به استرسهای روانی هستند کودکان با نیازهای ویژه به احتمال زیاد در مطابقت با نظام آموزشی شکست خواهند خورد. علاوه بر این رفتار و نگرش اعضاء خانواده نسبت به این کودکان، میتواند یکی از عوامل استرسزا برای آنان باشد، از سویی دیگر افزایش سطح استرس در خانواده باعث افزایش سطح استرس در کودکان خواهد شد و این امر منجر به شکستهای بیشتر در مدرسه خواهد شد و یک دور باطل تشکیل میشود (رید38، 1996).
تغییرات در زندگی روزمره جهت مراقبت از کودکان امری الزامی است که تاثیرات مهمی در بهبود عملکرد خانواده دارد. والدین کودکان با نیازهای ویژه با مشکلاتی مواجه هستند از جمله، اضطراب، حمایت مفرط از کودک معلول، یکدندگی کودک، سطوح پایین انسجام و عدم رسیدگی به رشد شخصی سایر اعضاء. علاوه براین، این والدین استرس و چالشهای مراقبتی مانند مشکلات بهداشتی، احساس محدودیت زیاد و سطوح بالای افسردگی را تجربه میکنند و نسبت به آینده کودک خود نگران هستند (لاردیری39 ، بلاچر40 و سوانسون41،2000).
برنامههای پیشگری، کمکهای اقتصادی، کمکهای آموزشی، خدمات بحران، مشاوره، برنامههای آموزشی و خدمات درمانی از جمله روشهای اساسی جهت حمایت از چنین خانوادههایی میباشد. جهت پیشگری از بروز مشکلات، متخصصان میتوانند از گفتگوی فردی با والدین یا فعالیتهای مشترکی که با والدین و کودک انجام میدهند، سود جویند. وقتی که درباره پیشگری و حمایت از خانوادههای کودکان با نیازهای ویژه صحبت میشوند، نمیتوان تابآوری را نادیده گرفت. تابآوری نقشی اساسی در مواجه با موقعیتهای چالشزای زندگی ایفا میکند ( واگنرووا، 2001).
نیکولز42 (2000 ) معتقد است که والدین هنگام مواجه با فرزندی که دارای نیازهای ویژه میباشد، ریشه مشکلات وی را احتمالا به سه عامل نسبت میدهند:
1- اعتقاد به وجود مشکلاتی در زمینه شناختی – والدین به طورخاص به مشکلاتی در زمینه تمرکز، ادراک شنیداری، حافظه کوتاهمدت و فهم زبان اشاره میکنند.
2- سطح رشد – برخی والدین مشکلات فرزندان خود را به دلیل تاخیر رشدی وی میدانند و معتقدند که این مشکلات گذرا هستند.
3- سطح انگیزه – برخی دیگر از والدین معتقدند که کودکان آنها ترجیح میدهند فعالیتهای لذتبخشتر را انجام دهند، مثال به جای اینکه تکالیف درسی را انجام دهند، بازی میکنند. این گروه از والدین مشکلات فرزند خود را بیشتر به تنبلی او نسبت میدهند تا اینکه به عنوان یک ناتوانی در نظر بگیرند.

احساسات والدین درباره کودک با نیازهای ویژه
کامینگز43 (1976)، برادشو و لاتون44 (1978) و بردن45 (1980؛ البرزی و بشاش (1375) نشان دادند که خانواده های کودکان معلول هنگام پی بردن به معلولیت فرزند خود دچار بحران گشته و در نتیجه واکنش هایی نشان می دهند که از آن جمله باید به مشکلات زناشویی، طلاق و افسردگی پدر یا مادر اشاره کرد.هورن بای (1997) مراحل بروز واکنش روانی خانواده نسبت به معلولیت فرزندان را به ترتیب زیر بیان می کند:
1) ضربه ی روحی، گیجی
2) انکار، ناباوری، اعتراض
3) خشم، سرزنش، تقصیر
4) تاسف، ناامیدی، غم
5) بی علاقگی، تهی بودن، پوچی
6) سامان دهی مجدد، واقع نگری، امید
7) سازگاری، توافق، سازش
روس (1976) نیز واکنش های والدین را در برابر چنین وضعیتی این طور توصیف کرده است: از دست دادن عزت نفس، احساسات دوگانه و متضاد، افسردگی و انکار، احساس حقارت و بدنامی. همچنین والدین تصور می کنند که در صورت داشتن کودکی کم توان، از جامعه طرد شده و مورد تمسخر و ترحم قرار خواهند گرفت.بسیاری از والدین اظهار داشته اند که در زمان های مختلف احساسات متفاوتی را تجربه کرده اند و عده ای بیان داشته اند که مرحله ی خاصی را تجربه نکرده اند. گروهی گزارش کرده اند که دوره ها را به ترتیب مذکور تجربه نکرده اند. بنابراین جریان برای هر فرد و خانواده به نوعی تاثیر گذار بوده است (گرانچر و سامراف،نامشخص؛ ترجمه ی نظری نژاد، 1376).زیگلر46 (1986) معتقد است که والدین کودکان کم توان ذهنی در شرایط دشواری قرار دارند، چرا که از نظر اجتماعی به خاطر داشتن چنین فرزندی احساس شرم می کنند و این احساس شرم امکان دارد به طور آشکار یا پنهان به طرد کودک منجر شود (احمد پناه، 1380). پژوهش های مختلف نشان داده اند که وجود یک فرزند با نیازهای ویژه در خانواده غالباً تجربه ای ناخوشایند است و آن ها را در معرض مشکلات جسمانی، اضطراب، افسردگی (دقیقی خداشهری، 1386)، مشکلات سازگاری اجتماعی (کوهسالی برزکی، 1385)، افزایش اضطراب (دارابی، 1382)، مشکلات روانی – اجتماعی (محمدی و دادخواه، 1381)، فشار روانی (رضایی، 1377)، مشکلات بهداشت روانی – هیجانی مانند نگرانی و افسردگی (بایر و سانسون47، 2003) قرار می دهد (شقاقی، کاکوجویباری و سلامی، 1389). والدین این کودکان، سخت نیازمند حمایت و کسب اطلاعات هستند. بر اساس پژوهش های انجام شده اولین اولویت خدمات رسانی، اطلاع رسانی و آموزش (هوبر، دیتریچ، کاگینی و بارک48، 2005؛ علی نژاد مکاری، 1386)، حمایت های روانی – اجتماعی، درمانی و دارویی ( دارابی، 1382؛ به نقل از شقاقی و همکاران، 1389) و نیاز به اطلاعات و حمایت های اجتماعی و مالی (حسینی و رضازاده، 1381؛ ملک پور، 1379) می باشد.
نقش والدین در بهبود کودک
بدون همکاری و درک والدین از ناتوانی یادگیری کودک، موفقیتی حاصل نمی شود. به عنوان مثال یکی از بهترین شیوه های بهبود خواندن در مدرسه، تشویق کودک به خواندن و فراهم کردن فرصت خواندن برای کودک در خانه است. در این مورد وظیفه ی والدین تشویق کودک به خواندن است نه آموزش او. والدین باید مهارت های خوب گوش دادن و الگوهای گفتاری صحیح را تقویت کنند. همچنین یکی از شایع ترین علل مشکل خواندن در سازگاری شخصی است و ممکن است ذهن کودک به خاطر جو عاطفی بی ثبات در خانه و مشغله های دیگر، برای تجربه ی خواندن آماده نباشد (سیاح سیاری، 1386). وتر49 (1972) شیوه های نگرش والدین کودکانی را که مبتلا به ناتوانی یادگیری تشخیص داده شده اند با شیوه های نگرش والدین کودکان غیر مبتلا مقایسه کرد. پژوهش وی نشان داد که شیوه های نگرش والدین کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری از سایر والدین متمایز است. شیوه ی نگرش این والدین گرچه حکایت از حمایت بیش از حد از کودکان نداشت، بیشتر نشان می داد که به کودکان خود آزادی بیش از حد می دهند و یا آنها را طرد می کنند. والدین کودکانمبتلا به کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری نسبت به سایر والدین، درباره ی سازگاری کلی کودکان خویش توافق کمتری دارند (والاس و مک لافلین، نامشخص؛ ترجمه ی منشی پور، 1376).
وتر (1972) معتقد است شناسایی زود هنگام شیوه های نگرش والدین و مشاوره صحیح در این باره ضروری است. کروث و سیمپسون50 (1977) و لوسن و دیامنت51 (1978) درباره ی جلسه های مشاوره با والدین پیشنهادهای خوبی ارائه داده اند. به عقیده ی استیوارت (1978) وضعیت والدین کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری وضعیت منحصر به فردی است، زیرا که ناتوانی های یادگیری به طور کلی از دیدگاه دیگران ناپیدا و برای خود آنها گیج کننده است. از این رو والدین کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری باید پیوسته میان اثرات ناتوانی یادگیری و سایر عوامل موثر در یادگیری و مشکلات اجتماعی کودک تفاوت بگذارند. این رابطه ی ناگسستنی میان ناتوانی یادگیری و احساس های والدین نشانگر ضرورت پیوند میان درمان، مسائل آموزشی کودک و مشاوره است (آبرامز و کازلو52، 1977؛ به نقل از والاس و مک لافلین، نامشخص؛ ترجمه ی منشی پور، 1376).
مادران و فشار روانی
مادر به عنوان یکی از اعضای خانواده که عمده ترین نقش والدگری را در سیستم خانواده ایفا می کند، ممکن است تحت تاثیر منابع متعدد فشارزا از جمله مسائل زیست شناختی مانند قاعدگی، افسردگی پس از زایمان، افسردگی یائسگی و … و مسائل مربوط به مسئولیت های حرفه ای مانند نقش مادرانه، مشکلات اشتغال و … قرار گیرد (ویتکین53، 1985؛ به نقل از مشکبید حقیقی، دلاور، شفیع آبادی و تبریزی، 1387). همچنینبا وجود اینکه محیط مدرسه در بروز برخی ناتوانی های یادگیری نقش مهمی دارد، در محیط منزل نیز کودک با تقاضاهایی برای انجام کارها روبروست. از این رو ممکن است مادران زودتر از سایرین از کندی رشد کودک در مهارت های حرکتی، زبانی و اجتماعی یا دشواری های وی در این زمینه با خبر شوند. تارنوپول54 (1969) نیز معتقد است که مادران، اولین کسانی هستند که به مسائل یادگیری کودک پی می برند (والاس و مک لافلین، نامشخص؛ ترجمه ی منشی پور، 1376).به عقیده ی برسفورد (1996) مادران به دلایل زیر فشار روانی بیشتری را نسبت به پدران در امر مراقبت از کودک ناتوان تجربه می کنند:
1- علی رغم تغییراتی که به وجود آمده، زنان بیشتر از مردان در تربیت کودک سهیم هستند.
2- به دلیل اینکه مادران کودکان را به دنیا می آورند، اغلب احساس مسئولیت بیشتری در مورد وضعیت ناتوانی کودک دارند.
3- جز در موارد استثنایی، مادر مراقبت مورد نیاز کودک را تامین می کند (ابراهیمی تازه کند، 1389).
تربیت کردن کودک دچار ناتوانی های یادگیری پرزحمت و دشوار است و والدین این کودکان به حمایت مدرسه، تمام افراد خانواده، متخصصان دیگر و پزشکان نیاز دارند. با کمک این حمایت، دلگرمی و تقسیم تخصص ها کودک می تواند از سلامت تحصیلی، عاطفی و اجتماعی برخوردار و برای تلاش های آتی آماده شود (گالافر55، 1995؛ به نقل از لرنر، نامشخص؛ ترجمه ی دانش، 1384).ترنبول، ترنبول، اروین و سوداک56 (نامشخص؛ ترجمه ی شریفی درآمدی، حجازی، فلاح، عضدالملکی، 1388) معتقدند که اگر چه پدران و مادران نقش های والدینی را بین خود تقسیم می کنند، ولی مادران بخش بیشتری از مسئولیت را عهده دار می شوند. بررسی تک والدهای مادر که فرزندان مبتلا به ناتوانی یادگیری دارند، نشان می دهد که این قبیل والدین به دلیل وجود کمبودهای متعدد و نداشتن حمایت کافی، نمی توانند بسیاری از وظایف و مسئولیت های خود را به درستی و به طور کامل انجام دهند (ترنبول و همکاران، نامشخص؛ ترجمه ی شریفی درآمدی و همکاران، 1388).
در پایان باید اشاره کنیم که کودکان ناتوان با کودکان عادی تفاوت دارند، پس تعامل آنان با خانواده هایشان نیز متفاوت از تعامل یک کودک عادی با خانواده اش است. این کودکان، هزینه های بیشتری را برای نگهداری، آموزش و غیره بر خانواده تحمیل می کنند. این امر خانواده را با مشکلات عاطفی و مالی فراوانی مواجه نموده و آسیب هیجانی فاحش و فشارهایی را بر والدین وارد می کند که سبب بر هم خوردن آرامش و یکپارچگی خانواده شده و در نتیجه سازگاری و انطباق آنان را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین نه تنها وجود مراکز حمایتی، آموزشی و توانبخشی برای کودکان بلکه کمک و آموزش به خانواده های آنان نیز از ملزومات هر جامعه ای می باشد.

منابع
ابراهیمی باغبانان، فاطمه (1387). بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر سازگاری اجتماعی مادران دارای فرزندان عقب مانده ذهنی شهر اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
ابراهیمی تازه کند، فریبا (1389). بررسی تاثیر شیوه های مقابله با تنیدگی در مادران کودکان آهسته گام مصروع جنوب شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
اتکینسون، ریتال، اتکینسون، ریچارد سی.، اسمیت، ادوارد ای.، بم، داریل، ج. و هوکسما، سوزان نولن (1998). زمینه روان شناسی هیلگارد. ترجمه: محمد تقی براهنی، بهروز بیرشک، مهرداد بیک، رضا زمانی، مهرناز شهرآرای، یوسف کریمی، نیسان گاهان و مهدی محی الدین (1382). تهران: رشد.
اچ. ایلوارد، الیزابت وار، براون، فرانک (بدون تاریخ). تشخیص و ساماندهی ناتوانی های یادگیری. ترجمه: رضا برادری (1377). تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی.
احدی، حسن، کاکاوند، علیرضا (1382). اختلال های یادگیری (از نظریه تا عمل). تهران: ارسباران.
احمد پناه، محمد (1380). تاثیر کم توانی ذهنی فرزند بر بهداشت روانی خانواده. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی1، شماره 1، 68-52.
احمدآیی، آرزو (1382). پرورش توانایی های ذهنی و رفع اختلالات یادگیری. تهران: مبنا.
ادیب سرشکی، نرگس (1380). کودکان استثنایی (خانواده و مشاوره). تهران: دانشگاه علوم پزشکی و توانبخشی.
ارونسون، الیوت (بدون تاریخ). روان شناسی اجتماعی. ترجمه : حسین شکرکن (1386). تهران : رشد.
اریکسون، اریک (1902). اریکسون، فرزند خود و معمار هویت. ترجمه : حسن رفیعی (1382). تهران : نشر دانژه.
استورا، ج. ب. (بدون تاریخ). تنیدگی یا استرس: بیماری جدید تمدن. ترجمه: پریرخ دادستان (1377). تهران: رشد.
افتخار صعادی، زهرا، مهرابی زاده هنرمند، مهناز، نجاریان، بهمن، احدی، حسن، عسگری، پرویز (1388). بررسی تاثیر آموزش هوش هیجانی بر کاهش پرخاشگری و افزایش سازگاری فردی-اجتماعی در دانش آموزان دختر سال دوم متوسطه شهرستان اهواز. یافته های نو در روان شناسی. شماره 4، 149-137.
افروز، غلامعلی (1381). مقدمه ای بر روان شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی. تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ.
اکبری، ابوالقاسم (1381). مشکلات نوجوانی و جوانی. تهران: ساوالان.
الیس، آلبرت (بدون تاریخ). زندگی شادمانه. ترجمه:مهرداد فیروزبخت و وحیده عرفانی (1386). تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
امیری، محسن، افروز، غلامعلی، مال احمدی، احسان، جوادی، سحرانه، نوراللهی، فاطمه، رضایی بیداخویدی، اکرم (1389). بررسی سلامت روانی و استرس والدگری در والدین کودکان کم توان ذهنی. مجله علوم رفتاری. دوره 4، شماره 4، 268-261.
انجمن روان پزشکی امریکا (1994). متن تجدید نظر شده ی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. ترجمه : محمدرضا نیکخو و هامایاک آوادیس یانس (1384). تهران : انتشارات سخن.
آقا محمدیان، محمدرضا، حسینی، سید مهران (1384). روان شناسی بلوغ و نوجوانی (روان شناسی رشد 2). مشهد: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
آقابابایی، سارا، ملک پور، مختار، عابدی، احمد (1390). مقایسه کنش های اجرایی در کودکان با و بدون ناتوانی یادگیری املا: عملکرد در آزمون عصب روان شناختی نپسی. مجله روان شناسی بالینی. سال سوم، شماره 4، 40-35.
آنتونی، مایکل، ایرونسون، گیل و اشنایدرمن، نیل (2007). راهنمای عملی مدیریت استرس به شیوه ی شناختی – رفتاری. ترجمه : سید جواد آل محمد، سولماز جوکار، حمید طاهر نشاط دوست (1388). اصفهان: جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
باشعور لشکری، مریم (1379). نارسایی های ویژه ی یادگیری. تهران: دنیای هنر.
البرزی، شهلا، بشاش، لعیا (1375). تاثیر کودک عقب مانده ذهنی بر خانواده. پژوهش های روان شناختی. دوره 4، شماره 1و2، 14-3.
برک، ل. ای. (2001). روان شناسی رشد از لقاح تا کودکی. ترجمه : یحیی سید محمدی (1383). تهران: ارسباران.
بهمنی، ب. و عسگری، ع (1385). هنجاریابی ملی و ارزیابی شاخص های روان سنجی پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) برای دانشجویان علوم پزشکی ایران. مجموعه مقالات سومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان ایران. 62-67.
پالاهنگ، حسن، نصر، مهدی، براهنی، محمد تقی و شاه محمدی، داوود (1375). بررسی اپیدمیولوژی اختلالات روانی در شهر کاشان. فصلنامه اندیشه و رفتار. شماره 2، 27-19.
پایندان، طیبه (1389). مقایسه تاب آوری، سلامت روان، پرخاشگری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر دبیرستانی خانواده های طلاق و عادی شهر اهواز با کنترل وضعیت اجتماعی – اقتصادی. پایان نامه کراشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.
پروین، ندا، علوی، اعظم، علیدوست، عصمت، فروزنده، نسرین، حسین زاده، شهریار، کامخواه، امیرفرهاد، صفدری، فرانک، صالحیان، تهمینه، اخلاقی، محمود، مهرعلیان، حسین علی، قدسی، جعفر (1387). بررسی تاثیر گروه درمانی بر سلامت روان مادران بیماران مبتلا به تالاسمی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. دوره 10، شماره3، 43-37.
پورکاظم، طاهره، نوری، ابوالقاسم، باقریان، رضا و ادیبی، پیمان (1386). بررسی اثربخشی آموزش کنترل استرس بر علایم استرس و بهبودی علایم سوء هاضمه غیر زخمی. اولین همایش اختلالات سایکوسوماتیک در ایران. دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
تبریزی، مصطفی (1382). درمان اختلالات دیکته نویسی. تهران : فراروان.
ترنبول، آن ، ترنبول، رد، اروین، الیزابت، سوداک ولسلی (بدون تاریخ). خانواده ها، متخصصان و کودکان استثنایی. ترجمه ی پرویز شریفی درآمدی، مسعود حجازی، محمد حسین فلاح و سودابه عضدالملکی (1388). تهران: فراروان.
تقوی، محمدرضا (1380). بررسی روایی و اعتبار پرسشنامه سلامت عمومی GHQ. مجله روان شناسی. شماره 5، 395-381.
تیموری، سعید، عطاییفر، راشین (1389). رابطهیتنیدگیمادرواختلالاترفتاریوعاطفیکودک. اندیشه و رفتار. دوره چهارم، شماره 16، 26-17.
ثقتی، طوبی، شفیع آبادی، عبدالله، سودانی، منصور (1388). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره ای بر کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان شهر رشت. یافته های نو در روان شناسی. شماره 2، 46-36.
جواهری، راضیه، نشاط دوست، حمید طاهر، مولوی، حسین، زارع، محمد (1388). اثربخشی درمان مدیریت استرس شناختی رفتاری بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به صرع لوب گیجگاهی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک. سال 13، شماره2، 43-32.
چوبفروش زاده، آزاده، کلانتری، مهرداد، مولوی، حسین (1388). اثربخشی درمان شناختی رفتاری مدیریت استرس بر بهزیستی ذهنی زنان نابارور. دوره 1، شماره 2، 9-1.
حاجی یخچالی، سید علیرضا (1390). تاثیر آموزش فرایند حل مسئله خلاق بر تفکر علمی خلاقیت و نوآوری در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه دکتری. دانشگاه شهید چمران اهواز. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
حسینی، حمزه و رضازاده، حسین (1381). مقایسه نیازهای روانی – اجتماعی والدین دانش آموزان پسر عقب مانده ذهنی، تالاسمی و عادی مقطع ابتدایی در شهرستان ساری. مجله علمی – پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران. سال دوازدهم. شماره 37، 33-28.
حمید، نجمه (1385). بررسی اختلال یادگیری ریاضی در دانش آموزان دختر و پسر دوره ابتدایی ناحیه یک شهر تهران و اثر آموزش کاربردی، تقویت ژتونی و آرامش عضلانی در کاهش اختلال یادگیری ریاضی در آنان. مجله علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. سال 13، شماره 2، 136-119.
خداپناهی، محمد کریم (1385). انگیزش و هیجان. تهران : انتشارات سمت.
خواجه پور، مهدی (1377). بررسی و مقایسه واکنش های نوروتیک مادران کودکان عادی با مادران کودکان کم توان ذهنی شهر اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، اهواز. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
دادستان، پریرخ (1379). اختلال های زبان، روش های تشخیص و بازپروری (روان شناسی مرضی تحولی 3). تهران: سمت.
داکرل، جولی، مک شین، جان (1993). رویکردی شناختی به مشکلات یادگیری کودکان. ترجمه : عبدالجواد احمدی و محمودرضا اسدی (1376). تهران: رشد.
دوازده امامی، محمد حسن، روشن، رسول، محرابی، علی، عطاری، عباس (1388). اثربخشی آموزش مدیریت اسرس به شیوه شناختی – رفتاری بر کنترل قند خون و افسردگی در بیماران دیابتی نوع 2. مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران. دوره 11، شماره 4، 392-385.
راتوس، اسپنسرای (2007). روان شناسی عمومی. ترجمه: ضیاءالدین رضاخانی، محمد مظفری، علی عسکری، علی پیکانی، فریبا نبوی آل آقا، افسانه طاهری، بایرامعلی رنجگر، خدیجه ابوالمعالی، حسین ابراهیمی مقدم، مهدی محی الدین بناب، حمید محمدی فرود (1388). تهران: ساوالان.
رحیم زاده، سوسن، پوراعتماد، حمیدرضا، سمیعی کرانی، صمصام، زاده محمدی، علی (1387). ارزیابی سلامت روانی والدین کودکان واجد اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی و پیشنهاد شیوه های مداخله گری. فصلنامه روان شناسان ایرانی. سال 4، شماره 16، 365-355.
رضایی، فاطمه، نشاط دوست، حمیدطاهر، مولوی، حسین، امرا، بابک (1388). اثربخشی مداخلات شناختی – رفتاری مدیریت استرس بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به آسم. تحقیقات علوم رفتاری. دوره 7، شماره1، 42-33.
رمضانی، مژگان (1380). بررسی میزان شیوع حساب نارسایی در دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم مدارس تهران. پژوهشکده کودکان استثنایی.
ریو، جان مارشال (2001). انگیزش و هیجان. ترجمه : یحیی سید محمدی (1383). تهران : ویرایش.
زاهدی فر، شهین، نجاریان، بهمن و شکرکن، حسین (1379). ساخت و اعتبار یابی مقیاسی برای سنجش پرخاشگری. مجله ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. شماره ی 1 و2، 102-73.
زنگنه، ساره، ملک پور، مختار، عابدی، محمدرضا (1389). تاثیر آموزش مهارت های مدیریت خشم بر کنترل پرخاشگری مادران دانش آموزان ناشنوا دوره ابتدایی. یافته های نو در روان شناسی. شماره 5، 94-81.
سادوک، بنجامین. جی. و سادوک، ویرجینیا (2003). خلاصه روان پزشکی کاپلان. ترجمه: حسن رفیعی و فرزین رضاعی (1382). تهران: ارجمند.
سلطانی، نسرین (1383). بررسی اثربخشی آموزش مهارت های مدیریت بر استرس بر کاهش سبک اسناد منفی و افزایش سلامت روان دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان های شهر اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
سی وارد، برایان لوک (1997). مدیریت استرس. ترجمه: مهدی قراچه داغی (1388). تهران : نشر پیکان.
سیاح سیاری، نیمتاج (1386). ناتوانی های یادگیری. تهران: مدبر.
سیف نراقی، مریم، نادری، عزت الله (1379). اختلالات یادگیری. تهران : انتشارات امیرکبیر.
شفیع آبادی، عبدالله (1386). فنون تربیت کودک (راهنمای والدین، معلمان و مشاوران). تهران: چهر.
شفیع آبادی، عبدالله، ناصری، غلامرضا (1384). نظریه های مشاوره و روان درمانی. تهران : مرکز نشر دانشگاهی.
شقاقی، فرهاد، کاکوجویباری، علی اصغر و سلامی، فاطمه (1389). تاثیر آموزش خانواده بر سلامت روانی والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی آموزش پذیر. علوم رفتاری. شماره 2، 64-57.
شکوهی یکتا، محسن و زمانی، نیره (1387). اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر ارتباط مادران با فرزندان کم توان ذهنی و دیرآموز. خانواده پژوهی. شماره 15، 246-231.
شکوهی یکتا، محسن، به پژوه، احمد، غباری بناب، باقر، زمانی، نیره و پرند، اکرم (1387). تاثیرآموزش مهارت های مدیریت خشم بر کنترل خشم مادران دانش آموزان کم توان ذهنی ودیرآموز. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. شماره 4، 369-358.
شکوهی یکتا، محسن، پرند، اکرم (1385). ناتوانی های یادگیری. تهران: نشر طبیب.
شکوهی یکتا، محسن، زمانی، نیره، پرند، اکرم، اکبری زردخانه، سعید (1388). اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر ابراز و مهار خشم والدین. روان شناسی رشد. شماره 77، 146-137.
شولتز، د. و شولتز، س. (بدون تاریخ). نظریه های شخصیت. ترجمه: یحیی سید محمدی (1385). تهران: موسسه نشر ویرایش.
شولتز، دوان (1990). نظریه های شخصیت. ترجمه: یوسف کریمی، فرهاد جمهری، سیامک نقشبندی، بهزاد گودرزی، هادی بحیرایی و محمدرضا نیکخو (1383). تهران: ارسباران.
شهرکی پور، حسن، کریم زاده، صمد و کرامتی، مهین (1388). بررسی اثر آموزش زندگی خانوادگی در کاهش تنیدگی والدینی مادران دارای کودکان اختلال یادگیری در خواندن و نوشتن. فصلنامه ی اندیشه های تازه در علوم تربیتی. شماره 3، 62-47.
شهنی ییلاق، منیجه، کرمی، جهانگیر، شکرکن، حسین، مهرابی زاده هنرمند، مهناز (1382). بررسی همه گیرشناسی ناتوانی در املا در دانش آموزان پسر و دختر دوره ابتدایی شهر اهواز و اثر درمان چند حسی در کاهش ناتوانی یادگیری املا در آنان. مجله علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه اهواز. شماره 3، 144-129.
شیربیم، زهرا، سودانی، منصور و شفیع آبادی، عبدالله (1387). اثربخشی آموزش مهارت های مدیریت استرس بر افزایش سلامت روان دانشجویان. اندیشه و رفتار. شماره ی 8، 18-7.
عابدی، احمد، آتش پور، حمید، خدامی، نغمه (1389). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ریاضی. فصلنامه ی دانش و پژوهش. شماره 23، 12-1.
عابدی، احمد، آقابابایی، سارا (1389). اثربخشی آموزش حافظه ی فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله روان شناسی بالینی. سال دوم، شماره 4، 81-73).
عابدی، احمد، جبل عاملی، جلال، هادی پور، محبوبه (1390). مقایسه نیم رخ حافظه در دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ریاضی بر اساس آزمون نوروسایکولوژی Nepsy با گروه شاهد. تحقیقات علوم رفتاری. شماره 3، 215-206.
عاشوری، احمد، ترکمن ملایری، مهدی، فدایی، زهرا (1387). اثربخشی گروه درمانی متمرکز بر ابراز وجود در کاهش پرخاشگری و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی. مجله روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران. سال 14، شماره 4، 393-389.
عبداللهی بقر آبادی، قاسم (1387). بررسی تاثیر بازی درمانی با استفاده از ماسه بر کاهش پرخاشگری دانش آموزان پسر ناشنوا 8 تا 11 ساله شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
عسگری، پرویز (1388). راهنمای آزمون های روان شناسی. اهواز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
علی اکبری دهکردی، مهناز (1386). شناسایی و مقایسه گروه های ترکیبی نه گانه سنخ های جنسیتی زنان شاغل شهر اهواز و همسران آنها از لحاظ سلامت روانی، رضایت زناشویی و هوش هیجانی. رساله دکتری روان شناسی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
علی اکبری دهکردی، مهناز، کاکوجویباری، علی اصغر، محتشمی، طیبه، یکتاخواه، سرور (1389). میزان استرس در مادران کودکان بهنجار، کم شنوا و سایر کودکان استثنایی. شنوایی شناسی. شماره 20، 136-128.
علی نژاد مکاری، نرگس (1386). بررسی و مقایسه اولویت خدمات رسانی به خانواده های دارای فرزند عقب مانده ذهنی از نظر والدین و متخصصان در شهر دزفول. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی تهران.
فتاحی اندبیل، اعظم (1386). تاثیر سطح آگاهی معلم از ناتوانی های یادگیری بر نحوه پسخوراند به بازده تحصیلی و واکنش های هیجانی به دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری. فصلنامه اندیشه های تازه در علوم تربیتی. سال سوم، شماره 1، 160-143.
فتحی آشتیانی، علی (1388). آزمون های روان شناختی ارزشیابی شخصیت و سلامت روانی. تهران: موسسه انتشارات بعثت.
فدایی، زهرا، دهقانی، محسن، طهماسیان، کارینه، فرهادی، فاطمه (1389). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی فرم کوتاه- شاخص استرس فرزندپروری (PSI-SF) مادران کودکان عادی 12-7 سال. تحقیقات علوم رفتاری. شماره 8، 91-81.
فرانزوی، استیون (بدون تاریخ). روان شناسی اجتماعی. ترجمه مهرداد فیروزبخت و منصور قنادان (1381). تهران : خدمات فرهنگی رسا.
فرانکل، ویکتور امیل (1905). انسان در جستجوی معنی (پژوهشی در معنا درمانی). ترجمه : دکتر نهضت صالحیان و مهین میلانی (1380). تهران: نشر درسا.
فرانکن، رابرت (1998). انگیزش و هیجان. ترجمه: حسن شمس اسفند آباد، غلامرضا محمودی و سوزان امامی پور (1384). تهران: انتشارات نی.
فرزادفر، زینب (1385). اثربخشی آموزش مهارت های فرزند پروری بر کاهش تنیدگی مادران و مشکلات رفتاری کودکان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
فرقانی رئیسی، شهلا (1380). شناخت مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان. تهران: وزرات آموزش و پرورش.
فریار، اکبر، رخشان، فریدون (1371). ناتوانی های یادگیری (اصول نظری، تشخیص و راهبردهای آموزشی). تهران: راه روشن.
فلاح چای، سیدرضا (1374). بررسی اختلالات خواندن و نوشتن در بین دانش آموزان ابتدایی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
فیرس، ای. جی. و ترال، تی. جی (2000). روانشناسی بالینی (مفاهیم، روش ها و حرفه). ترجمه: مهرداد فیروز بخت (1385). تهران: رشد.
قنواتی، سجادعلی، نیسی، عبدالکاظم (1389). تاثیر مشاوره گروهی به شیوه شناختی-رفتاری بر رفتارهای پرخاشگرانه کارکنان زن. یافته های نو در روان شناسی. شماره 5، 79-69.
کاپلان، هارولد، سادوک، بنیامین و گرب، جک (1994). خلاصه ی روانپزشکی (علوم رفتاری – روانپزشکی بالینی). ترجمه: نصرت الله پورافکاری (1375). تهران: شهر آب.
کاظمینی، تکتم، قنبری هاشم آبادی، بهرام، علیف مدرس غروی، مرتضی، اسماعیلی زاده، مسعود (1390). اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری در کاهش خشم و پرخاشگری رانندگی. مجله روان شناسی بالینی. سال سوم، شماره 2، 11-1.
کاویانی، حسین، پورناصح، مهرانگیز، صیادلو، سعید، محمدی، محمدرضا (1386). اثربخشی آموزش کنترل استرس در کاهش اضطراب و افسردگی شرکت کنندگان در کلاس کنکور. فصلنامه تازه های علوم شناختی. سال 9، شماره 34، 68-61.
کاویانی، محمد، آذربایجانی، مسعود، سالاری فر، محمدرضا، موسوی اصل، سید مهدی، عباسی، اکبر، غروی، سید محمد (1390). روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. تهران : انتشارات سمت.
کرک، ساموئل، چالفانت، جیمز (1984). اختلالات یادگیری تحولی و تحصیلی. ترجمه: سیمین رونقی، دکتر زینب خانجانی و مهین وثوقی رهبری (1377). تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی.
کریمی، سمیه (1388). بررسی اثربخشی آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی – رفتاری بر فرسودگی شغلی پرستاران زن شاغل در برخی بیمارستان های علوم پزشکی اهواز با کنترل نوبت کاری. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
کریمی، یوسف (1380). اختلالات یادگیری، مسائل نظری و عملی به انضمام مطالعات موردی نمونه. تهران: ساوالان.
کریمی، یوسف (1382). اختلالات یادگیری (مسائل نظری و عملی). تهران: ساوالان.
کلانتری، مهرداد، بدیعیان، سرور (1381). بررسی میزان شیوع اختلال خواندن و نوشتن در دبستان های دوزبانه و تک زبانه. مقاله ارائه شده در اولین همایش بین المللی روان شناختی. جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
گرانچر و سامراف (بدون تاریخ). مشاوره با پدران و مادران کودکان استثنایی. ترجمه: محمد حسین نظری نژاد (1376). مشهد : موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
گراوند، لیلا (1387). تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر اضطرابو پرخاشگری همسران شهدای بنیاد شهید شهرستان پلدختر. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته مشاوره. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
گرین، لاورنس (بدون تاریخ). ناتوانی های یادگیری در کودکان. ترجمه: دکتر محمد باقر مقیمی آذری (1379). تبریز : احرار.
گلاس، جین، استانلی، جولین سی. (1940). روش های آماری در تعلیم و تربیت و روان شناسی. ترجمه : مهتاش اسفندیاری و جمال عابدی (1368). تهران : مرکز نشر دانشگاهی.
گنجی، حمزه (1375). روان شناسی عمومی (نظریه ها، مفاهیم و کاربردها). تهران : ارسباران.
گنجی، حمزه (1385). بهداشت روانی. تهران : نشر ارسباران.
لرنر، ژانت (بدون تاریخ). ناتوانی های یادگیری (نظریه ها، تشخیص و راهبردهای تدریس). ترجمه: دکتر عصمت دانش (1384). تهران : مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لو، پی یر، لو هنری (بدون تاریخ). استرس دائمی. ترجمه: عباس قریب (1380). مشهد: درخشش.
ماسن، پاول هنری، کیگان، جروم، هوستون، آلتا کارول، کانجر، جان جین وی (1994). رشد و شخصیت کودک. ترجمه : مهشید یاسایی (1380). تهران : نشر ماد.
مایکنبام، د. (بدون تاریخ). آموزش ایمن سازی در مقابل استرس. ترجمه: سیروس مبینی (1386). تهران: رشد.
محمدی فر، محمد علی، بشارت، محمد علی، قاسمی، مریم، نجفی، محمود (1386). شیوع و تنوع ناتوانی های ویژه ی یادگیری در میان دانش آموزان دوره ابتدایی شیراز. روان شناسی و علوم تربیتی. شماره 3، 42-21.
مشکبید حقیقی، محسن، دلاور، علی، شفیع آبادی، عبدالله و تبریزی، مصطفی (1387). بررسی اثر آموزش زندگی خانوادگی در کاهش تنیدگی والدینی مادران دارای کودکان بیش فعال. پژوهش نامه تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد. شماره 16، 208-181.
ملک پور، مختار (1379). شناخت و ارزیابی نیازهای والدین کودکان عقب مانده ذهنی خردسال به منظور شرکت فعال والدین در برنامه های مداخله جبرانی به موقع. مجله دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد. دوره 2، شماره 1. ص 86-73.
ملکی، صدیقه، فلاحی خشکناب، مسعود، ره گوی، ابوالفضل، رهگذر، مهدی (1390). بررسی تاثیر آموزش گروهی کنترل خشم بر پرخاشگری دانش آموزان پسر 15-12 سال. نشریه دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تهران (نشریه پرستاری ایران). دوره 24، شماره 69، 35-26.
ملکیان، فرامرز، آخوندی، آذر (1389). تاثیر چندرسانه ای آموزشی در درمان اختلال املاء دانش آموزان ویژه ی یادگیری شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 87-86. فصلنامه اندیشه های تازه در علوم تربیتی. سال ششم، شماره اول، 162-145.
مهرابی زاده هنرمند، مهناز، نجاریان، بهمن و مسعودی، میترا (1380). مقایسه ی سلامت روانی والدین کودکان کم توان ذهنی تربیت پذیر 12-7 ساله با سلامت روانی والدین کودکان عادی. فصلنامه کودکان استثنایی. 2، 13.
میرمهدی، رضا، علیزاده، حمید، سیف نراقی، مریم (1388). تاثیر آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد ریاضیات و خواندن دانش آموزان دبستانی با ناتوانی های یادگیری ویژه. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. شماره 1، 12-1.
میلانی فر، بهروز (1384). روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی. تهران : قومس.
نادری، عزت الله، سیف نراقی، مریم (1369). اختلالات یادگیری. تهران : انتشارات امیرکبیر.
نادری، عزت اله، سیف نراقی، مریم (1374). آموزش و پرورش کودکان استثنایی. تهران : پیام نور.
نریمانی، اشرف (1373). بررسی و مقایسه میزان فراوانی و درصد شیوع اختلال زبان نوشتاری در دانش آموزان دختر و پسر پایه های دوم و سوم شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
نریمانی، محمد، آقا محمدیان، حمیدرضا و رجبی، سوران (1386). مقایسه ی سلامت روانی مادران کودکان استثنایی با سلامت روانی مادران کودکان عادی.فصلنامه اصول بهداشت روانی.شماره 33 و 34، 24-15.
نظامی، مریم (1386). مقایسه ی اثربخشی آموزش مهارت کنترل استرس بر کاهش میزان استرس دانشجویان ایرانی و خارجی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین. پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
نعمتی سوگلی تپه، فاطمه، باباپور خیرالدین، جلیل، علیلو، مجید محمود، بیرامی، منصور، هاشمی، تورج (1387). تاثیر آموزش گروهی مهارت های زندگی (مدیریت خشم، جرات آموزی، آرام سازی) بر افزایش جراتمندی و کاهش خشم در بیماران قلبی، پس از پیوند بای پس عروق کرونر. فصلنامه علمی – پژوهشی روان شناسی دانشگاه تبریز. سال 3، شماره 9، 136-121.
نوابی نژاد، شکوه (1375). سه گفتار درباره ی راهنمایی و تربیت فرزندان. تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
نیازی، مجتبی، زارع، محمد (1374). بررسی اختلالات یادگیری دانش آموزان مقطع ابتدایی اصفهان. مجموعه مقالات کنگره تازه های طب اطفال و جراحی کودکان. تهران : انتشارات آرمان.
والاس، جرالد، مک لافلین، جیمز، ا. (بدون تاریخ). ناتوانی های یادگیری (مفاهیم و ویژگی ها). ترجمه : محمد تقی منشی پور (1376). مشهد : آستان قدس رضوی.
یاسمی، م. (1384). سلامت روان کاربردی برای پزشک عمومی و پزشک خانواده. تهران: نشر آرامش.

Abedin, A., & Molaie, A. (2010). The effectiveness of Group Movie Therapy (GMT) on parental stress reduction in mothers of children with mild mental retardation in Tehran. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 988-993.
Agee, J. D., Danoff-Burg, S., & Grant, C. A. (2009). Comparing brife stress management courses in A community sample mindfulness skills and progressive muscle relaxation. Elsevier Inc, 5, 104-109.
Anderson, C. A., & Bushman, B. J. (2002). Human aggression. Annual Review of Psychology, 53, 27-51.
Anderson, C., Bushman, B., Rothstein, R., Shibuya, A., Swing, E., Sakamoto, A., & Saleem, M. (2010). Violent video game effects on aggression, empathy, and prosaical behavior in eastern and western countries: A meta-analytic review. American Psychological association Bulletin, 136, 151-173.
Archer, J. (2001). A strategic approach to aggression. Journal of Social Development, 10, 267-271.
Atkins, S. P. (1991). Siblings of learning disabled children: Are they special, too?. Child and Adolescent Social Work, 8, 525-533.
Attari, A., Sartippour, M., Amini, M., & Haghighi, S. (2006). Effect of stress management training on glycemic control in patients with type 1 diabetes. Diabetes Research and Clinical Practice, 73, 23-28.
Auerbach, J. G., Gross-Tsur, V., Manor, O., & Shalev, R. S. (2008). Emotional and behavioral characteristics over a six year period in youths with persistent and non-persistent dyscalculia. Journal of Learning Disabilities, 41, 263-273.
Backer-Fulghum, L. M., Patock-Peckham, J. A., King, B. K. M., Roufa, L., & Hagen, L. (2012). The stress-response dampening hypothesis: How self-esteem and stress act as mechanisms between negative parental bonds and alcohol-related problems in emerging adulthood. Addictive Behaviors, 37, 477-484.
Barlow, J. H., Powell, L., Gilchrist, M., & Fotiadou, M. (2007). The effectiveness of the training and support program for parents of children with disabilities: A randomized controlled trial. Journal of Psychosomatic Research, 64,55-62.
Bar-On, R. (2001). Emotional intelligence and selfactualization. In J. Ciarrochi, J. P. Fogas & J. D. Mayer (Eds.), Emotional intelligence in everyday life (pp.82-97). U.S.A: Taylor & Francis.
Baxter, C., Cummins, R. A., & Yiolitis, L. (2000). Parental stress attributed to family members with and without disability: A longitudinal study. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 25, 105−118.
Beckman, P. J. (1991). Comparison of mothers and fathers perceptions of the effect of young children with and ithout disabilities. American Journal on Mental Retardation, 95, 585-595.
Beckman, P. J. (1991). Comparison of mothers and fathers perceptions of the effect of young children with and ithout disabilities. American Journal on Mental Retardation, 95, 585-595.
Bergman, K., Sarkar, P., O'Connor, T. G., Modi, N., & Glover, V. (2007). Maternal stress during pregnancy predicts cognitive ability and fearfulness in infancy. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 1454-1463.
Berry, J. O., & Jones, W. H. (1995). The Parental Stress Scale: Initial psychometric evidence. Journal of Social and Personal Relationships, 12, 463-472.
Bigner, J. J. (1989). Parent-Child Relations: An Introduction Parenting. New York: Macmillan.
Blair, R. (2010). Psychology, frustration, and reactive aggression: The role of ventromedial prefrontal cortex. British journal of psychology. 101, 383-399.
Borders, A., Earlewine, M., & Jajodia, A. (2009). Could mindfulness decrease anger, hostility, and aggression by decreasing rumination?. Brain & Behavior: physiological Psychology Society, 12, 101-115.
Bradely, N., & Christopher, E. (2005). Anger, hostility and marital violence. American Psychological Society, 12, 101-115.
Brannon, L., & Feist, J. (2000). Health psychology: A multi-systems approach. New York: Guilford Press.
Brehm, S., & Kassin, S. (1993). Health, social psychology. (2nd ed). Boston MA: Houghton Mufflin company, 647-680.
Bridges, L. J., Denham, S. A., & Ganiban, J. M. (2004). Definitional issues in emotion regulation research. Child Development, 75, 340-345.
Brunero, S., Cowan, D., Grochulski, A., & Garvey, A. (2006). Stress management for nurses. Available at http://www.nswnurses.asn.au/.
Buckholdt, K. E., Parra, G. R., & Jobe-Shields, L. (2009). Emotion regulation as amediator of the relation between emotion socialization and deliberate self-harm. The American Journal of Orthopsychiatry, 79, 482-490.
Bushman, B. J., & Anderson, C. A. (2001). Is it time to pull the plug on the hostile versus instrumental aggression dichotomy? Psychological Review, 108, 273-279.
Byars,K. C., Yeomans-Maldonado, G., & Noll, J. G. (2011). Parental functioning and pediatric sleep disturbance: An examination of factors associated with parenting stress in children clinically referred for evaluation of insomnia. Sleep Medicine, 12, 898-905.
Calamari, E., & Pini, M. (2003). "Dissociative experiences and anger proneness in late adolescent females with different attachment styles". Journal of Adolescence, 38, 287-288.
Calkins, S. D. (2010). Commentary: Conceptual and methodological challenges to the study of emotion regulation and psychopathology. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 32, 92-95.
Chafetz, L., White, M. C., Collins-Bride, G., Nickens, J. (2005). The poor general health of the severely mentally ill: impact of schizophrenic diagnosis. Community Mental Health Journal, 41, 84-169.
Chan, D. W. (1985). The Chinese version of the General Health Questionnaire: Does language make a difference?. Psychological Medicine, 15, 55-147.
Chan, D. W., & Chan, T. S. C. (1983). Reliability, validity and the structure of the General Health Questionnaire in a Chinese version. Context Psychological Medicine, 13, 72-363.
Chen, H., Hou T., Chuang C., & TBPS Research Group. (2010). Applying data mining to explore the risk factors of parenting Stress. Expert Systems with Applications, 37, 598-601.
Chen, S. (2003). A preliminary assessment of the personality of learning disabled children and children attention deficit disorder with hyperkinesis. Chinese mental health journal, 6, 246-249.
Chinaveh, M., Ishak, N. M., & Salleh, A. M. (2010). Improving Mental Health and Academic Performance through Multiple Stress Management Intervention: Implication For Diverse Learners. Procedia Social and Behavioral Sciences, 7(C), 311-316.
Cisler, J. M., Olatunji, B. O., Feldner, M. T., & Forsyth, J. P. (2010). Emotion regulation and the anxiety disorders: An integrative review. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 32, 68-82.
Clark, R., Novok, J., & Dupree, D. (2002). "Relationship of perceived parenting practices to anger regulation and coping strategies in African-American adolescents". Journal of Adolescence, 25, 373.
Coleman, P.K., & Karraker, K.H. (1998). Self efficacy and parenting quality:findings and future applications. Developmental Review, 18, 47-85.
Conner, D. (2004). Aggression and antisocial behavior in children and adolescents: Research and Treatment. New York: The Guilford Press.
Creedy DK, Ludlow T., Beggs J. , Collis D. , Irvin D. ,Price D. Norton L., Colsgrov S., & Houston K. (2005). Perception of Psychosocial support groups by parents who have a child with diabetes: a needs analysis Collegian, 12:28-32.
Crnic, K., & Low, C. (2002). Everyday stresses and parenting. In M. Bornstein, E. Handbook of parenting: Vol. 5. Practical issues in parenting. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Cullen, L. A. & Barlow, J. H.(2004). Development of a training and support program for caregivers of children with disabilities: an exploratory study. Patient Educ Counc, 55, 203-209.
Cummins, P. (2006). Working with anger, a constructivist approach. London: John Wiley & Sons Ltd.
Cushner-Weinstein, S., Dassoulas, K., Salpekar, J. A., Henderson, S. E., Pearl, P. L., Gaillard, W. D., & Weinstein, S. L. (2008). Parenting stress and childhood epilepsy: The impact of depression, learning, and seizure-related factors. Epilepsy & Behavior, 13, 109-114.
Davis,N. O., & Carter,A. S. (2008). Parenting stress inmothers and fathers of toddlerswith autismspectrumdisorders: Associations with child characteristics. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 1278−1291.
Dawson, P., & Guare, R. (2004). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to assessment and intervention. New york: Guilford press.
Dowker A. (2005). Early identification and intervention for students with mathematics difficulties. J Learn Disabil. 38, 328-331. Kronenberger, W. G., & Dunn, D. W. (2003). Learning disorders. Journal of neurologic clinics, 21, 941-952.
Doyle, C. E. (2003). Work and organizational psychology. An introduction attitude, psychology press.
Dumas., Wolf., Fisman, S., & Culligan, A. (1991). "Parenting stress, child behavior problems, and dysphoria in parents of children with autism, Down syndrome, behavior disorders, and normal development. Exceptionality, 2, 97-110.
Dyson, L. L. (2003). Children with learning disabilities within the family context: A comparison with siblings in global self-concept, academic self-perception, and social competence. Learning Disabilities Research and Practice, 18, 1-9.
Eckhardt, C. I., Jamison, T. R., & Watts, K. (2002). Anger experience and expression among male dating violence perpetrators during anger arousal. Journal of Interpersonal Violence, 17, 1102-1114.
Fagan, J., Bernd, E., & Whiteman, V. (2007). Adolescent fathers' parenting stress, social support, and involvement with infants. Journal of Research on Adolescence, 17, 1−22.
Farver, J. M., Xu, Y., Eppe, S., & Lonigan, C. J. (2006). Home environments and young Latino children's school readiness. Early Childhood Research Quarterly, 21, 196−212.
Fisman, S., & Wolf, L. (1991). "The handicapped child: psychological effects of parental, marital and sibling relationships. Pervasive Developmental Disorders,14, 199-217.
Fletcher, J. M., & Foorman, B. R. (1994). Issues in definition and measurement of learning disabilities: The need for early intervention. Baltimore: Paul Brookes.
Fletcher, J. M., Francis, D., Rourke, B., Shaywitz, S., & Shaywitz, B. (1993). Classification of learning disabilities: Relationships with other childhood disorders. Baltimore: Paul Brookes.
Fletcher, J. M., Lyon, G. R., Fuchs, L. S., & Barnes, M. A. (2007). Learning disabilities (from identification to intervention). New york: Guilford press.
Freilich, R., & Shechtman, Z. (2010). The contribution of art therapy to the social, emotional, and academic adjustment of children with learning disabilities. The Arts in Psychotherapy, 37, 97-105.
Fuchs, L. S., & Fuchs, D. (2002). Mathematical problem-solving profiles of students with mathematics disabilities with and without comorbid reading disabilities. J Learn Disabil, 35, 73-563.
Gaab, J., Sonderegger, L., Scherrer, S., & Ehlert, U. (2006). Psychoneuroendocrine effects of cbsm in a naturalistic setting a randomized controlled trail. Available at www.sciencedirect.com.
Garson, G., D. (2012). Testing statistical assumptions. Statistical Associates publishing.
Gartland, D., & Strosnider, R. (2007). Learning Disabilities and young children: Identification and Intervention. Learning Disability Quarterly, 30, 63-72.
Geary, D. C. (2004). Mathematics and learning disabilities. J Learn Disabil. 1, 4-15.
Geary, D. C. (2006). Role of cognitive theory in The study of learning disability in mathematics. J Learn Disabil, 38, 305-307.
Girdano, D. A., Dusek, D. E., & Everly, G. S. (2008). Controlling stress and tention (8th ed.). San Francisco. CA: Pearson Benjamin Cummings.
Goldberg, D. P., Williams, P. (1988). The user's guide to the General Health Questionnaire. NFER-Nelson: Windsor.
Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 85, 348-362.
Guido, G., Urizar, J. r., Mun˜oz., F. R. (2011). Impact of a prenatal cognitive-behavioral stress management intervention on salivary cortisol levels in low-income mothers and their infants.Psycho neuro endocrinology.
Gupta, V. B. (2007). Comparison of parenting stress in different developmental disabilities. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 19, 417−425.
Halme, N., Tarkka, M.T., Nummi, T., & Åstedt-Kurki, P. (2006). The effect of parenting stress on fathers' availability and engagement. Child Care in Practice, 12, 13−26.
Halperin, J., Mckay, K., & Newcorn, H. (2002). Development, reliability, and validity of the Children Aggression's Scale, Parent Version. Journal of American Academy of child and Adolescent Psychiatry Nursing, 41, 425-453.
Hampel, P., Rudolph, H., Stachow, R., & Petermann, F. (2002). Multimodal patient education program with stress management for childhood and adolescent asthma. Patient education and counseling, 49, 59-66.
Hanly, T. V. (2005). Commentary on early identification and intervention for students with mathematical difficulties: Make ense-Do the Math. J Learn Disabil, 4, 355-364.
Hart, M. S., & Kelley, M. L. (2006). Fathers' and mothers' work and family issues as related to internalizing and externalizing behavior of children attending day dare. Journal of Family Stress, 27, 252−270.
Haskett, M. E., Ahern, L. S., Ward, C. S., & Allaire, J. C. (2006). Factor structure and validity of the parenting stress index-short form. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 35, 302-312.
Heiman, T., & Berger, O. (2008). Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support. Research in Developmental Disabilities, 29, 289-300.
Henrichs, J., Schenk, J. J., Kok, R., Ftitache, B., Schmidt, H. G., Hofman, A., Jaddoe, V. W. V., Verhulst, F. C., & Tiemeier, H. (2011). Parental family stress during pregnancy and cognitive functioning in early childhood: The Generation R Study. Early Childhood Research Quarterly, 26, 332-343.
Holmes, J., Gathercole, S. E., & Dunning, D. L. (2009). Adaptive training leads to sustained enhancement of poor working memory in children. J Dev Sci, 4, 9-15.
Hooper, S. R., Swartz, C. W., & Wakely, M. B. (2002). de kruif RE, Montgomery JW. Executive function in elementary school children with and without problems in written expression. J Learn Disabil, 16, 233-253.
Hornby, G. (1997). Counselling in child disability: Skills for working with parents. Second edition.
Horton T. V. & Wallander j. l. (2001). Hope and social supportsresilience factors against psychological distress of mothers who care for children with chronic physical conditions. Rehabil Psychol, 6:382- 399.
Howes, P., & Markman, H. J. (1989). Marital quality and child functioning: A longitudinal investigation. Child Development, 60, 1044-1051.
Huber, J. T., Dietrich, J. D., Cugini, E., & Burke, Sh. (2005). A community health information needs assessment of Texas families who have children with chronic illnesses and/or disabilities and their care providers. Medical library association, 93, 278-281.
Iwaniec, D. (2006). The emotionally abused and neglected child. Johnwiley & Sons, Ltd.
Izadinia, N., Amiri, M., Jahromi, R. G., & Hamidi, S. (2010). A study of relationship between suicidal ideas, depression, anxiety, resiliency, daily stresses and mental health among Tehran university students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1515-1519.
John, O. P., & Gross, J. J. (2004). Healthy and unhealthy emotion regulation: Personality processes, individual differences, and life span development. Journal of Personality, 72, 1301-1333.
Jones, M. B., Peacock, M, R., & Christopher, J. (1992). "Self-reported anger in black high school adolescents". Journal of Adolescent Health,13, 461.
Jones, T. L., & Prinz R. J., (2005). Potential Roles of parental self-efficacy in parent and child adjustment: a review. Clinical Psychology Review, 25,341-363.
Jordan, N. C., Glutting, J., & Ramineni, C. (2010). The importance of number sense to Mathematics achievement in first and third grades. Learn Individ Differ, 20, 82-88.
Kalman, T. P., Wilson, P. G., & Kalman, C. M. (1983). Psychiatric morbidity in long term renal transplant recipient and patients undergoing haemodialysis: A comparative study. Journal of American Medical Association, 250: 55-58.
Katrini, I. , Ponnusamy, S., & Normah, C. D. (2008). Parental stress in parents of special children: The effectiveness of psycho education program on parents psychosocial well beings. Sihat, 205-211.
Keitner, G. I., Ryan, C. E., Miller, I. W., Kohn, R., Bishop, D. S., & Epstein, N. B. (1995). Role of the family in recovery and major depression. American Journal of Psychiatry, 152,1002-1008.
Kellogg, R. T., Olive, T., & Piolat, A. (2007). Verbal, visual and spacial working memory in written language production. Acta Psychological, 124, 382- 397.
Keogh, E., & Bond, F. W. & Flaxman, P. E. (2005). Imporoving academic performance and mental health through a stress management intervention: outcomes and mediators of change. Behaviour Research and Therapy,44: 339-357.
Keyes, S. (1984). Gender stereotypes and personal adjustment: Employing the PAQ, TSBI and GHQ with samples of British adolescents. British journal of social psychology, 23, 80-173.
Khamis, V. (2006). Psychological distress among parents of children with mental retardation in the United Arab Emirates. United Arab Emirates University.
Kiecolt- Glaser, J. K. & Glaser, R. & Strain, E. C. & Stout, J. C. & Tarr, K. L. & Holiday, J. E. & Speicher,C.E.,(1986). Modulation of cellular immunity in medical students. Journal of behavioral Medicine, 9, 5-21.
Kiecolt- Glaser, J. K. & Speicher, C. E. & Holiday, J. E. & Glaser, R. (1984). Stress and the transformation of lymphocytes by Epstein- barr virus. Journal of Behavioral Medicine, 7, 1-12.
Kiecolt-Glaser, J. K. & Garner, W. & Speicher, C. E. & Penn, G. M. & Holiday, J. E. & Glaser, R. (1985). Psychosocial enhancement of immune competence in a geriatric population. Health psychology, 4, 25-41.
Kirk, S. A., Gallagher, J. J., Anastasiow, N. J., & Coleman, M. R. (2006). Educating exceptional children. Boston: Houghton Mifflin.
Klassen, R. M., & Lynch, S. L. (2007). Self-efficacy from the perspective of adolescents with learning disabilities and their specialist teachers. Journal of Learning Disabilities, 40, 494-507.
Korkman, M., & Hakkinen-Rihu, P. (2010). A new classification of deamong clinic-referred children. J Abnorm Child Psychol, 18, 29-45.
Kroesbergen, E. H., Vanluit, J. E., & Mass, C. J. (2004). Effectiveness of explicit and constructivist mathematics instruction for low-achieving students in the Netherlands. Elem Sch J, 3, 233-252.
Kun, B., & Demetrovics, Z. (2010). Emotional intelligence and addictions: A systematic review. Substance Use & Misuse, 45, 1131-1160.
Kurstjens, S., &Wolke, D. (2001). Effects of maternal depression on cognitive development of children over the first 7 years of life. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42, 623-636.
Lardieri, L. A., Blacher, J., Swanson, H. L. (2000). Sibling relathionships and parent stress in families of children with and without learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 23, 105-116.
Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress appraisal and coping. New York, NY:Springer.
Lee, S. H., Ahn, S. C., Lee, Y. J., Choi, T. K., Yook, K. H., & Suh, S. Y. (2006). Effectiveness of a meditation-based stress management program as an adjunct to pharmacotherapy in patients with anxiety disorder. Journal of Psychosomatic Research, 62, 189- 195.
Lefrancios, G. (1991). Psychology for teaching. USA:Wadsworth.
Lichtenthal, W. G., Simpson, N. S., & Cruess, D. G. (2005). Stress Management interventions for medical populations. In K. V. xington (Ed.), Psychology of stress (pp. 35-52). Hauppauge, NY: Nova Biomedical Books.
Lindblad, B. M., Tasmussen, B. H., Sandman, P. O. (2005). Being invigorated in parenthood: Parent s experiences of being supported by professionals when having a disabled child. International Pediatric Nursing, 20, 288-297.
Linden, W. (2005). Stress management: from basic science to better practice. Philadelphia: SAGE Publications. p. 83-5.
Lindsay, W. R., Allam, R., Parry, C., Macleod, F., Cottrell, J., Overened, H., & Smith, A. H. W. (2004). "Anger and aggression in people with intellectual disabilities: Treatment and follow-up of consecutive referrals and a waiting list comparison". Clinical Psychology and Psychotherapy,11,255-264.
Locascio, G., Mahone, E. M., Eason, S. H., & Cutting, L. E. (2010). Executive dysfunction among children with reading comprehension deficits. J Learn Disabil, 54, 1-14.
Lopez, C., Antoni, M., Penedo, F., Weiss, D., Cruess, S., Segotas, M. C., Helder, L., Siegel, S., Klimas, N., & Fletcher, M. A. (2011). A pilot study of cognitive behavioral stress management effects on stress, quality of life, and symptoms in persons with chronic fatigue syndrome. Journal of Psychosomatic Research, 70, 328-334.
Lyon, G. R. (1995). Toward a definition of dyslexia. Annals of Dyslexia, 45, 13-30.
Manderschid, R., Ryff, C., Freeman, E., Mckinight, R., Dhingra, S., & Strine, T. (2010). Evolving definitions of mental illness and wellness. Preventing Chronic Disease, 7, 1-6.
Mangina, C. A., & Beuzeron-Mangina, H. (2009). Similarities and differences between learning abilities, "Pure" learning disabilities,"Pure" ADHD and comorbid ADHD with learning disabilities. International Journal of Psychophysiology, 73, 170-177.
Margalit, M., & Heiman, T. (1986). Family Climate and Anxiety in Families with Learning Disabled Boys. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 25, 841-846.
Mazzocco, M. M. M., Hanich, L.B. (2010). Mat achievement, numerical processing, And executive functions in girls with Turner Syndrome (TS): Do Girls with Ts have Math Learning Disability?. Learn Individ Differ, 20, 70-81.
McGlone, K., Santos, L., Kazama, L., Fong, R., & Mueller, C. (2002). Psychological stress in adoptive parents of special-needs children. Child Welfare Journal, 81, 151−171.
McMahon, C. A., & Meins, E. (2012). Mind-mindedness, parenting stress, and emotional availability in mothers of Preschoolers. Early Childhood Research Quarterly, 27, 245- 252.
Meltzer, L. (2007). Executive Function in Education (frome theory to practice). NewYork: Guilford Press.
Mikolajczak, M., Petrides, K. V., & Hurry, J. (2009). Adolescents choosing self-harm as an emotion regulation strategy: The protective role of trait emotional intelligence. British Journal of Clinical Psychology, 48, 181-193.
Mohammadi, A., Barzegar Kahnamouei, S., Allahvirdiyan, Kh., & Habibzadeh, S. (2010). The effect of anger management training on aggression and social adjustment of male students aged 12-15 of shabestar schools in 2008. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1690-1693.
Morrison, G. M., & Cosden, M. A. (1997). Risk, resilience, and adjustment of individuals with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 20, 43-60.
Nanni, L., & Lumini, A. (2009). Ensemble generation and feature selection for the identification of students with learning disabilities. Expert Systems with Applications, 36, 3896-3900.
Nathan, A. M. (2009). The impact of executive function skills on writing: a comparison of fifth-grade students with learning disabilities and students with typical development [Dissertation]. America: University of Nevada.
Nocon, A., & Sayce, L. (2008). Primary healthcare for people with mental health problems or learning disabilities. Health Policy, 86, 325-334.
Norstrom, T., & Pape, H. (2010). Alcohol, suppressed anger and violence. Addiction, 105,1580-1586.
Noshpitz, J. D., Harrison, S. I., & Spencer, F. C. (1998). Basic handbook of child psychiatry. New York: Basic Books.
Oostburg, M., & Hagekull, B. (2000). A structural modeling approach to the understanding of parenting stress. Journal of Clinical Child Psychology, 29, 615-625.
Parand, A., Afrooz, G., Mansoor, M., Shokoohi Yekta, M., Besharat, M., & Khooshabi, K. (2010). Developing stress management program for mothers of children with ADHD and its effectiveness on their mental health. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1135-1139.
Paster, A., Brandwein, D., & Walsh, J. (2009). A comparison of coping strategies used by parents of children with disabilities and parents of children without disabilities. Research in Developmental Disabilities, 30, 1337-1342.
Pauli-Pott, U., Mertesacker, B., Bade, U., Bauer, C., & Beckmann, D. (2000). Contexts of relations of infant negative emotionality to caregiver's reactivity/sensitivity. Infant Behavior & Development, 23, 23-39.
Pelchat, D., Bisson, J., Ricard, N., Perreault, M., & Bouchard, J. M. (1999). Longitudinal effects of an early family intervention programme on the adaptation of parents of children with a disability. International Journal of Nursing Studies, 36, 465-477.
Peng, L., Zhang, J., Li, M., Li, P., Zhang, Y., Zuo, X., Miao, Y., & Xu. Y. (2012). Negative life events and mental health of Chinese medical students: The effect of resilience, personality and social support. Psychiatry Research, 196,138-141.
Perry, C., Ziegler, J. C., & Colthearth, M. (2002). How predicatable is spelling an analysis of spelling contingency in english. J Exp Child Psychol, 55, 897-915.
Pesonen, A. K., Räikkönen, K., Heinonen, K., Komsi, N., Järvenpää, L., & Strandberg, T. (2008). A transactional model of temperamental development: Evidence of a relationship between child temperament and maternal stress over five years. Social Development, 17, 326−340.
Räikkönen, K., Pesonen, A. -K., Heinonen, K., Komsi, N., Järvenpää, -L., & Strandberg, T. E. (2006). Stressed parents: A dyadic perspective on perceived infant temperament. Infant and Child Development, 15, 75−87.
Ramchandani, P., Stein, A., Evans, J., O'Connor, T. G., & ALSPAC study team. (2005). Paternal depression in the postnatal period and child development: A prospective population study. The Lancet, 365, 2201-2205.
Reitman, D., Currier, R. O., & Stikle, T. R. (2002). A critical evaluation of the parenting stress index short form (PSI-SF) in a head start population. Journal of clinical child and adolescent psychology, 31, 384-392.
Roberton, T., Daffern, M., & Bucks, R. S. (2012). Emotion regulation and aggression. Aggression and Violent Behavior, 17, 72-82.
Rottenberg, J., & Gross, J. J. (2007). Emotion and emotion regulation: A map for psychotherapy researchers. Clinical Psychology-Science and Practice, 14, 323-328.
Rousselle, L., & Noe¨l, M. P. (2007). Basic numerical skills in children with mathematics learning disabilities: A comparison of symbolic vs non-symbolic number magnitude processing. Cognition, 102, 361-395
Sadock, B. J., & Sadock, V. A. (2000). Comprehensive text-book of psychiatry (7th. Ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Scaramella, L. V., Sohr-Preston, S. L., Callahan, K. L., & Mirabile, S. P. (2008). A test of the family stress model on toddler-aged children's adjustment among Hurricane Katrina impacted and nonimpacted low-income families. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 530-541.
Schmidt, L., Tjornhoj-Thomsen, T., Boivin, J., & Nyboe, A. A. (2005). Evaluation of a communication and stress management training program for infertile couples. Patient Education and Counseling, 59, 252-262.
Sedlar, G., & Hansen, D. J. (2001). Anger, child behavior, andfamily distress: Further evaluation of the parental anger inventory. Jornal of family, 16, 361-373.
Semke, C. A., Garbacz, S. A., Kwon, K., Sheridan, S. M., & Woods, K. E. (2010). Family involvement for children with disruptive behaviors: The role of parenting stress and motivational beliefs. Journal of School Psychology, 48, 293-312.
Semrud, C. M. (2005). Neuropsychological aspects for evaluating disabilities. J Learn Disabil, 38, 563-568.
Semrud-clikeman, M., & Ellison, P. A. T. (2009). Child neuropsychology (assessment and intervention for neurodevelopmental disorders). Springer press.
Semrud-clikeman, M., & Harder, L. (2011). Neuropsychological Correlates of Written Expression in College Students With ADHD. J Atten Disord, 3, 215-223.
Sideridis, G. D. (2007). International approaches to learning disabilities: More alike or more different? Learning Disabilities Research & Practice, 22, 210-215.
Silver, A., & Hagin, R. (2002). Disorders of learning in childhood. New York: John Wiley & Sons, Inc.
Silver, C. H., Ruff, R. M., Iverson, G. L., & Barth, J. T., (2008). Learning disabilities: The need for neuropsychological evaluation. Archives of Clinical Neuropsychology, 23, 217-219.
Smith, E. (2010). Comparing behavior and neuropsychological functioning using NEPSY and BASC-2 scores in a mixed clinical sample. [Dissertation]. America: Texas Woman's University.
Spangenberg, J. J., Lalkhen, N. (2006). Children with epilepsy and their families. Psychosocial issues SA fam pract, 48(6): 6.
Spratt, E. G., Saylor, C. F., & Macias, M. M. (2007). Assessing parenting stress in multiple samples of children with special needs (CSN). Families, Systems, and Health, 25, 435−449.
Stanovich, K. (1993). The construct validity of discrepancy definitions of reading disabilities. Baltimore: Paul Brookes.
Stein, A., Malmberg, L. E., Sylva, K., Barnes, J., Leach, P., & the Families, Children, Child Care study team. (2008). The influence of maternal depression, caregiving, and socioeconomic status in the post-natal year on children's language development. Child Care Health and Development, 34, 603-612.
Stein, A., Woolley, H., Murray, L., Cooper, P., Cooper, S., & Noble,F., et al. (2001). Influence of psychiatric disorder on the controlling behaviour of mothers with 1-year-old infants. A study of women with maternal eating disorder, postnatal depression and a healthy comparison group. British Journal of Psychiatry, 179, 157-162.
Stewart, J. (1978). Counseling parents of exceptional children. Columbus, Dhio: Merrill.
Stores, R., Stores, G., Fellows, B., & Buckley, S. (1998). Daytime behaviour problems and maternal stress in children with Down's syndrome, their siblings, and non-intellectually disabled and other intellectually disabled peers. Journal of Intellectual Disability Research, 42, 228−237.
Stott, D. H. (1973). Follow-up study from birth of the effects of prenatal stresses. Developmental Medicine and Child Neurology, 15, 770-787.
Swanson, H. L., & Jerman, O. (2006). Math disabilities: A selective meta-analysis of literature. Rev educ Res, 76, 249-251.
Swanson, H. L., Harris, K. R., & Graham, S. (2003). Handbook of learning disabilities. New york: Guilford press.
Tull, M. T., Barrett, H. M., McMillan, E. S., & Roemer, L. (2007). A preliminary investigation of the relationship between emotion regulation difficulties and posttraumatic stress symptoms. Behavior Therapy, 38, 303-313.
Valizadeh, S., Davaji, R. B. O., & Nikamal, M. (2010). The effectiveness of anger management skills training on reduction of aggression in adolescents. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1195-1199.
Vallotton, C. D., Harewood, T., Ayoub, C. A., Panc, B., Mastergeorged, A. M., & Brophy-Herba, H. (2011). Buffering boys and boosting girls: The protective and promotive effects of Early Head Start for children's expressive language in the context of parenting stress. Early Childhood Research Quarterly. Available online 9 April 2011.
Vlachos, F., & Karapetsas, A. (2003). Visual memory deficit in children with dysgraphia. Percept and Mot Skills, 97, 1281-1288.
Volpe, R., & Gadow, D. (2010). Creating abbreviated rating scales to monitor classroom inattention over activity, aggression, and peer conflict: Reliability, validity, and treatment sensitivity. School psychology ournal, 39, 350-363.
Von Gontard, A., Backes, M., Laufersweiler-Plass, C., Wendland, C., Lehmkuhl, G., Zerres, K., et al. (2002). Psychopathology and familial stress – Comparison of boys with Fragile X syndrome and Spinal Muscular Atrophy. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43, 949−957.
Waanders, C., Mendez, J. L., & Downer, J. T. (2007). Parent characteristics, economic stress and neighborhood context as predictors of parent involvement in preschool children's education. Journal of School Psychology, 45, 619−636.
Wanless, S. B., Rosenkoetter, S. E., & McClelland, M. M. (2008). Paternal depression and infant cognitive development-implications for research and intervention. Infants and Young Children, 21, 134-141.
Wilkowski, B., Robinson, D. (2010). The anatomy of anger: An integrative cognitive model of trait anger and reactive aggression. Journal of Personality, 78, 19-38.
Wong, B. Y. L. (2003). General and specific issues for researchers' consideration in applying the risk and resilience framework to the social domain of learning disabilities. Learning Disabilities Research & Practice, 18, 68-76.
Wu, T. K., Huang, S. C., & Meng, Y. R., (2008). Evaluation of ANN and SVM classifiers as predictors to the diagnosis of students with learning disabilities. Expert Systems with Applications, 34, 1846-1856.
Xie, H., Farmer, T. W., & Cairns, B. (2003). Different forms of aggression among inner-city African-American children: Gender, configurations, and school social networks. Journal of School Psychology, 41, 355-375.
Yatvin, J. (2000). Minority view. Final report of the National Reading Panel. Washington, DC: Natonal Institute of Child Health & Human Development.
Zaalberg, A., Nijman, H., Stroosma, L., & Staak, C. (2010). Effects of nutritional supplements on aggression, rule-breaking, and psychopathology among young adult prisoners. Aggressive Behavior Journal, 36, 117-126.

1 -stress
2 -distress
3-Agee, Danoff-Burg, & Grant
4 -Brannon,& Feist
5 -Phares, & Trull
6-Lazarus & Folkman
7-Cohen, Kamarck & Mermelstein
8 -Cole
9 -Backer-Fulghum, Patock-Peckham, King, Roufa, & Hagen
10 -Keitner, Ryan, Miller, Kohn, Bishop, & Epstein
11 -Scaramella, Sohr-Preston, Callahan, & Mirabile
12-Reitman, Currier, & Stickle
13-Crnic & Low
14 -Deater-Deckard
15-Vallotton
16-Everly & Lating
17-Berk
18 -Sedlar & Hansen
19 -Lu, & Lu
20-Brehm, & Kassin
21-Doyle
22 -Spangenberg, & Lalkhen
23-Hornby
24 -Farber
25 – Hickman
26 – Hallahan
27 – Kauffman
28 – Finston
29 – Ravindranadan
30 – Raju
31 – Rutter
32 – Quinton
33 – Geetha
34 – Bhaskar
35 – Vagnerova
36 – crisis of parental identity
37 – Brasfield
38 – Reid
39 – Lardieri
40 – Blacher
41 – Swanson
42 – Nichols
43- Cummings
44 -Bradshaw & Lawton
45 -Burden
46-Ziegler
47 -Bayer, & Sanson
48 -Huber, Dietrich, Cugini, & Burke
49-Wetter
50 -Kroth, & Simpson
51 -Losen, Diament
52 -Abrams, & Kaslow
53-Witkin
54-Tarnopol
55 -Gallagher
56 -Turnbull,Turnbull, Erwin, & Soodak
—————

————————————————————

—————

————————————————————