08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
1
بسم الله الرحمن الرحیم
انتخاب فصل
مشاهده نمودار
درس : جغرافیای اقتصادی عمومی (صنعت، حمل و نقل، انرژی)
تعداد واحد : 2
منبع : مبانی جغرافیای اقتصادی (2)
مولفان : گیتی صلاحی – نفیسه مرصوصی
تهیه کننده اسلاید : نفیسه مرصوصی
جایگاه درس: درس پایه برای تمام رشته های جغرافیا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
2
طرح درس :
این در شامل 4 فصل بشرح زیر می باشد :
فصل اول = معرفی مبانی و اهمیت جغرافیای اقتصادی،تعاریف و شاخه های جغرافیای اقتصادی
فصل دوم = تعریف صنعت ، مکانیابی صنعتی و عوامل موثر بر آن ، تئوری های مکانیابی
فصل سوم = حمل ونقل و جایگاه آن در فعالیت های اقتصاوی و توسعه
فصل چهارم = جغرافیای انرژی، بحران جهانی انرژی و راه حل های آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
3
فصل اول : معرفی مبانی جغرافیای اقتصادی
1- جغرافیای اقتصادی به مثابه ی شاخه ای از جغرافیا
2- تعاریف جغرافیای اقتصادی
3- طبقه بندی انواع فعالیت در جغرافیای اقتصادی
4- شاخه های جغرافیای اقتصادی
5- بررسی الگوها و فرآیند در جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
4
جغرافیای اقتصادی به مثابه ی شاخه ای از جغرافیا
جغرافیای اقتصادی یکی از پایه های اساسی علم جغرافیا است.
معیشت انسان که از عوامل مهم وابستگی و ارتباط انسان با زمین است، اساس علم جغرافیای اقتصادی است.
پس موجودیت علم جغرافیا با جغرافیای اقتصادی آغاز شده و جغرافیای اقتصادی یکی از شاخه های مهم آن می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
5
– جغرافیای اقتصادی به عنوان شاخه ی مهم و اساسی جغرافیای انسانی در بررسی های جغرافیایی و برآوردن آمال انسانی در جهت احیا عدالت اجتماعی در میان جوامع انسانی و نیز بهره برداری بهینه از منابع طبیعی، نقش سازنده ای را ایفا می کند.
جغرافیای اقتصادی به مثابه ی شاخه ای از جغرافیا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
6
فصل اول
فصل دوم
فصل سوم
فصل چهارم
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
7
1-2 تعاریف جغرافیای اقتصادی
1- جغرافیای اقتصادی از پراکندگی نوع اقتصاد جوامع انسانی بحث می کند.
2- جغرافیای اقتصادی فعالیت های اقتصادی انسان را در محیط های طبیعی و فرهنگی مطالعه و بررسی می کند.
3- جغرافیای اقتصادی از تجزیه و تحلیل پراکندگی فعالیت های اقتصادی بحث می کند.
4- جغرافیای اقتصادی چگونگی روابط بین عوامل محیط طبیعی و اوضاع اقتصادی را بررسی می کند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
8
5- جغرافیای اقتصادی از دو قسمت یکی جغرافیا « عوامل مکانی » و دیگری اقتصاد « تولید، توزیع و مصرف کالا » و بخش خدمات ترکیب یافته است.
6- جغرافیای اقتصادی با قوانین موضوعات توسعه و توزیع جمعیت و اقتصاد در سراسر دنیا سر و کار دارد.
1-2 تعاریف جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
9
7- جغرافیای اقتصادی به موقعیت و فعالیت های اقتصادی، سازمان یابی فضایی و رشد سیستم های
اقتصادی، منابع زمینی مفید و غیر مفید برای انسان توجه دارد.
1-2 تعاریف جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
10
8- جغرافیای اقتصادی تاثیر متقابل سرمایه های اقتصادی را در ارتباط با عوامل جغرافیایی تجزیه و تحلیل می نماید و موقعیت مراکز فعالیت های اقتصادی و به دنبال آن سلسله مراتب این مراکز، شبکه های حمل و نقل که تجارت جهانی را به دنبال دارند و الگوهای مفید مناطق تولید و مصرف و مکانیزم فضایی رشد و کاهش تولید را بررسی می نماید.
1-2 تعاریف جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
11
1-3 طبقه بندی انواع فعالیت در جغرافیای اقتصادی
1- اقتصادی معیشتی :
شامل : فعالیت های معیشتی ابتدایی و زراعت معیشتی متراکم
2- فرآوری تجاری، حیوانات و گیاهان :
شامل : فرآوری تجاری حیوانات وحشی، فرآوری تجاری فرآورده های جنگلی.
3- پرورش و زراعت تجاری :
شامل : پرورش احشام، تولید تجاری لبنیات، زراعت چند کاشتی، کشاورزی مدیترانه ای، کاشت غلات تجاری، کشت محصولات گوناگون، پرورش حیوانات مختلف.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
12
4- فعالیت های معدنی تجاری :
شامل : زغال سنگ، نفت و گاز
5- فعالیت های صنعتی تجاری :
شامل : صنایع غذایی تجاری، تولید الیاف و چرم و چوب، صنایع ساخته شده ی معدنی و صنایع فلزی.
6- حمل و نقل
7- تجارت و خدمات
1-3 طبقه بندی انواع فعالیت در جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
13
1-4 شاخه های جغرافیای اقتصادی
شاخه های عمومی :
1- جغرافیای اقتصادی فعالیت های اقتصادی اولیه ( معادن و کشاورزی)
2- جغرافیای اقتصادی فعالیت های ثانویه ( کالاهای ساخته شده )
3- جغرافیای اقتصادی فعالیت های بخش سوم ( کالا و خدمات)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
14
4- جغرافیای اقتصادی فعالیت های بخش چهارم ( مشاوره ها، تحقیق مالیات ها، ایجاد انبار ها، حمل و نقل، ارتباطات)
شاخه های فرعی :
1- جغرافیای کشاورزی
2- جغرافیای تجاری
3- جغرافیای حمل و نقل
4- جغرافیای صنعت
5- جغرافیای انرژی
6- جغرافیای مصرف
7- جغرافیای نا برابری
1-4 شاخه های جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
15
می دانیم که :
جغرافیای اقتصادی با فعالیت های انسان و منابع زمینی که انسان از آن
استفاده می کند سروکار دارد.
فعالیت های اقتصادی در جوامع مختلف در ارتباط با عوامل انسانی
( فرهنگی –سیاسی – اجتماعی و …) و عوامل محیط طبیعی اشکال گوناگون
و پیچیدهای می یابد.
بررسی الگوها و فرآیند در جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
16
در هم آمیختگی فعالیت های انسانی با عوامل انسانی و محیط طبیعی،
الگوهاو سیستم های اقتصادی مختلفی را بوجود می آورد.
هر سیستم اقتصادی چشم انداز اقتصادی خاص خود را بوجود می آورد.
بررسی الگوها و فرآیند در جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
17
1- سیستم بازار آزاد (قدرت سیاسی- اقتصادی درکنترل شرکت های خصوصی )
این سیستم درآمریکای شمالی، اروپای غربی، استرالیا،آفریقای جنوبی و آمریکای جنوبی
وجود دارد
2- سیستم های بازار سازمان یافته ( کنترل شده )
– تولید بدست سهماداران صورت می گیرد و اتحادیه ها مزد کارگران را می پردازند.
– سیاست های تولید توسط دولت و مردم تعیین می شود.
– قدرت سازمان ها ،حکومت و انتخاب آزاد مردم بخشی از این سیستم است. مانند ژاپن
انواع سیستم های اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
18
3- شیوه ی زندگی رفاه فردی ( اقدامات دولت در کاهش بی عدالتی )
اقدامات دولت از طریق سیستم های مالیاتی ، قوانین بازنشستگی، ملی کردن صنایع و شرکت
در سرمایه گذاری ها. ( بسیاری از کشورهای اروپای غربی )
انواع سیستم های اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
19
4- سیستم اقتصاد سوسیالیستی ( اقتصاد متمرکز دولتی )
سیستم سیاسی تک حزبی و اقتصاد متمرکز مانند چین ، ویتنام ، کره شمالی و شوروی سابق
5- سیستم اقتصادی کشورهای کم توسعه ( بخشی مدرن و بخشی سنتی است )
– نظام تک حزبی و دیکتاتور، بی ثبات و کم صلاحیت ، بدون پشتوانه مردمی.
– بازار معیوب و وابسته به خارج مانند بسیاری از گشورهای جهان سوم
انواع سیستم های اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
20
فصل دوم : صنعت
1- تعریف صنعت
2- مکانیابی صنعتی
3- عوامل عمومی مکانیابی
4- تئوری های مکانیابی صنایع
5- تجزیه و تحلیل تئوری مکانیابی و کاربرد آن
6- برخورد جدید با تئوری مکانیابی
7- الگوهای فضایی
8- قلمرو جغرافیایی مناطق صنعتی جهان
9- ویژگی عصر فراصنعتی
10- نتیجه
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
21
یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی جریا ن صنعت است که در آن ارزش اقتصادی مواد اولیه کارگر و سایر سرمایه ها افزوده می شود و مواد اولیه به نوع مفیدتری تغییر شکل می یابند.
صنعت تجاری شامل همه فعالیت هایی است که انسان توسط آن :
1- مواد اولیه را در یک موسسه کارگاه یا کارخانه جمع آوری نموده
تعریف صنعت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
22
2- با تغییر شکل مواد اولیه که از طریق به کارگیری روش هایی خاص و صرف هزینه انرژی و کارگر صورت می گیرد آن مواد ارزش افزوده می یابند
3- با ا تمام مراحل تولید محصولات تغییر یافته یعنی کالاهای مفید تر به سایر مکان ها یعنی بازار حمل می شوند .
تعریف صنعت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
23
فعالیت های بخش صنعت از لحاظ مقیاس عملکرد الگوی توزیع ارزش سرمایه گزاری مساحت تحت پوشش ارزش افزوده و پیوند با عوامل طبیعی از سایر فعالیت ها خصوصا فعالیت های بخش اول متمایز است. این بخش از فعالیت غالبا در مقیاس بزرگ انجام می گیرد .
تعریف صنعت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
24
در شروع دوران صنعتی به نظر می رسید که صنعت فقط می تواند در مجاورت خیلی نزدیک با مرکز تولیدات سنگین و به ویژه معادن زغال سنگ توسعه یابد . پیشرفت های اخیر صنعت را پیش از پیش از الزام به استقرار در یک محل جغرافیایی معین آزاد کرده است .
مکانیابی فعالیت های صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
25
وجود یک منبع مهم عامل قطعی در انتخاب محل و نوع صنعت باشد
نحوه توزیع فعلی مناطق صنعتی در جهان اصولا مبانی تاریخی دارد و توزیع مکانی استقرار صنایعی که دوره ی اخیر عامل سیاسی و به بیان دیگر انسانی است
مکانیابی فعالیت های صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
26
عوامل عمومی مکانیابی
– چرا یک بنگاه صنعتی در مکانی خاص بوجود می آید؟
به چه دلیل برخی مکانها با همه مزایا و منافعی که دارند انتخاب نمی شوند؟
– تصمیمات مکانیابی دارای پیچیدگی ها ی فراوانی است و با تحولات زمانی در ارتباط است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
27
امروزه تغییر منافع و مزایا در مکانیابی بیشتر مورد توجه است.
یعنی تصمیمات مکانیابی بر پایه ترد ید های حال و امید به آینده بوجود می آید.
عوامل عمومی مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
28
اهمیت بازار
بازار برای رشد صنایع، بویژه در جهان توسعه یافته، اهمیت فزاینده ای برای مکانیابی
دارد.
شناخت بازار:
اقتصاد جامعه را مجموعه ای از روابط اقتصادی میان افراد با هم ، با دولت و با جوامع دیگر شکل می دهد. این روابط عملا در قالب بازار جلوه می کنند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
29
بازار محلی است که در آن به خرید و فروش، عرضه کالا، خدمات و منابع می پردازند.
هر کالا، منابع و یا خدمات بازاری خاصی دارد که در آن عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان
در تقابل قرار می گیرند.
پیچیدگی نظام های اقتصادی جهان در عصر حاضر موجب پیوستگی غالب بازارهای کالا
و خدمات شده است
تعریف بازار
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
30
عوامل نزدیکی به بازار :
عوامل اصلی شامل:
افزایش وزن کالا در جریان تولید
افزایش نرخ کالا در جریان تولید
عوامل دیگر شامل :
هزینه های نگهداری مواد فساد پذیر
ارتباطات و امکانات دسترسی
و …..
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
31
هزینه های تولید
هزینه های مستقیم : هزینه مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و …
هزینه های غیر مستقیم :
1- هزینه های عمومی ( آب، برق و…)
2- هزینه های اداری و تشکیلاتی
3- هزینه های توزیع و فروش
در این میانبرخی هزینه ها ثابت ( آب، برق و…) و برخی متغیر می باشند
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
32
بنابراین هزینه نهایی هر کالا سه مرحله اساسی دارد:
قیمت اولیه = قیمت اولیه مستقیم + دستمزد مستقیم + سایر هزینه های مستقیم
قیمت کارخانه = قیمت اولیه + هزینه های عمومی کارخانه
قیمت نهایی = قیمت کارخانه + هزینه های اداری و…+ هزینه های توزیع و فروش
هزینه های تولید
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
33
– بازار
– عوامل بازار
– انواع بازار
– عوامل اصلی نزدیکی صنایع به بازار
– هزینه های تولید
– هزینه های کارگر
– دسترسی به نیروی کار
– انرژی
– مواد اولیه
– سایر عوامل
– نقش تجارت در مکانیابی صنایع
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
34
بازار دارای 4 عامل است :
1- ترکیب نسبی جمعیت بازار = برخی بازارها دارای جمعیت مصرف کننده در سنین
کودکی، برخی سالخوردگان و …..می باشند.نسبت جنسی و سنی بازارها در تعیین
موقعیت بازار مهم می باشد.
2- وضع جغرافیای بازار = شرایط جغرافیایی بازار در پذیرش و عدم پذیرش کالا
موثر است. مثلا مناطق گرمسیری و سردسیری بازار پوشاک متفاوتی دارند.
عوامل بازار
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
35
3- توزیع درآمد خانواده ها = قدرت خرید گروه های مصرف کننده و درصد آنها در
توزیع بازار نقش مهمی دارد. مثلا بازار کالاها لوکس و… در نواحی مرفه نشین رونق دارد.
4- مصرف کننده ها = مصرف کننده هدف نهایی بازار است و بازار با آن ارتباط
عمیق دارد. بدون مصرف کننده کالا و خدمات، بازاری وجود ندارد. بنابراین روانشناسی رفتار و تمایلات مصرف کنندگان از مسائل مهم سرمایه داران جهانی است.
عوامل بازار
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
36
بازار به دو نوع اصلی تقسیم می شود :
1- بازار کالا:
منحنی های عرضه و تقاضای جامعه و بازار به میزان عرضه کالا و خدمات و تقاضای ان بستگی دارد.
2- بازار کار :
نیروی انسانی از مهمترین عوامل تولید می باشد. در اصطلاح اقتصادی به بازار کار و کالا بازار واقعی می گویند.
با پیچیدگی اقتصاد جهانی و گسترش روابط بین الملل نقش بازار را به عنوان عامل اساسی داخلی به عامل تعیین کننده ی جهانی تبدیل گردیده است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
37
هزینه کارگر
در بسیاری از صنایع هزینه ی کارگر اصلی ترین هزینه است. صنایعی که نیازمند کارگر متخصص و ماهر است دستمزد های بالایی را پرداخت می کنند.
– .برخی جریان های صنعتی بشدت به نیروی کار ماهر وابسته است ، مانند صنایع خوراکی که در آن عمل چشیدن تولیدات نیازمند نیروی کار متخصص است و ماشین های خودکار نمی توانند جانشین آن شوند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
38
– صنایع بافندگی نیز دارای هزینه نیروی کارزیاد است و به همین دلیل برای کاهش هزینه کارگر، در این صنعت از نیروهای کم مهارت استفاده می کنند.
هزینه کارگر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
39
جغرافیای اقتصادی و تجزیه وتحلیل جغرافیایی
تمامی مطالعات جغرافیایی با درجات مختلف، محیط فیزیکی و محیط انسانی را در بر می گیرد.
همبستگی عمومی – ناحیه ای به معنی تجزیه و تحلیل تفاوت های فضایی عناصر فیزیکی است.
ممکن است در جغرافیای اقتصادی یکن منطقه، دو منطقه و … مطالعه شود، تا در نهایت منتهی به امکان شناخت خهان گردد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
40
روش ناحیه ای تعداد وسیعی از عوامل متغیر یا خصوصیات خاص یک منطقه را مطالعه می نماید.
روش سیستماتیک تعداد اندکی از مشخصات کارکردی را در یک منطقه ی وسیع تجزیه و تحلیل می کند.
بر اساس مفاهیم اصلی علم جغرافیا مطالعه ی جغرافیای اقتصادی همچنان که تعریف شد، به صورت زیر است :
جغرافیای اقتصادی و تجزیه وتحلیل جغرافیایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
41
1- الگوی مکانی عوامل و کارکردهای اقتصادی در سطح زمین چگونه است؟
2- چرا این مکان ها انتخاب شده اند و ارتباط آنها با مکان های دیگر چیست؟
جغرافیای اقتصادی و تجزیه وتحلیل جغرافیایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
42
ارتباط جغرافیای اقتصادی با علم اقتصاد
ادامه بحث تجزیه و تحلیل جغرافیایی
در تفسیرهای جغرافیایی پدیده ها تفاوت اساسی میان مکان و موقعیت وجود دارد. مکان به مشخصات ذاتی یک قطعه زمین که مکان یابی در آن اتفاق می افتد میگویند.
موقعیت به مکان گزینی و ارتباط آن با سایر مکان گزینی ها بستگی دارد. با تجزیه و تحلیل نسبی مکان گزینی، ارزنده ترین کمک ها به فهم جغرافیایی انجام می گیرد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
43
در واقع کار جغرافیای اقتصادی تجزیه وتحلیل الگوهای فضایی فعالیت های اقتصادی است.
ارتباط میان جغرافیای اقتصادی و علم اقتصاد چگونه است؟
جغرافیای اقتصادی و اقتصاد در عین این که در اصول اصلی خود از هم جدا هستند، در تجزیه و تحلیل مکانی – فضایی و اقتصاد ناحیه ای دارای نقاط مشترکی هستند. تئوری های اقتصادی و تجزیه و تحلیل اقتصاد فضایی به ترتیب در ارتباط با تحقیقات خاص مورد استفاده قرار می گیرند.
ارتباط جغرافیای اقتصادی با علم اقتصاد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
44
سیر تکوینی جغرافیای اقتصادی
1- جغرافیای اقتصادی در ابتدا به موقعیت فعالیت های اقتصادی، سازمان یابی فضایی و رشد سیستم های اقتصادی، منابع مفید و غیر مفید زمین توجه داشت.
2- تعاریف جغرافیای اقتصادی منجر به پیدایش میدان وسیع علمی جغرافیای تجاری گردید.
3- از سال 1900 تا اوایل دهه ی 1930 تحلیل های توصیفی که متکی بر فلسفه ی محیط گرایی بود تسلط کامل داشت.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
45
4- لیکن 25 سال بعد از آن برسی تفاوت های منطقه ای فعالیت های اقتصادی با تاکید بر حفظ و بهره برداری خردمندانه ی انسان از منابع طبیعی و انتخاب آزاد انسان در استفاده از منابعی که طبیعت در اختیار او قرار می دهد، مورد توجه قرار گرفت.
5- از اواسط دهه ی 1950 تجزیه و تحلیل موقعیت، سازمان یابی فضایی و سیستم های فضایی پویا مورد توجه واقع شد.
سیر تکوینی جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
46
6- دهه ی 1970 جغرافیدانان اقتصادی روابط اکولوژیکی میان انسان و طبیعت را مورد توجه قرار دادند.
7- امروزه به هنگام بررسی و تجزیه وتحلیل سازمان یابی فضایی جوامع ابتدا به سیستم های اقتصادی آنها توجه می نمایند.
سیر تکوینی جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
47
در تحلیل سیستم های اقتصادی جوامع مختلف می توان جوامع مختلف را در دو طبقه ی عمده قرار داد :
1- مکانیزم اقتصادی سنتی
2- مکانیزم اقتصادی مدرن
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی نه تنها در پی از بین بردن تئوری های اقتصادی نیست بلکه در پی بازسازی آنها در جهت استفاده ی مطلوب از آنها است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
48
در سال های اخیر تلاش هایی که برای ساخت تحلیل های اقتصاد سیاسی و جلوه های تئوریکی فرامدرنیسم جدید، انجام گرفت جغرافیای اقتصادی آمادگی زیادی برای تبدیل به یک رشته ی نو جهت مطالعات و تحقیقات آینده یافت.
موضوعاتی که امروزه در جغرافیای اقتصادی بررسی می شود :
سرمایه ی مالی، یکپارچگی جهانی، الگوهای جدید مصرف، ماهیت و جلوه های اقتصادی همچنین ارتباط همه ی آنها با گذشته .
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
49
بنابراین توجهات جدید به تئوری های اجتماعی و فرهنگی بیشتر است.
چغرافیدانان اقتصادی در پی کشف روابط داخلی فضا و اقتصاد با روش های جدید می باشند.
مفاهیم جدید مورد توجه در جغرافیای اقتصادی :
فرهنگ، جامعه، سیاست و بازتولید اجتماعی است.
جغرافیای اقتصادی جدید در پی کشف و فهم تغییرات اقتصادی، نقش اقتصادی در نهاد فرهنگی و فرهنگ در اقتصاد و علل بازتولید اختلافات طبقاتی با تغییرات اقتصادی است.
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
50
در واقع مفهوم علم جغرافیا بدون اقتصاد سیاسی در کانون آن مشکل است.
کلید آینده باید در تحلیل هایی که مجهز به عمل و ارتباط تئوری و عمل در مسیر پیش بینی آینده است، باشد.
پس جغرافیای اقتصادی امروز به مثابه ی علم کشف تحولات آینده و پیش بینی رخدادهای بین المللی در عرصه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگ شناخته می شود.
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
51
زمانی جهان موفق به حل مشکلات خود خواهد شد که الگو های استفاده از منابع و مبادلات جهانی و داخلی به نحو مطلوب دگرگون گردد.
جغرافیای اقتصادی در عصر فرا صنعتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
52
دسترسی به نیروی کار
– دسترسی به نیروی کار بخصوص در صنایعی که به نیروی کار ماهر نیازمندند از عوامل
حیاتی است.
اگر بنگاه صنعتی در ناحیه ای که دارای بازار اشتغال بسته با دستمزد بیشتر است، استقرار یابد ، به ناچار باید از سایر نواحی که دارای دستمزدهای کمتری هستند، کارگر جذب کند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
53
– ویژگی های بازار کار مانند بازار کالا ، دارای مکانیزم عرضه و تقاضا است، ولی مشخصاتی دارد که آن را از سایر بازارها متمایز می نماید.
مهمترین ویژگی های بازار کار عبارتند از:
1.طیف وسیعی از انواع بازارها را متناسب با مهارت های شغلی با رقابت کامل ، بر آن تسلط دارند.(محدودیت تحرک و جابجایی)
دسترسی به نیروی کار
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
54
2. بر خلاف سایر بازارها، محصولات استاندارد ندارد و از لحاظ خصوصیات فیزیکی، تواناییها، تحصیلات و….تفاوت های بسیار دارند.
3. بر خلاف سایر بازارها، دارای شبکه ارتباطات گسترده نیست و اطلاعات مربوط به آنهمیشه درست نیست.
دسترسی به نیروی کار
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
55
انرژی
– یکی از عوامل مهم مکانیابی صنایع انرژی است.گرچه گذشت زمان و پیشرفت های اخیر از اهمیت آن کاسته است.
– چنانچه موتور محرک انقلاب صنعتی انرژی حاصل از ذغال سنگ بود ، و صنایع مجبور به استقرار در نزدیکی منابع ذغال سنگ بودند، اما امروز صنایع مجبور به استقرار در نزدیکی منبع انرژی نیستند ، زیرا نفت و گاز بسهولت قابلیت جابجای و انتقال را دارند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
56
– جغرافیای تامین انرژی و تقاضای آن، یکی از مهمترین جنبه های ساختار فضایی اقتصاد صنعتی می باشد، که در دوره های مختلف تاریخ خصوصیات متفاوتی داشته است.
انرژی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
57
مواد اولیه
– همه فعالیت های صنعتی نیازمند مواد اولیه می باشند، زیرا جوهره هر جریان
صنعتی تبدیل و تغییر برخی مواد به کالاهایی با سودمندی بیشتر است.
مواد اولیه از نظر حجم ، وزن و فساد پذیری تفاوت های بسیر دارند. به همین دلیل
تسهیلات حمل ونقل و انبارداری از مسائل مهم کاخانجات در ارتباط با مواد اولیه
می باشد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
58
زمین
– زمین از نظر انبار مواد اولیه و کالاهای ساخته شده، پارک اتومبیل ها و کامیون ها،
برای صنایع دارای اهمیت است.
انتخاب زمین مورد نظر صنایع دارای ویژگی های خاصی می باشد:
نزدیکی به رودخانه یا کانال و دریاچه
سطح زمین و جنس آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
59
3. مرغوبیت فیزیک و تسهیلاتی زمین مانند دارا بودن خدماتی نظیر آب ، برق و…
4. قیمت زمین که تابع الگوهای بسیار پیچیده و متفاوتی در نواحی مادر شهرها است.
زمین
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
60
سرمایه
اصطلاح سرمایه گذاری صنعتی شامل معنای وسیعی از تمامی آنچه که انسان برای استفاده در جریان تولید از روی اندیشه تولید می کند است، بطوریکه سرمایه مالی و سرمایه ساخت از اجزاء آن می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
61
مالیات
– هر بنگاه صنعتی در معرض پرداخت مالیات است، که در ارتباط با قوانین شهری و قوانین کشورها از محلی به محل دیگر متفاوت می باشد.
در صورت یکسان بودن نرخ مالیات در تمامی بخش های یک کشور، عامل مالیاتتاثیری در مکانیابی صنایع نخواهد داشت.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
62
بنابر این تفاوت های منطقه ای در پرداخت مالیات است که نقش مهمی در مکان گزینی صنایع ایفا می کند.
مالیات
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
63
طرح یا پروژه
تولید کالا به مهرت و سرمایه های گوناگون طرح های تجاری بستگی دارد.
– اصطلاح طرح به تازگی همراه با نقش مدیریت در جریان ساخت صنایع مدرن رایج شده است.
– در واقع تصمیم گیری برای ساخت کارخانه توسط گروهی صورت می گیرد که دارای مهرت های فنی- عملی زیاد هستندتا خطرات مالی طرح به حداقل برسد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
64
سایر عوامل
– عوامل دیگری نیز در تصمیمات مکانیابی صنایع موثرند و ممکن است برای برخی صنایع عامل اصلی باشند ، مانند: امکانات دسترسی، رشد اجتماعی، امکانات تفریحی و….
– در ارتباط با اقتصاد جهانی می توان تمرکز و تراکم فعالیت های اقتصاد خارجی،سیاست و اهداف عمومی برنامه های ملی و عوامل محیطی را نام برد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
65
طبقه بندی نورس برای تمرکز فعالیت های اقتصادی:
فعالیت های اقتصادی انتقالی = انتقال فعالیت های اقتصادی به دلیل پس انداز هزینه های حمل ونقل(همچواری کارخانجات)
2. فعالیت های اقتصادی داخلی = گسترش وسیع کارخانه هایی که فعالیت های اقتصادی درون مرزی دارند،در جهت ایجاد شهرها و شهرک های جدید .
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
66
3. فعالیت های اقتصادی = خارجی ثبات اقتصاد خارجی کلان به دلیل ایجاد کارخانه هایی که از توسعه صنایع خود در مکان خاصی بهره مند می شوند.
4. فعالیت های اقتصاد شهری = اقتصاد خارجی کلان قادر به توسعه صنایع خود به هر مکان دیگری است و دلیل آن توانایی درکاهش هزینه ها می باشد
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
67
سیاست و برنامه
– دولت ها با برنامه های اقتصادی و خط مشی های سیاسی، صاحبان صنایع را به
مکانیابی در مناطق خاصی هدایت می کنند.
مکانیابی صنایع به دو طریق از سیاست هاو برنامه های دولت متاثر می شود:
آزادی انتخاب مکان با قوانین کاربری زمین و قوانین مالیات محدود می شود.
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
68
2. مکانیابی در نواحی خاص با ایجاد انگیزه های مالی و تسهیلا تی ویژه تشویق نماید.
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
69
عوامل محیطی
– در عصر ما عوامل محیطی درتصمیم گیری برای مکانیابی صنایع در ردیف عوامل
مهم قرار گرفته است .
– قوانین محیط زیست در بسیاری از موارد با مکانیابی صنایع در مکان های خاصی
دارای تقابل می باشد
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
70
– قوانین مربوط به حفظ منابع طبیعی ، کنترل آلودگی آب و کیفیت آن، کنترل آلودگی هوا بخصوص در شهرهای بزرگ از تاثیرگذاان مهم مکانیابی می باشند.
سایر عوامل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
71
نقش تجارت در مکانیابی صنایع
– تجارت بین الملل یکی از قدیمی ترین مطالعات اقتصادی است و از قرن 16 میلادی مطرح بوده است.
– در قرن 18 و 19 دیوید هیوم ، آدام اسمیت، ریکاردو و جان استوارت میل نظریه هایی در مورد تجارت جهانی مطرح کردند و نظریه های آنان پایه نظریه های امروزی می باشد.
هر کشوری با شرکت در تجارت جهانی قادر است بیشترین سود را در پیوند
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
72
با فعالیت های اقتصادی در مقیاس جهانی بدست آورد و درآمد واقعی خود را افزایش دهد.
از سوی دیگر تجارت به طور خودکار موجب رشد فنی کشوری است که با دیگر کشورها رابطه دارد. زیرا مجبور به بالا بردن کیفیت کالا و خدمات خود در رقابت با سایر عرضه کنندگان می باشد.
بازارهای جهانی بر سطح اشتغال داخلی، نرخ رشد و نرخ تورم تاثیر دارند. مانند تاثیر افزایش بی سابقه قیمت نفت برتورم و رکود شکننده در کشورهای غربی در دهه 70
نقش تجارت در مکانیابی صنایع
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
73
تئوری های مکانیابی
-تئوری های مکانیابی سعی دارند تا عوامل اصلی تعیین کننده و تاثیر گذار بر مکانیابیهمه فعالیت های اقتصادی را شرح دهند.
– همه تئوری ها بر فرضیات متکی هستند و اگر فرضیات یک تئوری با واقعیت تطابق نداشته باشد دلیل غلط بودن تئوری نیست ، بلکه به این معن است که آن تئوری دریک موقعیت خاص قابل استفاده نیست.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
74
تئوری های مکانیابی توسط دو گروه از دانشمندان بوجود آمده اند:
جغرافیدانان و اقتصاددانان
جغرافیدانان ، بیشتر به دستیابی نتایج کلی استدلالی مخصوص خود با انجام مطالعات موردی توجه داشته اند
اقتصاددانان ، جنبه های علمی – استقرایی را در نظر گرفته اند.
تئوری های مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
75
تئوری های جغرافیایی مکانیابی
– تا دهه 1950 تعداد کمی از جغرافیدانان به موضوع مکانیابی توجه تئوریکی داشتند.
ریچادر هارتشون در سال 1927 به مسئله مکانیابی توجه نمود و عوامل فیزیک مانند خاک و اقلیم را در مکانیابی موثر دانست.
والتر کریستالر اولین جغرافیدانی است که بطور جدی و مهم موضوع مکانیابی را با طرح تئوری مکان های مرکزی مطرح نمود. در واقع هدف او یافتن قوانین میان اندازه و پراکندگی شهرهای کوچک و بزرگ بود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
76
– جورج رینر 1950-47 19 با طبقه بندی صنایع به استخراجی ، نساجی و متکاثر .
شش عامل ( مواد اولیه،بازار، کارگر، سرمایه و حمل ونقل )را از عوامل اصلی مکانیابی دانست و در حقیقت قوانین عمومی مکانیابی را تنظیم کرد.
– در سال های 65-1964 تئوریهایی در ارتباط با پیوستگی ساختار فضایی و اندازه شهر بوجود آمدو در سالهای اخیر دیدگاه های رفتاری رواج یافته است، که بیشتر توسط آلن پرد انجام شده است.
تئوری های جغرافیایی مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
77
سهم اقتصاد دانان در تئوری های مکانیابی
در سال های اخیر جنبه های فضایی در اقتصاد و بویژه در مکانیابی صنعتی بشدت مورد توجه قرار گرفته است.
صنعتی شدن اروپا موجب توجه به این موضوع از تحقیقات جغرافیایی شد ،که کدامعوامل در مکانیابی صنایع موثرند،
.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
78
بعد از فون تانن( نیمه دوم قرن 19) ، در سال آلفرد وبر 1909 با الهام از او تئوری مکانیابی خود را با ایجاد فرضیات ساده مطرح کرد.
– مدل ناحیه ای وبر شامل مجموعه ای از نقاط است که عملکرد آنها توسط پیکان هایی نشان داده می شود.
سهم اقتصاد دانان در تئوری های مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
79
تئوری مکانیابی آلفرد وبر
تئوری مکانیابی تورد پلاندر
تئوری ادگار هوور
تئوری آگوست لوش
تئوری ملوین گرین هوت
تئوری والتر ایسارد
تئوری والتر کریستالر
تجزیه و تحلیل تئوری مکانیابی و کاربرد آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
80
تئوری مکانیابی آلفرد وبر
در حقیقت تئوری جدید مکانیابی در تاریخ 1909 توسط اقتصاددان آلمانی آلفرد وبر بوجود آمد.
وبر بیش از همه از ویلهلم لانهارت در نشان دادن چگونگی یافتن مکان بهینه در یک موقعیت ساده مثلثی شکل که از دو منبع مواد اولیه و یک بازار در زوایای آن قرار دارد ، الهام گرفت.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
81
فرضیه های ساده و اساسی تئوری وبر :
1. محل جغرافیایی مواد اولیه
2.موقعیت و اندازه بازار
3.موقعیت های مختلف کارگر با دستمزدهای معین
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
82
تئوری مکانیابی آلفرد وبر
– وبر تئوری خود را با نقطه حداقل هزینه آغز کرد و سپس موقعیت های کارگر و تمرکز سود مطرح نمود. در مثلث وبر C نقطه مصرف و (M1- M2) نقاط دارای بیشترین مواد اولیه می باشند.
– کمترین هزینه حمل ونقل در نقطه ای است که تمامی خطوط تن- مایل، در جهت رساندن مواد اولیه به محل تولید و کالای تولید شده به بازار در کمترین حد خود گره خورده اند..
یک واحد صنعتی X تن ماده از M1 و Y تن ماده از M2 را لازم دارد تا با وزن نهایی
Z تن به بازار Cحمل نماید.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
83
اگر P نقطه تولید باشد و a, b, c به ترتیب مسافت های PM1 و PM2 باشد مسئله یافتن مکان P با به حداقل رساندن xa + yb + zc می تواند باشد(شکل 3-2 کتاب).
وبر دستمزد نسبی کارگر ارزان را یک مکان به عنوان عامل انحراف کارخانه از موقعیت کمترین هزینه حملو نقل دانست.
تئوری مکانیابی آلفرد وبر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
84
تئوری مکانیابی تورد پلاندر
پلاندر اقتصاددان سوئیسی در سال 1935 تئوری خود را مطرح نمود.
تئوری او بر اساس این فرضیه موازنه جامع و همه جانبه هر چیزی در هر نقطه از فضا است.
سئوال های اساسی پلاندر:
اگر قیمت و موقعیت مواد اولیه و بازار یکسان باشد، جایگاه مکان تولید کجاست؟
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
85
2. اگر مکان تولید، شرایط رقابت، هزینه های کارخانه و نرخ حمل ونقل مساوی باشد، قیمت کالا چگونه منطقه فروش را تحت تاثیر قرار می دهد؟ (افزایش فاصله در قیمت کالا چه تاثیری می گذارد؟)
تئوری مکانیابی تورد پلاندر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
86
تئوری مکانیابی تورد پلاندر
پلانر ابتدا نواحی بازار را در ارتباط با مورد ساده ای از دو کارخانه با تولید مشابه مورد بحث قرار داد.
شکل 6-2 دو کارخانه A و B را که یک بازار را در طول محور افقی سرویس می دهند نشان می دهد.
قیمت کارخانه A ، AA’ و قیمت کارخانه B، BB’ است ، که با وجود کمتر بودن آن از قیمت کارخانه A ، به دلیل بیشتر بودن هزینه های حمل ونقل ، قیمت تمام شده بیشتری دارد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
87
نقطه X مرز بین نواحی بازاری دو کارخانه است . در این نقطه قیمت بازاری دو کارخانه مساوی است.
تئوری مکانیابی تورد پلاندر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
88
تئوری ادگار هوور
هوور در تئوری خود کلیدی برای طبیعت معمول مسئله مکانیابی بدون ذهنیت گرایی ارائه داد.
او رقابت تولید کنندگان یا فروشندگان و تاثیرات عوامل تولید و هزینه های حمل ونقل، تولید و استخراج را عوامل تیین کننده مکانیابی دانست.
هوور صنایع استخراجی را با مکانیابی ذخایر خاص در نظر گرفت و به تعیین منقطه ای که نقطه تولید را باید تامین کند، توجه نمود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
89
قیمت بازار برای خرید، در واقع هزینه استخراج و هزینه های حمل و نقل خواهد بود، که می توان توسط سیستم منحنی های هم هزینه که از نقطه تولید و مکان های دارای قیمت بازاری مساوی است نشان داد.
تئوری ادگار هوور
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
90
تئوری ادگار هوور
هوور معتقد بود که صنایع استخراجی در موقعیتی که معدل قیمت با افزایش تولید در ناحیه بازاری وسیعتری افزایش یابد، عمل می نماید.
– شکل 9-2 یک معدن را که در نقطه X استخراج می کند با ناحیه بازاریش که در یک سمت گسترش یافته نشان می دهد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
91
اگر ناحیه XA را تامین کند، هزینه تولید با مسافت XA روی محور طولی نشان داده شده و خط aa’ قیمت بازار را نشان می دهد. به دلیل افزایش مسافت، هزینه های حمل ونقل افزایش می یابد. این خط را هوور خط شیب حمل و نقل نامید.
اگر بازار به B گسترش یابد، هزینه استخراج به b افزایش می یابد و خط شیب حمل ونقل جدید bb’ بوجود می آید
تئوری ادگار هوور
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
92
تئوری آگوست لوش
لوش اولین کسی است که ارتباطات فضایی را طرح سوالات ساده شرح داد( 1969).
فضای اقتصادی لوش دارای شرایط زیر است :
یکسانی موقعیت تولید کنندگان در بدست آوردن مصرف کننده و سود
مکان های تولید بیشمار( بطوریکه مکانی برای تصرف کارخانه جدید باقی نماند)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
93
3. سود غیر عادی وجود نداشته باشد ( رقابت کامل)
4. نواحی تولید و فروش تا حد امکان کوچک باشد ، تا فقط عده کمی به حداکثر سود برسند.
5. مرزهای نواحی بازار مصرف با موقعیت های تولید دو کارخانه همجوار متفاوت باشد.
تئوری آگوست لوش
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
94
تئوری آگوست لوش
به نظر لوش اگر این شرایط وجود داشته باشد، اقتصاد فضایی دارای معنا و استمرار خواهد بود.
شکل 12-2 ، سیستم نواحی بازاری شش گوشه را که یک صنعت در سه مرحله گسترش می یابد ، نشان می دهد:
یک تولید کننده در P با یک منحنی تقاضا QF قیمت P در نتیجه افزایش مسافت و هزینه های حمل ونقل به PF افزایش می یابد و مسافت مستقیم بین PF و مقدار QF (q) تقاضا را در هرقیمت نشان می دهد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
95
2. با چرخش PF حول محور P، بازاری دایره ای برای Pبوجود می آید که با مکان های هندسی F ( بالاترین قیمت) محدود شده است. فروش نهایی با میزان تولید مخروطی که توسط چرخش QF P بوجود آمده، همراه است.
3. تعدادی کارخانه در داخل ناحیه بازار دایره ای فعالیت دارند ولی قادر به تامین همه تقاضای بازار نیستند، بنابراین فضای بین آنها را سایر تولید کنندگان اشغال می نمایند. با کاهش وسعت بازار به همراه افزایش سود های بی قاعده، رقابت کم می شود تا اینکه بازار شش گوش بوجود می آید.
تئوری آگوست لوش
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
96
تئوری ملوین گرین هوت
اولین توجه جدی به تابع کمترین هزینه و تئوری های وابستگی های متقابل مکانیابی توسط گرین هوت صورت گرفت.
به نظر او هر کارخانه دررقابت خود با مکانی که تولید او خریداران بیشتری دارد، انتخاب خواهد کردتا حداکثر سود با حداقل هزینه بدست آید.
در نتیجه تلاش های رقبا در مکان یابی، در عمل حداکثر سود ، با تقلیل منافع ، کم می شود و سرانجام به مکانیابی متعادل منتهی می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
97
تئوری ملوین گرین هوت
چنین تعادلی در مناطق زیر وجود دارد:
در منطقه مالیات های حاشیه ای متعادل شده با قیمت های حاشیه ای
در محلی که میانگین مالیات مماس بر میانگین هزینه ها باشد.
در محلی که توجهات و سایر اقدامات کارخانه در مکانیابی مجدد کارخانه های دیگر ممکن است زیان آفرین باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
98
در تئوری گرین هوت ، تقاضا عامل مهم می باشد.یطوریکه هرتغییری در عامل هزینه و یا تقاضا موازنه را بهم می زند و در نتیجه مکانیابی مجددا تنظیم می شود.
تئوری ملوین گرین هوت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
99
تئوری والتر ایسارد
ایسارد با انتشار کتاب مکانیابی و اقتصاد فضایی (1956) تئوری خود را با هدف تکمیل قوانین مکانیابی، ارائه داد.
– کار اصلی او صنایع تولیدی بود اما به همه جنبه های اقتصاد فضایی توجه نمود.
او از چارچوب کار تانن ، وبر و لوش برای ایجاد تئوری عمومی مکانیابی بهره گرفت.
هزینه های حمل ونقل در تئوری او نیز دارای اهمیت است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
100
تئوری والتر ایسارد
ایسارد در چارچوب مثلث مکانیابی ( شکل 14-2) مراحل زیر را نشان می دهد:
یافتن موقعیت حداقل هزینه. با فرضیات خاص نرخ های حمل و نقل و مقدار مواد اولیه، نقطه حداقل هزینه در مسافت های مختلفی از هر زاویه مثلث قرار می گیرد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
101
2.جابجایی خط تغییر. در نمایش هندسی از M1 که در مقابل مسافت از M2 رسم شده (ب) حرکت در طول خط تغغر از مسافت S به T از M1 کاهش و از M2 افزایش می یابد .
3.مکان حداقل هزینه یا موقعیت متعادل در طول منحنی ST نقطه ای است که با کم قیمترین خط هم هزینه در نقطه X در تماس است.
تئوری والتر ایسارد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
102
تئوری والتر کریستالر
کریستالر مکانیابی مرکز شهری صنعتی را در سال 1933 را مطرح کرد.
تئوری مکان مرکزی کریستالر، موضوعی است که در تحقیقات امروزی به دلیل ابعاد وسیع آن به عنوان کامل ترین تئوری تحقیقی – جغرافیایی، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
کریستالر به فضای مراکز شهری در ابعاد متفاوی و نیروهای حاکم بر توزیع آنها توجه داشت.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
103
مکان های مرکزی ، شهرهای کوچک و بزرگی هستند که، بطور مرکزی در داخل ناحیه ای که جمعیت آن را تحت پوشش می گیرند، قرار دارند.
تئوری والتر کریستالر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
104
تئوری والتر کریستالر
تئوری کریستالر بر اساس مجموعه ای از فرضیات تنظیم شده است:
محیط ناحیه یکنواخت و همسان است.
تراکم یکنواخت جمعیت
درآمد یکسان جمعیت ناحیه
هزینه های یکسان سفر به مکان های مرکزی در همه جهات برای همه
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
105
5. امکان سفر به مکان های مرکزی برای همه در همه جهات وجود دارد
6. هرکس با به حداقل رساندن هزینه سفر نزدیک ترین مکان مرکزی را برای تهیه کالا و خدمات انتخاب می کند.
تئوری والتر کریستالر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
106
تئوری والتر کریستالر
نتایج فرضیات کریستالر:
هر فعالیت شهری در میان جمعیت مجاور خود، مصرف کنندگان خود را خواهد داشت.
مردم از نزدیک ترین مرکز خرید خواهند کرد
با افزایش فاصله از مکان مرکزی، در نهایت مردم به مسافتی می رسند که دریافت خدمات از چندین مکان مرکزی مزایای یکسانی خواهد داشت.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
107
4. در نتیجه رقابت میان مکان های مرکزی برای جلب بازار بیشتر، نواحی خدماتی شش گوشه بوجود خواهند آمد
5. اگر فاصله مکان های مرکزی از هم زیاد باشد، یک مرکز میانی برای تامین خدمات جمعیت روستایی بوجود خواهد آمد.
تئوری والتر کریستالر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
108
تئوری والتر کریستالر
نتایج نهایی فرضیات کریستالر:
ارتباط اساسی میان اندازه و فضای شهری
نمایش روابط اساسی حاکم بر رشد و پراکندگی سیستم های شهری
نمایش سلسله مراتب شهر و سکونتگاه های روستایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
109
تجزیه و تحلیل تئوری مکانیابی و کاربرد آن
تحقیقات جغرافیایی را باید از اساس آغز کرد و به پایان رسانید
داشتن یک سری اطلاعات و مفروضات جغرافیایی که در ارتباط با یک مکان خاص باشد، ضروری است.
اطلاعات باید قابل نقشه برداری باشند
ارتباط داده ها با پدیده های مختلف اجتماعی – اقتصادی همراه با توصیف شرایط محل .
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
110
5. تبدیل داده های اصلی توسط مشاهده یا استدلال قیاسی به یک سیستم کلی واحد.
6. کشف الگوهای ناحیه یا تجزیه و تحلیل آماری برای یافتن روابط میان مجموعه داده ها.
تجزیه و تحلیل تئوری مکانیابی و کاربرد آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
111
برخوردهای جدید با تئوری مکانیابی
جغرافیای اقتصادی هم دارای جنبه عملی است و هم دارای جنبه تئوریکی است.
این دو جنبه با هم روش های تکمیلی برای پاسخگویی به سئوالات اساسی جغرافیا می باشند.
بعد از 1960 بیشتر تحقیقات عملی در جغرافیا با تاکید بر واقعیت انجام می شود.
– به جای تاکید به موارد خاص به تجزیه و تحلیل های فضایی – ناحیه ای اهمیت داده می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
112
از دهه 1970 به بعد نیز رفتار اقتصادی افراد و گروه های انسانی مورد توجه قرار گرفت.
تاکیدات جدید در جغرافیای اقتصادی بر تاثیرات اجتماعی فعالیت های اقتصادی است که تاثیرات آلودگی محیط زیست ناشی از عملکرد صنایع بخش از آن است.
برخوردهای جدید با تئوری مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
113
برخوردهای جدید با تئوری مکانیابی
– تحلیل و بررسی نقش حکومت در فعالیت های اقتصادی و تاثیر قدرت های اقتصادی بر تصمیمات سیاسی در ایجاد الگو های متفاوت اقتصادی.
توجه به کاربرد تکنیک های جغرافیایی در تحقیقات جغرافیای اقتصادی
– جغرافیدانان مارکسیست معتقدند اقتصاد نمایش ، تناقض سرمایه داری را میان تولید برای نیاز و تولید برای سود را با اثرات منفی اجتماعی و تخریب محیط زیست می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
114
از نظر جغرافیدانان رادیکال ،هیچ تمایزی میان تئوری و عمل نیست و چشم انداز اقتصادی خود به تنهایی برای درک فعالیت ها کافی است.
– بسیاری از جغرافیدانها روش مارکسیستی را روشی مربوط مربوط به گذشته و نامربوط به دنیای فراصنعتی می دانند.
برخوردهای جدید با تئوری مکانیابی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
115
الگو های فضایی
توزیع فعالیت های اقتصادی بر روی سطح زمین و یا در یک ناحیه را می توان به عنوان شکل گیری الگوی فضایی تلقی نمود.
الگو های فضایی می توانند به سوال اساسی جغرافیا کجا؟ پاسخ دهند.
الگو های فضایی امکان تجزیه و تحلیل فضایی را فراهم می آورند
الگو های فضایی غالبا شکل سلسه مراتبی سیستم های سکونتگاهی را نمایش می دهند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
116
سیستم های جغرافیایی از چشم انداز مکانیابی عناصر سیستم های سکونتگاهی بوجود آمده اند.
میان الگوهای فضایی ارتباط عملکردی وجود دارد.
چه چیزی در پس توصیف و طرح الگوهای فضایی قرار دارد؟
الگو های فضایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
117
اادامه الگو های فضایی
انواع الگو های فضایی:
الگوی نقطه ای = نمایش تعداد کارخانه ها ، واحدهای بهداشتی و …..
الگوی خطی = نمایش خطوط را آهن ، جاده ها و ……
الگوی سطحی = نوایش توزیع ممتد پدیده ها ی اقتصادی ، اجتماعی و…..( میزان درآمد گروه های انسانی )،که ممکن است توسط منحنی میزان ها صورت گیرد.
الگوی چند بعدی = نمایش سه بعدی الگوی سطحی توسط کامپیوتر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
118
جریان های فضایی
– در پاسخ به این سئوال که ، چه چیزی در پس توصیف الگوهای فضایی وجود دارد، جریان های فضایی مطرح می شوند.
0 جریان های فضایی تغییر در داخل برخی از عناصر یک سیستم هستند.
0 جریان های فضایی ممکن است در ابعاد متفاوت و با مشخصات مختلف در مکان های گوناگون اتفاق بیفتند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
119
با ترسیم نقشه جریان های فضایی می توان چگونگی ایجاد الگوهای فضایی را تا اندازه ای توضیح داد.
0 جریان های فضایی، زنجیره ای از حوادثی را که در طول زمان منجر به تغییر یا ایجاد الگوی فضایی خاصی شده اند را نشان می دهد.
جریان های فضایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
120
جریان های فضایی
0 مفهوم الگو و جریان فضایی ، ارتباط دو سویه فرم و فرآیند را نشان می دهند.
0 مفاهیم فرم و فرآیند برای تجزیه و تحلیل سیستم های اقتصادی بکار می روند.
0 تمرکز صنایع در شهرهای بزرگ کشورهای صنعتی تا چند دهه اخیر، و پراکندگی فعلی آن در حومه ها و شهرکهای کوچک ، چه توضیحی دارد؟
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
121
0 ارتباط جریان های مربوط به سطح بخصوصی از تکنولوژی حمل و نقل و جریان های مربوط به ارتباطات را در این مورد چگونه تحلیل می کنید
جریان های فضایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
122
قلمرو جغرافیایی مناطق صنعتی جهان
منطقه بندی جهان بر اساس فعالیت های اقتصادی یا در واقع تعیین مرزهای جغرافیایی جهان می باشد.
منطقه بندی جهان بر اساس چشم اندازهای اقتصادی، می تواند جغرافیای انسانی را در ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، تاریخی و طبیعی منعکس سازد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
123
از لحاظ ساختار اقتصادی 13 قلمرو جغرافیایی را به طور کلی می توان تمیز داد:
1. 5 قلمرو ، شامل : اروپا، استرالیا و نیوزلند، روسیه شمالی، آمریکای شمالی و ژاپن.
2. 8 قلمرو شامل کشورهای توسعه نیافته در : آمریکای جنوبی، شمال آفریقا، جنب صحرا و جنوب آفریقا، جنوب غربی آسیا، جنوب شرقی آسیا، جنوب آسیا( گرچه، کره جنوبی، چین، تایوان، … در سالهای اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند)
قلمرو جغرافیایی مناطق صنعتی جهان
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
124
اروپا
بعد از انقلاب صنعتی شهرنشینی در اروپا شدت گرفت.
مشخص ترین منبع عظیم انقلاب صنعتی بریتانیای کبیر بود.
بریتانیا الگوی صنعتی شدن برای سایر کشورهای اروپایی بود
اکنون صنایع مدرن بریتانیای قدیم قدیمی و از رده خارج هستند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
125
جریان تعطیلی کارخانجات انگلستان یک امر عادی می باشد می باشد.
با افزایش نرخ رشد بیکاری، تلاش دولت و رهبران احزاب انگلیس، در جهت کنترل مهاجرت ها و حوادث می باشد.
آیا آخرین تجربه انگلیس، همانند اولین تجربه آن در تمامی قاره اروپا منتشر خواهد شد؟
آیا تشکیل اتحادیه اروپا، پارلمان اروپا و انتشار پول رایج (یورو)، تلاشی در همین راستا است؟
اروپا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
126
استرالیا
استرالیا سالیان طولانی مستعمره بریتانیا بود. و نیازهای تولیدات صنعتی بریتانیا را به مواد اولیه و بازار تامین می کرد.
بعد از جنگ جهانی این ارتباط تجاری کاملا قطع شد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
127
تا پایان چنگ جهانی ، صنایع استرالیا پیشرفت های بزرگی را بدست آورد و توانست با تولید صنایع پایه مانند فولاد نیازهای خود را به کالاهای مصرفی تامین نماید.
استرالیا ی صنعتی امروز، با وجود داشتن منابع اولیه فراوان، به دلیل هزینه های تولید زیاد و دور بودن از بازارهای جهانی ، نمی تواند با صنایع ماوراء بحار رقابت نماید و هنوز وارد کننده برخی ماشین آلات و کالاها می باشد.
استرالیا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
128
نیوزلند
حیات اقتصادی نیوزلند مانند استرالیا، با توسعه اقتصادی- سیاسی اروپا آغاز شد.
نیوزلند یکی از جزایر اقیانوس آرام است که 1700 کیلو متر با استرالیا فاصله دارد.
ساکنان بومی آن که مائوری از ریشه پولینزی هستند ، امروزه فقط 10 درصد جمعیت نیوزلند را تشکیل می دهند.
نیوزلند جزیره ای تپه ای و کوهستانی است و مانند استرالیا دارای اقتصاد لبنی و دامی می باشد
از لحاظ صنعتی نیز مشابه استرالیا است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
129
روسیه شمالی
روسیه بعد از انقلاب 1917، دستاوردهای کمتری در کشاورزی نسبت به صنعت داشته است.
اهداف اولین برنامه 5 ساله توسعه صنعت در زمینه کشاوزری بود.
مکانیزه شدن کشاورزی موجب تبدیل کشاورزان به کارگران صنعتی شهرها شد.
در سال 1932 روسیه با داشتن مقام دوم در تولید فولاد بعد از آمریکا جلودار صنعت جهان بود.
با بروز تحولات جدید در ساختار سیاسی – اقتصادی روسیه ، آینده چگونه خواهد بود؟
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
130
آمریکای شمالی
انقلاب صنعتی در ایالات متحده تقریبا یک قرن دیرتر از اروپا اتفاق افتاد.
اما سرعت پیشرفت آن بحدی بود که، ظرف 50 سال از تمامی کشورهای صنعتی پیشی گرفت.
این شتاب ، تغییرات اجتماعی و تحولات جمعیتی غیرقابل انتظار را قویتر از آنچه در اروپا تجربه شده بود ، بوجود آورد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
131
ورود بیش از 25 میلیون مهاجر اروپایی درسال 1914-1865شهرنشینی صنعتی را بوجود آورد.
شیکه ای یا سیستمی از شهرهای بشدت تخصصی بوجود آمد.
آمریکای شمالی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
132
ادامه آمریکای شمالی
شهرهای منفرد در نقش های جدید به عنوان مراکز صنعتی و تولیدی پیشرفت کردند.
ساختار فضایی کاملا جدیدی بوجود آمد که در آن شهرهای مرکزی نواحی بزرگ متروپلیتن را شکل دادند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
133
کمربند صنعتی آمریکای شمالی، مربع مستطیلی بزرگی است، که از بستن، میلواکی، تا استی لویز، واشنگتن و بستن امتداد دارد.
کاهش فرصت های شغلی در مشاغل صنعتی موجب مشکلات عظیم اجتماعی شده است.
ادامه آمریکای شمالی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
134
ژاپن
ژاپن اکنون یکی از پیشرفته ترین کشورهای دنیا است.
جمعیت بیش از 100 میلون نفر آن یشدت شهرنشین شده اند.
با و جود همه پیشرفت های اقتصادی، در اینکه بتواند مسیر سریع و کامل صنعتی شدن را مانند کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی بپیماید تردید هایی وجود دارد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
135
در سرتاسر کشور سیستم بشدت مدرنیزه اطلاعات اقتصادی و برنامه تحقیقاتی برای توسعه آگاهانه تر ، توسط تکنولوژی کامپیوتر بوجود آمده است.
در واقع پوشش خارجی عملکردهای ژاپن تا حدودی اغراق آمیز است.
اقتصاد ژاپن به مقدار کافی به بازارهای خارجی متکی نیست( درسال 1982 فقط 13% تولید ناخالص داخلی را صادر کرد.
هنوز میان جامعه شهری مرفه و کشاورزان سنتی تفاوت های بسیاری وجود دارد.
ژاپن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
136
ویژگی های عصر فراصنعتی در کشورهای سرمایه داری
پایان تولید انبوه و تمرکز انبوه کارگر
تغییر مشخصات اشتغال و کاهش اشتغال در بخش صنعت در کشورهای صنعتی
انتقال فعالیت های صنعتی به کشورهای تازه صنعتی شده
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
137
تغییر مفاهیم اجتماعی و ایجاد مفاهیم جدید برای کار و سازمان اقتصاد فضایی
بحران فوردیسم علت اصلی تغییرات مکانیابی است.
امروزه مکانیابی های جدید در کشورهای پیرامون اقتصاد جهانی اتفاق می افتد.
ویژگی های عصر فراصنعتی در کشورهای سرمایه داری
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
138
فصل سوم: حمل ونقل
معرفی اصول حاکم برکنش های متقابل درون مکان ها
2. نقش حمل و نقل در جغرافیای اقتصادی
3. نرخ حمل و نقل و بررسی اثرات جغرافیایی آن
4. نقش حمل و نقل و اثر آن بر مکان یابی فعالیت های اقتصادی
5. برنامه ریزی نقش حمل و نقل با توجه به GIS
6. برخی از اصطلاحات مفید مربوط به نقش حمل و نقل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
139
معرفی اصول حاکم برکنش های متقابل درون مکان ها (1)
تعریف حمل ونقل و ارتباطات :
حمل ونقل و ارتباطات جا به جایی مکانی انسان، کالا، اطلاعات و …..از جایی به جای دیگر می باشد.
ضرورت جا به جایی را وجود عرضه و تقاضا تعیین می کند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
140
منظور از تقاضا، تعداد و ویژگی های سفر یا جا به جایی بین دو مکان می باشد.
منظور از عرضه ، تسهیلات حمل ونقل شامل : را، وسایل نقلیه، پل ها، و …. و از همه مهمتر تولیدات و فرآورده هایی است که امکان سفر را فراهم می کنند.
معرفی اصول حاکم برکنش های متقابل درون
مکان ها (1)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
141
اصول حاکم برکنش های متقابل درون مکان ها (2)
جغرافیای اقتصادی به بررسی جنبه های فضایی حمل ونقل می پردازد.
حمل ونقل به عنوان یک عامل موثر در تغییر فضا ( در زمینه توسعه) اهمیت
دارد.
تفاوت های میان گروه های اجتماعی در میزان دسترسی و تحرکات نواحی موثر است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
142
تفاوت های مکانی در ابعاد جغرافیای پراکندگی های مراکز تولید، توزیع، و مصرف فلسفه و انگیزه پیدایش حرکت و جا به جایی است.
بدین ترتیب چرخه مناسبات اقتصادی از طریق حمل و نقل کامل می شود.
عوامل حمل ونقل و ارتباطات شامل نیروهای انسانی و تجهیزات حمل ونقل است.
هر یک از عوامل حمل ونقل دارای عملکرد اقتصادی خاص و اشغال فضایی است.
اصول حاکم برکنش های متقابل درون مکان ها (2)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
143
پیدایش حرکت و علل آن
حرکت یکی از خصایص ذاتی اقتصاد و فعالیت های اقتصادی است.
همه نظام های اقتصادی اعم از ابتدایی، سنتی و مدرن دارای حرکت در نیروی کار، سرمایه ، تولیدات هستند.
حرکات اقتصادی چه با مقیاس کوچک یا بزرگ دارای اهمیت مکانی هستند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
144
هدف از حرکت رسیدن به منابع مورد نظر و ایجاد ارتباط بین نقاط مصرف با مناطقی است که مازاد مصرف دارند.
استعداد بالقوه حرکت عامل تعیین کنندهای در مکانیابی تخصص ها است.
به همین دلیل اقتصاد معیشتی که در منطقه و سیعی گسترده است، به دلیل محدودیت بازار، از کمبود شبکه ارتباطی و انبارداری رنج می برد.
پیدایش حرکت و علل آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
145
ادامه پیدایش حرکت و علل آن
یک اقتصاد موفق از انواع گوناگون حرکت و ارتباطات بهره مند است
ویژگی های حرکت و ارتباطات در نظام اقتصاد بازار آزاد :
انتقال اطلاعات پیرامون کمیت و کیفیت تقاضاها از مصرف کنندگان به کارخانجات و از کارخانجات به صاحبان سرمایه.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
146
2. حرکت منابع و کالا از مراکز تولید به مراکز تقاضا یا مصرف
3. ارسال و یا انتشار اختراعات و ابداعات و مربوط به یک فعالیت یا اقتصاد.
افکار و عقاید نیز همانند منابع به خودی خود و یا با طرح قبلی در داخل خانواده، جامعه و کارخانه ، با پیغامها و وسایل ارتباطی منتشر می شوند
ادامه پیدایش حرکت و علل آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
147
پیدایش حرکت در درون مکان ها
علت اصلی ایجاد حرکت و جا به جایی کالا و خدمات، تفاوت های جغرافیایی میان مکان ها است که منجر به تولید محصولات متفاوت می شود.
پیچیدگی شبکه ارتباط قرن حاضر به دلائل زیر است :
افزایش تعداد نظام های غیر اروپایی که در تجارت جهانی شرکت گسترده دارند
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
148
2. نوع ایدئولوژی سیاسی و اجتماعی حاکم بر کشورها و تاثیر آن بر اقتصاد در شدت و ضعف ارتباطات تاثیر دارد
3. محدودیت جغرافیایی، موجب بوجود آمدن تلاش هایی برای توسعه همبستگی فعالیت های اقتصادی کشورها است( بازار مشترک اروپا )
پیدایش حرکت در درون مکان ها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
149
پیدایش حرکت بین مکان ها
حرکت یا دادو ستد بین بخش های مختلف اقتصاد، به دلیل عدم تطابق الگوهای مکانی تقاضا با امکانات مکانی عرضه است.
علت ناهماهنگی در ساخت اقتصادی، عوامل مکانی و غیر مکانی ویژه ای هستند.
عوامل مکانی ناشی از موقعیت نسبی مکان ها است، که در تولید حرکت تاثیر متقابل دارد.
عوامل غیر مکانی ، شامل خصوصیات اقتصادی مکان ها است ، که تولید حرکت می کند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
150
تصمیمات در مورد مبادله ،ابتدا توسط خانوارها، و کارخانجات مسقر در داخل مکان ها اتخاذ می شود
رفتار مصرف کنندگان و سیاست محلی شرکتها، امکانات فروش تولیدات در بازارهای خارجی و یا عرضه محصولات خارجی در بازارهای داخلی را فراهم می آورد.
پیدایش حرکت بین مکان ها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
151
عوامل حرکت
عوامل غیر مکانی
سه عامل متغیر : درآمد، جمعیت و داشتن وسیله نقلیه علت بسیاری از تغییرات حرکت در درون یک منطقه هستند.
تاثیرات منطقه ای ناشی از مقیاس و ترکیب فعالیت اقتصادی که ممکن است از طریق با عامل مکانی یعنی موقعیت منطقه در ارتباط با بخش تجارت مرکزی عمل نماید.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
152
تولید حرکت در بخش های اقتصاد بین الملی نیز خارج از الگو تغییرات غیر مکانی نیست.
لنمن Linnemann استعداد بالقوه تجارت خارجی را اساسا ناشی از عوامل غیر مکانی می داند.
عوامل حرکت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
153
ادامه عوامل غیر مکانی
فرضیه لنمن در این مورد که“ امکانات عرضه و تقاضای مربوط به تجارت را می توان از طریق آن قسمت از تولید کل و یا مصرف که برای تولید یا مصرف آن جامعه در نظر گرفته شده محاسبه کرد“ بر نسبت های تعیین کننده بین حجم تولید برای بازارهای داخلی و خارجی تاکید دارد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
154
ارزش این نسبت ها به عوامل زیر بستگی دارد :
میزان کل تولید
1. تعداد جمعیت ( هم بر افزایش اندازه بخش های اقتصادی 2. تاثیر دارد و هم حجم تولیدرا افزایش می دهد)
3. میزان درآمد سرانه (تاثیر اندکی دارد).
ادامه عوامل غیر مکانی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
155
عوامل مکانی
توزیع نا متقارن فعالیت های اقتصادی در ابعاد مکانی مختلف و تقاضا برای حرکت از طریق موقعیت ارتباطی تولید، کنش متقابل بین مکان های تولید را تحت تاثیر قرار می دهد.
اولمن Ulman سه نظام عامل را برای کنش متقابل مکان ها پیشنهاد می کند:
مکمل بودن مکان ها
فرصت های مداخله کننده
قابلیت انتقال
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
156
عوامل مکانی (نظریات اولمن )
بر اساس نظریا ت اولمن، مکمل بودن :
حرکت اقتصادی نتیجه عملکرد مکمل بودن مکان ها است.
مکمل بودن مکان ها نتیجه مستقیم تخصص مکانی در امر تولید است.
مکمل بودن پایه اصلی تحقیقات اقتصادی و ورود به مباحث چگونگی هزینه ها و منافع نسبی حاصل از تجارت جهانی و ناحیه ای است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
157
عوامل مکانی (نظریات اولمن )
فرصت های مداخله کننده :
مکمل بودن وقتی عامل مهم در ایجاد حرکت بین مکان هاست که در عرضه قابل دسترس و انتخاب شده، هیچ نوع فرصت مداخله کننده ای وجود نداشته باشد
در شرایطی که نرخ های محدود کننده مبادله از حد معقول اقتصادی فراتر رود، تولیدات داخلی و کالاها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
158
جانشین تولید داخل، برای کالاهای وارداتی فرصت های مداخله کننده محسوب می شوند.
مطالعه مهاجرت های درون شهری کلیولند اوهایو که توسط استوفر انجام شد، نشان می دهد که، نوع بخصوصی از حرکت ، در فاصله مکانی مشخص، رابطه مسقیم با فرصت های مداخله کننده موجود، و رابطه معکوس با تعداد فرصت های مداخله کننده دارد.
عوامل مکانی (نظریات اولمن )
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
159
عوامل مکانی (نظریات اولمن )
قابلیت انتقال :
در شرایط غیر عادی، خریدار و فروشنده هردو از عوامل متغیری پیروی می کنند( عدم تولید و یا خودداری از خرید به دلیل افزایش بیش از حد هزینه)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
160
2. هر چه میزان هزینه افزایش یابد امکان حرکت بین منطقه تولید و مصرف کاهش می یابد
3. قابلیت انتقال نمایانگر خصوصیات هزینه های حمل ونقل کالاهای متفاوت است
4. پیشرفت تکنولوژی حمل ونقل کالاهای حجیم موجب کاهش تاثیر قابلیت انتقال شده است و موجب تغییر الگوی ارتباطات تجات بین المللی گردیده.
عوامل مکانی (نظریات اولمن )
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
161
توزیع حرکت
مجموع حرکات در چشم انداز اقتصادی با توجه به دو نیروی عمده صورت می گیرد:
عوامل بوجود آورنده حرکت
عوامل محدود کننده حرکت
این دو عامل بر اساس قوانین نیوتن در مدل جاذبه عمل می نمایند
کشش متقابل بین دو نقطه با اندازه و میزان جمعیت رابطه مستقیم و با فاصله رابطه معکوس دارد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
162
نقش حمل و نقل در جغرافیای اقتصادی
حمل ونقل زاییده فعالیت است.
وسایل نقلیه از یک کاربری به کاربری دیگر مسافر و کالا می برند.
با ایجاد هر کاربری به حجم ترافیک شبکه افزوده می شود.
تراکم و تنوع وسایل نقلیه، سیستم و انواع راه های ارتباطی، شکل و سازمان یابی حمل و نقل و حرکت، همگی مجموعه بسیار پیچیده ای از پدیده های
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
163
محیطی هستند که از ارتباط انسان و محیط بوجود می آیند.
این عوامل با یکدیگر ارتباط و پیوند زنجیروار دارند و موجب تغییرات کمی و کیفی در ساختار جامعه می شوند.
پس حرکت و جا به جایی در فلسفه بنیادین جغرافیای اقتصادی ، یکی از نقش های اساسی انسان در عینیت بخشیدن به وجود خود در محیط جغرافیایی است
نقش حمل و نقل در جغرافیای اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
164
مکانیابی مسئله حمل ونقل
برای دستیابی به موقعیت های مطلوب و مکانیابی مسئله حمل ونقل، استفاده همه جانبه از تسهیلات حمل ونقل ضروری است.
در ارزیابی امکان دسترسی چنین نقاطی، باید به کل نظام ارتباطی و شبکه ها بیشتر توجه نمود تا یک مسیر مشخص.
تجزیه وتحلیل شبکه با بررسی جامع شبکه مشتمل بر اجزاء و خصایص ارتباطی آن ، امکان پذیر است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
165
نظریه خطی یا نموداری عبارت است از: ،ساخت های اسکلتی بدون مقیاسی از ترکیب منظم مجموعه ای از نقاط ( شهر و روستا )و قطعات خطی( راه ها ) شهری
شبکه را می توان به صورت نموداری فرض کرد که در آن سه عامل قابل اندازه گیری است:
1.تعداد مدارها
2.تعداد گره های ارتباطی ( نقاط شهر یا روستا )
3.خطوط رابط یا انتقالی (راه ها )
مکانیابی مسئله حمل ونقل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
166
شاخص امکان دسترسی
قابلیت حصول هر نقطه را با شاخص امکان دسترسی که در فرمول نشان داده شده محاسبه می کنند :
n
Ai = ∑ m a x d ij
i=1
بر اساس فرمول ، شاخص دسترسی از مجموع تعداد خطوط ارتباطی که در حرکت از یک نقطه به نقطه دیگر اجبارا باید طی کند بدست می آید.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
167
ارزش شاخص امکان دسترسی هر محل، در رابطه کامل با امکان دسترسی مجموع نقاط واقع در شبکه است که با مسافت کمتر از قابل دسترس ترین نقاط ممکن عبور نماید.
قابل دسترس ترین نقطه : مرکز هندسی هر ناحیه که توسط خطوط ارتباطی به مجموع نقاط ناحیه مرتبط شود.
با افزایش درجه تمرکز گره های ارتباطی شبکه، میزان دسترسی نیز افزوده می شود. این امر خود باعث رشد اقتصادی می گردد.
شاخص امکان دسترسی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
168
شاخص پیوستگی و ارتباط
ارتباط میان دو نقطه در یک شبکه، ممکن است بطور مستقیم ایجاد نشود و ارتباط های جانبی جند مرحله لازم باشد.
تعداد ارتباط های واقع بین دو نقطه را از طریق شاخص های ارتباطی می توان بدست آورد.
ارتباط های چند مرحله ای، دارای اهمیت زمانی ویژه ای هستند .
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
169
در صورت وجود محدودیت در ارتباط مستقیم، از طریق ارتباط های جانبی می توان عمل کرد.
میزان ارتباط میان نقاط و یا گره ها، در یک شبکه، با رشد اقتصادی کشورها مرتبط است.
شاخص پیوستگی و ارتباط
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
170
ویژگی های ارتباطی شبکه ها
ساختار شبکه حمل ونقل از طریق تعداد مدارهای موجود نیز قابل ارزیابی است.
شاخص تعداد مدار یک شبکه، از میانگین تعداد مدارهای مرتبط با همه گره ها بدست می آید.
افزایش بی رویه مدارهای بسته یک شبکه، از کارآیی آن(افزایش فاصله و هزینه جا بجایی )می کاهد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
171
در شبکه های ارتباطی ابتدایی، فعالیت های اقتصادی، همواره در نقاط دور از تمرکز مداری هستند استقرار می یابند.
میان تعداد مدارهای موجود در شبکه و تکامل شبکه رابطه معکوس وجود دارد.
شبکه های حمل ونقلی که در مراحل اولیه تکاملی خود هستند، شاخص پیوستگی و ارتباطی اندکی دارند.
تعداد مدارهای موجود در شب، با تفاضل کمیت مسافت خطی میان دو گره و مسافت حقیقی میان آنها ( انحراف از کوتاه ترین مسیر) محاسبه می شود.
ویژگی های ارتباطی شبکه ها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
172
نتیجه : عوامل موثر بر تصمیم گیری برای مکانیابی خطوط ارتباطی
تقاضای بالقوه برای مسیر مورد نظر که نتیجه مستقیم مکمل بودن مکان ها است.
طرح ساختمانی شبکه های حمل ونقل در رابطه با نظم فضایی نقاط و هزینه های حمل و نقل می باشد.
خطوط مستقیم در مسیرهای کوتاه و فواصل زیاد دارای اهمیت هستند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
173
موانع ( انسانی و طبیعی )احداث راه های مستقیم :
موانع طبیعی مانند : سلسله جبالها ، دره ها، رودخانه ها ، ……
مرزهای سیاسی
اختلافات موجود در هزینه های تملک زمین
سازمان فضایی شبکه های ارتباطی شکل درهم بافته ای است که از عوامل متعدد انسانی و طبیعی تاثیر پذیرفته است و مجموع فعالیت های اقتصادی تحت تاثیر آن می باشد.
نتیجه : عوامل موثر بر تصمیم گیری برای مکانیابی خطوط ارتباطی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
174
توسعه فضایی شبکه های حمل و نقل
توسعه فضایی شبکه های حمل ونقل یکی از آشکارترین نمودهای تکامل یک جامعه در حال رشد است.
شبکه های حمل ونقل در مرحله ابتدایی خود، فقط برای رفع نیاز هایی در حد انتقال محصول از مزارع به بازارهای محلی ، شکل گرفتند.
همزمان با رشد اقتصادی بیشتر، شبکه های ارتباطی در مقیاس وسیعتری سازمان یافتند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
175
و ارتباط مراکز بازاری گسترده تر شد.
با افزایش ارتباطات میان مراکز بازاری، نیاز به توسعه راه های ارتباطی میان مراکز جمعیتی و نواحی مختلف افزایش یافت.
در همین راستا، تجدید نظر در موقعیت تمامی نظام های ارتباطی قدیمی ضروری یافت.
رابطه میان تقاضای حرکت و توسعه فضایی شبکه های حمل ونقل در قالب مدل های فرضی ارائه شده که می توان آنها را به دو گروه تقسیم کرد: مدل های ساحلی و مدل های قاره ای
توسعه فضایی شبکه های حمل و نقل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
176
مدل نفوذ ساحلی ( مدل حمل و نقل تاف )
ادوارد تاف ، روش ساده ای را برای پیش بینی توسعه شبکه ها ارائه داده است.
مدل ساحلی تاف ، تغییرات شبکه حمل ونقل غرب آفریقا را تحت تاثیر تجارت استعماری، به نمایش می گذارد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
177
بر اساس این مدل، شبکه حمل ونقل ایستا نیست و تحت تاثیر عوامل و فعالیت های اقتصادی قرار دارد.
روند کلی رشد اقتصادی رابطه تنگاتنگی با پیکربندی شبکه های ارتباطی دارد.
مدل نفوذ ساحلی ( مدل حمل و نقل تاف )
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
178
مراحل توسعه شبکه ارتباطی در مدل تا ف :
توسعه در طول ساحل به دلیل نفوذ تجارت استعماری و گسترش آن به نواحی داخلی .( تعدادی مراکز تجاری در طول ساحل قرار دارند و در داخل خشکی تعداد کم و پراکنده. شبکه ارتباطی بسیار ضعیف و محدود ).
چند خط عمده نفوذی، بنادر برگزیده را با سرزمین های درونی دارای منابع اولیه مرتبط می کند.( رشد پسکرانه های بنادر آغاز می شود)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
179
پیوند درون شبکه ای تقویت می شود. پایانه های بنادر دریایی و مراکز خشکی به رشد خود ادامه می دهند. رقابت میان بنادر برای صادرات و واردات ایجاد می شود و مراکز واسطه ای جهش می یابند.
همزمان با افزایش شاخص پیوستگی، و پیچیدگی شبکه، خطوط ارتباطی پیشرفته و متکامل بوجود می آید. حجم جابه جایی کالا و مسافر به اوج خود می رسد و مراکز عمده شهری از شبکه ارتباطی تغذیه می شوند.
مراحل توسعه شبکه ارتباطی در مدل تا ف :
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
180
مدل درون قاره ای یا مسطح همسان ( مدل حمل و نقل لاچن )
در این مدل توسعه و رشد شبکه ها از طریق یک مدل فرضی جلگه همسان صورت می گیرد که دارای مراحل زیر است :
سکونت در منطقه به شکل پراکنده است و فعالیت های اقتصادی تقریبا یکدست توزیع شده است.( سکونتگاه ها و شبکه های حمل ونقل در قالب مربعی شمل سازمان یافته اند.)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
181
2. شکل گیری شهرها در محل برخی نقاط خطوط، به دلیل بهره برداری از منابع معدنی یا ….، و در موقعیت های پیرامون به دلیل ارتباطات خارجی است
3. رشد مناطق شهری در موقعیت های استرتژیک ، توسعه شبکه ای از جاده های مربعی شکل ( شطرنجی) تقویت می کند.
4. رشد ناهماهنگ نقاط و ضهور سه مرکز مهم شهریکه از طریق شبکه ای از جاده های اصلی و پرهزینه به هم متصل می شوند
مدل درون قاره ای یا مسطح همسان ( مدل حمل و نقل لاچن )
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
182
نرخ حمل و نقل و بررسی اثرات جغرافیایی آن
فاصله و هزینه از عوامل محدود کننده حرکت هستند.
منظور از نرخ حمل و نقل ، قیمتی است که به منظور جا به جایی کالا و یا مواد پردا خت می شود.
نرخ حمل و نقل به ارزش پذیر بودن کالا برای جا به جایی بستگی دارد.
نرخ حمل ونقل بر خلاف تولید کالا ، تابع یک نقطه خاص مکانی نیست.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
183
عوامل متعددی در طول یک خط معین و یا در امتداد مسیر های مختلف بر نرخ حمل و نقل تاثیر دارند.
اهمیت بنادر، ایستگاه های راه آهن و سایر کانون های حمل و نقل ، به دلیل ارتباط زنجیره ای این مراکز با سایر نقاط است.
ارزش و اعتبار این کانون ها به تعداد مسافر ، وزن کالاهای حمل شده ودرآمدهای حاصل از آن، بستگی دارد.
نرخ گذاری درآمدهای حاصل از حمل و نقل بر اساس عملکرد هزینه های ثابت و متغیر صورت می گیرد.
نرخ حمل و نقل و بررسی اثرات جغرافیایی آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
184
هزینه های ثابت
هزینه های ثابت ، شامل هزینه هایی است که در اثر استهلاک فنی سرمایه های اولیه وسایط نقلیه، مخارج ساخت و نگهداری پایانه ها و راه ها، پرداخت مالیات ها و عوارض بوجود می آید.
هزینه های ثابت دو نوع هستند :
هزینه های ثابت سرمایه ای ( سرمایه گذاری مجدد، فرسودگی وسایل نقلیه و ساختمان ها و ..)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
185
2- هزینه های ثابت روزمره (دستمزدها، انبارداری، گمرکات، مدیریت و…)
هزینه های ثابت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
186
ادامه هزینه های ثابت
برآورد دقیق میزان واقعی هزینه های ثابت و عملکرد آن در ایجاد هزینه های کلی حمل ونقل ، بر حسب میزان سرمایه گذاری ممکن نیست به دلیل :
تفاوت نظام های حکومتی
نقش دولت و خدمات عمومی برای حمل ونقل
مساعدت های دولت در توسعه شبکه راه ها برای تسریع در تمرکز زدایی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
187
هزینه های جاری یا متغیر( در حمل و نقل)
هزینه های جاری شامل : هزینه هایی است که ضمن حرکت در طول مسیر از انجام خدمات لازم بوجود می آید.
هزینه های جاری تابع عوامل زیر است :
بر حسب کیفیت ساختمانی کالا
تغییر سیستم حمل و نقل
ظرفیت وسیله نقلیه
مجموع هزینه هایی از مبدا تا مقصد
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
188
ادامه هزینه های جاری
مخارج استااندارد و بسته بندی کالا بیمه درسیستم های مختلف حمل و نقل متفاوت است .
این مخارج در حمل و نقل دراز مدت مانند حمل و نقل دریایی هزینه ها بیش از حمل و نقل های کوتاه مدت مانند حمل ونقل هوایی است .
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
189
برای توسعه و گسترش شبکه حمل و نقل از لحاظ افزایش تعداد مسیرها رعایت نکات زیر لازم است:
1. کوتاه کردن مسیر
2. نحوه پوشش دهی
3. انکسار مسیر
ادامه هزینه های جاری
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
190
نوع وسیله حمل و نقل و هزینه های آن
هزینه کل حمل و نقل برابر است با مجموع هزینه های ثابت و جاری
اگر هزینه های ثابت و متغیر عملکرد یکسان و مشابه داشته باشند، بهای حمل و نقل برای عملیات معین ، در فواصل معین برابر است .
با افزایش هر واحد فاصله به هزینه های حمل و نقل اضافه می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
191
اما به دلیل اینکه هزینه های ثابت در مسیرهای طولانی سرشکن می شود، در نتیجه با افزایش فاصله هزینه کل کاهش می یابد.
نوع وسیله حمل و نقل و هزینه های آن
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
192
نوع وسیله حمل و نقل و هزینه های آن
تصمیم گیری به استفاده از نوع وسیله نقلیه بستگی دارد به :
مسافت
ظرفیت وسیله
نسبت میان قدرت وسیله با وزن و حجم کالا
روش نرخ گذاری
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
193
تفاوت های نرخ حمل و نقل بر اساس ویژگی های کالا
تغییر هزینه های حمل و نقل بر اساس ویژگی های کالا یکی از عوامل متمایز کردن نرخ های حمل ونقل است.
عدم تطبیق کیفیت برخی کالاها در استفاده از ظرفیت کامل و استهلاک هزینه های ثابت موجب تفاوت نرخ های حمل ونقل می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
194
اختلاف نرخ های حمل و نقل به دلیل کیفیت و ساختمان کالا به دلائل زیر است :
1. اختلاف هزینه تدارک و آماده سازی خدمات حمل و نقل
2. اختلاف در استعداد پذیرش هزینه های زیاد حمل و نقل در ترافیک های مختلف
تفاوت های نرخ حمل و نقل بر اساس ویژگی های کالا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
195
الف ) ویژگی های بارگیری و ابعاد محموله
وزن مخصوص کالا در استانداردهای مشخص ( فوت مکعب) مسئله مهم درذ بارگیری است
کالا های حجیم معمولا هزینه حمل ونقل بیشتری از کالاهای سنگین دارند .
ابعاد کالا نیز در میزان هزینه حمل آن موثر است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
196
ب ) خسارت پذیری
کالا ها به لحاظ فاسد شدن و خسارت پذیری تفاوت های بسیاری با هم دارند.
نرخ حمل و نقل چنین کالا هایی ضرورتا به گونه ای تعیین می شود که متضمن خسارت های احتمالی باشد.
هرقدر میزان خراب شدن و شکستن کالایی بیشتر باشد ، نرخ حمل و نقل آن بالاتر است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
197
بررسی هزینه های حمل ونقل و عوامل موثر در تابع حمل و نقل
اسمیت سه نوع طبقه بندی برای حمل کالا در نظر گرفت:
کالایی که به مراقبت در حد معمول نیاز دارد، در طبقه 100
کالایی که به مراقبت ویژه نیاز مند است ، در طبقه بیش از 100
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
198
3. کالاهایی که امکان حمل آنها آسان است ، درطبقه کمتر از 100
هزینه جابه جایی محموله ها بر اساس نحوه طبقه آنها محاسبه می شود.
با افزایش کد مربوط به طبقه بندی کالا ، هزینه حمل در چارچوب اعمال اصل ” روند تحلیلی هزینه با توجه به مسافت“ افزایش می یابد.
بررسی هزینه های حمل ونقل و عوامل موثر در تابع حمل و نقل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
199
روش های نرخ گذاری حمل و نقل کالا
روش پستی
روش مسافتی
روش منطقه ای یا پوششی
روش استفاده از نقاط مبنا
روش پستی ساده ترین و کم هزینه ترین روش می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
200
روش پستی مزیت نزدیکی فعالیت های اقتصادی را نفی می کند
روش پستی مرزهای بازار را گسترش می دهد.
روش های نرخ گذاری حمل و نقل کالا
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
201
روش های نرخ گذاری حمل و نقل کالا
در روش مسافتی هزینه حمل و نقل را متناسب با مسافت می پردازند.
در روش منطقه ای، یک ناحیه به مجموعه ای از مناطق تقسیم می گردد و هزینه هر منطقه یکسان محاسبه می شود.
در روش نقاط مبنا، که مخصوص هزینه حمل فولاد است، یک نقطه مبنا انتخاب می شود و هزینه حمل بز اساس جابه جایی از آن نقطه محاسبه می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
202
نرخ حمل و نقل و اثر آن بر مکان یابی فعالیت های اقتصادی
کیفیت و ساختمان محصولات، پیچیدگی و نوع واسطه ها، طبیعت زمین و فاصله تا بازار، بر سطح کلی هزینه ها تاثیر می گذارد و تفاوت های زیادی را در هزینه های نهایی بوجود می آورد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
203
بنابراین هزینه های کالا از تولید تا مصرف تابع هزینه های حمل و نقل است.
تاثیرا ت فضایی میان مسافت و هزینه های حمل ونقل در مکان گزینی تولیدات صنعتی و کشاورزی دارای عملکرد متفاوتی است
نرخ حمل و نقل و اثر آن بر مکان یابی فعالیت های اقتصادی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
204
الگوی مکانی تولید کشاورزی
تولید کشاورزی دارای ویژگی تولید ناحیه ای و گسترده است.
در حالیکه تولید صنعتی نقطه ای است.
عامل زمین در تولید کشاورزی اولویت اول را دارد.
سود خالص زارع عبارت است از تفاضل هزینه های تولید و هزینه های حمل و نقل ، از قیمت بازار.
بیشترین سود در نواحی مجاور بازار حاصل می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
205
میزان سود در هر فاصله از بازار از محصولی به محصول دیگر متفاوت است.
نظم فضایی الگوی کشت بر اساس فاصله از بازار و نوع محصول بوجود می آید.( اولین بار فون تانن مطرح کرد )
الگوی مکانی تولید کشاورزی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
206
الگوی مکانی تولید صنعتی
سازمان یابی بنیادین تولیدات صنعتی بین بازار و محل مواد اولیه در نوسان است.
به همین دلیل انتخاب موقعیت در کشاورزی و صنایع استخراجی آسان است.
در تولیدات صنعتی برای سودمندی تولید ، باید هزینه های گردآوری مواد اولیه، و توزیع مجدد کالای ساخته شد، محاسبه شوند.
مبحث کمترین هزینه اولین بار توسط وبر مطرح شد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
207
برنامه ریزی نقش حمل و نقل با توجه به GIS
شبکه های حمل ونقل رابط بین مردم و خدمات مورد نیاز آنان هستند..
تلاش اروپا برای بهینه سازی زیرساخت های حمل و نقل به منظور افزایش سهم اتحادیه اروپا در اقتصاد جهانی است.
هدف اتحادیه اروپا بهبود و یک پارچه نمودن شبکه های حمل ونقل در سراسر اروپا ، به نفع کشورهاییی مانند : یونان، اسپانیا و پرتغال می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
208
این رویکرد در درازمدت سود سرشاری را نصیب بازارهای اروپا می نماید.
در این برنامه ریزی GIS نقش مهمی را می تواند ایفا کند.
برنامه ریزی نقش حمل و نقل با توجه به GIS
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
209
ادامه برنامه ریزی نقش حمل و نقل با توجه به GIS
GIS می تواند تاثیرافزایش خطوط ارتباطی ، بهبود برخی راه هارا به صورت گرافیکی نمایش دهد.
نرم افزارهای موجود در GIS قابلیت مدلسازی زیر ساخت های حمل ونقل را با استفاده از شاخصی به نام ” شاخص قابلیت دسترسی نسبی ” داراست.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
210
GIS قابلیت ترسیم نمودارهای قابلیت دسترسی بین دو مدت زمان برحسب نفرات و در صد مناطق دارای امکانات دسترسی را دارد
از این طریق به سوال کجا می توانن پاسخ داد؟ اگر پاسخ منفی بود ، این مدل با افزودن اتصالات بیشتر و نمایش نتایج ( نقشه و نمودار) دوباره بازسازی می کند.
ادامه برنامه ریزی نقش حمل و نقل با توجه به GIS
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
211
بهترین مسیرها
محاسبه قابلیت دسترسی، با برخورداری از تحلیل فضایی مکان به مکان، به سادگی انجام می شود.
مسئله پیچیده این است که، مسافت ها از طریق شبکه حمل ونقل محاسبه می شوند.
بعضی سیستم های GIS این نوع تحلیل را تنها از طریق یک فرمان انجام می دهند. و برخی دیگر به برنامه ریزی کلان یا ماکرو نیازمندند .
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
212
روشی که در GIS بکار می رود ، شامل مناسب ترین مسیر در شبکه راه ها، میان هر یک از مراکز اقتصادی و تمام مراکز جمعیت است.
برای محاسبه بهترین مسیر موارد زیر بکار می رود :
تراکم ترافیک
تعداد باند
درصد وسایل نقلیه سنگینی که از مسیر عبور می کنند.
بهترین مسیرها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
213
کاربرد سیستم های جغرافیایی در امور حمل ونقل
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافسیایی در زمینه حمل ونقل بسیار است. اما شاید مهمترین آنه موارد زیر باشد :
بانک اطلاعات سیستم کاربری اراضی Land use
بانک اطلاعات سیستم شبکه های شهری Networking
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
214
3. سیستم کنترل ترافیک با استفاده از “تعیین موقعیت مکانی” GPS
4. استفاده سیستم حمل ونقل عمومی از GIS
کاربرد سیستم های جغرافیایی در امور حمل ونقل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
215
بانک اطلاعات سیستم کاربری اراضی
در هر مطالعه و برنامه ریزی حمل و نقل، شناخت و اطلاعات بهنگام کاربری اراضی محل مورد مطالعه ضروری است.
اطلاعات کاربری زمین اعم از مسکونی، تجاری و ….مورد استفاده کارشناسان حمل ونقل است.
GIS به عنوان ابزار مناسب برای تجزیه و تحلیل این گونه اطلاعات مفید می باشد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
216
بانک اطلاعات سیستم شبکه های شهری
یک سیستم شبکه ای، بطور کلی دارای سه مقوله : نقطه ، خط و جند ضلعی است.
تمام اطلاعات عددی و حرفی مربوط به این سه عارضه در سیستم به هم متصل می شوند.
خاصیت Networking و تحلیل شبکه از قابلیت های مهم GIS است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
217
از قابلیت تحلیل شبکه ای سیستم های جغرافیایی در مدیریت و کنترل بزرگراه ها، کنترل ترافیک و، حمل ونقل عمومی و …. استفاده می شود.
بانک اطلاعات سیستم شبکه های شهری
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
218
مدیریت و نگهداری بزرگراه ها
توجه به مدیریت و نگهداری بزرگراه ها در ایاتلات متحده امریکا منجر به وضع قوانین استفاده از GIS توسط دست اندرکاران تا سال 1991 شد.
اطلاعات توصیفی مربوط به جاده ها در بانک اطلاعاتی مرتبط با اطلاعات فضایی، طراحی و حفظ می شوند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
219
ادامه مدیریت و نگهداری بزرگراه ها
از جمله این اطلاعات شامل :
کیفیت آسفالت( بتونی یا آسفالت)
میزان لغزندگی جاده ها
شمارش حجم ترافیک
صورت برداری از علائم و موانع کنار جاده ها
اطلاعات بازرسی و نگهداری پل ها
گزارش های ساخت و ساز و تعمیر
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
220
سیستم کنترل ترافیک با استفاده از GIS
در سیستم ارزیابی موقعیت وسائط نقلیه سنگین حمل ونقل برون شهری و درون شهری توسط سیستم های ماهواره ای و GIS از سه عنصر استفاده می شود:
سیستم حمل و نقل
سیستم ارتباطات
مرکز کنترل
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
221
استفاده سیستم حمل ونقل عمومی از تکنولوژی GIS
در ارتباط بین مرکز کنترل و سیستم ارتباطات، شبکه حمل ونقل، وسایط نقلیه ای که در شبکه در رفت و آمد هستند و وقایعی را که در شبکه به مقوع می رسد را شامل می شود.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
222
ادامه استفاده سیستم حمل ونقل عمومی از تکنولوژی GIS
این وقایع ممکن است مثبت یا منفی باشد.
وقایع مثبت مانند : تقاضای جدید برای حمل کالا
وقایع منفی مانند :از کار افتادن یک اتوبوس یا کامیون
سیستم ارتباط شامل سیستم ماهواره ای برای تعیین موقعیت مکانی، یا سیستم های ارتباط رادیویی مرکز کنترل پیرامون یک سیستم GIS است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
223
برخی از اصطلاحات مفید مربوط به نقش حمل و نقل
اظهار نامه ورود و خروج
بارانداز
بارنامه
سیاهه تجاری
سیف CIF
کابوتاژ
گواهی بازرسی
گواهی مبدا
مقررات بین المللی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
224
برخی از اصطلاحات مفید مربوط به نقش حمل و نقل
تاریخچه اینکوترمز
اصطلاحات اینکوترمز
تحویل در محل کار
تحویل به حمل کننده
تحویل در کشتی
تحویل روی عرشه
هزینه و کرایه حمل
هزینه بیمه و کرایه حمل
کرایه پرداخت شده تا ….
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
225
برخی از اصطلاحات مفید مربوط به نقش حمل و نقل
8- کرایه حمل و بیمه پرداخت شده تا
9- تحویل در مرز
10- تحویل از کشتی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
226
فصل چهارم
1- مقدمه ای بر جغرافیای اقتصادی انرژی
2- مصرف جهانی انرژی و مشکلات آن
3- انواع انرژی های موجود
4- بررسی بحران انرژی در جهان
5- آشنایی با کنفرانس جهانی انرژی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
227
مقدمه ای بر جغرافیای اقتصادی انرژی
با افزایش روز افزون جمعیت جهان و محدود بودن منابع انرژی، جهان با مشکل انرژی روبرو است.
انرژی در تمام شئون زندگی انسان امروز رسوخ کرده است
”بحران جهانی انرژی“ پدیده مهم عصر حاضر است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
228
ادامه مقدمه ای بر جغرافیای اقتصادی انرژی
سه موضوع مهم ابعاد بحران انرژی را روشن می کند:
بحران نفت و رکود اقتصادی دهه 70
هزینه های کلان مورد نیاز برای انرژی های جایگزین نفت و سایر سوخت های فسیلی
تاثیر ناموزون بحران انرژی بر کشورها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
229
مصرف جهانی انرژی و مشکلات آن
عوامل زیر موجب افزایش بیش از حد مصرف انرژی شده است :
افزایش جمعیت جهان
صنعتی شدن بیشتر عوامل اقتصادی
بهبود استانداردهای زندگی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
230
مصرف جهانی انرژی و مشکلات آن
مصرف انرژی در میان کشورهای جهان متوازن نیست:
ایالات متحده بزرگ ترین مصرف کننده انرژی جهان
شوروی سابق، اروپای غربی و در دهه های اخیر ژاپن مصرف کنندگان عمده انرژی جهان هستند.
مصرف کنندگان عمده انرژی فقط با 25% جمعیت جهان، 80% مصرف انرژی دنیا را دارند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
231
مشکل انرژی
مشکل انرژی از اوایل دهه 1970 آشکار شد.
مشکل انرژی ناشی از رشد سریع مصرف منابع محدود سنتی است.
منطقه خلیج فارس 30% نیاز جهانی انرژی را تولید می کند
اکنون 73% مصرف انرژی متکی بر نفت و گاز است.
”راه حل های ملی” برای حل مشل تشدید شده است.
سوختهای جایگزین راه حل بحران انرژی است
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
232
گروه بندی کشورها از لحاظ انرژی
”موسسه بین المللی تحلیل سیستم های کاربردی“کشورهای جهان را به 7 گروه تقسیم کرده است:
کشورهای صنعتی در 3 گروه : آمریکای شمالی، روسیه ، کشورهای اروپای شرقی و کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ( اروپای غربی، ژاپن، استرالیا و نیوزلند.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
233
ادامه گروه بندی کشورها از لحاظ انرژی
کشورهای رو به توسعه به 4 گروه تقسیم می شوند :
آمریکای لاتین
کشورهای نفت خیز خاور میانه و آفریقای شمالی
گروهی از کشورهای آفریقای سیاه و جنوب شرقی آسیا.
کشورهای آسیای شرقی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
234
ایجاد سیستم پایدار انرژی
برای دست یابی به سیستم پایدار انرژی، امکانات تولیدی و سازمانی، منابع مادی و سرمایه ای لازم است.
استفاده خردمندانه تر از منابعموجود انرژی، کار، سرمایه ، تکنیک، زمینه اصلی ایجاد سیستم پایدار انرژی است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
235
انواع انرژی های موجود
منابع انرژی جهان به دو گروه عمده تقسیم می شوند :
انرژی های قابل تجدید =( تا کره زمین هست وجود دارند)
انرژی های غیر قابل تجدید ( تجدید آنها میلیون ها سال وقت لازم دارد)
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
236
تاریخ بهره برداری از انرژی
تاریخ اولیه استفاده از انرژی به سه دوره تقسیم می شود:
استفاده از چوب
ذغال سنگ
نفت
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
237
انواع سوخت های فسیلی
ذغال سنگ : منابع آن بیشتر در شمال خط استوا بخصوص در شمال مدار 30 درجه است.
نفت : مهمترین سوخت فسیلی است . بیش از نیمی از ذخایر آن در خاورمیانه قرار دارد. قرن 20 به قرن نفت شهرت یافت.
گاز طبیعی : استفاده از آن اهمیت روز افزون یافته است ، به دو دلیل: یک، استراتژی کاهش وابستگی به نفت. دو، آلودگی کمترمحیط زیست.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
238
انواع انرژی های جایگزین
انرژی خورشیدی
انرژی آبی
انرژی باد
انرژی جزر و مد در اقیانوس ها
انرژی امواج اقیانوس ها
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
239
انواع انرژی های جایگزین
6- انرژی گرمایی زمین
7- انرژی گرمایی اقیانوس ها
8- سوخت های خورشیدی (فتوسنتز)
9- بیوگاز
10- انرژی اتمی
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
240
بررسی بحران انرژی در جهان
نفت فقط باید به عنوان سوخت دوران گذار استفاده شود.
باید سعی شود نفت برای صنایع پتروشیمی آینده ذخیره شود.
انرژی هسته ای در مقایسه با نفت عمر طولانی تری دارد ، اما در برای نسل های آینده محدودیت دارد.
مسئله گرم شدن ذمین بر اثر مصرف انرژی را نباید کم اهمیت تلقی کرد.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
241
ادامه بررسی بحران انرژی در جهان
انرژی های آینده : انرژی هسته ای زا و انرژی گدازشیع با ایجاد گرمای اضافی اکوسیستم جهانی را دچار مشکلخواهند کرد.
مسئله مصرف انرژی را می توان به سفره انرژی و دو گروه از مردم در استفاده از آن تشبیه کرد:
پرخور که خطر سکته و بیماری های مختلف را دارد
مزاج متعادل و سالم که بیشتر از سبزیجات استفاده می کند
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
242
آشنایی با کنفرانس جهانی انرژی
کنفرانس جهانی انرژی در سال 1924، تاسیس شد.
هدف اصلی آن آشتی بین مسائل ملی انرژی و مسائل بین المللی است.
اهداف کلی آن : برسی و مطالعه منابع بالقوه ع کلیه وسایل تولید، حمل ونقل، و، انتقال و بهره برداری از انرژی است.
08 مه 25
دکتر نفیسه مرصوصی
243
آشنایی با کنفرانس جهانی انرژی
اعضا این کنفرانس تا سال 1990 :
شامل 90عضو و 13 کشور عضو اوپک و 70 کشور غیر اوپک و 7 سازمان بین المللی است.