طرح کارآفرینی باغداری در شهرستان خلخال
استاد مربوطه :
تهیه کننده :
عنوان درس :
کارآفرینی پروژه
فهرست مطالب
عناوین صفحات
تقدیر و تشکر : 4
تقدیم به 5
توسعه بـاغـداری در شهرستـان خلـخال 6
خلاصه طرح 9
1. مناطق توسعه : 10
– منطقه یک : 11
– منطقه دو: 11
– منطقه سه: 12
– منطقه چهار: 12
2. نتایج مطالعات تناسب اراضی: 13
3. اولویت بندی مناطق توسعه 14
4. برآورد کل آب مورد نیاز در طرح توسعه: 15
5. منابع تامین آب در طرح توسعه: 17
6. برآورد میزان تولید محصول در طرح توسعه: 17
7. برآورد اشتغال در طرح توسعه 18
8. برآورد میزان سرمایه گذاری در طرح توسعه: 19
الف- هزینه های احداث باغ و آبیاری قطره ای 19
ب- هزینه های تامین آب: 20
برآورد اعتبارات دولتی برای اجرای طرح: 21
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ سیب و گلابی 22
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ گردو 22
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ انگور آبی 23
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ آلبالو 23
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ انگور دیم 24
پایان 25
تقدیر و تشکر :
در اینجا لازم می دانم از استاد راهنما، جناب آقای فرزانجو که در تهیه و تنظیم مطالب کمک و راهنمای ام کردند کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم
تقدیم به
تقدیم به استاد گرامی جناب آقای که با سرچشمه علم خود جان ما را سیراب کردند .
تقدیم به پدر و مادر فداکار و بزرگوارم که تا به حال زحمات زیادی برایم کشیده و اکنون در سایه این زحمات است که به اینجا رسیده ایم .
و تقدیم به همه دوستان و عزیزانی که در تهیه و تنظیم مطالب کمکم کردند که از خداوند متعال برای همه این عزیزان طول عمر با عزت خواهانم .
توسعه بـاغـداری در شهرستـان خلـخال
شهرستان خلخال با وسعتی معادل 292867 هکتار در جنوب استان اردبیل واقع شده است. این شهرستان به لحاظ سیب زیاد اراضی و غالب بودن مساحت مناطق مرتفع و کوهستانی، جزو مناطق متوسط از نظر کشاورزی محسوب شده و در میان شهرستان های استان از نظر سطح اراضی کشاورزی در رتبه پایینی قرار دارد. به طوری که از مجموع مساحت شهرستان حدود 40780 هکتار آن را اراضی کشاورزی تشکیل می دهد که بیش از 60 درصد آن در اراضی با شیب تند (شیب بیش از 8 درصد) قرار گرفته است.
ارتفاع بلندترین نقطه منطقه 3300 متر (در قسمت مرکزی) و پست ترین نقطه آن 540 متر (در سمت جنوب و جنوب شرقی در حاشیه رودخانه قزل اوزن) می باشد.
بررسی نقشه مدل ارتفاعی (dem) شهرستان نشان می دهد که روند تغییرات ارتفاعی آن از شمال و شرق به جنوب و جنوب غربی سیر نزولی داشته و در محل قزل اوزن به حداقل می رسد. به همین علت اکثر نزولات جوی از دامن های شمالی و شرقی به طرف جنوب و جنوب غربی جاری شده و از طریق رودخانه های اصلی و فرعی به رودخانه قزل اوزن می ریزد.
متوسط بارندگی سالانه 360 میلی متر و میانگین دمای متوسط سالانه 9/7 درجه سانتیگراد است.
همانطور که قبلاً اشاره شد شیب زیاد اراضی و کوهستانی بودن منطقه، برداشت آب از منابع سطحی را برای کشاورزان مشکل ساخته است. به طوری که از مجموع 372 میلیون متر مکعب از آبهای سطحی شهرستان خلخال تنها 58 میلیون متر مکعب برای کشاورزی برداشت می گردد. بافت خیلی سنگین و عمق کم خاک زراعی، شیب زیاد اراضی، پراکندگی اراضی کشاورزی و کوچک بودن سطح قطعات بهره برداری و بالاخره محدودیت های برداشت آب، توسعه باغداری را در این شهرستان با مشکلاتی مواجه ساخته است. هر چند که در سالهای اخیر گام های مثبتی توسط مسئولین کشاورزی و باغبانی استان و شهرستان خصوصاً از نظر تامین نهال های اصلاح شده و سایر نهاده های بخش باغبانی برداشته شده و در جهت احداث باغهای میوه در سطوح محدود اقدامات موثری به عمل آمده ولی این اقدامات در حدی نیست که بتواند حتی نیاز خود شهرستان به محصولات باغی را تامین نماید.
توجه مسئولین به موضوع باغبانی در این منطقه سبب گردید که برای اولین بار در بین استان های همجوار مستعد توسعه باغبانی، سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل شرح خدمات جامعی که بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و استفاده از تصاویر ماهواره ای در آن منظور گردیده، تدوین و قرارداد انجام خدمات مهندسی مطالعات مکان یابی دقیق و تفصیلی اجرایی توسعه باغداری در شهرستان خلخال را با این مهندسین مشاور منعقد نماید.
در راستای اهداف قرارداد فوق الذکر ابتدا مرحله اول مطالعات در سال 1384 انجام و گزارشات مربوط به وضع موجود منطقه، شامل مطالعات محیطی (هواشناسی و اقلیم، منابع آبهای سطحی و زیر زمینی، فیزیوگرافی و وضع موجود کشاورزی و باغداری) تهیه و تحویل گردید.
در این مرحله، مطالعات خاکشناسی انجام شده در منطقه گردآوری و با انجام مطالعات میدانی و تکمیل اطلاعات منابع خاک، نقشه های طبقه بندی اراضی در حد مطالعات اجمالی برای پهنه های مناسب تهیه و سپس با استفاده از نقشه های کاربری اراضی حاصل از نتایج تفسیر تصاویر ماهواره ای، نقشه پهنه های مستعد برای توسعه باغداری آماده گردید.
با تلفیق نتایج مطالعات مرحله اول و اطلاعات به دست آمده از مطالعات جدید، تناسب اراضی و الگوی کشت باغ های میوه در طرح توسعه تهیه و گزارش حاضر چکیده ای از نتایج مطالعات فوق می باشد.
خلاصه طرح
این طرح با هدف توسعه باغداری در اراضی شیب دار که به لحاظ فنی و اقتصادی برای زراعتهای آبی و دیم فاقد اقتصادی می باشد، در سال 1384 از محل اعتبارات استانی مورد مطالعه قرار گرفته است.
بر اساس نتایج مطالعات، در مرحله اول حدود 134545 هکتار اراضی برای توسعه کشت باغات آبی و دیم در مناطق مختلف شهرستان خلخال (در 4 پهنه) انتخاب گردید و پس از تدقیق مطالعات و لحاظ نمودن شرایط اقلیمی، منابع خاک و آب، پتانسیلهای بالقوه و بالفعل و حذف اراضی نامناسب، در مرحله نهایی 30092 هکتار برای احداث باغ (آبی و دیم) انتخاب و به عنوان مناطق مستعد تعیین و معرفی شده است.
حدود 8000 هکتار از اراضی برای باغات دیم و 22092 هکتار برای احداث باغات آبی منظور گردیده است.
با توجه به پروژه های پیش بینی شده جهت تامین آب در پهنه های مستعد و مقدار آب قابل برداشت از منابع آب سطحی در فصول زراعی، در این مرحله از مطالعات تنها برای 5700 هکتار از اراضی انتخابی برای احداث باغهای آبی امکان تامین آب از طریق احداث ایستگاههای پمپاژ وجود دارد که با احتساب سطح اراضی انتخابی برای احداث باغهای دیم، کل اراضی توسعه معادل 13700 هکتار است.
هزینه های اجرایی طرح معادل مبلغ 402118 میلیون ریال است که از محل اعتبارات بانکی و در قلب تسهیلات بانکی کم بهره و دراز مدت تامین خواهد .
با در نظر گرفتن نتایج نهایی تناسب کیفی اراضی منطقه، مجموع تولید محصولات باغی در این طرح معادل 112000 تن برآورد شده که با احتساب تولیدات فعلی، کل تولید محصولات باغی شهرستان به بیش از 130000 تن خواهد رسید.
در این طرح زمینه های ایجاد اشتغال مولد اعم از اشتغال مستقیم (دائم و فصلی) و اشتغال غیر مستقیم برای 7167 نفر فراهم شده است که 5517 نفر آن به طور مستقیم در طرح اصلی و بیش از 1650 نفر نیز به صورت غیر مستقیم در طرحهای جانبی از جمله تبدیلی، بسته بندی، بازرگانی داخلی و صادرات مشغول خواهند شد.
مدت زمان پیش بینی شده برای اجرای طرح با در نظر گرفتن اولویت تامین منابع آب جدید که عمدتاً از محل احداث 13 فقره ایستگاه پمپاژ قابل تامین می باشد، 10 سال بوده و احداث باغهای دیم در منطقه 4 توسعه در اولویت می باشد.
1. مناطق توسعه :
به منظور انتخاب پهنه های مستعد برای توسعه باغات میوه در شهرستان خلخال، در مرحله اول بر روی نقشه کاربری اراضی شهرستان که با استفاده از تفسیر تصاویر ماهواره ای تهیه شده بود، با توجه به اطلاعات اقلیمی و امکانات برداشت آب از منابع آبهای سطحی، 4 منطقه در سطح شهرستان انتخاب شدند، سپس در مناطق انتخابی، اراضی با کاربری باغات و جنگل حذف و بقیه اراضی با شیب های 5 تا 8، 8 تا 12، 12 تا 20، 20 تا 30 و 30 تا 50 درصد به عنوان پهنه های اولیه برای توسعه باغات آبی و دیم مجزا و مطالعات لازم جهت انتخاب پهنه های مستعد توسعه انجام گرفت.
از آنجایی که تا کنون هیچ گونه مطالعات خاکشناسی (اعم از اجمالی و نیمه تفصیلی) در سطح شهرستان خلخال انجام نشده است، لذا به منظور تهیه اطلاعات اولیه از وضعیت منابع خاک، با استفاده از مطالعات ارزیابی منابع و قابلیت اراضی (موسسه تحقیقات خاک و آب وزارت کشاورزی) نقشه اولیه خاک در پهنه های انتخابی تهیه گردید، سپس از طریق مطالعات میدانی، در مناطق تعیین شده بر روی نقشه با حفر پروفیل و مته زنی و تشریح صحرایی نیمرخ های خاک ها، یادداشت برداری شده و از تعدادی از پروفیل ها نمونه های خاک تهیه و به آزمایشگاه ارسال گردید. پس از تجزیه شیمیایی نمونه ها، مقادیر آهک، PH Ece، بافت و بعضاً گچ اندازه گیری شد و با استفاده از اطلاعات اولیه صحرایی، نقشه خاک و طبقه بندی اراضی در حد مطالعات خاکشناسی اجمالی برای پهنه های انتخابی اولیه آماده شد. کل مساحت اراضی انتخابی در مناطق چهار گانه در مرحله اول 134545 هکتار می باشد و در قالب 4 منطقه مطالعاتی به شرح زیر مورد مطالعه قرار گرفته است.
– منطقه یک :
کاربری اکثر اراضی این منطقه در وضع موجود مرتعی ضعیف و دیمزار بوده و در ضلع شرقی و شمال شرقی شهرستان در حاشیه رودخانه های خلخال و مورستان قرار دارد. مساحت ناخالص اراضی منطقه یک معادل 03/23182 هکتار می باشد و به عنوان مناطق مستعد برای احداث باغات آبی منظور گردیده است. این اراضی در محدوده روستاهای مصطفی لو- اوجبقلر- لمبر بالا- گلستان- آغ بلاق- چنبر- کلارعلیا- داودخانه- علی آباد- گاودل- قره آغاج- اندبیل- سنجبدله- خانقاه سادات- خلخال- گوران سراب- مجره- طولش آل هاشم و خانقاه بفراجرد قرار دارد.
– منطقه دو:
اراضی واقع در حاشیه رودخانه شاهرود می باشد. مساحت ناخالص این محدوده معادل 49/56190 هکتار است که بخش عمده آن در وضع موجود دارای کاربری های مرتعی ضعیف (4/55 درصد)، زراعت های دیم (9/27) و اراضی بایر (3/12 درصد) می باشد.
این اراضی در محدوده روستاهای آقامیرخان- میان رودان- خمس- اسکستان- درو- کلور- شال- شیخ شهاب الدین – قشلاق گیلوان- کرن بزرگ- قشلاق- عزیز آباد- طهارم- تیل- ماجولان و کهل واقع شده است.
– منطقه سه:
اراضی منطقه 3 در حاشیه رودخانه های لرد و گلبندرود واقع شده و مساحت ناخالص آن 7/16131 هکتار می باشد. کاربری عمده اراضی این منطقه در وضع موجود مراتع فقیر (4/69 درصد)، اراضی بایر (8/22 درصد)، زراعت های دیم (6/5 درصد) و 2/2 درصد نیز دارای سایر کاربری ها می باشد. این اراضی در محدوده روستاهای میان رودان- لرد- کرنق- برندق و مزجین قرار گرفته است.
– منطقه چهار:
اراضی منطقه 4 در حاشیه رودخانه های کندیرق، سقزچای و قزل اوزن واقع شده و به لحاظ شرایط مناسب اقلیمی برای احداث و توسعه باغ های آبی و دیم منظور شده است. مساحت ناخالص این اراضی 94/39040 هکتار می باشد. کاربری عمده اراضی این منطقه در وضع موجود مراتع فقیر (4/74 درصد)، اراضی بایر (8/11 درصد)، زراعت های دیم (5/12 درصد) بوده و 3/1 درصد نیز دارای سایر کاربری ها می باشد. این اراضی در محدوده روستاهای خوش نامه- محمود آباد- سوران- چنار- کندیرق- اردبیلق- کزج- گهزار- هشتجین- دیوکندی- دم دول- گل گلاب- مانامون و نساز قرار گرفته است.
در مرحله دوم، با تلفیق نتایج مطالعات میدانی و نمونه برداری خاک و بررسی نتایج آزمایش های خاکشناسی، از میان اراضی انتخابی مرحله اول، مناسب ترین آنها که از نظر توپوگرافی، خاکشناسی و امکان تامین آب از توجیه فنی و اقتصادی کافی برخوردار می باشند، به عنوان پهنه های نهایی برای احداث باغات میوه آبی و دیم انتخاب و برای هر یک از مناطق چهارگانه تناسب نهایی کیفی اراضی و الگوی کشت مناسب تعیین گردیده است.
2. نتایج مطالعات تناسب اراضی:
از مجموع 134545 هکتار اراضی انتخابی برای توسعه باغداری در مناطق 4 گانه شهرستان خلخال جمعاً 30092 هکتار از اراضی جهت احداث باغهای آبی سیب، گلابی، انگور، زردآلو، گردو و آلبالو و باغهای انگوردیم در کلاسهای S2 و S3 (با پتانسیل تولید 80 و 50 درصد) مناسب و نسبتاً مناسب است. بقیه اراضی انتخابی در مرحله اول به دلیل محدودیت های عمق خاک و وجود لایه محدود کننده سنگی و آهکی در لایه های 50 و 80 سانتیمتری برای احداث باغ نامناسب تشخیص داده شده است. با توجه به منابع تامین آب از طریق ایستگاههای پمپاژ، تنها برای 5700 هکتار از اراضی در مناطق توسعه امکان تامین آب وجود دارد. مساحت نهایی اراضی مستعد به تفکیک مناطق توسعه و الگوی کشت با توجه به امکان تامین آب در اراضی مستعد، محاسبه و در جداول 1 و 2 درج شده است.
جدول 1: اراضی مستعد مناطق توسعه در شهرستان خلخال
جدول2: مساحت و درصد محصولات باغی در مناطق مستعد توسعه باغداری خلخال
3. اولویت بندی مناطق توسعه
با توجه به نوع و سهولت امکان دسترسی به منابع آب پیش بینی شده در طرح توسعه، اولویت بندی مناطق سه گانه توسعه به شرح جدول 3 می باشد.
جدول 3: اولویت بندی مناطق توسعه از نظر زمان اجرایی
4. برآورد کل آب مورد نیاز در طرح توسعه:
بر اساس نتایج حاصل از مطالعات تناسب اراضی، الگوی کشت نهایی در مناطق مستعد توسعه باغداری در شهرستان خلخال مشخص و مساحت هر یک از باغات میوه تعیین و نیاز ناخالص آبی درختان میوه نیز در سیستم آبیاری قطره ای در بخش مربوطه محاسبه و اعلام گردید.
با در نظر گرفتن موارد فوق، مقدار کل آب مورد نیاز در پهنه های مستعد توسعه باغات آبی شهرستان با سیستم آبیاری قطره ای و راندمان 90% معادل 2/24 میلیون متر مکعب و به شرح جدول 4 می باشد.
جدول 4: کل آب مورد نیاز در طرح توسعه
در صورت عدم اجرای آبیاری تحت فشار و استفاده از روش های سنتی با راندمان آبیاری 35 درصد، کل آب مورد نیاز طرح توسعه معادل 72 میلیون متر مکعب برآورد میگردد که با توجه به محدودیت منابع آبی، استفاده از روش آبیاری قطره ای امری اجتناب ناپذیر است.
5. منابع تامین آب در طرح توسعه:
از کل اراضی مستعد در مناطق توسعه باغداری شهرستان خلخال جمعاً برای 5700 هکتار امکان تامین آب از طریق احداث 13 ایستگاه پمپاژ وجود دارد که به تفکیک مناطق مستعد در جدول 5 درج شده است.
جدول 5: محل تامین منابع آب در طرح توسعه باغات خلخال
6. برآورد میزان تولید محصول در طرح توسعه:
با توجه به نتایج حاصل از بررسی های انجام شده در منابع خاک و تناسب اراضی و با در نظر گرفتن حداکثر تولید نسبت به تناسب اراضی و کلاس تناسبی، در شرایط اجرای صحیح عملیات کاشت و داشت و برداشت و اعمال مدیریت صحیح در انجام آبیاری، هرس و سایر عوامل موثر در امور باغبانی، میزان تولید هر یک از محصولات باغی محاسبه و در جدول 6 درج شده است.
جدول 6: برآورد میزان تولید محصولات باغی در طرح توسعه باغات خلخال
7. برآورد اشتغال در طرح توسعه
بررسی ها و محاسبات انجام شده در زمینه اشتغال با در نظر گرفتن کارگر مورد نیاز برای انجام عملیات کاشت و داشت و برداشت و با لحاظ نمودن روش آبیاری قطره ای نشان می دهد که میزان اشتغال مستقیم به ازاء هر هکتار 180 نفر روز یا یک نفر در دو هکتار در سال برای باغات آبی و یک نفر در سه هکتار برای باغات دیم می باشد که با توجه به سطح توسعه، کل اشتغال ایجاد شده (اشتغال مستقیم) به شرح زیر است.
– اشتغال مستقیم در باغات آبی: 2850=360÷180×5700
– اشتغال مستقیم در باغات دیم: 2667=360÷120×8000
– جمع کل اشتغال مستقیم: 5517=2667+2850
علاوه بر اشتغال مستقیم، تعداد قابل ملاحظه ای نیز با شروع بهره برداری از باغ های میوه در مراحل بسته بندی، حمل و نقل، بازاریابی و فروش محصول، فرآوری و صنایع تبدیلی مشغول می گردند. تعداد این نوع اشتغال نیز معادل 30 درصد اشتغال مستقیم یعنی 1650 نفر در سال برآورد شده است.
8. برآورد میزان سرمایه گذاری در طرح توسعه:
سرمایه گذاری عمرانی مورد نیاز طرح توسعه باغداری شهرستان خلخال شامل:
– هزینه های احداث باغ و اجرای آبیاری قطره ای
– هزینه تامین آب
الف- هزینه های احداث باغ و آبیاری قطره ای
با در نظر گرفتن سطح زیر کشت و تعداد نهال مورد نیاز، هزینه های مربوط به آماده سازی، چاله کنی، تهیه نهاده های اولیه، خرید، حمل و غرس نهال و هزینه آبیاری قطره ای، هزینه احداث هر هکتار باغ بر حسب نوع محصول محاسبه و در جدول 7 درج شده است. مطابق جدول فوق بخش اول هزینه اجرای طرح (هزینه های احداث) معادل مبلغ 402118 میلیون ریال برآورد گردیده است.
جدول 7: هزینه های اجرایی احداث باغات در مناطق توسعه در شهرستان خلخال
ب- هزینه های تامین آب:
به منظور تامین آب مورد نیاز در مناطق توسعه، 13 فقره ایستگاه پمپاژ در حاشیه رودخانه های شهرستان شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته است. هزینه احداث و راه اندازی این ایستگاهها بر اساس فهرست بهای آبیاری و زهکشی، خطوط انتقال آب و تاسیسات مکانیکی سازمان مدیریتی و برنامه ریزی کشور در سال 1384 محاسبه و خرید اقلامی که در فهرست بها موجود نمی باشد بر اساس قیمت های روز بازار برآورد و در جدول 8 درج شده است.
جدول 8: هزینه احداث ایستگاههای پمپاژ پیشنهادی در توسعه باغداری خلخال
با توجه به جدول 5-1 و 5-2 کل سرمایه گذاری مورد نیاز در طرح توسعه باغداری (احداث باغ و تامین آب) جمعاً معادل مبلغ: 735903=22323+402118 میلیون ریال است.
برآورد اعتبارات دولتی برای اجرای طرح:
کل هزینه اجرایی برای احداث باغات 8/236 میلیارد ریال و هزینه اجرایی برای سیستم آبیاری قطره ای معادل 2/165 میلیارد و هزینه های تامین و انتقال آب 3/22 میلیارد است. به منظور اجرای طرح در طول مدت زمان اجرایی که 10 سال در نظر گرفته شده است و با احتساب 10% کل هزینه اجرایی، اعتبار دولتی مورد نیاز برای احداث باغ و آبیاری تحت فشار مبلغ 2/40 میلیارد ریال و برای تامین آب 3/22 میلیارد ریال و جمعاً معادل 5/62 میلیارد ریال برای دوره اجرای طرح (10 سال) برآورد می گردد که برای هر سال 25/6 میلیارد ریال خواهد بود. اعتبار فوق جهت تامین هزینه های زیر می باشد:
به کارگیری کارشناس باغبانی و خاکشناسی به تعداد 6 نفر در سال
هزینه های آموزشی و اجرای طرحهای الگویی خصوصاً در مناطق مستعد توسعه باغات دیم
هزینه تامین خودرو سوخت
هزینه ماموریت کارکنان طرح
هزینه های جانبی از قبیل تامین نهال و سایر نهادهای کشاورزی برای طرحهای الگویی
هزینه مطالعه و احداث ایستگاههای پمپاژ برای تامین آب
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ سیب و گلابی
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ گردو
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ انگور آبی
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ آلبالو
جزئیات برآورد هزینه های احداث یک هکتار باغ انگور دیم
پایان
14