مبانی نظری تعاریف و نظریه های سرمایه اجتماعی، تعاریف و مفاهیم کسبوکار خانگی
2-1-
2-2- مقدمه 10
2-3- تعاریف و نظریه های سرمایه اجتماعی 11
2-2-1- بوردیو 12
2-2- 2- لین 13
2-2-3- کلمن 14
2-2-4- پاتنام 14
2-2-5- فرانسیس فوکویاما 15
2-4- تعاریف و مفاهیم کسبوکار خانگی 20
2-3-1- انواع مدلهای کسبوکار خانگی 22
2-3-2- چالش ها و موانع توسعه مشاغل خانگی 24
2-3-3- کسبوکار خانگی در ایران 24
2-4- تحقیقات خارجی 25
2-5- تحقیقات داخلی 29
2-6- جمع بندی 34
2-7- چارچوب نظری و مدل مفهومی پژوهش 35
2-7-1- اعتماد 36
2-7-2- شبکه 37
2-7-3- هنجار 38
2-8- مدل زیر بنایی پژوهش 39
2-9- خلاصه فصل 40
2-1-مقدمه
از زمان سقوط دیوار برلین توجه فوق العاده ای به چند موضوع مرتبط با یکدیگر از قبیل سرمایهی اجتماعی، جامعهی مدنی، هنجارهای اجتماعی و اعتماد، به عنوان مسائل عمدهی دموکراسی معاصر معطوف گردید (فوکویاما، 1379: 9). سرمایهی اجتماعی در جوامع و سازمان های نوین از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد و برنامهریزان با شناخت میزان سرمایهی اجتماعی خود در ذهنیت مخاطبان میتوانند، برنامههای آتی خود را ساماندهی نمایند (کامران و دیگران، 1389: 21). سرمایهی اجتماعی همچون مفاهیم سرمایهی فیزیکی و سرمایهی انسانی (یعنی ابزار و آموزش هایی که بهرهوری فردی را افزایش میدهند) به ویژگیهای سازمان اجتماعی از قبیل شبکهها، هنجارها و اعتماد اشاره دارند که هماهنگی و همکاری برای کسب سود متقابل را تسهیل مینمایند (پاتنام، ۲۰۰۰: ۶۷). سرمایهی اجتماعی سود سرمایهگذاری در زمینهی سرمایهی فیزیکی و انسانی را افزایش میدهد. در جامعه ای که از نعمت سرمایهی اجتماعی چشمگیری برخوردار است، همکاری آسان تر است (ناطق پور و فیروزآبادی،1384 : 61-60). با توجه به تقاضای فزاینده برای کسبوکارهای ارائه دهنده خدمات و نیز با توجه به پیشرفت های تکنولوژیکی اخیر، فرصتهای کسبوکار خانگی نامحدود و پایان ناپذیر به نظر میرسند. این نوع کسبوکارها از انعطاف پذیری بالایی برخوردارند، به گونهای که فرد میتواند در کنار خانوادهی خود اقدام به فعالیت شغلی نماید و نیز فرد از استقلال برخوردار گردیده و در واقع رئیس خود به حساب می آید (غلامی و احمدپور داریانی،1386 :3). از آنجایی که سرمایه ی اجتماعی دارای توان تاثیر بر فعالیت های کارآفرینی و راهاندازی کسبوکار می باشد، لذا در این پژوهش به بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر راهاندازی کسبوکار خانگی می پردازیم.
در این فصل ضمن بیان نظریه ها و مفاهیم سرمایه ی اجتماعی و مشاغل خانگی، به بررسی مطالعات پیشین در این زمینه می پردازیم. در آخر نیز به بیان چارچوب نظری و مدل مفهومی و زیر بنایی پژوهش پرداخته می شود.
2-2-تعاریف و نظریه های سرمایه اجتماعی
مفهوم سرمایه را میتوان از آرای مارکس دنبال نمود. در مفهوم پردازی مارکس، سرمایه بخشی از ارزش اضافی است که سرمایهداران و کسانی که ابزار تولید را در اختیار دارند، از گردش کالاها و پول در فرایندهای تولید و مصرف، آن را به دست میآورند (توسلی و موسوی، 1384: 2). در واقع سرمایه را هم به عنوان یک مفهوم و هم به عنوان یک تئوری میتوان در نظر گرفت. سرمایه به عنوان یک مفهوم، سرمایه گذاری در انواع خاصی از منابع ارزشمند جامعه میباشد و به عنوان تئوری فرایندی است که توسط آن سرمایه حاصل میشود و برای بازگشت مجدد به کار گرفته میشود (لین، 2001: 3). اگر سرمایهی فیزیکی چیزی است که در ساختمان، زمین یا تجهیزات مولد وجود دارد، سرمایهی مالی چیزی است که یک فرد در بانک دارد (پول) و سرمایهی انسانی چیزی است که در ذهن وجود دارد (آموزش و مهارتهای مختلف)، سرمایهی اجتماعی چیزی است که در روابط یا شبکههای خود با دیگر افراد داریم (تاج بخش، 1385: 28).
در واقع ما می توانیم سرمایهی اجتماعی را از دیگر انواع منابع متمایز نماییم. سرمایهی اجتماعی، منابع در دسترس افراد است که تابع موقعیت آنها در ساختار ارتباطات اجتماعیشان میباشد. اما ارتباطات اجتماعی چیست؟ ما میتوانیم به طور مفهومی 3 جنبه از ساختار اجتماعی را که هرکدام در انواع مختلف ارتباطات ریشه دارند را تشخیص دهیم:
1) ارتباطات داد و ستد: در این نوع ارتباطات کالاها و خدمات در ازای پول یا تهاتر معاوضه میگردند.
2) ارتباطات سلسله مراتبی: در این نوع ارتباطات تبعیت از صاحب اختیار در ازای امنیت مادی و معنوی مبادله میشود.
3) ارتباطات اجتماعی: در این نوع ارتباطات مساعدت و خیرخواهی مبادله میشود. اینها 3 نوع ارتباطاتی هستند که جنبههای ساختار اجتماعی زمینهای سرمایهی اجتماعی را تشکیل میدهند (آدلر1 و ون2،2002: 18).
در دو دههی گذشته سرمایهی اجتماعی در شکلها و زمینههای مختلف به عنوان یکی از شاخصترین مفاهیم در علوم اجتماعی پدیدار گشته است. ولی ریشهی استفاده از این اصطلاح به سال 1916 و به کاربرد اولیهی آن توسط یک معلم جوان به نام هانی فن3 باز میگردد. او در بحث مراکز اجتماعات مدارس روستایی، بر اهمیت احیای مشارکتهای اجتماعی برای تداوم دموکراسی و توسعه تاکید کرد و مفهوم سرمایهی اجتماعی را وضع نمود. هانی فن هر دو وجه منافع خصوصی و عمومی سرمایهی اجتماعی را برجسته کرد اما به رغم این نوآوری مفهومی توجهی را بر نیانگیخت و بدون هیچ اثری ناپدید شد (پاتنام و گاس، 2002: 5-4). جین جاکوب4 (1961) نیز بیان کرد که شبکههای اجتماعی فشرده در محدودههای قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایهی اجتماعی را تشکیل میدهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایات خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی انتظامی و نیروی حفاظتی پلیس، مسئولیت بیشتری از خود نشان میدهند (جاکوب، 1961: 1385). اولین توضیح و تفسیر یکپارچه از سرمایهی اجتماعی توسط پیربوردیو در 1972 انجام شد. وی سرمایهی اجتماعی را به عنوان "مجموعه منابع بالقوه و بالفعل که به عضویت در یک گروه مرتبط میشود، تعریف میکند که هر یک از اعضا با پشتیبانی یکدیگر فراهم میکنند" (بوردیو6، 1986: 243). در دهه ی 1980، این اصطلاح توسط جمیز کلمن جامعه شناس، در معنای وسیعتری مورد استفاده قرار گرفت و رابرت پاتنام، دانشمند علوم سیاسی نفر دومی بود که بحثی قوی را در مورد نقش سرمایهی اجتماعی و جامعهی مدنی را هم در ایتالیا و هم در ایالات متحده برانگیخت (فوکویاما، 1379: 10). بانک جهانی نیز در سال 1998 در تعریف سرمایهی اجتماعی چنین آورده است (پیران، 1385: 16) :
"سرمایهی اجتماعی در جامعهای مفروض در برگیرندهی نهادها، روابط، نظرگاهها و ارزشهایی است که بر کنش و واکنشهای بین مردم حاکمند و در توسعهی اقتصادی و اجتماعی سهم دارند. لیکن سرمایهی اجتماعی جمع سادهی نهادهایی نیست که جامعه را در بر میگیرد بلکه همچنین میتواند نهادهای بیان شده را به هم پیوند زند. سرمایهی اجتماعی در عین حال دربرگیرندهی ارزشها و هنجارهای مشترک لازم برای رفتار اجتماعی است که در روابط شخصی افراد، در اعتماد آنان به یکدیگر و در حس مشترک مسئولیتهای مدنی منعکس شده است. امری که جامعه را چیزی بیشتر و فراتر از جمع افراد میسازد". در مورد سرمایهی اجتماعی نظریات متعددی بیان شده است که به بیان تعدادی از آنها میپردازیم:
2-2-1- بوردیو
مفهوم سرمایهی اجتماعی در دههی 1970 و اوایل دههی 1980 توسط پیر بوردیو مطرح گردید. وی 3 نوع سرمایه را شناسایی نمود: سرمایه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی. مفهوم سرمایهی اجتماعی از نظر بوردیو بر تعارضات و عملکرد قدرت (روابط اجتماعی که توانایی فرد را برای پیشبرد علائقش افزایش میدهد) تاکید دارد. از دیدگاه بوردیو، سرمایهی اجتماعی یک منبع برای تعارضات اجتماعی است که در عرصههای اجتماعی متفاوت استفاده میگردد (سیسیانن7، 2000: 2). بوردیو میزان سرمایهی اجتماعی را به عنوان تابعی از اندازهی شبکهها و حجم سرمایه (اعم از اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) که در خدمت افراد شبکه میباشد، تعریف مینماید (لین، 1999: 35). او به این نکته توجه میکند که ایجاد و اثربخشی سرمایهی اجتماعی بستگی به عضویت در یک گروه اجتماعی دارد که اعضای آن مرزهای گروه را از طریق مبادلهی اشیاء و نماها بنیان نهادهاند (ایمانی جاجرمی، 1380: 36 ). مفهوم بوردیویی سرمایهی اجتماعی به سبب آنکه تنها راه دانستن وجود آن و سودمندیاش برای افزایش سرمایهی اقتصادی پس از وقوع موضوع است، سنجش ناپذیر و مبهم دانسته شده است. کاربرد سرمایه ی اجتماعی نزد بوردیو بر این درک استوار است که افراد چگونه با سرمایه گذاری بر روابط گروهی، وضعیت اقتصادی خود را در یک فضای اجتماعی سلسله مراتبی (جامعه سرمایه داری) بهبود میبخشند (مرشدی و شیری، 1387: 196). بحث های بوردیو دربارهی سرمایهی اجتماعی و مفاهیم مرتبط با آن، مطالعات مردم شناختی را درباره نقش برخی گروههای اجتماعی در توسعه، هدایت نمودهاند (ایمانی جاجرمی، 1380: 36 ).
2-2- 2- لین
لین با طرح نظریه منابع اجتماعی مطرح نمود که دستیابی به منابع اجتماعی و استفاده از آن ها می تواند به موقعیت های اجتماعی – اقتصادی بهتر منجر شود. از نظر لین منابع ارزشمند در اکثر جوامع ثروت، قدرت و پایگاه اجتماعی می باشد و لذا سرمایه اجتماعی افراد را بر حسب میزان یا تنوع ویژگی های دیگرانی که فرد با آن ها پیوندهای مستقیم و غیرمستقیم دارد قابل سنجش می داند (توسلی و موسوی، 1384: 10). لین مفهوم سرمایهی اجتماعی را به مثابه منابع نهفته در ساختار اجتماعی تعریف میکند که با کنشهای هدفمند قابل دسترسی یا گردآوری است. از نظر وی سرمایهی اجتماعی از 3 جزء تشکیل شده است: منابع نهفته در ساختار اجتماعی، قابلیت دسترسی افراد به این گونه منابع اجتماعی و استفاده یا گردآوری این گونه منابع اجتماعی در کنشهای هدفمند (لین، 1999: 35). لین چهار عنصر اطلاعات، نفوذ، اعتبارات اجتماعی و تایید را شرح چگونگی کارکرد سرمایه ی اجتماعی در کنش های ابزاری و کنش های اظهاری می داند (لین، 2001: 20). مباحث لین صرفاً بر منافع فردی سرمایه ی اجتماعی متمرکز است و سرمایه ی اجتماعی را در درجه ی اول امری فردی می داند که افراد با انگیزه ی کسب سود برای خود، اقدام به سرمایه گذاری در روابط اجتماعی نمایند. اگرچه ممکن است به زعم لین مانند سرمایه ی انسانی، مجموع دارایی های ارتباطی به نفع جامعه نیز تمام شود (توسلی و موسوی، 1384: 12).
2-2-3- کلمن
جمیز کلمن در سال 1988 در مقالهی خود در مورد تاثیر سرمایهی اجتماعی در خلق سرمایهی انسانی، سرمایهی اجتماعی را ارتباط بین عوامل فردی و ساختاری درون شبکههای اجتماعی معرفی مینماید و بیان میکند که سرمایهی اجتماعی با کارکردهایش تعریف میگردد (گریکس8، 2001: 192). به نظر کلمن سرمایهی اجتماعی مجموعهای از چیزهای متنوعی با دو ویژگیهای مشترک میباشد: همهی آنها متشکل از ساخت اجتماعی هستند و اقدامات معین افراد را در درون ساختار تسهیل مینمایند. کلمن سرمایهی اجتماعی را در چارچوب منافع حاصل از روابط اجتماعی تسهیل یافته در نظر گرفته و آن را در کنار سایر سرمایهها از قبیل سرمایهی انسانی و فیزیکی عامل پیشرفت و بهبود زندگی میداند (غفاری و اونق، 1385: 164). همانند سایر شکلهای سرمایه، سرمایهی اجتماعی نیز مولد میباشد و دستیابی به هدفهای معین را که در نبود سرمایهی اجتماعی دستیابی به آنها تنها با صرف هزینههای زیاد امکان پذیر میشود، ممکن می سازد (کلمن، 1988: 98). بدین گونه کلمن بر سودمندی سرمایهی اجتماعی به عنوان منبعی برای همکاری، روابط دوجانبه و توسعهی اجتماعی تاکید میورزد (ایمانی جاجرمی، 1380: 36 ). کلمن برخی از روابط اجتماعی را که میتواند منابع سرمایهای سودمند ایجاد کند شامل: تعهدات و انتظارات، ظرفیت بالقوه اطلاعات، هنجارها و ایدئولوژی میداند (ناطق پور و فیروزآبادی،1385 :4). دیدگاه کلمن در باره سرمایهی اجتماعی به این نتیجه میانجامد که در جوامع دارای سرمایهی اجتماعی زیاد، می توانند به رفاه و سعادت دست یابند، اما جوامعی که سرمایهی اجتماعی در آنها ناکافی است گرفتار مسائل متعدد خواهند شد. این بحثی است که فرانسیس فوکویاما آن را دنبال نموده است. او سرمایهی اجتماعی را به عنوان توانایی افراد برای کار با یکدیگر در جهت اهداف عمومی در گروه ها و سازمانها تعریف میکند (ایمانی جاجرمی، 1380: 37 ).
2-2-4- پاتنام
رابرت پاتنام در مطالعهی خود که پس از اصلاحات سیاسی صورت گرفته در سال 1971 در ایتالیا انجام داد به دنبال پاسخ گویی به این مسئله بود که با وجود سیاستهای مشخص و کلان دولت مرکزی، چرا نهادهای دموکراتیک در شمال ایتالیا کارآمدتر از جنوب عمل میکنند و چه عاملی باعث تفاوت در رشد اقتصادی شمال و جنوب ایتالیا میشود. او در تبیین این مسئله سرمایهی اجتماعی را مورد توجه قرار میدهد. از نظر وی سرمایهی اجتماعی: شبکهها، هنجارها و اعتمادی است که مشارکت کنندگان را قادر میسازد تا به طور موثرتری با همدیگر کنش داشته باشند و اهداف مشترکشان را پیگیری نمایند (پاتنام، 1996: 56). در مجموع پاتنام منابع سرمایهی اجتماعی را اعتماد، هنجارهای معامله متقابل و شبکههای افقی تعامل میداند که خود تقویتکننده و خود افزون هستند (ایمانی جاجرمی، 1380: 38). شبکههای افقی در نظریه پاتنام و هنجارهای اعتماد و همیاری درون این شبکهها، منابع سرمایه ای هستند که ذاتاً اجتماعی بوده و با حل مشکل کنش جمعی، توسعهی اقتصادی و سیاسی را در سطح منطقه و کشور موجب میگردند (کامران و دیگران، 1389: 27). پاتنام در بررسی عناصر سرمایهی اجتماعی، مشارکت های مدنی را از اشکال ضروری به شمار میآورد و معتقد است که هرچه این شبکهها در جامعهای متراکمتر باشند احتمال همکاری شهروندان در جهت منافع متقابل بیشتر است و باعث میگردد که هزینههای بالقوه عهدشکنی در هر معاملهای افزایش یابد (پاتنام، 1380: 297). وی با تاکید بر هنجارهای مشارکت مدنی بیان میکند که منابع (شبکهها، هنجارها و اعتماد) در جوامع مدنی خصلتی خود تقویت کننده دارند و باعث ارتقاء همکاری، مشارکت مدنی، اعتماد متقابل و رفاه اجتماعی میگردند و در جوامع غیر مدنی به خاطر نداشتن توان خود تقویتی باعث تقویت عهدشکنی، بی اعتمادی، بهره کشی، انزوا و رکود میگردند (همان: 300).
2-2-5- فرانسیس فوکویاما
فوکویاما سرمایهی اجتماعی را در سطح کشورها و در ارتباط با رشد و توسعه ی اقتصادی آنها مورد بررسی قرار داده است. بنابراین تعریف او از سرمایهی اجتماعی یک تعریف جمعی بوده و سرمایهی اجتماعی را به منزلهی دارایی گروهها و جوامع تلقی میکند (توسلی و موسوی، 1384: 21). از نظر فوکویاما سرمایهی اجتماعی مجموعهی هنجارهای سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقاء سطح همکاری اعضای آن سیستم گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات میگردد (فوکویاما، 1997: 29). فوکویاما در بحث اندازه گیری سرمایهی اجتماعی بیان میکند که برای تخمین ذخیرهی سرمایهی اجتماعی ملت، در مقیاس گروههایی که مشکلات سنجش (اندازهگیری) کمتری برای آنها وجود دارد، روش جایگزینی وجود دارد. بدین صورت که بجای سنجش و اندازهگیری سرمایهی اجتماعی به عنوان یک ارزش مثبت، میتوان نبود سرمایهی اجتماعی یا به عبارت دیگر انحرافات اجتماعی، از قبیل میزان جرم و جنایت، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر، خودکشی، فرار از پرداخت مالیات و موارد مشابه را به روشهای مرسوم اندازهگیری کرد. فرض بر این است که چون سرمایهی اجتماعی وجود هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی را منعکس میکند، انحرافات اجتماعی نیز بالفعل بازتاب نبود سرمایهی اجتماعی خواهد بود (فوکویاما، 1379: 19).
در جدول زیر نظریهپردازان سرمایهی اجتماعی، مفاهیم بهکاررفته در تعاریف از دیدگاه آنها، به همراه واحد اجتماعی محوری هر تعریف و هدف آن ارائه می گردد.
جدول 2-1- مفاهیم محوری و اهداف در تعاریف سرمایهی اجتماعی (پیران، 1385: 26-30)
نظریه پرداز
مفاهیم محوری مندرج در تعاریف
واحد:فردی – جمعی
هدف
هانی فن (1916)
نیت و قصد خیر، دوستی، علاقمندی و جذبه دو سویه، روابط اجتماعی، احترام
فرد، خانواده، گروه
ساختن اجتماعی محلی
جین جاکوب (1961)
شبکههای اجتماعی منعکس در همسایگی و همسایه بودن
گروه، شهر
نهاد سازی، شبکه سازی
هارنرز (1969)
مبادله، حمایت، روابط متقابل، دوسویگی
گروه، نهاد، همسایگی
نهاد سازی
لوری (1977)
فرصت، متن، خلق سرمایهی انسانی، تبعیض، نابرابری
گروه، طبقه ی اجتماعی، سیستم ساختار
نابرابری
شلیخت (1984)
کنترل اجتماعی، ارزش ها، کارایی، هزینه، فایده، شهروندی، قانون و قانون گرایی
گروه، شهروندسازی
نهادسازی
اوسیم و کارابل (1986)
طبقه ی بالای اجتماعی، نابرابری، تبعیض
طبقه، فرد
منافع طبقاتی
بوردیو (1986)
شبکهی اجتماعی، عضویت، اجتماعی شدن در درون خانواده، تعلیم و تربیت، دوسویگی، منابع، دسترسی، روابط
فرد، گروه، نهاد
نهاد سازی، شبکه سازی
کلمن (1990)
نتیجه، فرصت، سازندگی، خیر عمومی، سازمان داوطلبانه، ساختار اجتماعی، دوسویگی
متن، گروه، فرد
شبکه، ایجاد فرصت
بورت (1990)
روابط متقابل، شبکه، کنش گر
فرد، گروه
نهادسازی، شبکه سازی
بیکر (1990)
کنش گر، ساختار اجتماعی، منافع فردی و جمعی، روابط متقابل، منابع
فرد، گروه
منافع گروهی، فردی
باکس من و دیگران (1991)
حمایت، منابع
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
بوردیو و کانت (1992)
منافع بالقوه و بالفعل، شبکه ی اجتماعی، آشنایی، پذیرفته شدن
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
بورت (1992)
دوستان، همکاران، ارتباطات اجتماعی، آشنایان، فرصت سرمایهی مالی، سرمایهی انسانی
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
لوری (1992)
روابط اجتماعی، دستیابی به حمایت، بازارگاه، دارایی نابرابری
فرد، گروه
نابرابری، منافع فردی
شیف (1992)
عناصر ساختار اجتماعی، روابط اجتماعی، داده های تولیدی، کارکرد منفعت فرد
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
پورتس و سن سن بر (1993)
چشم داشت های اجتماعی، عمل جمعی، اهداف اقتصادی، رفتار هدفمند
فرد، گروه
منافع فردی
پاتنام (1995)
ویژگی سازمان اجتماعی، شبکه ی اجتماعی
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
فوکویاما (1995)
کار گروهی، اهداف مشترک (دوسویگی) گروه، سازمان
فرد، گروه، سازمان
منافع فردی، گروهی و سازمانی
توماس (1996)
کار داوطلبانه، فرایندهای اجتماعی، جامعه ی مدنی، نفع جمعی، توسعه
فرد، گروه
منافع فردی
بلی وو و دیگران (1996)
شبکه ی خصوصی فرد، عضویت نهادی
فرد، نهاد
منافع فردی
بورت (1997)
فرصت ها، شبکه، دلالی
فرد
منافع فردی
فوکویاما (1997)
ارزش ها و هنجارهای غیررسمی مشترک بین اعضای گروه، تعاون و همکاری
فرد، گروه
همکاری فردی و گروهی
اینگلهارت (1997)
فرهنگ اعتماد و مدارا، شبکه ی انجمن های داوطلبانه، توسعه ی نفع جمعی
فرد، گروه
منافع گروهی
برهم راهن (1997)
روابط متقابل اجتماعی، رفتار فردی، رشد اقتصادی
گروه
منافع گروهی، شهروندی
پنار (1997)
رشته ی روابط متقابل اجتماعی، رفتار فردی، رشد اقتصادی
فرد، گروه
منافع گروهی
پورتس (1998)
کنش گران، تضمین منافع، عضویت، شبکههای اجتماعی
فرد، گروه
منافع فردی
ناهاپیت و گوشال (1998)
منافع بالقوه و بالفعل، روابط متقابل اجتماعی، واحد اجتماعی شبکه، دارایی، بسیج منابع
فرد، گروه
منافع فردی، گروهی
وولکاک (1998)
اطلاعات، اعتماد، هنجارهای دوسویگی، شبکههای اجتماعی
فرد، گروه
منافع فردی و گروهی
کلمن (1998)
اطلاعات نفوذ، کنترل و همبستگی
گروه، اجتماع
منافع گروهی
کنوک (1999)
فرایند، کنش گران اجتماعی، پیوندهای شبکه ای، سازمان ها، منابع سایر افراد، دسترسی
گروه، اجتماع
منافع گروهی
وولکاک و نارایان (2000)
هنجارها، شبکهها، عمل جمعی
ساختار اجتماعی
منافع جمعی
پاتنام (2000)
پیوندهای افراد، شبکههای اجتماعی، ارزش های دوسویه، قابلیت
گروه، ساختار
منافع جمعی
دکرواسلندر (2001)
کنش متقابل افراد با هم
فرد و گروه
منافع فردی، گروهی
آدلرو کوون (2002)
نیت خیر، ساختار روابط اجتماعی، محتوای روابط اجتماعی، اطلاعات و نفوذ
فرد و گروه
منافع فردی، گروهی
ناوارا (2002)
انسجام اجتماعی، اجتماع محلی، مشارکت، جامعه ی مدنی، نهادهای اجتماعی، روابط خانوادگی، حقوق و مسئولیت فرد
فرد و گروه
منافع فردی، گروهی
استیگلیتر (2002)
عامل پیوند دهنده ی اجتماع
ساختار اجتماعی
منافع جمعی
ادواردز (2004)
ارزش ها و هنجارها، پیوند و روابط اجتماعی، شبکه ی اجتماعی
ساختار اجتماعی
منافع جمعی
چای یوا و دیگران (2005)
مبادله ی اطلاعات، فرصت های اجتماعی، شبکه ی اجتماعی، کنش های اجتماعی
فرد و جمع
منافع فردی و جمعی
مینات (2005)
سازمان اجتماعی، ارزش، منفعت
فرد و جمع
منافع فردی، گروهی
شیلا کندی (2005)
هنجارها، اعتماد متقابل، شبکههای اجتماعی
ساختار اجتماعی
منافع جمعی
مور (2005)
شبکههای اجتماعی محلی و ساختار روابط اجتماعی
شبکه و روابط اجتماعی
منافع جمعی
با بررسی ادبیات مربوط به سرمایه اجتماعی مشخص می شود که این سرمایه دارای دو جزء است (موسوی، 1386: 74) :
1) پیوند عینی بین افراد؛ این مولفه حکایت از آن دارد که افراد در فضای اجتماعی با یکدیگر پیوند دارند که این پیوندها از دو نوع می تواند باشد:
الف- افراد می توانند به شیوه غیررسمی از طریق انتخاب دوستی ها و انواع پیوندهای شبکه ای با یکدیگر در ارتباط باشند.
ب- جدا از پیوندهای غیررسمی با دیگران، فرد می تواند از طریق عضویت رسمی در انجمن ها و گروه های داوطلبانه با دیگران در ارتباط باشد. پیوندهای رسمی و شبکه های غیررسمی بر حسب پیوند بین افراد تعریف می شود، ولی ادامه حیات پیوند های رسمی فراتر از شبکه اجتماعی درونی است.
2) پیوند ذهنی؛ پیوند های بین افراد می بایست دارای ماهیت متقابل، مبتنی بر اعتماد و دارای هیجانات مثبت باشد. اعتماد به این معناست که افراد از موفقیت های گروهی یا نهادی برای منافع خود بهره برداری نمی نمایند.
در مورد مضامین مشترک نویسندگان میتوان به این موارد اشاره نمود: اول، بیشتر نویسندگان، با این نکته موافقند که شبکههای اجتماعی و یا هنجارهای اجتماعی عناصر اصلی سرمایهی اجتماعی هستند؛ دوم، بیشتر نویسندگان اعتماد را به عنوان یک عنصر اضافهی سرمایهی اجتماعی و یا به عنوان یک شاخص در مورد سطح سرمایهی اجتماعی موجود در یک اجتماع معرفی میکنند؛ سوم اینکه بسیاری از نویسندگان سرمایهی اجتماعی را به عنوان یک منبع که مردم میتوانند از آن استفاده کنند تا به اهداف معینی دسترسی پیدا کنند در نظر میگیرند. چهارم، سرمایهی اجتماعی میتواند در تمامی سطوح جامعه ظهور پیدا کند مثلاً در سطح خانواده و دیگر شبکههای خویشاوندی، در درون شبکهها در سطح اجتماع و در سطح دولتها (ماجدی، 1386: 40).
نگرش بوردیو به سرمایهی اجتماعی، نگرشی ابزاری می باشد و لین نیز دیدگاهی تقریباً مشابه بوردیو اتخاذ می کند و عمدتاً به کارکردهای فردگرایانهی سرمایهی اجتماعی توجه دارد. اما پاتنام مفهوم سرمایهی اجتماعی را در مقیاسی متفاوت از دیدگاه بوردیو، لین و حتی کلمن به کار می گیرد، جامعیت دیدگاه پاتنام نسبت به دیدگاه بوردیو و لین و صورت بندی مشخص و دقیق او از مولفه ها و اشکال سرمایهی اجتماعی، اولویت انتخاب این دیدگاه برای مقایسه ی سطح سرمایهی اجتماعی شاغلان کسبوکار خانگی و افراد فاقد کسبوکار می باشد. پاتنام مفهوم سرمایهی اجتماعی را گستردهتر از سطح فردی بکار می گیرد و به چگونگی کارکرد سرمایه ی اجتماعی در سطح منطقهای و ملی و نوع تاثیرات سرمایهی اجتماعی بر نهادهای دموکراتیک و در نهایت توسعه ی اقتصادی علاقمند است. وی با توجه به اینکه از منافع خصوصی سرمایه ی اجتماعی غافل نبوده، اما به صراحت بیان می دارد که تمرکز و علاقمندی خاص او منافع خارجی و بهرههای عمومی سرمایه ی اجتماعی است (پاتنام و گاس، 2002: 7). سرمایه ی اجتماعی از دیدگاه پاتنام به ویژگی هایی از سازمان اجتماعی نظیر شبکهها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی برای منافع متقابل را تسهیل می نماید (پاتنام، 1999: 6). در خصوص اهمیت سرمایهی اجتماعی نیز، پاتنام معتقد است: اول این که سرمایهی اجتماعی به شهروندان یک جامعه امکان می دهد که مسائل جمعی را به آسانی حل کنند. دوم این که، سرمایهی اجتماعی چرخ های پیشرفت جوامع را روغن کاری می کند؛ به ویژه در جامعه ای که افراد قابل اعتمادند، تعامل مکرر با همشهری های خود دارند و کسبوکار روزانه و مذاکرات اجتماعی گران نیستند. سوم اینکه، شبکه هایی که سرمایه اجتماعی را شکل می دهند به عنوان کانال هایی برای تبادل اطلاعات مفید به کار می روند و تحقق اهداف را تسهیل می کنند (قلیچ لی، 1388: 45).
سرمایهی اجتماعی در کاربرد معمولی آن دارای ویژگیهای زیر میباشد (تاجبخش، 1385: 29-28) :
1) این نوع سرمایه دارای مالک فردی نیست و حتی مالک جمعی آن (جامعه)، هیچ حقی را که از لحاظ حقوقی ضمانت اجرایی داشته باشد، ندارد.
2) ممکن است این سرمایه سودآور باشد، ولی این سود از پیامدهای جانبی آن عمل جنبی است نه از انگیزهای که به ایجاد سرمایهی اجتماعی منجر شود.
3) سرمایهگذاری غیر عمدی است، موجودی سرمایه با اقدام خودی یا جمعی عمده ایجاد نمیشود بلکه از پیشینیان به ارث میرسد و ریشههای آن در گذشته پنهانند؛ سرمایهی موجود را میتوان با مراقبت پرورش داد، ولی نمیتوان آن را با مهندسی ایجاد نمود. البته امکان اتلاف سرمایهی اجتماعی به طور عمدی وجود دارد.
4) بر خلاف سرمایهی فیزیکی (ولی همچون برخی از انواع سرمایهی انسانی از قبیل کاربرد و پالایش مهارتها) بهرهبرداری از سرمایهی اجتماعی موجود، آن را کاهش نمیدهد و حتی ممکن است به افزایش آن نیز بینجامد.
2-3-تعاریف و مفاهیم کسبوکار خانگی
کار از خانه قدمت دیرینه ای داشته و شاید بتوان گفت که پیشینه ی آن به ظهور مفهوم خانه و یک جانشینی انسان باز می گردد. بخش اعظم فعالیت های اقتصادی مردمان قبل از عصر صنعتی شدن در خانه ها و محل زندگی شان انجام می شده و خلط مفهوم خانه و کسب وکار مفهوم غریبی نبوده است. با انقلاب صنعتی و گسترش نظام کارخانه ای رفته رفته مرز میان خانه و محل کار پر رنگ تر شده به طوری که مراکز صنعتی و تجاری به عنوان محلی برای فعالیت اقتصادی و خانه به کانونی گرم و آرام بخش برای مردمان خسته از کار روزانه در این مراکز تبدیل شد. وقوع یک شوک اقتصادی در اثر بحران انرژی اپک در سال ۱۹۷۳ باعث شد که توجه های دوباره نسبت به خانه به عنوان محل کار جلب شود (خنیفر و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۸۳). صاحبنظران این حوزه معتقدند که سه عامل دیگر باعث شده است که کسبوکارهای خانگی در سال های اخیر روند رو به رشدی را طی کند که عبارتند از (واکر و وبستر9، ۲۰۰۴: ص۵-۴ ):
1- ظهور و گسترش فناوری های جدید به ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات که باعث رونق و توسعه ی کارهای از راه دور و کسب وکارهای اینترنتی از قبیل خرید و فروش اینترنتی شده است.
2- تغییر ساختار صنعتی و کوچک تر شدن سازمان ها و برون سپاریهایی که از یک سو موجب افزایش احساس ناامنی شغلی در افراد و تلاش بیشتر برای خود اشتغالی و کسب وکار مستقل و از سوی دیگر توجه به کسب وکارهای خانگی که می تواند مرجع مناسبی برای این برون سپاری باشد.
3- تغییر ارزش های اجتماعی هم چون تمایل افراد به آزادی و استقلال بیشتر در کار و حضور بیشتر در کنار خانواده از یک سو و ارتقای سطح استاندارد زندگی در میان خانواده های امروزین که نیاز به در آمد بیشتر را طلب می کند از سوی دیگر، دو نیروی متضادی است که برآیند آن ها راه اندازی یک کسب وکار در خانه ر ا سبب می شود.
یک کسبوکار هنگامی راهاندازی میشود که شخصی به این نتیجه برسد که میتواند از طریق تولید کالا یا خدمات و فروختن و ارائه آن به مردم، سود کسب کرده، به جامعهی خود کمک کند. کسبوکار خانگی به هر نوع فعالیت اقتصادی در محل سکونت شخصی که با استفاده از امکانات و وسایل منزل راهاندازی شود، گفته میشود (غلامی و احمدپور داریانی،1386: 3). این کسبوکارها، کسبوکارهایی هستند که در خانه اداره می گردند و برای آن کسبوکار هیچ محل دیگر تحت مالکیت یا اجاره به جز خانه فرد شاغل کسبوکار خانگی وجود ندارد (ای بی اس10، 2004: 70). در واقع خانه در کسبوکار خانگی تعریف دیگری به خود میگیرد و به جای آنکه صرفاً مکانی برای آرامش، استراحت و سرگرمی باشد؛ به محلی برای ایجاد درآمدهای اقتصادی نیز تبدیل میشود (مهر،1389: 1). همچنین می توان به این نکته اشاره نمود که خانه برای زنان یک محل بدیهی برای شروع کسبوکار میباشد که نشاندهندهی یک گزینه موقعیتی کم خرج برای وی میباشد تا نقش های کار و خانواده را ترکیب نماید (لاسکاکو11 و اسمیت-هانتر12،2004 :165). طبق ماده 2 "قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی" نیز منظور از مشاغل یا کسبوکار خانگی، آن دسته از فعالیتهایی است که با تصویب ستاد ماده 3، توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسبوکار بدون ایجاد مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی هم جوار شکل میگیرد و منجر به تولید خدمت و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی میگردد (قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، 1389: 18).
کارکنان خانگی بر اساس چگونگی استخدام و نوع مدیریت و کنترلی که بر کار دارند در چهار دسته قرار می گیرند. دسته اول کارمندان خانگی اند این افراد نه تنها در استخدام و حقوق بگیر یک سازمان بیرونی هستند بلکه تحت کنترل و نظارت آن نیز قرار دارند و تنها تفاوت آن ها با کارمندان معمولی در محل کارشان است. دسته دوم متخصصان و مدیران حرفه ای هستند که وظایف و مسئولیت هایشان را از خانه انجام می دهند. این افراد اگرچه مزدبگیر یک سازمان بیرونی هستند اما مدیریت و کنترل بر بسیاری از جوانب کاریشان را خود بر عهده دارند. دسته ی سوم مقاطعه کاران خانگی هستند که بخشی از زنجیره ی تولید و خدمت های یک سازمان بیرونی بوده و تحت سفارش و به خواست آن فعالیت کرده و کارانه دریافت می کنند. دسته ی چهارم که صاحبان کسب وکارهای خانگی نامیده می شوند، به طور مستقل یک فعالیت اقتصادی را راه اندازی کرده و درباره ی تولید، ارائه ی خدمت ها و فروش محصولاتشان، خود تصمیم گیری می نمایند. چنین فعالیت هایی را کسبوکار خانگی (رسانفیشه و دیگران13، 2009: 25-26) و به صاحبان و بنیان گذاران آن کارآفرینان خانگی می گویند (تامپسون، 2009: 229). کسبوکارهای خانگی معمولاً در بخش کسب وکارهای بسیار کوچک (کسبوکارهای کمتر از 5 کارمند) دسته بندی میشوند. بیش از 75 درصد از صاحبان این کسبوکار بیش از 40 ساعت در هفته کار میکنند (ناهید و قنبری،1389: 5). برخی از مهمترین مزایای کسبوکار خانگی عبارتند از (غلامی و احمدپور داریانی،1386: 3) :
1) داشتن برنامه زمانی و کاری انعطاف پذیر
2) عدم صرف زمان برای رفت و آمد
3) پایین بودن هزینه راهاندازی
4) تناسب با ویژگیهای جسمی افراد معلول و کم توان
5) ایجاد تعادل و موازنه بیشتر بین کار و زندگی
6) عدم نیاز به مجوز
همچنین خانه به عنوان مرکزی برای رشد کسبوکارهای نوپا، به کارآفرینان اجازه آزمایش ایدههایشان در سطح کوچک و بدون سرمایهگذاری بزرگ میدهد. علیرغم مزایا، استفاده از خانه به عنوان محل شروع کسب وکار، زیانهایی نیز دارد. در برخی موارد، کسبوکارهای خانگی میتواند به عنوان کسبوکارهای کوچک، غیر رسمی یا غیر تخصصی تلقی شود و صاحبان کسبوکار شانس خود را برای داشتن پشتیبان و شبکه های کسبوکار از دست بدهند (نیوبری و باسورت14، 2010: 184). از دیگر معایب، امکان ایجاد مزاحمت برای همسایگان، تداخل محیط مسکونی با مکان اشتغال، نبود بستر کافی برای نظارت (مهر،1389: 1)، فقدان امنیت شغلی و عدم وجود فضای کافی برای خانواده می باشد (غلامی و احمدپور داریانی،1386: 3).
2-3-1- انواع مدلهای کسبوکار خانگی
مدل کسبوکار توصیفی از یک مجموعه کسبوکار است که ساختار، روابط بین عوامل ساختاری و همچنین نحوه پاسخدهی آن کسبوکار به دنیای واقعی را بیان میکند. بسیاری از افراد روشها و مدلهای گوناگونی را برای یافتن بهترین مدل، مورد آزمون قرار میدهند. پس مدلهای مختلف کسبوکار خانگی به منظور انتخاب بهترین مدل مورد بررسی قرار میگیرد (ناطقی و دیگران،1389: 10). در جدول زیر مدلهای مختلف کسبوکارهای خانگی به طور مختصر شرح داده شده است:
جدول 2-2- انواع مدلهای کسبوکار خانگی (ناطقی و دیگران،1389: 20-11)
ماهیت مدرن
نام مدل
شرح
مدل های کسبوکار خانگی بر اساس ماهیت فعالیت ها
مدل کسبوکار سنتی یا خشتی-گلی
کسبوکارهایی هستند که به صورت کاملاً مستقل از هر سازمان یا شرکتی تنها با اتکا بر توانایی ها و مهارت های فرد و معمولاً در محیط انجام می شوند.
مدل کسبوکار فرانشیزی
شباهت زیادی به مدل کسبوکار سنتی دارد؛ با این تفاوت که در این حالت، فعالیت تحت برندها یا در اماکن شناخته شده انجام میشود.
مدل کسبوکار اینترنتی
در این حالت محل فعالیت، یک وب سایت و یا یک وبلاگ بوده و محصولات یا خدمات از طریق ابزارهای آنلاین فروخته می شوند.
مدل کسبوکار بازاریابی شبکه ای
در این حالت، شخص مقادیری از محصولات را خریداری کرده و یاد میگیرد که چگونه برای این محصولات بازاریابی کند.
مدل کسبوکار بازاریابی برای کالاهای گران قیمت
نحوه عملکرد در این مدل، مشابه مدل بازاریابی شبکه ای است، ولی با این تفاوت که کمسیون های مربوط به فروش مستقیم محصولات و خدمات، فوراً پرداخت شده و دیگر درآمد فرد، آن گونه که در مدل بازاریابی شبکه ای مشاهده میشود، وابسته به جذب افراد به عنوان زیر شاخه و میزان فعالیت و فروش افراد زیر دست نیست.
مدل های کسبوکار خانگی بر اساس بازار هدف
مدل ارائه خدمات اصلی به مشتریان سازمانی مختلف
فرصت های موجود در این مدل می تواند شامل کسبوکارهای خانگی چون ثبت و نگهداری داده های مربوط به مدیریت مالی، واسطه گری اطلاعات و غیره باشد.
مدل ارائه خدمات گسترده به مصرف کنندگان و سازمان های خصوصی
ارائه خدمات به افراد و خانواده ها
برخی از خدماتی که تحت این مدل کسبوکارهای خانگی میتوان ارائه نمود عبارتند از: نظافت و نگهداری ادارات، دفترداری سازمان ها، خدمات امنیتی و نظارتی و نیز سایر خدمات مرتبط.
برخی از خدماتی که میتوان در این حوزه به افراد و خانواده ها ارائه نمود عبارتند از: انجام تعمیرات جزئی منازل، نگهداری از اعضای سالمند خانواده، تدریس و غیره.
2-3-2- چالش ها و موانع توسعه مشاغل خانگی
رودگرنژاد و کیاکجوری به ارائه مدلی مفهومی از چالشها و موانع توسعه کسبوکار خانگی به شکل زیر میپردازند (رودگرنژاد و کیا کجوری،1389: 4).
شکل شماره 2-1- موانع توسعه مشاغل خانگی (رودگرنژاد و کیا کجوری،1389: 4)
2-3-3- کسبوکار خانگی در ایران
کسبوکارهای خانگی در ایران سابقهای دیرینه دارد. بسیاری از صنایع دستی که امروزه هم وجود دارند، در منازل و محل سکونت افراد تولید میشدهاند (احمدی و دیگران، 1387: 4). طبق تحقیقات انجام گرفته در مورد پتانسیل بازار کسبوکار خانگی در آفریقا و خاورمیانه در سال 2009، کشور ایران رتبه ی ششم (با سهم 7.19 درصد در آفریقا و خاورمیانه) پس از کشورهای ترکیه، عربستان صعودی، آفریقای جنوبی، پاکستان و مصر کسب نموده است. همچنین شهر شیراز با رتبهی 408 بین شهرهای جهان و رتبه ی 5 بین شهرهای ایران (پس از شهرهای تهران، مشهد، اصفهان و تبریز) 6.11 درصد از سهم مشاغل خانگی کل کشور و 0.04 درصد از سهم کسبوکار خانگی جهان را به خود اختصاص داده است (پارکر15، 2009: 36). اقتصاد ایران دارای ظرفیت فراوانی برای گسترش کسب وکار خانگی می باشد. همچنین برای جوانان، مشاغل خانگی نقطه شروع مناسبی برای راهاندازی کسبوکار شخصی است، زیرا راهاندازی آن در مقایسه با دیگر انواع کسبوکار آسان و کم هزینه میباشد (انتظاریان و طهماسبی، 1389: 84).
برنامهریزی برای ارتقای آموزش علمی و تخصصی اینگونه مشاغل و زمینهسازی برای دسترسی سریعتر به بازار فروش و از همه مهمتر تنظیم بازار برای اقتصادی شدن این قبیل فعالیتها موجب شده است کارکرد اقتصادی این مشاغل همتراز سایر فعالیتهای مهم اقتصادی باشد (انتظاریان و طهماسبی، 1389: 84). اگر بخواهیم مشاغل خانگی را به صورت پایدار و در تراز جهانی و برای صادرات در نظر بگیریم، نیازمند مجموعهای از عوامل هستیم که علل اصلی موفقیت کشورهای دیگر در این زمینه تلقی میشود و از جمله آنها؛ به کارگیری سیاستهای تشویقی و حمایتی از صنایع کوچک به خصوص تولیدات خانگی و بهرهگیری از آخرین پدیدههای فناوری، اتخاذ راهکارها و راهبردهای توسعه صادرات تولیدات خانگی، سیاستهای حمایت در بازاریابی، بازارشناسی و تبلیغات در سطح جهانی، توسعه همه جانبه توانمندی های فنی و تکنولوژیکی نیروهای فنی شاغل در منازل، تشویق و ترغیب کارکنان خانگی به استفاده از نوآوری و خلاقیتهای تولید محصولات ویژه و منحصر بفرد و یا افزایش چشمگیر کیفیت تولیدات، تامین نیازهای مالی و اعتباری از طریق تعدیل سیاستهای پولی و مالی برای تامین نیازهای مالی و امثال آن در امر تولیدات خانگی و بازنگری در مورد سیاستهای مالیاتی، محدودیتهای بازرگانی، صادراتی و قوانین حقوقی از عوامل مهم و قابل توجه برای دستیابی به موفقیت در اجرای مشاغل خانگی به شمار میرود (رودگرنژاد و کیا کجوری،1389: 7).
2-4- تحقیقات خارجی
– هلمز و دیگران16 (1997)، در مقاله ای به بررسی مباحث جنسیت در عملیات و آموزش کسبوکار خانگی می پردازد. نمونه ی آماری این تحقیق 228 نفر از صاحبان کسبوکار خانگی کشور استرالیا میباشد. نتایج نشان می دهد که تفاوت های جنسیتی به طور معناداری با عملیات کسبوکار خانگی مثل دلایل راهاندازی کسبوکار خانگی، شیوه ی زندگی و سن صاحب کسبوکار و کمک های کسبوکار مرتبط میباشد. همچنین مطالعات نشان داد که بعضی از مباحث آموزشی به طور معناداری با نوع آموزش ترجیحی متفاوت میباشد و درصد بالایی از مردانی که عمدتاً کسبوکار خانگی خود را شروع نموده اند پس از بازنشستگی آنها بوده است. در این مطالعه مهم ترین دلیل زنان برای شروع کسبوکار خانگی در پاسخگویی به عوامل خانوادگی مثل داشتن فرزند، گذراندن وقت بیشتر با فرزندان میباشد. در این پژوهش پیشنهاد شده است که داشتن فرزند در خانه بر صاحبان کسبوکار خانگی زن در سطوح مختلف تاثیر گذار است و ممکن است که باعث احساس انزوای اجتماعی بیشتر گردد زیرا آنها با حضور فرزندان احساس محدودیت بیشتری مینمایند.
– مطالعه لاسکاکو و اسمیت-هانتر (2004)، به مقایسه ی زنان مشغول در کسبوکار خانگی با همتایانشان، که کسبوکار خود را در بیرون از خانه انجام میدهند، می پردازد. دادههای این پژوهش از "پروژه های کسبوکار کوچک شمال ایالت نیویورک17" به دست آمده است که پاسخگویان به صورت تصادفی از لیست کسبوکار کوچک انتخاب شده اند. تعداد نمونه این پژوهش 323 از زنانی می باشند که 94 نفر از آنها صاحب کسبوکار خانگی و 229 نفر صاحب کسبوکار در مکان های دیگر هستند. نتایج نشان میدهد که زنانی که صاحب کسبوکار خانگی هستند در مقایسه با همکارانشان کمتر دچار تعارضات خانوادگی می شوند و در عین حال کسبوکار آنها موفقیت اقتصادی کمتری نسبت به همتایانشان، که دارای کسبوکار خانگی نیستند، دارند.
– لی و جونز18 (2008)، به بررسی شبکهها، ارتباطات و یادگیری در طول راهاندازی کسبوکار (خلق سرمایهی اجتماعی شناختی) می پردازند. این پژوهش مقایسهای، ویژگیهای سرمایهی اجتماعی کسبوکارهای نوپا که از طریق ارتباطات حضوری و الکترونیکی ایجاد شده است را مورد بررسی قرار میدهد. کارآفرینان نوپا در این مطالعه به دو گروه کارآفرینان با تحصیلات رسمی و کارآفرینان آموزش دیده تقسیم شده است. روش جمع آوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختار یافته میباشد. یافته های کیفی و کمی وجود رابطهی قوی بین دو گروه فوق را در ارتباطات حضوری نشان داد. همچنین یافتهها بیانگر تفاوتهای معناداری بین توانایی دو گروه کارآفرین برای بهرهمندی از ارتباطات الکترونیکی میباشد؛ کارآفرینان آموزشی که دارای تحصیلات رسمی پایینی میباشند از ایمیل به طور ناخواسته استفاده مینمایند و قادر به دسترسی به منابع شبیه گروه کارآفرین دارای تحصیلات رسمی نیستند. نتایج نشان میدهد که کارآفرینان آموزشی کمتر قادر به خلق سرمایهی اجتماعی شناختی الکترونیکی هستند و بنابراین یادگیری و توانایی کسب پشتیبان کسبوکار که شامل حمایت احساسی، اطلاعاتی، مشورتی، تجهیزات و معارفه میباشد، در این گروه محدود میگردد.
– واشینگتن19 (2008)، در رساله ی خود به بررسی خصوصیات کارآفرینان زن موفق در مشاغل خانگی می پردازد. این پژوهش با استفاده از مصاحبه با 20 نفر زنان شاغل کسبوکار خانگی (16 نفر کارآفرین خانگی موفق و 4 نفر کارآفرین ناموفق) ضمن تحلیل انگیزه های این افراد در ایجاد این نوع از کسبوکار، به بیان خصوصیات مورد نیاز به منظور موفقیت در کارآفرینی خانگی زنان می پردازد. با توجه به این پژوهش از انگیزه های ایجاد کسبوکار خانگی میتوان به انعطاف، تحسین دیگران، رئیس خود بودن، مراقبت از فرزندان، آزادی، سودآوری و خلاقیت نام برد.
– والکر و همکاران (2008)، در مقاله ای به بررسی کسبوکار خانگی به عنوان راه حلی برای حل تعارضات نقش زنان و تعادل بین نقش های کار و خانواده می پردازد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است و تعداد نمونه 626 نفر از صاحبان کسبوکار خانگی در غرب استرالیا می باشند. اطلاعات جمع آوری شده در مورد خصوصیات کسبوکار و به خصوص موضوعات مشاغل خانگی مثل دلایل ترجیح دادن یک کسبوکار خانگی، مدیریت و برنامهریزی، تسهیل رشد و موانع میباشد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که عاملی که باعث جذب شدن به راهاندازی کسبوکار خانگی شده است، عمدتاً انعطاف در شیوه ی زندگی و توانایی در تعادل بین کار و خانواده میباشد. اما این فواید برای زنان نسبت به مردان چشمگیرتر میباشد. جنسیت فی نفسه یک عامل تعیین کننده در علت شروع یک کسبوکار خانگی نیست. عامل تعیین کننده مهم تر موضوع وابستگی میباشد. از نتایج این مطالعه این است که خود اشتغالی، به خصوص از طریق کسبوکار خانگی، میتواند بعضی از نیازهای زنان برای تعادل کار و خانواده را حل نماید. اگرچه این عامل نمیتواند یک راه حل مناسب برای همه زنان، به خصوص کسانی که به دنبال پاداش های حرفه ای و مالی بالایی هستند، باشد.
– تاگارت20 (2009)، در رساله دکتری خود به بررسی شبکهها (رسمی و غیررسمی) و اجزای وابسته اعتماد، مشارکت و عمل متقابل بر مشاغل خانگی در کشور استرالیا می پردازد. نمونه تحقیق در حدود 350 نفر از صاحبان مشاغل خانگی استرالیا بوده است. نتایج تحقیقات نشان میدهد که شبکههای غیررسمی منابع حیاتی اطلاعات می باشند که می توانند بر بهبود اجزای وابسته اعتماد، مشارکت و عمل متقابل تاثیر گذار باشد. همچنین این تحقیق به این نتیجه دست یافت که در حالی که تجارب منفی مشاغل خانگی وجود دارد، شاغلان خانگی باسابقه تر به طور مثبتی در شبکههای رسمی به امید به دست آوردن سود بیشتر مشارکت میکنند.
– پژوهش تامپسون و همکاران21 (2009)، به بررسی ویژگیهای کارآفرینان خانگی انگلستان میپردازد. این مطالعه خصوصیات زنان خود اشتغالی که کسبوکارشان را از خانه شروع کردهاند، مورد بررسی قرار میدهد. اطلاعات این پژوهش از تحقیقات "دیدبان کارآفرینی جهانی22" انگلستان از سال های 2005 و 2006 به دست آمده است که تعداد آنها 62173 بزرگسال 18-46 سال میباشد و با مصاحبه ی تلفنی مورد بررسی قرار گرفتهاند. نمونه این پژوهش 1012 نفر از زنان صاحب کسبوکار میباشد که 645 نفر صاحب کسبوکار خانگی و 358 نفر فاقد کسبوکار خانگی می باشند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که تعداد زیادی از زنانی که سطح پایینی از منابع کارآفرینی را دارا می باشند راغب به راهاندازی کسبوکار خانگی می باشند. همچنین از یافته های این پژوهش میتوان به این نکته اشاره نمود که احتمال بیشتری دارد که صاحبان کسبوکار خانگی خواهان ایجاد کسبوکار نیمه وقت باشند.
– چانگ و همکاران23 (2009)، با استفاده از دیدگاه منبع محور، سرمایهی اجتماعی و تئوری های شبکه، یک مدل را توسعه داده اند که چگونگی تاثیرگذاری سرمایهی اجتماعی خانوادگی، به علاوه، سرمایهی دانشی کارآفرینان و سرمایهی اجتماعی بیرونی بر پروسه ی سرمایه گذاری مورد بررسی قرار می دهد. مدل با نمونه ای با تعداد 85 نفر از کارآفرینان نوپای اسپانیایی آزمایش شده است. نتایج نشان میدهد که سرمایهی اجتماعی خانوادگی، که به عنوان حمایت خانوادگی اندازه گیری شده است، منجر به آمادگی سرمایه گذاری و تصمیمات راهاندازی میگردد و دارای تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر سرمایه گذاری میباشد.
– رادرگویس و سانتو24 (2009)، تفاوت های جنسیتی در پروسهی ایجاد کسبوکار را بررسی مینمایند. همچنین به تحلیل سرمایهی اجتماعی شناختی و ساختاری تاثیر گذار بر رفتارهای ترویج کننده و نوع بنگاهی که توسط کارآفرینان ایجاد میشود، می پردازند. بدین منظور در ابتدا یک چارچوب تئوریکی توسعه میدهند و سپس تحلیل تجربی از نمونه ای از زنان کارآفرین نوپا در جنوب اسپانیا انجام میدهند. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه میباشد. روش نمونه گیری گلولهی برفی میباشد و حجم نمونهی مورد بررسی 48 نفر می باشد که 27 نفر از آنان زن و 21 نفر مرد هستند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که اغلب رفتارهای ترویج کنندهی کارآفرینی مهم، چون ایدههای کسبوکار برای شرح یک برنامه کسبوکار یا خلق یک شبکه ی اجتماعی بیشتر توسط مردان کارآفرین و کمتر توسط زنان کارآفرین توسعه یافتهاند. همچنین نتایج نشان داد که انگیزه های زنان کارآفرین برای راهاندازی کسبوکار بیشتر تحت تاثیر شیوههای تبعیض آمیز بازار کار نسبت به انگیزه های درونی مثل نیاز به استقلال میباشد.
– کاتیلا25 و اوستن26 (2011)، در پژوهشی به بررسی نقش سرمایهی اجتماعی در راهاندازی فرآیند کسبوکار رستوران های چینی و ترکیهای در فنلاند میپردازند. این مطالعه بر نقش سرمایهی اجتماعی در راهاندازی کسبوکار رستوران تاکید میکند و چگونگی تفاوت بین این دو گروه در دسترسی به پیوند و ارتباط سرمایهی اجتماعی را توضیح میدهد. در این پژوهش روش جمع آوری اطلاعات مصاحبه میباشد که در مجموع، 21 مصاحبه با صاحبان کسبوکار (12 رستوران دار چینی و 11 رستوران دار ترکیهای) انجام گرفته است. این مطالعه نشان میدهد که کارآفرینان برای دوام کسبوکار خود نیازمند استفاده از سرمایهی اجتماعی میباشند و تاکید میکند که تفاوت در فعالیتهای کسبوکار دو گروه مطالعه میتواند با تفاوت در دسترسی به انواع متفاوت سرمایهی اجتماعی توجیه گردد. برخلاف تشابهات عمومی بین گروهها، با دقت در پروسههای راهاندازی و فعالیتهای کسبوکار در مییابیم که الگوها و پروسهها با الگوهای ورودی به فنلاند یعنی این که کسی که وارد فنلاند میشود چرا و چگونه وارد این کشور شده است، مرتبط میباشد.
2-5- تحقیقات داخلی
– مظلوم خراسانی و اصغرپور ماسوله (1384)، به سنجش سرمایهی اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و عوامل موثر بر میزان آن میپردازند. در این پژوهش سرمایهی اجتماعی، کمیت و کیفیت روابط اجتماعی فرد در محل زندگی است که سه بعد مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و انسجام اجتماعی برای آن در نظر گرفته شده است و این سه بعد هرکدام در چهار نوع رابطهی اجتماعی شامل روابط فرهنگی، روابط اجتماعی، روابط سیاسی و روابط اقتصادی سنجیده شده است. روش مورد استفاده در این مطالعه، پیمایش و ابزار مورد استفاده برای جمع آوری دادهها، پرسشنامه ساخته شده توسط پژوهشگر بوده است. جامعهی آماری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با حجم 5383 بوده است. نمونه گیری به روش طبقه بندی شده سیستماتیک انجام شده که طبقات، دانشکده محل تحصیل و جنس دانشجویان میباشد و تعداد نمونه به دست آمده 224 نفر میباشد. در این پژوهش میزان سرمایهی اجتماعی دانشجویان در منطقه محل سکونت دائم آنها در یک طیف 5 قسمتی، 2.66 و میزان سرمایهی اجتماعی دانشجویان در دانشگاه، در همین طیف 3 به دست آمده است. در بررسی عوامل موثر در تحلیل چند متغیری، مهمترین عوامل موثر مثبت به ترتیب اهمیت شامل میزان سرمایه فرهنگی فرد، میزان امنیت در محله، میزان شبکههای اجتماعی در محله، متاهل بودن فرد و وضعیت اقتصادی هم محله ای ها میباشند. در این تحلیل خود پنداره فرد با میزان سرمایهی اجتماعی وی در محل، دارای رابطه معنیدار منفی می باشد.
– احمدی فیروزجائی و دیگران (1385) به مقایسه سرمایه ی اجتماعی کشاورزان عضو و غیر عضو تعاونی های تولید روستایی می پردازد. مدل پژوهشی مورد استفاده، مدل پاتنام میباشد که سرمایه ی اجتماعی را به 2 شکل درون گروهی و برون گروهی می سنجد. در این تحقیق مولفه های سرمایه ی اجتماعی درون گروهی شامل اعتماد بین شخصی، تعاون اجتماعی، تعامل اجتماعی، تضاد اجتماعی، شبکهی روابط غیررسمی و میزان مبادلهی اطلاعات با اعضای نظام اجتماعی می باشند. همچنین مولفه های سرمایه ی اجتماعی بین گروهی شامل اعتماد به غریبه ها، اعتماد به نهادها، مشارکت اجتماعی، شبکهی روابط رسمی و مبادلهی اطلاعات با خارج از نظام اجتماعی هستند. این پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی میباشد که به روش پیمایشی انجام گرفته است و جامعه آماری 5746 بهره بردار کشاورز بوده اند که نمونه ای به حجم 362 نفر با استفاده از فرمول کریسی و مورگان مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این تحقیق نشان میدهد که اختلاف معناداری بین دو گروه (عضو و غیر عضو تعاونی تولید) از نظر مقدار مولفه های سرمایه ی اجتماعی درون گروهی و سرمایه ی اجتماعی درون گروهی کل به دست نیامد؛ لذا میتوان گفت که این دو گروه تنها از نظر بعد سرمایه ی اجتماعی بین گروهی با هم تفاوت دارند. بنابراین 4 عامل مبادلهی اطلاعات با خارج از نظام اجتماعی، اعتماد به نهادها، شبکهی روابط رسمی و میزان آگاهی به ترتیب به عنوان مهم ترین فاکتورهای متمایز کننده دو گروه (عضو و غیر عضو تعاونی تولید) می باشند؛ به طوری که اعضای تعاونی تولید نسبت به غیر اعضا از نظر دارا بودن این مولفه ها در سطح بالاتری قرار دارند.
– ایمانی جاجرمی و فیروزآبادی (1385)، در پژوهشی به بررسی تاثیر سرمایهی اجتماعی بر توسعهی اقتصادی-اجتماعی در کلان شهر تهران می پردازند. عناصر مفهومی سرمایهی اجتماعی به کاربرده شده در این پژوهش شامل آگاهی، اعتماد عمومی، اعتماد نهادی، مشارکت رسمی، مشارکت غیررسمی خیریهای، مشارکت غیررسمی همیارانه و مشارکت های غیررسمی مذهبی میباشد. برای سنجش میزان توسعه یافتگی اقتصادی – اجتماعی در این مطالعه از شاخص های پنج گانه ی نرخ اشتغال، هزینهی ناخالص خانوار، اشتغال زنان، نسبت شاغلین به کل و نرخ رشد خانوار استفاده شده است. جامعهی آماری این پژوهش جمعیت شانزده سال به بالای مناطق تهران میباشد که با نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم 1759 نفر در سطح مناطق بیست و دوگانه ی شهر تهران انتخاب گردیده اند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که سرمایهی اجتماعی مناطق، رابطه ی مثبتی با توسعه ی مناطق شهری در تهران دارد و مناطق توسعه یافته تر از میزان بیشتری از اعتماد عمومی، آگاهی، مشارکت رسمی و مشارکت غیررسمی همیارانه برخوردارند و به گونه ی معناداری مشارکت غیر مذهبی کمتری دارند و اعتماد نهادی و مشارکت غیررسمی خیریه ای، در همه ی مناطق به صورت یکسان بوده و تفاوت معناداری ندارد.
– قاسمی و دیگران (1385) در مقالهای به بررسی سرمایهی اجتماعی در شهرستانهای استان اصفهان و رتبهبندی آنها پرداختند. این مطالعه به صورت پیمایشی بوده و شاخص سازی سرمایهی اجتماعی، مفهوم سازی و عملیاتی کردن سرمایهی اجتماعی با توجه به تعریف ارائه شده توسط پاتنام به انجام رسیده است. جامعهی این مطالعه شهروندان شهرستان های استان اصفهان میباشند و حجم نمونهی مورد بررسی 4739 نفر از شهروندانی هستند که به صورت سهمیهای متناسب با سن و جنس انتخاب شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در میان شهرهای استان اصفهان شهر اصفهان به عنوان مرکز استان همراه با خمینی شهر از پایین ترین سطح سرمایهی اجتماعی برخوردار بوده اند. همچنین نتایج این مطالعه بیانگر این است که شاخصهای سرمایهی اجتماعی که از وضعیت مناسبتری برخوردارند، آنهایی هستند که بیشتر با وجوه سنتی جامعه (اعتماد به خانواده، مشارکت در امور مذهبی و سایر اشکال مشارکت اجتماعی) در ارتباطند و شاخصهایی که با زندگی مدرن رابطهی بیشتری دارند (اعتماد به غریبه ها، الگوهای مختلف مشارکت مدنی) در وضعیت نامطلوبتری قرار دارند.
– غلامی و احمدپور داریانی (1386) در پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر راهاندازی کسبوکار خانگی به عنوان نوعی کارآفرینی در سطح خانواده در حوزه شهر تهران با استفاده از 3 معیار شخصیتی و رفتاری (شامل خلاقیت و نوآوری، ریسک، اعتماد به نفس و غیره)، فرهنگی و اجتماعی (دستیابی به وجهه و اعتبار، کسب مهارت و علم، مشهور شدن و غیره) و دولتی (حمایت حقوقی و معنوی، فرهنگ سازی و ترویج روحیه کارآفرینی، حمایت مشاوره ای و خدماتی و غیره) می پردازد. حجم نمونهی مورد بررسی 120 نفر از صاحبان کسبوکار خانگی شهر تهران میباشد و نحوهی نمونه گیری به طور تصادفی بوده است. نتایج تحقیقات ایشان نشان میدهد که بین عوامل شخصیتی و رفتاری، فرهنگی و اجتماعی و دولتی حاکم بر شهر تهران و راهاندازی کسبوکار خانگی رابطه معناداری و جود دارد و همچنین عوامل شخصیتی و رفتاری نسبت به عوامل دیگر از اهمیت بالاتری در راهاندازی کسبوکار خانگی برخوردار میباشد.
– نتایج تحقیقات احمدی، باغبان و فاتحی زاده (1387) ضمن ارائه تعاریفی از کسبوکارهای خانگی و مزایا و ضرورت های آن در جامعه و نحوه راهاندازی آن، بیان می نماید که کسبوکارهای خانگی در کاهش افسردگی و اختلالات روانی زنان از طریق پر کردن اوقات بیکاری آنان، کاهش اختلافات زناشویی و بروز آسیب های اجتماعی ناشی از بیکاری، موثر میباشد. همچنین این نوع کسبوکار میتواند منبعی درآمدزا برای بسیاری از زنان خود سرپرست، بی سرپرست و زنانی که به علت فقر در معرض آسیبهای اجتماعی هستند، باشد.
– مرشدی و شیری (1387)، به مقایسهی سرمایه ی اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران (گروه کنترل) و اعضای کانون فرهنگی و هنری دانشگاهیان شهر تهران میپردازند. در این مطالعه به منظور سنجش سرمایه ی اجتماعی از چارچوب پاتنام استفاده شده است و شبکه ی روابط، اعتماد و همیاری مولفه های اصلی سرمایه ی اجتماعی را تشکیل میدهند. به منظور سنجش دقیقتر سرمایه ی اجتماعی دانشجویان، سرمایه ی اجتماعی به دو شاخه درون دانشگاهی و برون دانشگاهی تقسیم شده است. روش تحقیق این پژوهش مشاهده همراه با مشارکت و پیمایش بوده که با استفاده از تکنیک پرسشنامه به اجرا درآمده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد در حالی که سرمایه ی اجتماعی دانشگاه تهران (گروه کنترل) و فعالین کانون های فرهنگی و هنری از حد متوسط تجاوز نمیکند اما سرمایه ی اجتماعی اعضای کانون فرهنگی و هنری بیشتر از سرمایه ی اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران میباشد. نتایج این تحقیق همچنین بیانگر تاثیر مستقیم سرمایه ی اجتماعی بر تقویت رفتارهای مدنی و کاهش رفتارهای اجتماعی میباشد.
– امینی نژاد و همکاران (1389)، در مقاله ای به بررسی سرمایهی اجتماعی کارآفرینان نوپا و تامین مالی غیررسمی میپردازند. این مطالعه نقش سرمایه ی اجتماعی در تامین مالی از منابع مالی غیررسمی را مورد بررسی قرار می دهد و سرمایهی اجتماعی در این پژوهش به وسیلهی چهار بعد شبکههای اجتماعی، اعتماد، مهارتهای اجتماعی و تمایل به همکاری بررسی می گردد. این پژوهش پیمایشی و از بعد گردآوری اطلاعات توصیفی بوده و افق زمانی این تحقیق، تک مقطعی میباشد. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده و با روش رگرسیون لجستیک تحلیل شده است. جامعهی آماری این مطالعه کارآفرینانی هستند که به تازگی کسب وکارشان را آغاز کرده اند (کم تر از یک سال) و یا در مرحلهی راه اندازی و پیش راه اندازی هستند و حجم نمونهی مورد مطالعه 77 از کارآفرینان می باشد. نتایج تحلیل دادههای این تحقیق، اثرگذاری شبکههای اجتماعی، اعتماد و تمایل به همکاری بر تامین مالی غیررسمی را تایید و اثرگذاری مهارت های اجتماعی بر تامین مالی غیررسمی را رد می کنند. در مجموع یافته ها بیان گر آن بوده اند که هر فردی از سطح سرمایهی اجتماعی بالاتری برخوردار باشد، با احتمال بالاتری به منابع مالی غیررسمی دسترسی خواهد داشت.
– خندان (1389)، در پژوهشی مدلی را برای توسعهی مشاغل خانگی ارائه مینماید. در این مطالعه یک مدل جهت اجرای یادگیری مبتنی بر کامپیوتر به صورت ارائه محصول آموزشی بر روی سی دی و تلفیق آن با آموزش مجازی از طریق وب و سپس مدل ثانوی برای اجرای تولید محصولات آموزشی دیجیتال با بهکارگیری تامین کنندگان خانگی ارائه می شود. مدل نهایی شامل روشهای تامین، هماهنگی تامین کنندگان، ثبت سفارشات، مدیریت تولید و محصول و همچنین مدل کامل تضمین کیفیت محصول میباشد. این مدل به صورت یک مدل کاربردی تهیه شده و به عنوان مدل کسب و کار در شرکت سیماگران برای ارائه محصولات و خدمات یادگیری الکترونیک پیاده سازی و اجرا شده است. تحلیلهای انجام شده توسط تیم توسعه کسب و کار شرکت سیماگران نشاندهنده آن است که با ایجاد ساز و کارهای مناسب، این مدل قابلیت ایجاد بیش از 300 شغل خانگی و 50 شغل در مرکز شرکت دارد. در این پژوهش نشان داده شده است که در صورت تدوین یک مدل مناسب کسب و کار، می توان به راحتی از پتانسیل موجود در کشور برای راه اندازی یک کسب و کار موفق با تکیه بر مشاغل خانگی استفاده کرد.
– خنیفر و همکاران (1389)، به بررسی نقش انگیزهها و عوامل جمعیت شناختی در کارآفرینی خانگی می پردازند. جامعهی آماری این پژوهش کلیهی کارآموزان مرکز فنی و حرفهای شهر یزد در طی دوره آموزشی تابستان 1389 به تعداد 254 نفر است که فاصلهی سنی آنها بین 17 تا 35 سال میباشد و پرسشنامه بین آنها توزیع گردیده است. نتایج آزمون تحلیل عاملی اکتشافی نشان میدهد که پنج عامل انگیزههای کارآفرینانه، خانوادگی، کارجویانه، مالی و اعتقادی به ترتیب اولویت در مجموع بیش از 60 درصد این انگیزهها را تبیین مینماید. همچنین نتایج آزمون مقایسه میانگینها در میان جامعه مستقل نشان میدهد که بین متغیرهای جنسیت و تاهل با این انگیزهها رابطه وجود دارد. همچنین در حالی که در مورد انگیزههای کارآفرینانه، کارجویانه و اعتقادی هیچ تفاوتی میان زنان و مردان و همین طور متاهلین و مجردان به دست نیامد، انگیزههای خانوادگی در زنان و متاهلین در مقایسه با مردان و مجردان قویتر بوده و بالعکس انگیزههای مالی در مردان قویتر از زنان میباشد.
– کامران و دیگران (1389)، به بررسی مقایسهای سرمایهی اجتماعی بین خانوادههای شاهد و ایثارگر با خانوادههای عادی و عوامل موثر بر آن در استان گلستان می پردازند. روش تحقیق این پژوهش از نوع پیمایشی و جامعهی آماری شامل کلیه اعضای خانوادههای شاهد و ایثارگر و عادی ساکن در نقاط مرکز شهرستان در استان گلستان میباشد. نمونه آماری شامل 388 نفر میباشد که با استفاده از شیوهی نمونه گیری چند مرحلهای در دو گروه شاهد و ایثارگر و گروه عادی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتهاند. متغیرهای سن، جنس، تاهل، تحصیلات، شغل، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، مصرف رسانه، نوع مذهب و قومیت به عنوان متغیرهای مستقل و شاخصهای اعتماد، مشارکت، روابط و پیوندهای رسمی و غیررسمی، تعامل اجتماعی فردی و گروهی به عنوان متغیرهای وابسته (سرمایهی اجتماعی) مورد توجه و سنجش قرار گرفتهاند. یافتههای تحقیق نشان میدهد که سرمایهی اجتماعی خانوادههای شاهد و ایثارگر بالاتر از خانوادههای عادی میباشد و مقایسه ابعاد سرمایهی اجتماعی نشان میدهد که عضویت گروهی، مشارکت گروهی، اعتماد عمومی، اعتماد نهادی، تعامل اجتماعی و کنش های یاریگرانه در گروه شاهد و ایثارگر بالاتر از گروه عادی میباشد. همچنین نتایج تحلیلی این پژوهش نشان میدهد که بین سن پاسخگویان گروه شاهد و ایثارگر با سرمایهی اجتماعی همبستگی بالایی دیده میشود، اما این همبستگی در میان گروه عادی دیده نمیشود. در مورد متغیرهای مصرف رسانهای، نوع مذهب، نوع قومیت، پایگاه اقتصادی – اجتماعی و وضعیت شغلی، هیچ گونه تفاوتی در میزان سرمایهی اجتماعی گروه های مورد مطالعه ایجاد ننمود.
– حیدری قشقایی (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به شناسایی عوامل موثر سرمایهی اجتماعی در راهاندازی کسبوکار در حوزهی آموزش می پردازد. مدل سرمایهی اجتماعی مورد استفاده در این پژوهش، مدل ناهاپیت و گوشال میباشد که شامل ابعاد ارتباطی، ساختاری و رابطهای میباشد. در این تحقیق پس از مصاحبه با 8 نفر از خبرگان دانشگاهی، با استفاده از ابعاد به دست آمده، پرسشنامه 30 سوالی پنج گزینهای طیف لیکرت تهیه گردیده و از 65 نفر از کارشناسان و مدیران در حوزه آموزش که در راهاندازی کسبوکارها نقش داشتند، نظرسنجی شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان میدهد که بین عواملی مانند کد و زبان مشترک، روایات مشترک، اعتماد، هنجارها، التزام، شناسایی، گرههای شبکه سازمان متناسب و پیکره بندی شبکه و راهاندازی کسبوکارها ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.
خاوری و خاوری (1390)، در مطالعهای به بررسی تاثیر شاخصهای سرمایهی اجتماعی بر وضعیت اقتصادی محله در شهر مشهد می پردازند. در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر سرمایهی اجتماعی بر اقتصاد محله از نظریات تئوریسینهای حوزه سرمایهی اجتماعی و اقتصاد از جمله پاتنام و آدام اسمیت استفاده شده است. دادههای این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه گیری تصادفی به دست آمده است. جامعهی آماری ساکنان محله طلاب مشهد که سابقه سکونت بالای یک سال دارند، است و حجم نمونهی مورد مطالعه 300 نفر می باشند. نتایج تحقیقات نشان میدهد که شاخصهای شبکهی اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت و همین طور سن افراد و نوع اعتقادات دینی شاخصهای مهم و تاثیر گذار بر نگاه مشارکتی ساکنان در فعالیتهای اقتصادی اشتراکی میباشد. یافتهها نشان میدهد که هرچه شاخصهای سرمایهی اجتماعی ارتقاء یابد، وضعیت اقتصادی اشتراکی بین ساکنان افزایش خواهد یافت.
قاسمی و امیری اسفرجانی (1390)، به بررسی تاثیر دین داری بر سرمایه اجتماعی درون گروهی شهر اصفهان می پردازند. این پژوهش به تبیین نظری و تجربی مدل تحلیلی میپردازد که در آن دین داری و ابعاد آن در نقش متغیر بیرونی و سطح سرمایهی اجتماعی در نقش متغیر درونی تعریف شدهاند. چهارچوب نظری پژوهش با استفاده از نظریات اندیشمندان مختلف چون دورکیم، وبر و پاتنام میباشد. ترکیب وزنی متغیرهای آشکار به منظور تعریف سازه های پنهان با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی مرتبهی دوم انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه دارای اعتبار و قابلیت اعتماد است. جامعهی آماری تحقیق جمعیت 15 سال به بالای شهر اصفهان، تعداد نمونه 384 نفر و روش نمونه گیری سهمیهای بر اساس متغیرهای گروه سنی، جنس و منطقه ی محل زندگی بوده است. نتیجهی مطالعه نشان داد که اکثر افراد نمونه به لحاظ سطح دین داری و سرمایه ی اجتماعی در سطح متوسط و بالا و تنها درصد کمی از آن ها در سطح ضعیف قرار داشته اند. آزمون فرضیهها نشان داد که دین داری به میزان 14/0 بر سرمایه اجتماعی تاثیر دارد و این تاثیر بر سطح کمتر از 05/0 معنادار میباشد. همچنین از بین ابعاد دین داری، بعد اعتقادی بیشترین تاثیر را بر سرمایهی اجتماعی دارد و بعد از آن به ترتیب ابعاد مناسکی، پیامدی و عاطفی بیشترین تاثیر را دارند.
2-6- جمع بندی
دانشمندان علوم اجتماعی در پی آنند که بدانند سرمایهی اجتماعی دارای چه ویژگیهایی است، چرا که این امر به سیاست گذاران، آژانس های توسعه بین المللی امکان میدهد، سیاستها و برنامه های خود را به گونهای تنظیم کنند که هم بتوانند بین مردم اعتماد ایجاد کنند و هم قوانین و نهادهای اقتصادی را طبق الگوی رشد انسانی و اجتماعی افراد، متحول سازند. کشورهای توسعه نیافته به دلیل کمبود سرمایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و عدم اجرا یا ضعف و ناکارآمدی برنامه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از شاخص های سطح بالایی برخوردار نیستند (زهرا و راضیه خاوری، 1390: 278). ایدهی اصلی سرمایهی اجتماعی این است که خانواده، دوستان، همکاران، دارایی بسیار مهمی را تشکیل میدهند که یک فرد میتواند در شرایط بحرانی آنها را بکار گیرد، از آنها بهره بگیرد و یا برای منافع مادی استفاده نماید. البته این مسئله برای گروه بیشتر صدق میکند. اجتماعاتی که از نعمت مجموعهی گوناگونی از شبکههای اجتماعی و انجمن های مدنی برخوردار هستند، در یک وضعیت محکم تری در مواجهه با فقر، آسیب پذیری و حل منازعات قرار دارند و بهتر می توانند از فرصت های جدید بهره ببرند (پاتنام و گاس، 2002: 9). همچنین برای توسعه مشاغل خانگی ضرورت دارد برنامههایی با اهداف و چشم انداز مناسب در دوره های زمانی کوتاه مدت و بلند مدت برای ترویج فرهنگ، اندیشه و روحیه کارآفرینی و مفاهیم وابسته آن نظیر نوآوری، خلاقیت، خودباوری، آینده نگری و غیره طراحی و به اجرا درآید تا از این رهگذر بتوان به پایداری فرآیند توسعه مشاغل خانگی در جوامع شهری و روستایی امیدوار بود (یعقوبی فرانی و موحدی،1389: 2).
با بررسی پیشینه های داخلی و خارجی میتوان به اهمیت سرمایهی اجتماعی و مشاغل خانگی پی برد. همچنین با بررسیهای مطالعات پیشین در می یابیم که تاکنون پژوهشی به طور مستقیم به بررسی تاثیر سرمایهی اجتماعی در راهاندازی کسبوکار خانگی نپرداخته است، لذا در این پژوهش با بهرهگیری از دیدگاه نظری پاتنام به بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر راهاندازی مشاغل خانگی می پردازیم.
2-7- چارچوب نظری و مدل مفهومی پژوهش
این پژوهش به بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر راهاندازی مشاغل خانگی، با بهره گیری از رویکرد پاتنام می پردازد. سرمایهی اجتماعی حاصل انباشته شدن منابع بالقوه و یا بالفعلی است که مربوط به مالکیت یک شبکهی بادوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در میان افرادی است که با عضویت در یک گروه به وسیلهی حمایت از سرمایهی جمعی ایجاد میشود (بوردیو، 1986: 248). سرمایهی اجتماعی کنش اجتماعی نیست بلکه هنجارها و ضمانتهای اعتماد و عمل متقابل در بین شبکههای اجتماعی است که مشکلات غیرقابل حل کنش های اجتماعی را حل میکند (زهرا و راضیه خاوری، 1390: 283). سرمایهی اجتماعی از دیدگاه پاتنام به ویژگیهای سازمان اجتماعی نظیر شبکهها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی برای منافع متقابل را تسهیل می نماید (پاتنام، 1999: 6).بنابراین ابعاد سرمایه ی اجتماعی از دیدگاه پاتنام را بدین صورت می توان بیان نمود:
2-7-1- اعتماد:
در مورد ارتباط اعتماد و سرمایهی اجتماعی در ادبیات مربوطه و بین نویسندگان تفاوت زیادی وجود دارد. برخی نویسندگان مانند فوکویاما سرمایهی اجتماعی را معادل اعتماد در نظر می گیرند و برخی مانند پاتنام اعتماد را به عنوان یک منبع سرمایهی اجتماعی در نظر می گیرند و برخی مانند کلمن آن را به عنوان یک شکل در نظر می گیرند. (ماجدی، 1386: 96). اعتماد باعث تسهیل کنش و همکاری می شود، هرچه اعتماد در جامعه ای بالاتر باشد، احتمال همکاری هم بیشتر خواهد شد. اعتماد که یکی از عناصر ضروری تقویت همکاری است، یک عنصر غیر اختیاری و ناآگاهانه نیست، بلکه مستلزم پیش بینی رفتار یک بازیگر مستقل است. شما برای انجام کاری، صرفاً به این دلیل که فردی (یا نهادی) می گوید آن را انجام خواهد داد به او اعتماد نمی کنید، بلکه با توجه به شناخت از خلق و خوی او، انتخاب های ممکن او، تبعات آن ها و توانایی او حدس می زنید که او انجام این کار را بر خواهد گزید، اعتماد می کنید (پاتنام، 1380: 212). در واقع از نظر پاتنام هرچه تعامل میان افراد بیشتر باشد، آن ها اطلاعات بیشتری درباره یکدیگر به دست می آورند و انگیزههای بیشتری برای اعتماد پیدا می کنند (ایمانی جاجرمی، 1380: 38). اعتماد حاصل پیش بینی پذیری رفتار دیگران است که در یک جامعه ی کوچک از طریق آشنایی نزدیک با دیگران حاصل می شود، اما در جوامع بزرگتر و پیچیده تر یک نوع اعتماد غیر شخصی تر یا شکل مستقیمی از اعتماد ضرورت می یابد (پاتنام، 1380: 292).
پاتنام در بحث اعتماد با توجه به شعاع اعتماد به دو نوع اعتماد شخصی و اعتماد اجتماعی تقسیم می نماید (پاتنام، 1380: 137). پاتنام از این دو نوع اعتماد به عنوان اعتماد غلیظ و رقیق یاد می کند. اعتماد غلیظ در پرتو فعالیت و عضویت در گروه های پاتنام نیز بر این باور است که هرچه تعداد کسانی که با یکدیگر کار می کنند، بیشتر شود، مقدار سرمایه ی اجتماعی تولید شده نیز بیش تر خواهد شد (حیدری، 1384: 22) و نوع سوم اعتماد از دیدگاه پاتنام اعتماد به حکومت می باشد (پاتنام و گاس، 2002: 7)
– اعتماد بین شخصی (درون گروهی) : اعتماد بین شخصی شکلی از اعتماد می باشد که در روابط چهره به چهره خود را نشان می دهد (اوجاقلو و زاهدی، 1384: 101). هم زیستی مستقیم بین تعامل کنندگان از ویژگی هایی است که اعتماد بین شخصی را از دیگر شکل های اعتماد جدا می کند (شارع پور و همکاران،1389 )
– اعتماد اجتماعی (اعتماد تعمیم یافته) : اعتماد تعمیم یافته را می توان داشتن حسن ظن نسبت به افراد جامعه جدای از تعلق آن ها به گروه های قومی و قبیله ای تعریف کرد (اوجاقلو و زاهدی، 1384: 102).
– اعتماد به حکومت و نهادهای اجتماعی (اعتماد نهادی) : اعتماد نهادی، حالت انتزاعی اعتماد به نهادها و سازمانها است. میزان اعتمادی که مردم به نهادهای گوناگون دارند، در بین جوامع مختلف متفاوت است و در طی زمان دست خوش تغییر می شود (شارع پور و همکاران،1389 )
به نظر پاتنام مردم هنجارهای اساسی، مشارکت، همکاری و مبادله را از طریق پیوستگی و تعلق گروهی یاد می گیرند و سپس به همدیگر اعتماد می کنند. به نظر وی به همین دلیل، میزان اعتماد در اجتماعات کوچک و محدود بیشتر از اجتماعات بزرگ و گسترده با جمعیت بالاست. بنابراین از دیدگاه پاتنام میزان گستردگی روابط بر میزان اعتماد موثر است (معیدفر و جهانگیری، 1388: 54). لازم به ذکر میباشد که وقتی در جامعهی مدرن از اعتماد سخن میگوییم منظور ما اعتماد تعمیمیافته میباشد. در جامعهی مدرن ما هنگامی که بر اساس آشنایی حدود فعلی خود را ترک میکنیم و وارد دنیایی میگردیم که همراه با پیچیدگی، احتمال و ریسک میباشد، به اعتماد نیاز خواهیم داشت (سیسیانن27، 2000: 4).
2-7-2- شبکه
یک شبکه گروهی از عاملان منفردی است که در هنجارها یا ارزش هایی فراتر از ارزش ها یا هنجارهای لازم برای داد و ستدهای متداول بازار، مشترک هستند (فوکویاما، 1379: 69). پاتنام مانند دیگر نظریه پردازان سرمایهی اجتماعی، روابط اجتماعی افراد و تعاملات آنان با یکدیگر را بنیادی ترین جزء سرمایهی اجتماعی معرفی می کند و شبکه ها را به عنوان خاستگاه دو مولفه ی دیگر سرمایهی اجتماعی یعنی هنجارهای اعتماد و همیاری مطرح می سازد (پاتنام و گاس، 2002: 6). فشردگی یا تراکم شبکه ویژگی دیگری علاوه بر ساخت شبکه است که پاتنام بر آن تاکید دارد. منظور او از فشردگی، افزایش انجمن ها و امکانات عضویت های متداخل و مشارکت در عرصه های چندگانه زندگی اجتماعی است (پاتنام و گاس، 2002: 13).
شبکه های رسمی و غیر رسمی ارتباطات و مبادلات در هر جامعه ای- اعم از مدرن و سنتی، اقتدارگرا و دموکراتیک، فئودالی یا سرمایه داری- وجود دارند. شبکه ها دو نوع اند: افقی و عمودی. در شبکه های افقی شهروندانی عضویت دارند که دارای قدرت و وضعیت برابری هستند. در شبکه های عمودی شهروندان نابرابر از طریق روابط نابرابر مبتنی بر سلسله مراتب و وابستگی به هم پیوند دارند. کنش های افقی قوی در شبکه های مشارکت مدنی مانند انجمن های همسایگی، کانون های سرود خوانی، تعاونی ها، باشگاه های ورزشی و احزاب مردمی روی می دهند. از نظر پاتنام شبکه های مشارکت مدنی از اشکال ضروری سرمایهی اجتماعی اند. "هرچه این شبکه ها در جامعه ای متراکم تر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان بتوانند در جهت منافع متقابل همکاری کنند."(پاتنام، 1380: 296). از نظر پاتنام هرچه ساختار سازمانی افقی تر باشد، موفقیت نهادی آن در اجتماع بیشتر است. او شبکه عمودی یا سلسله مراتبی را فاقد توان برقراری اعتماد و همکاری اجتماعی می داند. دو عامل اساسی این قضیه، یکی غیر موثق بودن جریان اطلاعات در شبکه عمودی نسبت به شبکه افقی است (به سبب این که اطلاعات صحیح اجازه بهره کشی و استعمار را نمی دهد) و دوم اینکه هنجارهای معامله متقابل و مجازات های مربوط به تخلف از آن که مانع فرصت طلبی می شوند، در شبکه های عمودی برای مقامات عالی کمتر وضع می گردند و کمتر هم اجرا می شوند (ایمانی جاجرمی، 1380: 38). به باور نظریه پردازان شبکه ای، شبکه های اجتماعی بر روی سرمایهی اجتماعی کنش گر از طریق روابط یا پیوندهای مستقیم یا غیرمستقیم او تاثیر می گذارد و این کار توسط ساختار کلی شبکه هایی که او در آن محصور است صورت می گیرد (ماجدی، 1386: 94).
2-7-3- هنجار
هرچند جامعه شناسان شبکه ای تاکیدشان بر روی اهمیت محتوای پیوند های شبکه ای به عنوان یک منبع مستقل از سرمایهی اجتماعی می باشد اما تحقیقات دیگر بر نقش هنجارهای مشترک و باورها در تعیین میزان سرمایهی اجتماعی محصور در درون این پیوندها تاکید می نمایند (پاتنام، 2000: 134). در گروه اجتماعی هنجارهایی هستند که مهم ترین سودمندی آن ها تقویت اعتماد، کاهش هزینه معاملات و تسهیل همکاری است. پاتنام هنجارهای معامله را از مولدترین اجزای سرمایه اجتماعی می داند. گروه ها و جوامعی که بر آن ها این هنجارها حاکم است و از آن پیروی می کنند، به شکل موثری بر فرصت طلبی و مشکلات عمل جمعی فائق می آیند (پاتنام،1380: 314). تعدادی از نظریه پردازان سرمایهی اجتماعی تاکیدشان بر روی هنجارهای مشترک می باشد اما پورتر و پاتنام بر هنجارهای معامله به مثل تعمیم یافته تاکید می کنند (پاتنام، 2000: 134). پاتنام در تعریف هنجارهای همیاری به دو نوع متوازن و تعمیم یافته اشاره می نماید. در نوع متوازن با مبادله همزمان چیزهای با ارزش برابر، مانند موقعی که همکاران روزهای تعطیلشان را با هم عوض می کنند، مواجه هستیم. اما در هنجار تعمیم یافته رابطه ی تبادل مداومی در جریان است که در همه حال یک طرفه و غیر متوازن است اما انتظارات متقابلی ایجاد می کند، مبنی بر این که سودی که در حال حاضر اعطا گردیده، باید در آینده بازپرداخت گردد (پاتنام، 2000: 135). در واقع هنجار معامله به مثل تعمیم یافته مشکل کنش جمعی را حل کرده و جامعه را به هم می پیوندد و بنابراین افراد را از جستجو در پی سود شخصی بودن و خودخواهی و تعهد کم نسبت به دیگر اعضا، به جامعه ای با منافع مشترک تبدیل می کند (ماجدی، 1386: 94-95).
2-8- مدل زیر بنایی پژوهش
با توجه به مطالب گفته شده، این پژوهش به بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی با استفاده از رویکرد پاتنام بر راهاندازی کسبوکار خانگی پرداخته می شود. طبق رویکرد پاتنام سرمایه ی اجتماعی را با 3 بعد اعتماد (اعتماد بین شخصی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد به نهادها)، شبکه ی روابط (رسمی و غیر رسمی) و هنجارهای معامله به مثل سنجیده میشود. همچنین تاثیر متغیرهای شغلی شاغلان کسبوکار خانگی (درآمد، نوع فعالیت، سابقه، عضویت در صنف) را بر سرمایه ی اجتماعی بررسی نمودیم. بنابراین مدل نظری و تئوریک تحقیق حاضر به صورت نمودار زیر بیان می شود:
شکل شماره2- 3- مدل مفهومی پژوهش
2-9- خلاصه فصل
در این فصل ضمن بررسی مفاهیم و نظریه های سرمایه ی اجتماعی و مشاغل خانگی، نظریه ی پاتنام به عنوان دیدگاه مورد استفاده این پژوهش تعیین گردید. سپس با بررسی مطالعات پیشین داخلی و خارجی معلوم گردید که تاکنون مطالعه ای مستقیماً به بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر راهاندازی مشاغل خانگی در داخل و خارج از کشور نپرداخته است. در نهایت نیز چارچوب نظری و مدل مفهومی و زیر بنایی پژوهش با توجه به دیدگاه پاتنام تعیین گردید.
الف- منابع فارسی
1. احمدی، نهال؛ ایران باغبان و مریم السادات فاتحی زاده (1387)." کسب و کار خانگی: راهی به سوی خود اشتغالی زنان و کارآفرینی در خانه"، اولین همایش بین المللی نقش زن در توسعه علوم، فرهنگ و تمدن اسلامی
2. احمدی فیروزجائی، علی؛ حسن صدیقی و محمدعلی محمدی (1385)." مقایسه سرمایه ی اجتماعی کشاورزان عضو و غیر عضو تعاونی های تولید روستایی"، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 23، صص. 93-111
3. آراستی، زهرا و محمدرضا اکبری جوکار (1385). " بررسی شیوه های ارتباط شبکه یی زنان کارآفرین ایرانی و تاثیر آن در راه اندازی کسب وکار"، فصلنامه ی مطالعات زنان، شماره ی 3، صص 5-22
4. الوانی، سید مهدی (1388). سرنوشت کار در آینده، مدیرت عمومی. چاپ سی و ششم، تهران، نشر نی.
5. امامی میبدی، علی (1383). " بازار کار ایتالیا و زمینه های فرستادن نیروی کار به آن کشور"، فصلنامه ی سیاسی-اقتصادی، شماره 204-203، صص 213-204
6. امینی نژاد، روجا؛ قلیپور، آرین و غلامرضا اسلامی بیدگلی (1389). "سرمایهی اجتماعی کارآفرینان نوپا و تامین مالی غیررسمی"، توسعه کارآفرینی، شماره دهم، صص 49-70
7. انتظاریان، ناهید و طاهره طهماسبی (1389). "موانع و راهکارهای توسعهی مشاغل خانگی در ایران"، ماهنامه کار و جامعه، شماره 127، صص 78-98
8. اوجاقلو، سجاد و محمد جواد زاهدی (1384). "بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن در بین ساکنان شهر زنجان"، مجله ی جامعه شناسی، شماره 4، صص.92-125
9. ایمانی جاجرمی، حسین (1380). " سرمایهی اجتماعی و مدیریت شهری"، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 7، صص.34-45
10. ایمانی جاجرمی، حسین و سید احمد فیروزآبادی (1385). " سرمایهی اجتماعی و توسعه ی اقتصادی-اجتماعی در کلان شهر تهران"، فصلنامه ی رفاه اجتماعی، شماره 23، صص224-197
11. بیکر، واین (1382). مدیریت و سرمایهی اجتماعی، ترجمه دکتر سید مهدی الوانی و دکتر محمدرضا ربیعی مندجین، چاپ اول، تهران، سازمان مدیریت صنعتی
12. پاتنام، رابرت (1380). دموکراسی و سنتهای مدنی، مترجم: محمد تقی دلفروز، انتشارات روزنامه اسلام، تهران
13. پیران، پرویز؛ میرطاهر موسوی و ملیحه شیبانی (1385). "کارپایه ی مفهومی و مفهوم سازی سرمایه ی اجتماعی (با تاکید بر شرایط ایران) "، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 23، صص. 9-44
14. تاجبخش، کیان (1385). سرمایهی اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمهی افشین خاکباز و حسن پویان، چاپ دوم، تهران، نشر شیرازه
15. توسلی، غلامعباس و مرضیه موسوی (1384). " مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تاکید بر نظریه های سرمایهی اجتماعی"، فصلنامه ی علوم اجتماعی، شمارهی 26، صص.1-32
16. حیدری، داوود (1384). " مروری بر ادبیات، موضوع سرمایه ی اجتماعی"، نشریه ی جامعه شناسی و علوم اجتماعی، شماره 29، صص.17-26
17. حیدری قشقایی، سیمین (1390). شناسایی عوامل موثر سرمایه اجتماعی در راه اندازی کسب وکارهای حوزه آموزش، پایان نامه ی کارشناسی ارشد رشته مدیریت کارآفرینی کسبوکار جدید، تهران، دانشگاه تهران
18. خاکی، غلامرضا (1382). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، چاپ اول، تهران، انتشارات بازتاب
19. خاوری زهرا و راضیه خاوری (1390). "بررسی تاثیر شاخص های سرمایهی اجتماعی بر وضعیت اقتصادی محله؛ مطالعه موردی: محله طلاب"، دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره بهار و تابستان 1390، صص.277-298
20. خندان، فرزاد (1389). " کارآفرینی و یادگیری الکترونیکی: مدلی برای توسعهی مشاغل خانگی"، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت، نوآوری و کارآفرینی شیراز
21. خنیفر، حسین؛ احمدیآزرم، هادی و محسن زمانیفر (1389). " نقش انگیزهها و عوامل جمعیتشناختی در کارآفرینی خانگی"، ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی، شمارهی 127، 59-77
22. درانی، کمال و زهرا رشیدی (1387). بررسی تعاریف، مفاهیم و چگونگی ایجاد سرمایه ی اجتماعی (با تاکید بر اعتماد اجتماعی)، ماهنامه مهندسی فرهنگ، شماره17-18، صص7-19
23. دواس، دی ای (1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه ی هوشنگ نایبی، تهران، نشر نی
24. رفیع پور، فرامرز (1383). کند و کاوها و پنداشته ها، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهاردهم
25. رودگرنژاد، فروغ و کریم کیاجوری (1389)." چالش ها و موانع توسعه کسب و کار خانگی"، اولین همایش ملی توسعه مشاغل خانگی
26. سکاران، اوما (1388). روش های تحقیق در مدیریت، ترجمه ی دکتر محمد صائبی و دکتر محمود شیرازی، چاپ هفتم، تهران، موسسه ی عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی
27. سلینجر، هربرت و النا شوهامی (1378). روش های پژوهش در زبان دوم، ترجمه ی خلیل میرزایی و حمیدرضا فاطمی پور، تهران، ارسباران
28. شارع پور، محمود؛ رازقی، نادر و خلیل غلامزاده (1389). " بررسی رابطه انواع اعتماد با اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه مازندران"، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 3، صص. 63 – 82
29. طالقانی، محمود (1377). روش تحقیق نظری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه پیام نور
30. غفاری، غلامرضا و نازمحمد اونق (1385). " سرمایهی اجتماعی و کیفیت زندگی"، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره اول، شماره 1، 159-199
31. غلامی، نادر و محمود احمدپور داریانی (1386). "بررسی عوامل موثر بر راه اندازی کسب و کار خانگی در شهر تهران"، اولین همایش ملی مدیریت کارآفرینی
32. فرازمند، حسن، غلامی رنانی، محسن و مرتضی سامتی، (1385). " بررسی رابطه ی تمرکز زدایی مالی و اندازه ی دولت در ایران"، فصلنامه ی پژوهش های اقتصادی ایران، شماره 17
33. فوکویاما، فرانسیس (1379). پایان نظم: سرمایهی اجتماعی و حفظ آن، ترجمهی غلامعباس توسلی، تهران، جامعهی ایرانیان، چاپ اول (1997)
34. فهرست مشاغل خانگی (1390). دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی
35. قاسمی، وحید؛ اسماعیلی، رضا و کامران ربیعی (1385) " سطح بندی سرمایهی اجتماعی در شهرستان های استان اصفهان"، فصلنامه ی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 23، 225- 248
36. قاسمی، وحید و زهرا امیری اسفرجانی (1390). " تبیین جامعه شناختی تاثیر دینداری بر سرمایه اجتماعی درون گروهی (مطالعه موردی شهر اصفهان) " جامعه شناسی کاربردی، شماره 2، صص.21-46
37. قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی (1389)، ماهنامه کار و جامعه، شماره 118-119، صص 18-20
38. قلیچ لی، بهروز (1388) . مدیریت دانش: فرایند خلق، تسهیم و کاربرد سرمایهی فکری در کسب و کارها، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
39. کامران، فریدون؛ خوش فر، غلامرضا و آرزو حسینی (1389). " بررسی مقایسه ای سرمایهی اجتماعی بین خانواده های شاهد و ایثارگر با خانواده های عادی و عوامل موثر بر آن در گلستان"، فصلنامهی پژوهش اجتماعی، شماره 9
40. کرلینجر، فرد (1374). مبانی پژوهش در علوم رفتاری. ترجمه ی حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، تهران، انتشارات آوای نور
41. کلانتری، خلیل (1385). پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم افزار SPSS، تهران انتشارات شریف
42. ماجدی، مسعود (1386). تبیین سرمایهی اجتماعی در نقاط روستایی استان فارس. با تاکید بر منابع و دستاوردهای آن در قالب توسعه ی روستایی، رساله ی دکتری جامعه شناسی، شیراز، دانشگاه شیراز
43. مرشدی، ابوالفضل و حامد شیری (1387). " مقایسه سرمایه ی اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران و اعضای کانون های فرهنگی و هنری دانشگاه های شهر تهران"، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 3 و 4، صص. 194-225
44. مظلوم خراسانی، محمد و احمدرضا اصغرپور ماسوله (1384)."سنجش میزان سرمایهی اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 1383-1384 و عوامل موثر بر آن"، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 2، صص 193-215
45. معیدفر، سعید و پرویز جهانگیری (1388). "اعتماد اجتماعی تعمیم یافته و عوامل اجتماعی موثر بر آن مطالعه موردی شهر ارومیه"، دانشنامه علوم اجتماعی، شماره 1، صص.47-67
46. موسوی، میرطاهر (1386). "مشارکت اجتماعی یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی"، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 23
47. موسوی خامنه، مرضیه (1382). سرمایه اجتماعی و سلوک اجتماعی، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
48. مومنی، علیرضا و علی فعال قیومی (1387). تحلیل آماری با استفاده از SPSS، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتاب نو.
49. مهر، محمد (1389).مشاغل خانگی، مزایا و چالش ها، ماهنامه کار و جامعه، شماره 119-118، صص.107-104
50. ناطق پور، محمدجواد و سید احمد فیروزآبادی (1384). "سرمایهی اجتماعی و عوامل موثر بر شکل گیری آن در شهر تهران"، مجله ی جامعه شناسی ایران، شماره ی 4، صص. 59-91
51. ناطق پور، محمد جواد و سید احمد فیروزآبادی (1385). " شکل گیری سرمایهی اجتماعی و فرا تحلیل عوامل موثر بر آن " فصلنامه ی علوم اجتماعی، شماره 28، صص. 160-190
52. ناطقی، علی اکبر؛ حسام الدین قاسمی؛ مهدی عباسی و مریم کاظمی تربقان (1389). "معرفی برخی مدلهای کسب و کار خانگی"، اولین همایش ملی توسعه مشاغل خانگی
53. ناهید، مجتبی و محمد امین قنبری (1389). "بررسی نقش کسب و کارهای خانگی در اشتغال زایی و کارآفرینی جوانان"، اولین همایش ملی توسعه مشاغل خانگی
54. نبوی، بهروز (1384). روش تحقیق در علوم اجتماعی، چاپ بیست و دو، تهران، انتشارات فروردین
55. نجاحی، اکبر و ابوالحسن قاسم پور (1389). مروری بر مدل های کسب و کار خانگی و ارائه مدل مناسب برای ایران، اولین همایش ملی توسعه مشاغل خانگی
56. نصر اصفهانی، علی؛ انصاری، محمد اسماعیل؛ شائمی برزکی، علی و حسین آقا حسینی (1390). " بررسی سرمایهی اجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی استان اصفهان"، جامعه شناسی کاربردی، شماره 41، صص 134-107
57. هومن، حیدر علی (1383). شناخت روش علمی در علوم رفتاری، تهران، انتشارات پارسا، چاپ پنجم
58. یاسمی نژاد، پریسا و محسن گل محمدیان (1390). راهنمای کاربردی SPSS17 در روانشناسی، علوم تربیتی و علوم اجتماعی، چاپ اول، تهران، انتشارات ارجمند
59. یعقوبی فرانی، احمد و رضا موحدی (1389). "ترویج کارآفرینی، زمینه ساز توسعه مشاغل خانگی"، اولین همایش ملی توسعه مشاغل خانگی
ب- منابع انگلیسی
60. ABS (2004). Australian Bureau of Statistics, statistics report 8127.0 Characteristics of Small Business, Australia
61.
62. Adler, Paul and Seok-Woo Kwon(2002). "Social capital: Prospects for a new concept" Academy of management review, Vol.27, pp.17-40
63.
64. Bourdio, pierre (1986). "The forms of capital in Richardson JG". Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, new York: Greanwood, pp. 241-258
65. Bullen , Paul & Jenny Onyx (1998). "Measuring Social Capital in Five Communities in NSW ",The Journal of Applied Behavioral Science ,Vol. 36, pp. 23-42
66. Carter, S., Mason, C. and Tagg, S. (2004) , Lifting the Barriers to Growth in UK Small Businesses, FSB Biennial Membership Survey, University of Stirling
65. CENBR (1998) Increase in At-Home Workers Reverses Earlier Trend, U.S. Department of Commerce Economics and Statistics Administration, from: www.census.gov/main/
67. Chang, Erick; Memili, Esra; Chrisman, James; Kellermanns ,Franz and Jess Chua (2009)." Family Social Capital, Venture Preparedness and Start-Up Decisions", Family Business Review, Vol 22, pp. 279-292
68. Coleman James (1988). Social Capital in the Creation of Human Capital. American Journal of Sociology; Vol. 94: pp. 95-121
69. Finmark Trust, (2006). Home Based Entrepreneurs. from: www.finmark.org.za Fong A. CS. Ching, Yip K. Chan J. and Corpcom Services (2000). Working in home: A Guide book for Working Women and Homemakers. Corpcom Services Sdn.BhdPublication: Singapore.
70. Fukuyama, Fransis (1997). Social capital, Brasenose College, Oxford
71. Glaeser, E.; Laibson, D. and B.Sacerdote (2000). "The economic approach to social capital", NBER working paper, NO.7728
72. Grix, Jonathan (2001)." Social Capital as a Concept in the Social Sciences: The Current State of the Debate", Democratization, Vol.8, No.3, pp.189-210
73. Hjollund, Lene & Gert Tinggaard Svendsen (2000)." Social Capital: A Standard Method of Measurement", Aarhus School of Business, vol 9
74. Holmes, Scott;Smith, Sharyn & Georgie Cane (1997)." Gender issues in homebased business operation and training:an Australian overview", Women in Management Review, Vol. 12 , pp. 68-73
75. Horgan, M. (2001) , Policy, Regulations and Approaches to Home Based
76. Jacobs, Jane (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage.
77. Katila, Saija and Östen Wahlbeck (2011). "The role of (transnational) social capital in the start-up processes of immigrant businesses: The case of Chinese and Turkish restaurant businesses in Finland", International Small Business Journal, Vol .30(3) ,pp. 294-309
78. Krishna, A; Shrader. E. Social Capital Assessment Tool, Conference of Social Capital and Poverty Reduction, UNDP. 1999 , 321-324
79. Lee, Robert and Oswald Jones (2008). "Networks, Communication and Learning during Business Start-up: The Creation of Cognitive Social Capital", International Small Business Journal, Vol. 26,pp. 559-594
80. Lin, Nan (1999). "Bulding a network Theory of social capital". Connections ,22(1) ,pp. 28-51
81. Lin, N. (2001) "Social Capital: Social Networks, Civic Engagement or Trust?", Hong Kong Journal of Sociology, Vol 2, 1-38.
82. Loscocco, Karyn & Andrea Smith-Hunter (2004)." Women home-based business owners: insights from comparative analyses", Women in Management Review, Volume 19 · pp. 164-173.
83. Mason, Colin; Carter, Sara and Stephen Tagg (2011). "Invisible Businesses: The Characteristics of Home based Businesses in the United Kingdom", Regional Studies, Vol. 45.5, pp. 625-639
84. Newbery, Robert & Gary Bosworth (2010). "Home-based business sectors in the rural economy", Society and Business Review, Vol. 5, pp. 183-197
85. Offe, Claus and Susanne Fuchs (2002). "A decline of social capital? The German case", Published in Robert Putnam. Democracy in Flex: The evolution of social capital in contemporary society, New York: Oxford University Press
86. Parker, Philip (2009). "The 2009-2014 Outlook for Home-Based Businesses in Africa & the Middle East", Icon Group International, Inc.
87. Putnam, Robert (1995)."Bowling alone: America's declining social capital". Journal of Democracy, Vol. 6, pp. 65-78.
88. Putnam, Robert (2000).Bowling Alone: The Collapse and revival of American community, New York: Simon and Schuster
89. Putnam, Robert & Kristin Goss (2002). Introduction. In R. Putnam (Ed.) Democracies in Flux. (pp. 3-19). New York: Oxford University Press
90. Rodríguez, María José & Francisco Javier Santos (2009)." Women nascent entrepreneurs and social capital in the process of firm creation" Int Entrep Manag ,Volum 5, PP.45-64
91. Rosnafisah Suleiman, Site Salvia Mohamed Sheriff, Mohd Sharifuddin Ahmad (2009) "The e-Business Potential for Home-Based Businesses in Malaysia: A Qualitative Study", International Journal of Cyber Society and Education, Vol. 2, pp. 21-36
92. Siisiäinen, Martti (2000)."Two Concepts of Social Capital: Bourdieu vs. Putnam", ISTR Fourth International Conference
93. Shane, Scott. (2003). A General Theory of Entrepreneurship. The Individual-Opportunity Nexus, Cheltenham: Edward Elgar
94. Shane & Venkataraman (2000). "The promise of entrepreneurship as a field of research". Academy of Management Review.
95. Spence, Laura; René, Schmidpeter & André Habisch (2003). "Assessing Social Capital: Small and Medium Sized Enterprises in Germany and the U.K.", Journal of Business Ethics, Vol. 47, pp. 17-29
96. Taggart, James Donald (2009). Networking experiences of Australian home based Businesses, Thesis Of Doctor, Southern Cross University, NSW, Australia
97. Thompson, Piers; Jones-Evans, Dylan and Caleb Kwong (2009). "Women and home-based entrepreneurship: evidence from United Kingdom", International Small Business Journal, Vol 27,pp. 227-239
98. Tipple, Graham (2006) "Employment and work conditions in home based enterprises in four developing countries: do they constitute 'decent work'?" Work, employment and society. Vol, 20, pp. 167-179
99. Walker Elizabeth, Webster Beverley (2004). "Gender issues in homebased businesses". Women in Management Review, Vol. 19, pp. 404- 412
100. Walker, Elizabeth; Wang, Calvin and Janice Redmond (2008). "Women and work-life balance: is home-based business ownership the solution?" Equal Opportunities International,Vol. 27 ,pp. 258-275
101. Washington, Vanessa (2008). A Qualitative Study of The Characteristics of Successful Women Enterpreneurs thorough Home-based business, Thesis Of Doctor, Capella University, United State
102. Winter, Mary and Margaret Fitzgerald (1993). "Continuing the Family-Owned Home-Based Business: Evidence from a Panel Study", family business review, vol. 4, pp.417-426
1 Adler
2 Kwon
3 Hanifan
4 Jane Jacobs
5 Jacobs
6 Bourdieu
7 Siisiäinen
8 Grix
9 Walker and Webster
10 ABS
11 Loscocco
12 Smith-Hunter
13 Rosanfishah et al
14 Newbery & Bosworth
15 Parker
16 Holmes etal
17 Upstate New York Small Business Project
18 Lee and Jones
19 Washington
20 Taggart
21 Thompson etal
22 Global Entrepreneurship Monitor)GEM)
23 Chang etal
24 Rodríguez & Santos
25 Katila
26 Wahlbeck
27 Siisiäinen
—————
————————————————————
—————
————————————————————