مقاله:
جغرافیای اقتصادی استان تهران
فهرست:
جغرافیای اقتصادی استان تهران
کشاورزی
دامداری
معادن
صنایع
جغرافیای اقتصادی و هواشناسی جغرافیایی
منبع
جغرافیای اقتصادی استان تهران
کشاورزی:
تهران را از نظرموقعیت طبیعی و کشاورزی می توان به دو ناحیه تقسیم بندی کرد :
ناحیه کوهستانی معتدل: این ناحیه در بر گیرنده نواحی شمالی استان مانند بخش های فیروز کوه، دماوند، لواسانات، رودبار قصران، طالقان و بخش هایی از شمال ساوجبلاغ است که به علت ناهمواری های شدید سطح زمین، وضعیت نامساعد جوی و اقلیم سرد، مردم این ناحیه، بیشتر به فعالیت های باغ داری و دام داری می پردازند و سیب، گوجه سبز، گیلاس، زردآلو و هلو از مهم ترین محصولات این ناحیه به شمار می رود.
دشت ها و کوهپایه های جنوبی البرز: این ناحیه شامل ورامین، ری، شهریار، رباط کریم، اشتهارد و بخش های مرکزی و جنوبی ساوجبلاغ است. به جز نواحی نزدیک شوره زار، بقیه زمین های این ناحیه برای کشاورزی مساعد است. محصولات عمده این ناحیه گندم، جو، یونجه، ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی، خیار، انواع سبزی، سیب زمینی، گیاهان علوفه ای، انگور، چغندر قند و پنبه است.
از نواحی مهم کشاورزی استان تهران می توان به رودبار قصران در شمال شرقی تهران که اراضی حاصل خیز و باغ های فراوان دارد، اشاره کرد. لواسانات در غرب شهرستان دماوند از دیگر نواحی کشاورزی تهران با زمین های حاصل خیز است. در شهرستان کرج محصولاتی چون چغندر، میوه و فرآورده های دامی تولید می شود.
دامداری:
دره ها و دامنه های البرز با مراتع سرسبز و غنی، از موقعیت مناسبی برای دامداری برخوردار است. در سطح استان، دامداری هم در دشت ها و هم در نواحی کوهستانی و کوهپایه ای رواج دارد. سهم دامداری در اقتصاد استان ناچیز است.
معادن:
از معدن های کل کشور نیز 4/15 در صد آن در محدوده استان تهران قرار دارد. این معادن را میتوان به گروه های زیر تقسیم کرد :
معادن فلزی: شامل مس، سرب، مولیبدن، منگنز و آهن است. تقریبا" همه منگنز استخراجی کشور از معادن منگنز استان تهران به دست می آید که در جنوب و جنوب غربی آن قرار دارد.
معادن غیر فلزی: در برگیرنده ذخایر سنگ آهک و دولومیت است.
معادن خاک نسوز: شامل کائولن ( خاک چینی ) است و 51 درصد تولید کل کشور از این استان استخراج می شود. معدن های سنگ گچ استان نیز دارای ذخایر بزرگی است. معادن نیتونیت و خاک صنعتی در بخش های شرقی و جنوب شرقی استان کشف شده است.
صنایع:
استان تهران یکی از کانون های عمده صنایع کشور است. توسعه این صنایع بیشتر در امتداد راه های ورودی به تهران به ویژه در مسیر تهران- کرج، تهران – ساوه و تهران- قم متمرکز است. صنایع استان را بر حسب نوع تولید می توان به گروه های زیر تقسیم کرد:
صنایع غذایی: شامل کارخانه کان سازی، روغن نباتی، لبنیات پاستوریزه، فرآورده های گوشتی، تصفیه قند، بیسکویت سازی، نان ماشینی، نوشابه سازی، کنسرو و مرباسازی و .. است.
صنایع نساجی و چرم: شامل ریسندگی و بافندگی پنبه ای و پشم، تریکو، کف پوش، فرش ماشینی، موکت، پتو، حوله، تهیه انواع پوشاک، کفش، چرم، کیف و چمدان که به تازگی تولیدات برزنت و الیاف نیز جزء این رشته از صنایع درآمده است.
صنایع کانی و غیر فلزی: این رشته از صنایع، مصالح ساختمانی و لوازم یهداشتی خانه ها و شیشه تهیه و تولید می کنند.
صنایع فلزی: این رشته از صنایع، انواع خودرو، لوازم خانگی مانند بخاری، کولر، اجاق گاز، یخچال، ماشین لباس شویی و… و نیز مخازن تحت فشار، لوله پروفیل، پنجره و بسیاری دیگر از فرآواده های فلزی را تولید می کنند و در غرب تهران در دو سوی مسیر تهران- کرج و شرق تهران، به سوی جاده تهران – آب علی قرار دارند.
صنایع سلولزی: شامل موسسه هایی است که به تولید کاغذ مقوا، کارتن، کیسه و پاکت کاغذی، کاغذهای بهداشتی و تولیدات چوبی مانند نئوپان، فیبر، کبریت و … اشتغال دارند.
صنایع شیمیایی و دارویی: شامل کارخانه ها و کارگاه هایی است که به تولید دارو، مواد بهداشتی، مواد ضد عفونی کننده، لاستیک و پلاستیک، رنگ های ساختمانی و صنعتی، پاک کننده های جامد و مایع، فرآورده های نفتی، روغن موتور، و سموم دفع آفات نباتی می پردازند.
صنایع برق و الکترونیک: شامل موسسه هایی است که به تولید و مونتاژ وسایل برقی و الکتریکی، کابل، باتری و لامپ می پردازند.
جغرافیای اقتصادی و هواشناسی جغرافیایی
"جغرافیا؛ یعنی کشور شناسی" این، دیدگاهی است که در ذهن بسیاری از دانش آموزان وجود دارد. زیرا دانش آموزان در کتاب جغرافیای خود، بیش از هر چیز درباره وسعت، محصولات و وضعیت آب و هوای کشورهای مختلف مطالعه می کنند. در حالی که در رشته جغرافیا فقط یک درس در شاخه جغرافیای طبیعی، تحت عنوان "جغرافیای قاره ها" وجود دارد و تمام مباحث این رشته کاربردی و فنی است.در یک کلام می توان گفت که موضوع جغرافیا "مکان" است و این علم، مکان را تا جایی که به زندگی انسان مربوط می شود، مطالعه می کند و در این مطالعه سعی دارد سطح زمین را از نظر تمام ویژگی های آن مانند سردی و گرمی، حاصلخیزی، سستی و سختی، شوری و شیرینی، خشکی و رطوبت و هزاران ویژگی دیگر بشناسد. به همین دلیل مشاهده مستقیم زمین، روش اصلی مطالعه جغرافیا است. جغرافیا در مقطع کارشناسی در پنج شاخه اصلی جغرافیای طبیعی ، جغرافیای انسانی ، کارتوگرافی ، جغرافیا و برنامه ریزی شهری و جغرافیای سیاسی ـ نظامی ارائه می شود و هر یک از گرایش های جغرافیای طبیعی و انسانی دارای شاخه های متعددی است . البته تفاوت هر گرایش با گرایش دیگر تنها در 8 واحد تخصصی است و به همین دلیل بسیاری از دانشگاه ها در دفترچه راهنمای آزمون سراسری ، گرایش های موجود در دانشگاه خود را ذکر نکرده و تنها به شاخه های اصلی جغرافیا که در آن دانشگاه تدریس می شود، اشاره نموده اند.
شاخه جغرافیای طبیعی:
جغرافیای طبیعی علمی است که محیط طبیعی و تاثیر عوامل و عناصر محیطی بر زندگی و فعالیت انسان را مطالعه می کند. این علم در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش ژئومورفولوژی و آب و هواشناسی است .
گرایش ژئومورفولوژی:
ژئومورفولوژی بیشتر به پدیده های سطح زمین توجه دارد؛ یعنی ریخت یا چهره زمین را مطالعه می کند. به همین دلیل این علم ارتباط بسیاری با زمین شناسی دارد و تحت تاثیر یافته های علم زمین شناسی است . چرا که ریخت یا شکل ظاهری زمین ، تبلور اتفاقات درون زمین می باشد. البته زمین شناسی بیشتر به اعماق و لایه های درونی زمین می پردازد اما ژئومورفولوژی فرآیندهای بیرونی یا سطحی زمین را مطالعه می کند.
دروس تخصصی گرایش ژئومورفولوژی :
ژئومورفولوژی مناطق شهری ، نقشه ها و نمودارهای ژئومورفولوژی ، هیدرولوژی کاربردی ، کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای ، تفسیر نقشه (توپوگرافی و زمین شناسی )، پایان نامه .
گرایش آب و هواشناسی (اقلیم ):
رشته آب و هواشناسی فرآیندهای حاکم در داخل جو از جمله انرژی و توزیع آن در سطح سیاره زمین ، حرکات جو و قانونمندی های حاکم بر این حرکات و تاثیر این فعالیت ها را بر روی زیست و فعالیت انسان ها، جانداران و محیط بی جان سیاره زمین مطالعه می کند. در این گرایش بیشتر مسائل آب و هوا و تاثیر عناصر و عوالم اقلیمی در فعالیت انسان و مسائل بهره برداری از زمین مثل کشاورزی مطرح می شود.
هوا شناسی کشاورزی یکی از علوم هواشناسی است،این علم از تاثیر متقابل عوامل هواشناسی و کشاورزی اعم از باغبانی و دامپروری بحث می نماید.هدف این علم کشف و تعریف اثرها و لذا کاربرد دانش جو در استفاده از کشاورزی عملی است.
میدان عمل این علم از پایین ترین لایه ی خاک که ریشه ی گیاه درآن قرار دارد تا لایه ی هوایی که در نزدیکی سطح زمین است و در آن محصولات زراعی و درختان میوه می رویند و حیوانات زندگی می کنند و دارای بالاترین اهمیت از نظر بیولوژی کشاورزی است ، گسترش می یابد.
اهداف هواشناسی کشاورزی:
· هواشناسی کشاورزی و رابطه ی آن با سایر علوم
· اهمیت وضع جوی و آب وهوایی و تولیدات کشاورزی نوین
· لزوم تنظیم سیستم زراعی با عوامل محیطی هواشناسی کشاورزی و وضع خاک
· اهمیت آمار وضع جوی و آب وهوا در تعیین نیازهای آبیاری محصولات کشاورزی به تاریخ
کشت آنها ،کود دادن،کنترل آفات و بیماری های گیاهی
وظیفه ی هواشناسی کشاورزی:
وظیفه اصلی هواشناسی کشاورزی عبارت است ازتقویت تولیدات کشاورزی و حیوانی به منظور تطبیق کلیه عملیات زراعی با ویژگی های شرایط جوی و در نتیجه استفاده از منابع اقلیمی به بهترین وجه می باشد.
علوم مرتبط با هواشناسی:
· فنولوژی: که مراحل رویشی گیاه و نمو سیکلها یا چرخه بیولوژیکی محصولات زراعی -آفات-بیولوژی کشاورزی :که عکس العمل گیاهان نسبت به شرایط فیزیکی محیط است.
· آگرونومی : نقش فنون کشاورزی در اصلاح شرایط رویشی و اکولوژی بحث می کند.
· پدولوژی: که از رژیم هیدروترمال (آبی و حرارتی)خاک بحث می شود
· جغرافیای کشاورزی: که ناحه بندی اقلیمی استفاده از داده ههای هواشناسی بحث می کند
اهمیت آمار وضع جوی آب وهوا در تعیین نیازهای آبیاری:
تعداد دفعات آبیاری ومیزان آنها بستگی به نیازهای اکولوژی و فیزیولوژیکی محصولات دارد. نیازهای آبیاری را در فصول مختلف را می توان با اندازه گیری تبخیر و تعرق بلقوه ارتباط دارد تعیین نمود.
آبیاری برای تنظیم دمای سطح خاک و دمای لایه ی هوای بالای آن و برای اجتناب از گرم شدن بیش از اندازه ی ریشه ها و برگ ها استفاده می شود، آبیاری باید زمانی انجام شود که هوا نسبتا آرام بوده و اغلب در هنگام شب انجام می شود زیرا هوای گرم و حرکت شدید و متلاطم هوا و تشعشع شدید ،اتلاف آب را از طریق تبخیر تشدید می نماید.
ثبت دقیق پارامترهای هواشناسی در طی دوره های قبل از آبیاری و همچنین در فواصل بین آبیاری ها صورت گیرد.
تاثیر وضع جوی بر روی تاریخ کاشت:
دوره های بحرانی یک نوع گیاه ،توزیع ناحیه ای آن نوع را تعیین می نمیاید. هر یک از گیاهان در کد ژنتیک خود دارای آستانه های تحمل نسبت به مقادیر گرمایی انتهایی و ابتدایی مقدار معینی از رطوبت می باشند. اپتیمم بیولوژیکی بین این مقدار ابتدایی و انتهایی قرار دارد. رژیم حرارتی و رطوبتی خاک ها در طی دوره برداشت محصول و تکامل مراحل اولیه فنولوژیکی بر روی قدرت حیاتی گیاه در تمام دوره ی رویشی تاثیر می گذارد.
پژوهش ها تحت شرایط مصنوعی یا طبیعی در مورد پیش بینی رشد و نمو اندام ها ، تحت تاثیر درجات مختلف استرس انجام شده توسط عوامل هواشناسی و همچنین اثرات جمعی وضع جوی بر رشد و نمو و قابلیت محصول دهی نباتات و قدرت تولیدی حیوانات متمرکز بوده اند. با در نظر گرفتن اثر شدید عوامل اقلیمی بر گیاهان و حیوانات انتظار می رود که کشاورزی نوین بتواند ارقام جدید گیاهان و نژادهاای انتخابی حیوانات را به بهترین وجهی که با محیط مطابقت داشته باشند تولید کند.تاثیر بارندگی -وضع دائمی خاک و وجود آفتها در آن-ارزیابی سال های بارانی و خشک همه تحت تاثیر مستقیم غیر مستقیم اقلیم هستند.
لزوم تنظیم سیستم زراعی با عوامل محیطی هواشناسی کشاورزی ووضع خاک
تحقیقات هواشناسی ،انجام ارزیابی های کیفی و کمی درباره ی تغییرات اقلیمی مربوط به فعالیت های بشر و لذا بررسی و کنترل فرآیند تلفیقی سیستم های اکولوژیکی و کشاورزی در محیط طبیعی بر مبنای علمی و در نتیجه اجتناب از مقادیر و ناهماهنگی های بسیار مضر می باشد. از بین بردن جنگل ها تعادل طبیعت و آب و هوا را از بین می برد.عواقب خشکسالی ،سیلاب،از بین بردن حیوانات،فرسایش و غیره از نظر اکولوژیکی کشاورزی ،به طور کلی سبب منتها درجه تسهیل در ایجاد سیستم اگولوژی می گردد. تنوع انواع نژادهای جدید محصولات زراعی و دامی کشت یک نوع محصول سبب وارد آوردن زیان های شدید می گردد.
وجود اینورژنهای(وارونگی دما) درجه حرارت در زمین های پست اهمیت زیادی در توزیع گیاهان در این نوع حوزه ها و نیز پراکنده گی عمومی گیاهان روی دانه ها می باشد که ممکن است در ته گودال ها در زمستان موجب سرمازدگی گردد لذاکاشتن محصولات زراعی مقاوم موثر است.
اهمیت وضع جوی و آب و هوایی در تولیدات کشاورزی نوین
یکی از وسائل مهم افزایش محصولات کشاورزی ، انطباق تکنولوژی با پارامترهای اقلیمی خاص در نواحی کشت می باشد.دانستن وضع جوی و اقلیمی و تغییرات دوره ای سالانه و چند ساله پدیده های هواشناسی و انحرافات آنها از مقدار عادی از جمله نیازهای عمده در کشاورزی مدرن است. در هر مرحله از رشد ونمو و توسعه، موجودات زنده تحت تاثیرشرایط محیط قرار می گیرند. وضع جوی بر روی محصولات کشاورزی قبل و بعد از کشت و در دوره ی رشد و نمو و دوره ی رسیدن و زمان برداشت محصول و حتی در مدت انبار کردن تاثیر می نماید. عملیات بعد از عملیات محصول از قبیل خشک کردن بذرهای میوه ها سبزیجات و سایر محصولات کشاورزی انبار شده تحت تاثیر وضع جوی قرار می گیرد.
وضع جوی در تغذیه و رشد و نمو و سلامتی و قدرت باروزی حیوانات و همچنین در توزیع جغرافیایی آنها موثر است. وضع جوی علاوه بر اثر مستقیم بر روی حیوانات به طور غیر مستقیم از طریق علف هایی که حیوانات تغذیه می کنند و خاکی که روی آن زیست می کنند بر روی آنها تاثیر دارند. شرایط جوی نه نتها در سیکل یا دوره ی توسعه و رشد ونمو آفات وبیماری ها اثر دارد بلکه در اقدامات کنترل کننده آنها نیز موثرند. بدین ترتیب پراکندگی آفت کش ها و حشره کش ها بستگی به تشعشع خورشید و بارندگی و باد و… دارد.توزیع منطقه ای و برنامه ریزی و احداث ساختمان هایی که برای حیوانات وگیاهان طرح ریزی شده یا برای ذخیره ی تولیدات کشاورزی در نظر گرفته شده است بایستی هماهنگی کامل با شرایط اقلیمی داشته باشد .
در پاییزهای خشک بدون باران،هر نوع تاخیر در کاشت گندم متحمل خسارات کمتری در مقایسه با وضع اپتیمم نسبت به خسارتی که احتمالا در پاییزهای سرد و مرطوب به محصول وارد می شود دارد.کاشت گندم بعد از برداشت محصول ذرت های دیررس هیبرید در پاییزهای توام با بارندگی های فراوان باعث تنزل قابل ملاحظه ی عملکرد وحتی از بین رفتن کامل آن خواهد شد.
منبع:
WWW.TEBYANTEHRAN.COM
5