طرح توجیهی احداث واحد تولید روغن زیتون


فهرست مطالب
چکیده : 1
معرفی محصول: 2
مشخصات کلی محصول: 2
شماره تعرفه گمرکی 3
شرایط واردات و صادرات : 3
استانداردهای ملی وجهانی : 3
کاربرد سیستم های تضمین کیفیت) HACCP ( 4
قیمت تولید داخلی و جهانی محصول : 8
موارد مصرف و کاربرد : 8
کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول : 9
اهمیت استراتژیک کالا در دنیای امروز : 9
کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول : 9
وضعیت عرضه و تقاضا : 10
بررسی روند مصرف از آغاز برنامه : 16
بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم و امکان توسعه آن : 17
روغن زیتون : 25
خرد کردن زیتون 26
مالش دادن 27
جداسازی فازهای جامد و مایع: 27
پرس کردن : 27
روش پرکولاسیون (فیلتراسیون انتخابی) 30
ساختمان : 32
ماشین آلات : 32
تاسیسات : 33
وسائط نقلیه : 33
تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی : 33
هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده : 34
هزینه های قبل از بهره برداری : 34
سرمایه در گردش : 35
– برآورد حقوق و دستمزد : 36
برآورد آب, برق, سوخت و ارتباطات : 36
هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک : 37
– هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید : 37
هزینه های توزیع و فروش : 37
– جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید : 38
نتیجه گیری : 38
-میزان مواد اولیه عمده مورد نیاز سالانه و محل تامین آن : 39
پیشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح : 39
وضعیت تامین نیروی انسانی و تعداد اشتغال : 40
– بررسی و تعیین میزان آب، برق، سوخت، امکانات مخابراتی و ارتباطی و چگونگی امکان تامین آنها در منطقه مناسب برای اجرای طرح : 40
وضعیت حمایت های اقتصادی و بازرگانی شامل حمایت تعرفه گمرکی و حمایتهای مالی : 40
تجزیه و تحلیل و ارائه جمع بندی و پیشنهاد نهایی در مورد احداث واحد های جدید : 40
مراجع: 41

طرح توجیهی
احداث واحد تولید روغن زیتون

چکیده :
هدف از انجام این بررسی، مطالعه و امکان سنجی احداث واحد تولید روغن زیتون است. در این بررسی بازار فروش، واردات و صادرات، واحد های فعال و در دست احداث , منابع تامین مواد اولیه و کلیه ماشین الات و سایر امکانات مورد نیاز برای احداث واحد به تفصیل شرح داده شده است.
طبق بررسی انجام شده احداث چنین واحدی نیاز به سرمایه ثابتی حدود.151 میلیارد تومان دارد و سرمایه در گردش مورد نیاز برابر.411 میلیارد تومان و کل هزینه های تولیدی سالانه برابر 7.97 میلیارد تومان است. سرمایه گذاری اولیه طرح ظرف مدت کمتر از 8 ماه برگشت می یابد. لیکن برآورد های اقتصادی به شدت تابع قیمت فصلی مواد اولیه می باشد و توانایی رقابت با شرکت های دیگر نیز بسیار حائز اهمیت است.
احداث واحد در استان هایی نظیر گیلان و گلستان و مازندران و زنجان و قزوین و خوزستان و فارس که از نقطه نظر راه های ارتباطی و امکانات شهرک های صنعتی و بعلاوه نزدیکی به باغات زیتون و تهیه زیتون با حداقل هزینه حمل ونقل، پیشنهاد می شود.

معرفی محصول:
1-1- مشخصات کلی محصول:
زیتون شور (کد محصول : 15131211)
روغن زیتون (کد محصول : 15141213)
روغن زیتون یکی از قدیمی ترین روغن های خوراکی است که بیشتر در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه تولید و مصرف می شود. روغن زیتون از میوه درخت همیشه سبز اولئا، که متجاوز از 400 گونه دارد، به وسیله استخراج مکانیکی حاصل می شود. این گیاه در نواحی معتدل و در آب و هوای استوایی رشد می کند.
کشت زیتون و روغن گیری از آن در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه از فلسطین و سوریه تا یونان، در اواسط و اواخر عصر مفرغ رایج بوده و روغن زیتون از فلسطین به مصر روانه می شده است. از کشت زیتون موادی برای سوخت و روشنایی، ماده روان کنده، پمادهای جلدی و غیره تهیه شده و چوب درخت زیتون به عنوان هیزم برای سوخت و میوه زیتون به صورت نمک زده استفاده می شده است. بعدها میوه زیتون به عنوان منبعی از روغن خوراکی مورد استفاده قرار گرفت. زراعت زیتون در نیمه اول قرن نوزدهم، همراه با پیشرفت فن آوری و علم کشاورزی به نقطه اوج خود رسید.
روغن با روش های مختلف که همیشه فیزیکی است از زیتون استخراج و باقیمانده ای به جا می ماند که تا 8 درصد روغن داشته و توسط حلال که معمولا هگزان است روغن کشی و روغن حاصل، روغن تفاله نامیده می شود. روغن استخراج شده با روش های فیزیکی بوده و این ناخالصی ها وجه تمایز روغن تفاله به عنوان یک محصول تجاری از روغن زیتون بکر که فقط به وسیله روش مکانیکی به دست می آید و از روغن زیتون بکر تصفیه شده است.
گروه مشاوران بین المللی روغن زیتون (IOOC) تعریف زیر را برای روغن زیتون بکر، تصفیه شده و روغن تفاله ارائه نموده اند :
روغن زیتون بکر(ویرجین) روغن میوه درخت زیتون است که توسط له کردن و فشردن مکانیکی یا سایر روشهای فیزیکی تحت شرایطی (مخصوصا شرایط حرارتی) که تغییری در روغن به وجود نیاورد و عملی بجز شستشو، ظرف به ظرف کردن، جداسازی سانتریفیوژی و صاف کردن انجام نگیرد، به دست آید. روغن زیتون بکر به حالت طبیعی و بدون هیچ عملکردی قابل مصرف انسان است. روغن زیتون بکر بر اساس خصوصیات ارگانولپتیکی(بویای و چشایی) و مقدار اسید چرب آزاد موجود در آن خود به انواع درجه یک، خوب و متوسط یا معمولی تقسیم بندی می شود.
روغن زیتون تصفیه شده روغن زیتون بکری است که مقدار اسیدیته و یا خصوصیات ارگانولپتیک ان به گونه ای است که روغن مناسب برای مصرف به صورت خام نبوده و باید تصفیه شود. روغن زیتون بکر مخلوط می شود تا عطر و طعم آن مطلوب گردد.
روغن تفاله زیتون روغن استخراج شده از باقیمانده روغنکشی است که توسط حلال استخراج شده و به صورت خام غیر قابل مصرف انسان بوده و باید تصفیه شود تا ویژگی های روغن خوراکی را بدست آورد.

1-2- شماره تعرفه گمرکی :
شماره تعرفه گمرکی زیتون در جداول بخش 2-3 به تفکیک آورده شده است.

شرایط واردات و صادرات :
روغن زیتون جزء محصولات غذایی که دارای استاندارهای سخت خوراکی در اروپا و آمریکا نمی باشد و، لذا پیشنهاد می شود، و با توجه به شرایط صادرات آسان و تعرفه ای گمرکی و هزینه حمل و نقل در ابتدا صادرات به کشورهایی که شرایط واردات آسان تری دارند مد نظر قرار گیرد. همچنین شایان ذکر است مصرف کنندگان این محصول کشورهای آسیای میانه، خلیج فارس و اروپای شرقی وتا حدی اروپای غربی می باشند.

استانداردهای ملی وجهانی :
روغن زیتون ابتدا برای تعیین خلوص و تشخیص تقلبات، سپس برای قرار گرفتن در گروه مناسب و در نهایت برای تعیین کیفیت آزمایش می شود.

در جدول زیر ویژگی های استاندارد روغن زیتون بر اساس استاندارد کدکس (FAO/WHO) آورده شده است:

جدول شماره – ویژگی های استاندارد روغن زیتون استاندارد کدکس

ویژگیها
مقدار
وزن مخصوص (در 20 درجه سانتیگرا نسبت ب آب 20 درجه سانتیگراد)
روغن زیتون بکر (ویرجین)
روغن زیتون تصفیه شده
روغن تفاله زیتون(پومیس9 تصفیه شده

0.910-0.916
0.910-0.916
0.910-0.916

اندیس رفرکت (در 20 درجه سانتیگراد)
روغن زیتون بکر (ویرجین)
روغن زیتون تصفیه شده
روغن تفاله زیتون(پومیس9 تصفیه شده

1.4677-1.4705
1.4677-1.4705
1.4680-1.4707

اندیس صابونی (میلی گرم پتاس در گرم روغن 9
روغن زیتون بکر (ویرجین)
روغن زیتون تصفیه شده
روغن تفاله زیتون(پومیس9 تصفیه شده

184-196
184-196
182-193

اندیس ید (روش ویجس)
روغن زیتون بکر (ویرجین)
روغن زیتون تصفیه شده
روغن تفاله زیتون(پومیس9 تصفیه شده

75-94
75-94
75-92

مواد غیر قابل صابونی (درصد)
روغن زیتون بکر (ویرجین)
روغن زیتون تصفیه شده
روغن تفاله زیتون(پومیس9 تصفیه شده

کمتر از 1.5
کمتتر از 1.5
کمتر از 3

کاربرد سیستم های تضمین کیفیت) HACCP (
امروزه تضمین کیفیت (QA) در تولید مواد غذایی یک موضوع مهم جهانی بوده و و جود یک سیستم دقیق QAبه منظور تضمین کلیه جنبه های بهداشتی مواد غذایی به ویژه گوشت و فرآورده های آن ضروری است.
اجر ای سیستم تضمین کیفیت براسا س برنامه HACCP نیازمند صرف وقت و هزینه است..ولی کاربرد دقیق واستادانه سیستم مدیریت خطر، QA را به سمت منافع اقتصادی سوق می دهد. سیستم تجزیه و تحلیل خطر و کنترل نقاط بحرانی به عنوان پایه و اساس QA سیستیم پیشگیری کننده با کاربرد جهانی است که به منظور پیشگیری از خطرات بالقوه در مواد غذایی طراحی گردیده است. سیستم HACCP ، موسسات غذایی را ملزم به تجزیه و تحلیل روشهای کاری خود را از طریق یک راه عملی و منطقی به منظور شناسایی ، کنترل نقاط بحرانی، تعیین حدود بحرانی و روشهای پایش می نماید. موسسات غذایی با بررسی و مرور گزارشات و مدارک مربوط به کنترل نقاط بحرانی و حدود بحران، از وضعیت فعلی و گذشته تولید آگاه می شوند و بدین طریق مطمئن می گردندکه تولید تحت کنترل است. برای اجرای موفقیت آمیز سیستم HACCP تعهد و الزام مدیریت موسسه در جهت رسیدن به اهداف سیستم HACCP ضروری است.
پیشنیازهای اجرای سیستم HACCP :
قبل از به کارگیری و استقرار HACCP در یک فرآیند غذایی، لازم است عملکرد آن بر پایه اصول کلی بهداشت مواد غذایی استوار شود.
مهمترین این اصول عبارتند از :
1. شرایط دمایی مناسب
2. دفع صحیح مواد زاید
3. تامین آب سالم
4. بهداشت فردی کارکنان
5. دفع آفات و حشرات موذی
6. دفع صحیح فاضلاب
7. نگهداری اصولی و حمل و نقل مناسب مواد اولیه
8. میزان نور وتهویه هوا
9. امکانات رفاهی و سرویسهای بهداشتی
10. ضدعفونی و شستشوی وسایل و دستگاهها

آموزش کارکنان :
اجرای دقیق سیستم HACCP مراحل استقرار سیستم HACCP به شرح زیر اجرا می گردد:
اصل اول : شناسایی وارزیابی مخاطرات :
گروه HACCP با استفاده ازنمودار جریان کار، فهرستی از تمامی مخاطرات بالقوه که امکان بروز آنها در هر مرحله از عملیات تولید وجود دارد ؛ تهیه می کند. مخاطرات به سه دسته زیستی (باکتریها، ویروسها، انگلها وقارچها) عوامل شیمیایی (مایکوتوکسین ها، سموم کشاورزی، افزودنیها ی غذایی، باقی مانده های دارویی و غیره) و عوامل فیزیکی (تکه های چوب، سنگ، شیشه، پلاستیک و غیره) تقسیم می شوند.

اصل دوم : تعیین نقاط بحرانی کنترل :
نقطه بحرانی کنترل، مرحله ای از فرآیند تولید است که د ر آن کنترل های لازم به منظور پیشگیری، حذف یا کاهش مخاطرات به سطح قابل قبول انجام می شود. تعیین دقیق و درست نقاط بحرانی کنترل، اساس HACCP وکنترل بهداشتی محصول است.
اصل سوم : تعیین حدود بحران :
حدبحران، معیاری است که رسیدن به آن و یا عدم انحراف از آن، در انجام اقدامات پیشگیرانه در هر نقطه کنترل بحران ضروری است معیارهایی که به عنوان حد بحران در نظر گرفته می شوند عبارتند از : 1- دما 2- زمان 3- رطوبت 4- ویسکوزیته 5- غلظت نمک 6- کلر باقیمانده
اصل چهارم : تعیین روشهای پایش :
پایش به یک سری اندازه گیری ها و یا مشاهدات مستمر در محل نقاط کنترل بحران گفته می شود که برای اطمینان از اینکه CCP ها تحت کنترل هستند، انجام می شود. روشهای پایش باید قادر به تشخیص عدم کنترل CCP یا انحراف از حد بحرانی باشند. همچنین روشهای پایش باید سریع و آسان باشند.
اصل پنجم : تعیین اقدامات اصلاحی :
برای مقابله با هرگونه انحراف ایجاد شده از حد بحران در عملیات تولید، یک سری اقدامات اصلاحی خاص باید برای CCP پیش بینی شود. عملیات اصلاحی باید به گونه ای باشد که اطمینان حاصل شود CCP مورد نظر مجدداً تحت کنترل است و در صورت نیاز، محصول دوباره به خط تولید بازگردانده یا ازخط تولید خارج شود. (تعیین وضعیت محصول)
اصل ششم : برقراری روشهای تایید :
برای اطمینان از عملکرد مطلوب سیستم HACCP و کارآیی آن در حذف یا کاهش مخاطرات ، از یک سری آزمایشها و روشهای ویژه استفاده می شود. مهمترین فعالیتهایی که جهت تایید استفاده می شوند عبارتنداز :
1. ممیزی توسط یک فرد مجرب از داخل یا خارج موسسه
2. آزمای شات تصادفی از محصول نهایی
3. اعتبار دهی مجدد به حدود بحرانی تعیین شده
4. بازنگری و مرور گزارشات مربوط به کنترل نقاط بحرانی و اقدامات اصلاحی
5. رسیدگی به شکایات مشتری
6. انجام آزمایشات اضافی در CCP ها از جمله آزمایش انگشت جهت حصول اطمینان از رعایت بهداشت فردی توسط کارکنان و اثر بخش بودن آموزش
اصل هفتم – برقرار نمودن سیستم ثبت مدارک و مستند سازی :
وجود یک سیستم بایگانی صحیح و کارآمد در سیستم HACCP باید به صورت مستند در َآیند و متناسب با میزان هر یک از بخشهای فرآیند مواد غذایی به کار گرفته شوند. از مهمترین مستندات سیستم HACCP عبارتنداز :
1. فهرست اسامی اعضای تیم HACCP ومعرفی نماینده مدیریت د رتیم
2. توصیف فرآورده
3. معرفی مخاطرات و نقاط کنترل بحرانی ؛ روشهای پایش و اقدامات اصلاحی
4. پرونده گزارشات مربوط به نقاط کنترل بحرانی ؛ پایش و اقدامات اصلاحی
5. گزارش مربوط به تایید و بازنگری سیستم
6. کلیه دستورالعملها و روشهای اجرایی د رمورد چگونگی انجام پایش، اقدامات اصلاحی و تائید سیستم
7. دستورالعملها ی مربوط به شستشو، ضدعفونی و دفع آفات و حشرات موذی
نمودار کلی مراحل پیاده سازی و استقرار سیستم HACCP

HACCP شکل شماره 1- نمودار کلی مراحل پیاده سازی و استقرار سیستم

قیمت تولید داخلی و جهانی محصول :
قیمت جهانی کنسرو زیتون در حدود € 4.5 برای هر کیلوگرم می باشد و قیمت جهانی روغن زیتون نیز €8.5 برای هر کیلوگرم می باشد(11).
جدول 1- قیمت های داخلی روغن زیتون
ردیف
عنوان
مشخصات
قیمت واحد(ریال(

1
روغن
زیتون تصفیه شده (بی بو) 340 میلی لیتری مهرام
34000
2
روغن
زیتون تصفیه شده (بی بو) 520 میلی لیتری OILA
41,230
3
روغن
زیتون تصفیه شده (بی بو) 250 میلی لیتری OILA
22,270

جدول2- قیمت های داخلی زیتون
ردیف
عنوان
مشخصات
قیمت واحد(ریال)

1
زیتون
ویژه درشت 530 گرمی سبزدشت
11,640

2
زیتون
ویژه 1070 گرمی سبز دشت
29,100

3
زیتون
شور پاستوریزه 690 گرمی سبز دشت
14,550

4
زیتون
شور 320 گرمی سبز دشت
7,060
5
زیتون
بدون هسته 530 گرمی سبزدشت
15,140
6
زیتون
سیاه 425 گرمی قوطی Carbonell
15,520

7
زیتون
مغزدار 345 گرمی کوچک Crespo
18,130

10
زیتون
نیم کیلوگرم سفیدرود
15,040

موارد مصرف و کاربرد :
حدود 90درصد زیتون برداشت شده در سرتاسر جهان به تولید روغن و 10 درصد دیگر برای مصارف خوراکی یا تهیه کنسرو اختصاص دارد.بر اساس آمارهای موجود روغن زیتون از نظر تولید حدود 2 درصد و از نظر ارزش 30 درصد تجارت جهانی روغن های خوراکی را تشکیل می دهد.
علاوه بر ارزش خوراکی روغن زیتون دارای خواص دارویی مختلفی نیز می باشد و از جمله مصارف آن : کاهش کلسترول خون، کاهش فشار خون و قند خون، درمان کننده بیماری های دستگاه گوارشی و بیماری های پوستی، کاهش دردهای عضلانی، درمان نقرس، جلوگیری از ریزش مو و نیز تقویت مو، دارای خاصیت نرم کنندگی و ملین بودن، رافع مسمومیت حاصل از فلزات سنگین مانند سرب، دافع سنگ های صفراوی، تسکین دهنده سرفه های شدید و خشک، رفع آفتاب زدگی و جلوگیری از تصلب شرائین، قابل ذکر هستند.
از فراورده های زیتون همچنین در صنایع صابون سازی، برای تعلیف دام، تهیه انواع کود و نیز تولید فرآورده هایی نظیر فورفورال، انواع الکل، مواد ازته و نیز برای کشت و تکثیر انواع مخمرها استفاده می شود.
چوب تنه و شاخه های قطور نیز به دلیل نقش های زیبا و استحکام زیاد در صنایع چوب مورد استفاده قرار می گیرد.

کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول :
از موادی چون سرکه و آبلیمو (در تهیه سالاد وسس) و یا روغن های مایع و به طور عمده روغن های بدون کلسترول می توان به عنوان جایگزین های روغن زیتون نام برد.
همچنین روغن زیتون به عنوان یک روغن بدون کلسترول می تواند جایگزین روغن های نباتی شود.
روغنی که از دانه انگور، هسته خرما و سویا گرفته می شود نیز می تواند جایگزین روغن زیتون شود.

اهمیت استراتژیک کالا در دنیای امروز :
زیتون در کشورهایی مانند ایران که دارای آب و هوای مستعد برای کشت این گیاه است دارای اهمیت خاصی است زیرا بسیاری از نقاط کشور مانند گرگان، کوه های بانه، کوه های زاگرس پایه های خودروی این گیاه وجود دارد.
روغن زیتون از مهمترین فراورده هایی است که از کشت زیتون بدست می آید و حدود 90 درصد از کل تولیدات جهانی را به خود اختصاص داده است. امروزه بر اثر رقابت شدید روغن های نباتی حاصل از دانه ها و میوه جات روغنی متعدد، زیتون کاری سنتی اهمیت و اولویت خود را به تدریج از دست می دهد و جای خود را به باغ های مدرن واگذار می کند.
با توجه به اینکه زیتون مرغوب در مقایسه با دیگر روغن های نباتی ارزش بالایی دارد و در دنیایی که اعلب کشورها تلاش گسترده ای برای رسیدن به مرحله خودکفایی غذایی به عمل می آورند، لذا تولید و عرضه روغن زیتون با کیفیت و قیمتی مناسب با توان خرید و ذوق و سلیقه مردم می تواند تا حدی خلاء موجود را پر کند لذا بهترین راه تامین قسمت عمده کسری روغن نباتی مورد نیاز کشور، توسعه، کاشت و پرورش زیتون است که بدون تاثیر منفی بر کاشت دیگر گیاهان بهترین بازده را نیز در واحد سطح می دهد و از این نقطه نظر دارای اهمیت استراتژیک می باشد.

کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول :
بیش از 95 درصد درخت های زیتون جهان در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه قرار دارد، در حدود 84 درصد از کل حصول زیتون جهان در کشورهای اتحادیه اروپا (شامل اسپانیا، یونان، پرتقال و فرانسه) و در حدود 5.5 درصد در کشورهای غرب آسیا و خاور میانه (ترکیه، سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی، اردن و ایران) و در حدود 8.5 درصد محصول جهانی در کشورهای افریقای شمالی (تونس، الجزایر، لیبی و مصر) تولید و 2 درصد بقیه در کشورهای امریکایی و عمدتا در آرژانتین، مکزیک، ایالات متحده، شیلی، پرو و اروگوئه تولید می شود.
با آن که تجارت بین الملل روغن زیتون در بیشتر کشورهای دنیا رونق پیدا کرده است اما 92 درصد از فراورده های تولیدی در داخل کشورهای تولید کننده روغن زیتون مصرف می شود.
بالاترین میزان تولید و مصرف روغن زیتون در کشورهای حوزه مدیترانه متمرکز می باشد. بیشترین تولید روغن زیتون در جهان مربوط به اتحادیه اروپا به ویژه کشور اسپانیا می شود. در این کشورها اسپانیا با 43 درصد، ایتالیا با 33 درصد، یونان 21 و پرتقال 3 درصد بالاترین آمار تولید روغن زیتون را دارا می باشند.
مصرف سرانه روغن زیتون در جهان 500 گرم می باشد که میزان مصرف سرانه ان در کشورهای حوزه مدیترانه به طور متوسط 10 کیلوگرم می باشد، لذا کشورهای حوزه مدیترانه برگترین مصرف کنندگان روغن زیتون می باشند.

وضعیت عرضه و تقاضا :
2-1 و 2-2 – بررسی ظرفیت بهره برداری و وضعیت طرحهای جدید و طرحهای توسعه و در دست اجرا از آغاز برنامه سوم تا کنون :

جدول3 – واحد های فعال در تولید زیتون
ردیف
نام استان
تعداد واحد ها
ظرفیت (تن)
سرمایه ثابت
(میلیون ریال)
تعداد اشتغال
1
آذربایجان شرقی
1
100
4000
12
2
تهران
7
802
5635
259
3
خراسان رضوی
5
570
9631
115
4
زنجان
1
40
96
5
5
فارس
4
1450
30106
237
6
قزوین
3
240
16202
277
7
قم
1
400
4160
13
8
گلستان
2
675
12515
138
9
گیلان
1
60
574
10
10
مازندران
4
400
6383
141
11
مرکزی
1
200
1200
15
12
همدان
3
670
34000
107
13
مجموع
33
5607
124.502
1329

جدول 4- واحد های فعال در تولیدروغن زیتون
ردیف
نام استان
تعداد واحد ها
ظرفیت (تن)
سرمایه ثابت
(میلیون ریال)
تعداد اشتغال
1
آذربایجان غربی
1
50
1860
85
2
زنجان
4
11570
46697
82
3
فارس
5
7066
35256
134
4
قزوین
5
1764
23028
298
5
قم
1
100
4160
13
6
گلستان
2
595
2569
12
7
گیلان
17
17287
28937
234
8
زنجان
2
1430
32697
49
9
سمنان
1
10000
30000
100
10
فارس
1
600
4700
20
11
قزوین
1
50
5467
23
12
کرمانشاه
2
1600
7985
44
13
مجموع
42
52112
223.356
1094
جدول 5- واحد های در دست احداث در تولید زیتون
ردیف
نام استان
تعداد واحد ها
ظرفیت (تن)
سرمایه ثابت
(میلیون ریال)
تعداد اشتغال
1
قم
1
500
7000
50
2
کرمانشاه
4
500
4550
33
3
گیلان
3
2500
22200
85
4
زنجان
1
100
10000
15
5
مجموع
46
3600
43750
183

جدول 6- واحد های در دست احداث در تولید روغن زیتون
ردیف
نام استان
تعداد واحد ها
ظرفیت (تن)
سرمایه ثابت
(میلیون ریال)
تعداد اشتغال
1
زنجان
1
2000
10000
15
2
سمنان
2
5500
2640
23
3
فارس
1
2500
3015
32
4
قزوین
1
1000
7120
20
5
کرمانشاه
1
1200
4550
33
6
گیلان
2
490
4088
20
7
مجموع
8
12690
31413
143

2-3-بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم تا نیمه اول سال 85 :
در زیر ابتدا به شرح واردات انواع زیتون و روغن زیتون طی سال های 80 تا 84 پرداخته شده است و در هر مورد علاوه بر ذکر نوع محصول، میزان واردات و ارزش ریالی و دلاری آن را نیز ذکر گردیده است. در انتها جداولی جهت جمع بندی روند واردات زیتون و روغن زیتون از سال 80 تا سال 84 آورده شده است.

جدول شماره7 – واردات روغن زیتون 81

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
اسپانیا
41563
269791564
34064
KG
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
امارات متحده عربی
33150
172215993
21744
KG
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
سوریه
10000
60469333
7635
KG

جدول شماره8 – واردات روغن زیتون 82

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
اسپانیا
110247
611872431
77258
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
امارات متحده عربی
11815
76504525
9659
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
ایتالیا
3000
34819510
4396
KG

جدول شماره9 – واردات روغن زیتون 82

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
150910
-بکر(Virgin)
آذربایجان
88683
385979721
48735
KG
150910
-بکر(Virgin)
اسپانیا
12048
139015998
17553
KG
150910
-بکر(Virgin)
امارات متحده عربی
161629
1378697880
174078
KG
150910
-بکر(Virgin)
ایتالیا
1500
11606503
1465
KG
150910
-بکر(Virgin)
ترکیه
238090
1204273824
152054
KG
150910
-بکر(Virgin)
سوریه
300532
2417657065
305260
KG

جدول شماره 10- واردات روغن زیتون 83

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
15091000
روغن زیتون بکر
آذربایجان
185900
834114297
98131.1
15091000
روغن زیتون بکر
اسپانیا
47550.8
476986012
56116
15091000
روغن زیتون بکر
امارات متحده عربی
195518.75
808851977
95159.05
15091000
روغن زیتون بکر
ایتالیا
24860
193494494
22764.06
15091000
روغن زیتون بکر
ترکیه
85431.4
443094840
52128.81
15091000
روغن زیتون بکر
جمهوری عربی سوریه
94015
718655623
84547.72
15091000
روغن زیتون بکر
منطقه آزاد چابهار
27228
215810857
25389.51

جدول شماره11 – واردات روغن زیتون 84

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
15091000
روغن زیتون بکر
آذربایجان
62080
280137919
31238
15091000
روغن زیتون بکر
آلمان
6080
181654340
19938
15091000
روغن زیتون بکر
اسپانیا
81060
877497086
97374
15091000
روغن زیتون بکر
امارات متحده عربی
315002
1859176498
207787
15091000
روغن زیتون بکر
ایتالیا
56071
718025692
79590
15091000
روغن زیتون بکر
ترکیه
166530
1226327469
136320
15091000
روغن زیتون بکر
جمهوری عربی سوریه
717289
4696854183
521298
15091000
روغن زیتون بکر
منطقه آزاد چابهار
68166
603034041
66876
15091000
روغن زیتون بکر
یونان
9181
102415188
11522

جدول شماره 12- واردات روغن زیتون 84

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
اسپانیا
16150
232627993
25947
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
امارات متحده عربی
7690
35794623
3978
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
ایتالیا
3360
30652306
3459
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
ترکیه
44236
322807621
35909
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
منطقه آزاد چابهار
7716
82024177
9032

جدول 13 – روند واردات روغن زیتون از سال 80 تا 84
کد تعرفه : 150919و150990
نام محصول : روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
– روغن زیتون بکر
– روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)

سال 80
سال 81
سال 82
سال 83
سال 84
مقدار (کیلوگرم)
–
84713
927544
660484
7966611
ارزش ریالی
–
513888300
6415111500
579353200
11994013800
ارزش دلاری
–
63443
772905
681592
1347642

در نمودار زیر روند واردات روغن زیتون (حجم واردات کیلوگرم) طی سال های 80 تا 84 مورد بررسی قرار گرفته است که یک روند به شدت صعودی را نشان می دهد. (محور افقی سال و محور عمودی میزان واردات را نشان می دهد.)
نمودار شماره 1- روند واردات روغن زیتون (حجم واردات) طی سال های 80 تا 84
جدول شماره 14- واردات زیتون 84
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
اسپانیا
167313
984940949
109299
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
امارات متحده عربی
24403
114043824
12687
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
ترکیه
45864
270770471
29977

جدول شماره 15- واردات زیتون 83
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
اسپانیا
64972
415636022
48898.36
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
امارات متحده عربی
7872
58529381
6885.81
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
ترکیه
32221.56
214534323
25239.33
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
مراکش
10743
63715384
7495.93

جدول شماره 16- واردات زیتون 82
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
آذربایجان
12000
25786050
3256
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
اسپانیا
20857
126962083
16030
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
امارات متحده عربی
42879
270923382
34208
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
ترکیه
31200
150789742
19039
KG

جدول شماره 17- واردات زیتون 81

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
امارات متحده عربی
11099
75112570
9484
KG

جدول 18 – روند واردات زیتون از سال 80 تا 84
کد تعرفه 200570
– نام محصول: زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده

سال 80
سال 81
سال 82
سال 83
سال 84
مقدار (کیلوگرم)
—-
11099
106936
115808
237580
ارزش ریالی
—-
6159225000
616530500
716157900
1382863300
ارزش دلاری
—-
75112
72533
82317
151963

در نمودار زیر روند واردات زیتون (حجم واردات کیلوگرم) طی سال های 80 تا 84 مورد بررسی قرار گرفته است که یک روند به شدت صعودی را نشان می دهد. (محور افقی سال و محور عمودی میزان واردات را نشان می دهد.)
نمودار شماره 2- روند واردات زیتون (حجم واردات) طی سال های 80 تا 84

بررسی روند مصرف از آغاز برنامه :
با توجه به عزم دولت برای رفع موانع توسعه صادرات غیر نفتی بر اساس برنامه چهارم توسعه, تولید و صادرات زیتون و روغن زیتون نیز با توجه به پتانسیل های بالقوه فراوانی که در کشور وجود دارد در این زمره قرار خواهد داشت و از حمایت های دولت برخوردار خواهد شد. بعلاوه با توجه به این نکته که هنوز مقادیر زیادی از نیاز روغن کشور بوسیله صادرات تامین می شود رسیدن به خود کفایی در تولید این محصول نیز باید مدنظر قرار گیرد.
بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم و امکان توسعه آن :
جدول شماره19- صادرات روغن زیتون 80
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
ترکمنستان
70
122850
70
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
چین
496
1740960
992
جدول شماره20- صادرات روغن زیتون81
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
آفریقای جنوبی
66765
425161440
53682
KG
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
امارات متحده عربی
11016
69021945
8715
KG
1509.90
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
ترکمنستان
30
175950
30
KG

جدول شماره21 – صادرات روغن زیتون 82
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
آلمان
104
7413120
936
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
تانزانیا
36
245520
31
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
ژاپن
100
1259280
159
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
قزاقستان
29
275299
35
KG
150990
-روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)
ماداگاسکار
19200
234661680
29629
KG

جدول شماره 22- صادرات روغن زیتون 84

کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
15099000
روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
مالزی
110
864480
96

دول 23 – روند صادرات روغن زیتون از سال 80 تا 84
کد تعرفه : 150919و150990
نام محصول : روغن زیتون و ا جزا ء آن (باستثنای بکر)
– روغن زیتون بکر
– روغن زیتون و اجزاء ان ، حتی تصفیه شده ، ولی از لحاظ شیمیائی تغییرنیافته (غیر از موارد مشمول شماره ردیف فرعی 1509.10)

سال 80
سال 81
سال 82
سال 83
سال 84
مقدار (کیلوگرم)
–
566
77811
19469
110
ارزش ریالی
–
8708400
530629500
267873000
873600
ارزش دلاری
–
1062
62427
30790
96

در نمودار زیر روند واردات روغن زیتون (حجم واردات کیلوگرم) طی سال های 80 تا 84 مورد بررسی قرار گرفته است که یک روند به شدت صعودی را نشان می دهد. (محور افقی سال و محور عمودی میزان واردات را نشان می دهد.)
نمودار شماره 3- روند صادرات روغن زیتون (حجم صادرات کیلوگرم) طی سال های 80 تا 84

جدول شماره 24- صادرات زیتون 84
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
آلمان
667
5061556
562
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
افغانستان
240
1677016
187
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
انگلستان
5211
36384732
4008
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
ایالات متحده آمریکا
420
2977912
328
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
جمهوری متحده تانزانیا
402
2869018
314
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
سوئد
834
4947250
550
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
عراق
720
5038330
567
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
مالزی
1626
10536227
1168
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
نروژ
667
4731675
520
جدول شماره 25- صادرات زیتون 83
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
امارات متحده عربی
13410
77067000
9066.71
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
انگلستان
845
18552716
2182.67
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
ایالات متحده آمریکا
11004
73633552
8662.77
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
عراق
1200
31484550
3704.06
20057000
زیتون , محفوظ شده به جز در سرکه یا درجوهر سرکه , یخ نزده
کانادا
90
614670
72.31

جدول شماره 26- صادرات زیتون 82
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
آلمان
4055
32695140
4128
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
آمریکا
5730
35408100
4471
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
استرالیا
855
5556155
702
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
افغانستان
1618
10390473
1313
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
امارات متحده عربی
2095
13913184
1758
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
انگلستان
3064
20049009
2532
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
ژاپن
13170
85889478
10844
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
عراق
370
12434400
1570
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
عربستان سعودی
1350
8763066
1106
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
مازی
180
1168720
148
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
نروژ
170
1106826
140
KG
200570
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
نیوزلند
425
2771204
350
KG

جدول شماره 27- صادرات زیتون 81
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
واحد
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
امارات متحده عربی
630
3898280
492
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
ترکمنستان
20
28080
16
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
ژاپن
630
4031859
509
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
عربستان سعودی
450
2796768
353
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
قطر
45
309036
39
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
کویت
840
4324320
546
KG
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
مازی
1192
6776373
856
KG

جدول شماره28- صادرات زیتون 80
کد
شرح تعرفه
کشور
مقدار
ارزش ریالی
ارزش دلاری
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
امارات متحده عربی
798
909090
518
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
انگلستان
1386
1579500
900
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
اوکراین
1200
1158300
660
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
بحرین
7308
8336250
4750
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
روسیه
2340
2479815
1413
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
ژاپن
5502
6235515
3553
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
عراق
828
1265355
721
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
قطر
840
958230
546
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
مجارستان
99
114075
65
2005.70
-زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده
هلند
395
451035
257

جدول 29 – روند صادرات زیتون از سال 80 تا 84
کد تعرفه 200570
– نام محصول: زیتون ، اماده یا محفوظ شده به جز در سرکه یا جوهر سرکه ، یخ نزده

سال 80
سال 81
سال 82
سال 83
سال 84
مقدار (کیلوگرم)
20660
3807
33082
26549
10787
ارزش ریالی
107064000
2333130
247027000
206068200
74656400
ارزش دلاری
13383
2811
29062
23686
8204

در نمودار زیر روند صادرات زیتون (حجم صادرات کیلوگرم) طی سال های 80 تا 84 مورد بررسی قرار گرفته است که یک روند به شدت صعودی را نشان می دهد. (محور افقی سال و محور عمودی میزان واردات را نشان می دهد.)
نمودار شماره 4- روند صادرات زیتون (حجم واردات) طی سال های 80 تا 84

2-4- بررسی نیاز به محصول یا اولویت صادرات تا پایان برنامه چهارم:
با توجه به عزم دولت برای رفع موانع توسعه صادرات غیر نفتی بر اساس برنامه چهارم توسعه, تولید و صادرات روغن زیتون نیز با توجه به پتانسیل های بالقوه فراوانی که در کشور وجود دارد در این زمره قرار خواهد داشت و از حمایت های دولت برخوردار خواهد شد. بعلاوه با توجه به این نکته که کشور ما از نظر تولید محصولات کشاورزی از نظر کمی و کیفی از جایگاه ممتازی در منطقه برخوردار می باشد در نتیجه نسبت به کشورهای منطقه می توان به مواد اولیه ارزانتر وبا کیفیت بهتری دسترسی داشت.
همچنین بدلیل واردات قسمت عمده روغن مورد نیاز کشور و مزایای فراوان این روغن نسبت به دیگر روغن ها(چه از نظر مزایای دارویی و چه از لحاظ طعم و مزه مطلوب آن) و وبا توجه به برنامه های خودکفایی کشور در زمینه روغن آینده مناسبی برای تولید این محصول در کشور پیش بینی می گردد.

1و2- بررسی اجمالی تکنولوژی و روشهای تولید و تعیین نقاط قوت و ضعف :
کنسرو زیتون:
از قرار گرفتن زیتون در محلول مناسب آماده شده از سرکه و آب نمک کنسرو زیتون تهیه می شود. فرآیند صنعتی تولید زیتون شور در ادامه توضیح داده شده است:
1- توزین زیتون قبل از تخلیه و تحویل بار : در کارخانجات مواد غذایی که مواد اولیه آن ها میوه است میوه را به وسیله باسکول توزین کرده وسپس تخلیه می نمایند.

2- شستشو وتمیز کردن اولیه : منظور از تمیز کردن پاک نمودن زیتون از هرگونه آلودگی خارجی می باشد.بدین منظور می توان ازجت آب استفاده نمود.

3- درجه بندی : این مرحله در تولید کنسرو زیتون که میوه به صورت کامل مورد استفاده قرار می گیرد بسیار اهمیت دارد. درجه بندی را می توان بر اساس معیارهایی که ارائه می شود انجام داد :

-شکل و اندازه
-رسیده وتازه بودن
-بافت
-مزه و عطر
-عیوب ظاهری
-رنگ
به استثنای مورد اول که بوسیله دستگاه انجام می گردد در بقیه موارد مجبور به استفاده از نیروی انسانی (به کمک تشخیص با چشم) می باشیم.

4- جداسازی قسمت های زائد : این کار بلا فاصله پس از شستشو انجام می گیرد

شکل شماره 1 – درجه بندی

.
5- قراردادن زیتون ها در شیشه : پس از آماده کردن زیتون ها آن ها را بوسیله دستگاه در شیشه ها قرار می دهیم.
6-آماده کردن محلول آب نمک : محلول آب نمک شامل 7-10% حجمی سرکه و 4-3 % حجمی نمک می باشد.
7-اضافه کردن آب نمک : پس از تهیه آب نمک آن را بوسیله دستگاه پرکن آب نمک به شیشه های کنسرو زیتون اضافه می نماییم.
8-پاستوریزاسیون: برای ماندگاری کنسرو زیتون آن را وارد دستگاه پاستوریزاسیون مینماییم.
9 – دستگاه دربندی تک هد و چند هد : در این دستگاه یک مخزن وجود دارد که درب ها در آن ریخته می شود و به تدریج برای دربندی مورد استفاده قرار می گیرند این دستگاه دارای هدهای چرخنده است که با چرخش خود باعث دربندی شیشه ها می شوند.
10-دستگاه اتیکت چسبان خطی : در این دستگاه شیشه ها از سمت چپ وارد و پس از اتیکت چسبانی از سمت راست خارج می شوند دراین دستگاه بر اثر برخرد شیشه با دستگاه و چرخش آن لیبل ها به شیشه می چسبند.

شکل شماره 2 – اتیکت چسبان خطی

این دستگاه معمولا از استنلس استیل خشدار ضد اسید با پایه های آلومینی قابل تنظیم استفاده می شود.
11- شرینگ پک : در این دستگاه شیشه های کنسرو زیتون را که دربندی و اتیکت زنی شده اند شرینگ می کند.این عمل در بسته های 20 تایی و 12 تایی معمولا انجام می شوند.این عمل بوسیله کارگر نیز قابل انجام می باشد.

شکل شماره 3 – شرینگ پک

جدول شمار 30- مشخصات دستگاه ها ی کنسرو زیتون

شماره
نوع دستگاه
توان مصرفی(کیلو وات)
تعداد
1
گرید یا درجه بندی محصولات
1.5
1
2
گل گیر خیار ودم گیر زیتون
1.5
1
3
شستشو وگل گیر تمام اتوماتیک
1.5
1
4
وان آماده سازی تمام استیل
75.
2
5
میز کار چرخ دار

1
6
خط پرکن اتوماتیک برای خیارو زیتون و سیر
4
1
7
خط بازرسی و توزین تمام استیل
75.
1
8
مخازن آماده سازی آب نمک
2
2
9
خط شستشو و استریل شیشه تمام استیل
.75
1
10
شوت برگردان
–
1
11
خط محلول ریز در قوطی و شیشه تمام استیل
75.
1
12
دربند اتوماتیک شیشه
2.5
1
13
نوار ورودی به تونل پاستوریزاتور تمام استیل
75.
1
14
پاستوریزاتور دوشی تمام استیل
12
1
15
تونل خشک کن
1.5
1
16
بسته بندی(شرینگ پک)
12
1

روغن زیتون :
برای استخراج مکانیکی روغن از میوه زیتون از سه سیستم استفاده می شود:
* پرس کردن
* جداسازی سانتریفیوژی
* صاف کردن
پرس کردن از قدیمی ترین و معمولترین روشها برای روغن کشی از زیتون است.
در جداکننده های سانتریفیوژی سرعت چرخش زیاد دستگاه سبب جداشدن دوفاز سبک (روغن9 و فاز سنگین (فاز آبی) می شود.
در استخراج به روش صاف کردن تعدادی از صفحات فولادی یا تیغه ای در خمیری که از له کردن میوه زیتون تهیه شده فرو رفته و وقتی بیرون می اید روغن از تیغه ها می چکد.
قبل از روغن کشی، ابتدا میوه ها باید تمیز و آماده شوند. این عمل توسط خارج کردن شاخه ها و برگها، آشغال و هرگونه موادی که ممکن است به تجهیزات صدمه بزند انجام کی شود. سپس میوه ها شسته می شوند تا گرد و خاک و آلدگیهای کشاورزی از بین برودو اسیاب می شوند تا به صورت خمیر زبری در آید. در این مرحله ترکیبات تلخ توسط عمل آنزیمی شکسته شده و ترکیبات تند کاهش می یابد در حالی که ترکیبات دوقطبی و توکوفرولها در روغن زیاد می شوند. اگر عمل انزیمی به طول انجامد ترکیبات دوقطبی به ترکیبات محلول در آب تجزیه و از روغن خارج شده و سبب کاهش پایداری روغن در مقابل اکسیداسیون می شوند.
آسیاب کردن سبب آزاد شدن روغن از سلول های روغنی شده و قطرات کوچک روغن بهم پیوسته و تشکیل قطرات بزرگ را می دهند. به این ترتیب میوه برای روغن کشی آماده می شود. باقیمانده جامد و آب که از روغن کشی توسط پرس بجا مانده قبل از تخلیه در فاضلاب باید تصفیه شود.
اگر روغن از نظر طعم و بو و اسیدهای چرب ازاد مناسب برای مصرف باشد، روغن صاف می شود تا ناخالصیهای جامد و آب از آن جدا گردد. در غیر این صورت به قسمت تصفیه فرستاده می شود. باقیمانده روغنکشی(تفاله) که دارای تا 8 درصد روغن است قبل از انتقال به قسمت روغن کشی با حلال در یک خشک کن، خشک و سپس با حلال روغن کشی می شود.
تصفیه روغن زیتون به طریق تصفیه قلیایی و یا تصفیه فیزیکی انجام می شود. تصفیه روغن تفاله که اسیدیته آن در حدود 10 درصد است اساسا توسط تصفیه فیزیکی انجام می شود.

در زیر به بررسی دقیق تر هر یک از مراحل تولید روغن زیتون می پردازیم :

نگهداری :
میوه زیتون باید در شرایط مناسب نگهداری کرد. انبار کردن، نگهداری زیتون در شرایط نامناسب از مرغوبیت روغن ان می کاهد. زیرا چربی در گوشت میوه های چربی دار زیتون کاملا ظریف در بافت آب دار پراکنده است و بدین جهت به تعرض آنزیم ها آمادگی زیاد دارد. میوه زیتون در حضور آب یا رطوبت در معرض خطر تاثیر انزیم ها با میکرو ارگانیسم هایی قرار دارد که چربی را مورد حمله قرار داده و آنها را هر چه بیشتر به اسیدهای چرب آزاد و گلیسیرین تجزیه می نماید.
باید تا حد امکان بلافاصله پس از برداشت (حداکثر 24 تا 48 ساعت) میوه زیتون، عمل روغن کشی انجام گیرد تا کیفیت روغن حفظ شود چرا که میوه نرم و رسیده در مقابل صدمات مکانیکی و الودگی ها بسیار حساس می باشد. از این رو تاخیر در عملیات استخراج روغن، موجب کاهش شدید کیفیت روغن می شود. شرایط مناسب نگهداری میوه زیتون و برخی از ویژگی های فیزیکی ان در جدول زیر ارائه شده است.

جدول شماره 31 – شرایط مناسب نگهداری و برخی ویژگی های فیزیکی میوه زیتون
دما
10 درجه سانتیگراد
رطوبت
85-90 درصد
مدت زمان نگهداری
4-6 هفته
نقطه انجماد
-1.4 تا -2.4 درجه سانتیگراد
گرمای ویژه
0.84

بهترین شرایط برای نگهداری زیتون ها، قرار دادن آنها در یک اتاق خنک و با تهویه مناسب با لایه ای به ضخامت 20 – 30 سانتیمتر در جعبه های پلاستیکی مشبک می باشد. تحت این شرایط تغییرات کیفی نامطلوب در روغن به حداقل می رسد. بطور معمول با افزایش زمان نگهداری، میزان ترکیبات بودار و پلیفنل در روغن کاهش یافته و اسیدیته و پراکسید به آهستگی افزایش می یابد.

خرد کردن زیتون :
با عمل خرد کردن ف بافت های گیاهی پاره می شوند و قطرات روغن محتوی در سلول را به طور کامل آزاد می کنند. در این عمل هر چه میوه ریز تر باشد مایع بدست امده لطیف تر و یکنواخت تر می شود و خمیر حاصل شده آماده ماشین پرس می گردد.
دونوع ماشین معمولا برای خرد کردن مورد استفاده قرار می گیرد :
1- آسیاب سنگی یا غلطکی
2- آسیاب فلزی
مت خرد کردن در روش استفاده از آسیاب سنگی نباید از 20 تا 30 دقیقه بیشتر شود زیرا مخصوصا اگر غلطک سنگین باشد منجر به خرد شدن خیلی ریز ذرات خمیر می شود که باعث گیر کردن خرده های ریز میوه در سوراخ های غلطک می شود و در نتیجه بر روی میزان کل روغن استخراجی اثر منفی می گذارد.
دمای خمیر زیتون با توجه به روش های مختلفی که برای خرد کردن زیتون استفاده می شود متفاوت است. اگر دمای اتاق 14-15 درجه سانتیگراد باشدف دمای خمیر زیتون بدست امده توسط آسیاب سنگی 18 -19 درجه سانتیگراد و دمای خمیر زیتون بدست آمده با خرد کن فلزی 27-30 درجه سانتیگراد می باشد.
در خردکن های فلزی به علت ایجاد گرمای بیشتر امکان تشکیل امولسیون و در نتیجه کاهش راندمان استخراج زیاد تر است.

مالش دادن :
برای افزایش بازدهی و تسریع در استخراج روغن از میره زیتون، آنرا مالش می دهند. در طی خرد کردن و مالش دادن سلول های خمیر زیتون از هم گسسته شده و اندازه قطرات روغن افزایش می یابد. مالش دادن خمیر زیتون در طی مراحل استخراج روغن ممکن است چندین مرتبه تکرار شود. بطور معمول بعد از مالش دادن خمیر زیتون، ان را به وسیله چرخ گوشت مجددا خرد می کنند.
در این مرحله ترکیبات تلخ توسط آنزیمی شکسته شده و ترکیبات تند کاهش می یابد در حالی که ترکیبات دوقطبی و توکوفرول ها در روغن زیتون زیاد می شوند. اگر عمل آنزیمی به طول انجامد ترکیبات دوقطبی به ترکیبات محلول در آب تجزیه و از روغن خارج شده و سبب کاهش پایداری روغن در مقابل اکسیداسیون می شود.

جداسازی فازهای جامد و مایع:
برای روغن کشی میوه نباید نارس یا زیاد رسیده باشد. اگر میوه ای که هنوز خوب نرسیده است مورد استفاده روغن کشی قرار گیرد میزان روغن حاصل کم و طعم آن تلخ خواهد بود. روغنی که از زیتون زیاد رسیده، بدست می آید شیرین و دارای رنگ مایل به زرد است. اگر میوه زیاد رسیده باشد از میزان روغن آن کاسته می شود. بطورکلی روغن بدست آمده از میوه های نارس و یا زیاد رسیده چندان مرغوب نیست.
خمیر زیتون حاوی سه فاز مختلف روغن، تفاله و آب گیاهی است که باید برای استخراج روغن آنها را با روش صحیح از هم جدا نمود. همانطور که گفته شد عموما از سه روش پرس کردن، سانتریفیوژ و پرکولاسیون(صاف کردن) یا روش ترکیبی برای جداسازی استفاده می شود.
هسته زیتون هم که جزو فاز تفاله می باشد در این مرحله جدا می شود.
سیستم های فشاری فرآیندی غیر پیوسته با ظرفیت پایین می باشد در حالی که سیستم سانتریفیوژ روشی پیوسته بوده و اغلب بصورت ترکیبی با روش پرکولاسیون استفاده می گردد. در سیستم سانتریفیوژ نوع سه فازی، ازآب گرم 20-30 درجه سانتیگراد برای بهبود جریان پذیری و جداسازی روغن استفاده می شود. مقدار آب افزوده بر روی بازدهی روغن و میزان ترکیبات فنلی آن تاثیر می گذارد زیرا بخشی از ترکیبات فنلی همراه پساب از دست می رود. در سیستم های فشاری و سانتریفیوژی با حجم زیادی از پساب و در نتیجه آولدگی و مشکلات زیست محیطی و هزینه های مرتبط با آن مواجه هستیم. البته در سیستم های سانتریفیوژی جدید (نوع دو فازی) نیاز به افزودن آب نمی باشد. بازدهی استخراج روغن بطور تجاری 80-90 درصد می باشد. روش های مختلف استخراج روغن بر روی ویژگی های کیفی محصول نهایی اثر می گذارد.

پرس کردن :
پرس کردن از قدیمی ترین و معمول ترین روش های برای روغن کشی از زیتون است. روغن بدست امده از پرس اول فوق العاده مرغوب بوده و در اروپا به روغن پروانس موسوم است. تفاله روغن دار باقیمانده را خرد نوده و دوباره با فشار و حرارت زیاد می فشارند، تفاله را می توان سه تا چهار بار بدین ترتیب فشرد. تفاله هایی که در مرحله آخر باقی می مانند هنوز 8-15 درصد روغن دارند که معمولا به وسیله حلال (سولفور کربن) استخراج می شود. این روغن که حاوی مقداری از حلال در خود می باشد به روغن زیتون گوگردی یا به طور کلی فوتس زیتون مرسوم است که برای مصارف صابون سازی و سایر مقاصد صنعتی به کار می رود.
روغن زیتون گوگردی که به نام روغن سانسا یا اروژونیز خوانده می شود دارای رنگ تیره و مقدار زیادی اسیدهای چرب آزاد می باشد. استخراج روغن توسط پرس ممکن است با پرس های خیلی ابتدایی و قدیمی که نیروی دست کارگران و یا حیوانات کار می کنند و یا توسط پرس هیدرولیکی ابتدا عملیات پاک سازی توسط الک کردن و شستشو با آب انجام گرفته سپس یک پرس ملایم و آنگاه پرس با فشار بیشتر صورت می گیرد و در انتها باقیمانده تفاله توسط حلال روغن گیری می شود.
در زیر مراحل مختلف استخراج روغن با استفاده از سیستم پرس نشان داده شده است.

شکل شماره 4 – مراحل مختلف استخراج روغن زیتون با استفاده از سیستم پرس

مزایای استفاده از این روش عبارتست از :
* سرمایه گذاری محدود
* ماشین های مورد نیاز بسیار ساده و کم هزینه هستند.
* توان الکتریکی کمی نیاز دارد و همچنین مصرف انرژی ان بسیار کم است.
* تفاله بدست آمده در این روش رطوبت بسیار پائینی دارد.
* مقدار خیلی کمی آب گیاهی تولید می شود که حاوی روغن بسیار کمی می باشد.

معایب این روش به شرح زیر می باشد :
* ماشین های مورد استفاده فضای بسیار زیادی را اشغال می کنند.
* نیاز به کارگر و نیروی کار زیاد دارد.
* این سیستم بصورت غیر مداوم کار می کند.
سانتریفیوژ کردن :
در سانتریفیوژ از نیروی گریز از مرکز استفاده می شود. جداکردن سیستم های ناهمگن که محتویات آنها دارای وزن مخصوص متفاوت می باشند، جداسازی فاز جامد از فاز مایع و بالعکس و نیز جداسازی فاز مایع از فاز گاز با استفاده از سانتریفیوژ امکان پذیر است.
استفاده از جداکننده ها یا دکانترهای سانتیفیوژی در بازیابی روغن، مراحل پخش کردن خمیر زیتون بر وری کیسه های پرس و جا دادن کیسه های پرس و جا دادن کیسه ها در داخل صفحه پرس که وابسته به کار کارگری است را حذف نموده است. استفاده از دکانتر سانتریفیوژی همچنین سبب مداوم بودن فرآیند و تولید بالاتر شده است. قدرت سانتریفیوژ بیش از 3000 تا 10000 دور در دقیقه می باشد.
در شکل زیر مراحل استخراج روغن با استفاده از روش سانتریفیوژ آورده شده است:

شکل 5 – نمودار استخراج روغن با استفاده از روش سانتریفیوژ

روش پرکولاسیون (فیلتراسیون انتخابی)
در استخراج روغن به روش پرکولاسیون، صفحات استیل وارد خمیر زیتون می شوند و به دلیل تفاوت فشار سطحی فازهای مایع در خمیر، سطح این صفحات با روغن پوشیده می شود و از لوله های تعبیه شده در صفحات روغن به خارج هدایت می شود.در واقع تحت شرایط عملیاتی فشار بین سطحی روغن کمتر از پساب گیاهی می باشد و سطح صفحات فلزی با پوسته ای از روغن پوشش داده می شود.
میزان بازده استخراج روغن در این روش تا حد زیادی بستگی به خصوصیات رئولوژیکی خمیر زیتون دارد. روغنی که از این روش به دست می آید دارای کیفیت بسیار خوبی است و تا حدی خصوصیات طبیعی خود را مخصوصا ترکیبات پلی فنلی را حفظ کرده است. همچنین از آنجا که استخراج روغن در این روش در دمای اتاق صورت می پذیرد و از آب برای رقیق نمودن استفاد نمی گردد احتمال آلودگی وجود ندارد.
نمودار استخراج روغن به روش پرکولاسیون در شکل زیر نشان داده شدهاست :

شکل شماره 6 – مراحل استخراج روغن به روش پرکولاسیون

ر

خرد

3- بررسی و تعیین حداقل ظرفیت اقتصادی شامل برآورد حجم سرمایه گذاری ثابت :
این کارخانه با هدف فرآوری 30تن میوه زیتون در روز احداث می گردد. با در نظر گرفتن پیوسته بودن فرآیند تولید، کارخانه در 3 شیفت 8 ساعته و270 روز در سال کار می کند. لذا ظرفیت فرآوری میوه زیتون سالانه برابر است با :8100 تن
و با توجه به راندمان 30 درصدی تبدیل زیتون به روغن زیتون، ظرفیت سالانه تولید روغن زیتون برابر است با : 2430 تن
برای بدست آوردن این مقدار ظرفیت استاندارد کارخانه های سازنده تجهیزات و همچنین به صرفه بودن اقتصادی واحد از نظر حجم تولید مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه برآوردهای اقتصادی مربوط به اجرای طرح ارائه می گردد تا در نهایت حجم سرمایه گذاری مورد نیاز بدست آید.

3-1- محوطه سازی :
محاسبات انجام شده و جدول ارائه شده بر اساس انتخاب زمینی به مساحت 5000 متر مربع برای اجرای طرح صورت گرفته است.
با فرض زمینی به ابعاد 100 در 50 متر , محیط کارخانه برابر 300 متر خواهد بود.

جدول 32- هزینه های محوطه سازی
هزینه
(هزار ریال)
میزان کار مورد نیاز
حدود هزینه واحد
(هزار ریال)
واحد
شرح
127500
4250
30
متر مربع
خاکبرداری, خاکریزی و تسطیح

150000
300
500
متر طول
پی ریزی دیوار و دیوار کشی به ارتفاع حدودی 5/2 متر
135000
750
180
متر مربع
خیابان کشی و آسفالت
96000
600
150
متر طول
جدول بندی و پیاده روسازی
375000
750
500
متر مربع
فضای سبز
15000
50
300
متر مربع
پارکینگ مسقف
30000
30
1000
اصله تیر
روشنایی محوطه معمولا بع ازای هر 15 متر طول
10000
2
5000
عدد
درب ورودی
938.500
جمع کل

3-2- ساختمان :
فضای مورد نیاز برای هر یک از ساختمان های بخش های مختلف تولید، انبار، آزمایشگاه و ابزار آلات، اداری و رفاهی و نگهبانی در زیر آورده شده است. شایان ذکر است که مساحت این ساختمان ها با توجه به میزان فضای مورد نیاز برای نصب ماشین آلات، حمل و نقل و پرسنل شاغل در واحد برآورد شده است.

جدول 33- هزینه های ساختمانی
هزینه
(هزار ریال)
میزان کار مورد نیاز
حدود هزینه واحد(هزار ریال)
واحد
شرح
1.800.000
900
2000
متر مربع
ساختمان های تولید
840.000
700
1200
متر مربع
ساختمان انبارها
240.000
200
1200
متر مربع
ساختمان آزمایشگاه و ابزار آلات
500.000
200
2500
متر مربع
ساختمان اداری و رفاهی
0
—–
3000
متر مربع
استخر آب
75.000
50
1500
متر مربع
نگهبانی
0
—-
2500
متر مربع
پست برق (در صورت اخذ انشعاب بالاتر از 240 کیلووات)
3.455.000
جمع کل

3-3- ماشین آلات :
جدول هزینه های مربوط به ماشین آلات در زیر آورده شده است.
هزینه های مربوط به نصب و راه اندازی ماشین آلات نیز برابر 5 درصد کل قیمت ماشین آلات می باشد.
با توجه به اینکه ماشین آلات واحد به صورت پکیجی تهیه می شود. قیمت کل پکیج برای ماشین آلات خط تولید روغن زیتون و فرآوری زیتون برابر است با : 320 هزار یورو
این مبلغ با توجه به اینکه ماشین آلات به صورت داخلی تهیه شود و یا از سازندگان خارجی استفاده شود و همچنین از کدام کشور خریداری شود متغیر است ولی با توجه به اینکه در تولید محصول مورد نظر صادرات آن باید مورد توجه خاص قرار گیرد بهتر است از ماشین آلات ساخت کشور ایتالیا که در این زمینه دارای سابقه بسیار طولانی می باشد استفاده شود اولا از رسیدن به کیفیت مطلوب محصول اطمینان داشته باشیم و در ثانی برای تبلیغات فروش محصول در بازار های جهانی با مشکلی مواجه نشویم. لذا قیمت ارائه شده ب توجه به این موارد استعلام شده است.
با درنظر گرفتن نرخ تبدیل یورو به ریال معدل: 12500 ریال به ازای هر یورو هزینه ماشین آلات واحد برابر است با : 4 میلیارد ریال
هزینه کلی مربوط به ماشین آلات به طور خلاصه در جدول زیر آورده شده است :
جدول 34- هزینه مربوط به ماشین آلات
عنوان
هزینه (هزار ریال)
هزینه خرید ماشین الات و حمل ونقل
4.000.000
هزینه نصب و راه اندازی
200.000
هزینه بیمه و اموزش و…
200.000
مجموع هزینه ها
4.400.000

3-4- تاسیسات :
هزینه های مربوط به تاسیسات به قرار زیر است :

جدول 35- هزینه های تاسیسات
عنوان
مقدار
واحد
قیمت واحد
(ریال)
ارزش کل
(هزار ریال)
تامین برق از شبکه سراسری
(خرید انشعاب، تاسیسات برق و…)
100
کیلو وات
—-
200.000
آب (اخذ انشعاب، لوله کشی و…)
1000
متر مربع
—-
25.000
تاسیسات سرمایش و گرمایش ساختمانها
500
متر مربع
80.000
40.000
کپسول اطفاء حریق(6 کیلوگرمی)
50
عدد
400.000
20.000
کپسول اطفاء حریق (30 کیلوگرمی)
20
عدد
1600.000
32.000
جمع ارزش تاسیسات عمومی
317.000

* مصرف برق شامل برق مورد نیاز برای ماشین آلات، ساختمان ها، محوطه کارخانه و سیستم های تهویه و سرمایش و گرمایش می باشد.
* برای محاسبه اخذ انشعاب آب نیز 450 متر مربع مساحت ساختمان های اداری و رفاهی، آزمایشگاه و نگهبانی مورد محاسبه قرار گرفته است و میزان آب مورد نیاز برای ماشین آلات نیز با آن جمع شده است.

3-5- وسائط نقلیه :
وسائل نقلیه مورد نیاز در واحد به قرار زیر است.

جدول 36- هزینه های وسائل نقلیه
نوع
تعداد
قیمت هر دستگاه
(هزار ریال)
هزینه کل
(هزار ریال)
وانت بار
2
75.000
150.000
سواری
2
70.000
140.000
جمع هزینه ها ی وسائط نقلیه
290.000

3-6- تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی :
هزینه های مربوط به تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی به قرار زیر است :

جدول 37- هزینه های تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی
نوع وسایل
تعداد
قیمت هر واحد
(هزار ریال)
هزینه کل
(هزار ریال)
رایانه
2
7.000
14.000
خط تلفن و فاکس
3
2.000
6.000
مبلمان اداری
2 سرویس
3.000
6.000
کمد و فایل
8
500
4.000
میز و لوازم التحریر
8
500
4.000
صندلی
20
150
3.000
جمع کل هزینه های اداری
37.000
3-7- هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده :
به منظور جلوگیری از تحمیل هزینه های مازاد طی دوره اجرای طرح به دلیل تغییرات احتمالی در هزینه های سرمایه گذاری ثابت حدود 10 درصد از کل هزینه های مورد نیاز بعنوان هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده لحاظ می گردد.
با لحاظ نمودن 10 درصد هزینه های پیش بینی نشده جدول هزینه ثابت سرمایه گذاری برای احداث واحد طبق جدول زیر پیش بینی می شود :

جدول 38- جمع بندی هزینه های ثابت احداث واحد
ردیف
عنوان
هزینه (هزار ریال)
1
محوطه سازی
938.500
2
ساختمان
3.455.000
3
ماشین آلات
4.000.000
4
نصب و بیمه ماشین آلات
400.000
5
تاسیسات
317.000
6
وسائل نقلیه
290.000
7
تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی
37.000
8
هزینه های متفرقه وپیش بینی نشده
943.750
9
مجموع
10.381.250

3-8- هزینه های قبل از بهره برداری :
لیست هزینه های قبل از بهره برداری به قرار زیر است :

جدول 39- هزینه های قبل از بهره برداری
هزینه
حدود هزینه مورد نیاز
شرح
6229
کل سرمایه گذاری طرح * 0.0006
تاسیس شرکت, ثبت و افزایش سرمایه
20.762
2 در هزار سرمایه ثابت
هزینه مطالعه و تحقیق
62.287
6 در هزار کل سرمایه گذاری
تامین خدمات مهندسی و مشاوره و طراحی
1.000.000
تعداد پرسنل در دوره ساخت * میزان حقوق و مزایای دریافتی ماهانه * طول دوره ساخت
دستمزد و حقوق و مزایای کارکنان
100.000
بسته به نوع طرح
مسافرت و بازدید
25.000
1 تا 3 روز هزینه های تولید به استثنای استهلاک
تولید آزمایشی و آموزش و سایر
1.114.278

3-9- سرمایه در گردش :
در زیر به برآورد سرمایه در گردش به تفکیک پرداخته شده است :

* سرمایه در گردش مواد اولیه و بسته بندی :
* دوره تامین مواد اولیه را یک ماه در نظر گرفته شده است و با توجه به آن میزان سرمایه در گردش مربوط به مواد اولیه و بسته بندی برابر است با : 6.2 میلیارد ریال

* کالای ساخته شده و در جریان ساخت :
* میزان سرمایه در گردش مربوط به این مورد برابر است با: 920 میلیون ریال

* مطالبات :
* میزان سرمایه در گردش مربوط به این مورد برابر است با: 6.6 میلیارد ریال

* تنخواه گردان :
* میزان سرمایه در گردش مربوط به این مورد برابر است با: 390 میلیون ریال

* مجموع
* مجموع سرمایه در گردش مورد نیاز برای این واحد برابر است با: 14.1 میلیارد ریال است.

3-10- برآورد حقوق و دستمزد :
هزینه های مربوط به دستمزد پرسنل در جداول زیر آمده است :

جدول 40 – هزینه های مربوط به حقوق و دستمزد پرسنل اداری
حقوق و دستمزد پرسنل اداری
هزینه
(هزار ریال)
تعداد نفرات مورد نیاز
تخمین حقوق
(هزار ریال / هر نفر)
سمت
10.000
1
10.000
مدیر عامل
6.000
1
6.000
مدیر بازرگانی و فروش
5.000
1
5.000
مدیر اداری و مالی
3.000
1
3.000
حسابدار
5.000
2
2.500
کارمند فروش
4.000
2
2.000
منشی
1.800
1
1.800
کارگر خدمات
34.800
مجموع
24.360
9
70%
مزایای شغلی , بیمه و پاداش
59.160
جمع هزینه های پرسنل اداری
جدول 41- هزینه های مربوط به حقوق و دستمزد پرسنل تولید
حقوق و دستمزد پرسنل تولید
هزینه
تعداد نفرات مورد نیاز
تخمین حقوق ماهانه (هزار ریال / هر نفر)
سمت
8.000
1
8.000
مدیر کارخانه
4.000
1
4.000
سرپرستان تولید
6.000
3
3.000
مهندس فنی و کنترل کیفی
75.000
3
2.500
تکنسین فنی
18.000
9
2.000
اپراتور تولید
27.000
15
1.800
کارگران ساده
5.400
3
1.800
نگهبان
143.400
مجموع
143.400
35
100%
مزایای شغلی و بیمه و پاداش
286.800
جمع هزینه های پرسنل تولید
3-11- برآورد آب, برق, سوخت و ارتباطات :
میازن آب، برق، سوخت و هزینه های ارتباطات در جداول زیر آورده شده است :
جدول 42- هزینه های آب، برق، سوخت و ارتباطات
هزینه سالانه
(هزار ریال)
میزان مصرف
هزینه هر واحد مصرف به ریال
واحد
شرح
155.520
80
300
کیلو وات
برق مصرفی
108.000
400
1000
متر مکعب
آب مصرفی

سوخت :
60.000
60
1000
لیتر
بنزین
200.000
1000
200
متر مکعب
گاز
0
0
250
لیتر
گازوئیل
523.520
جمع هزینه های آب, برق, سوخت و ارتباطات
* برای محاسبه میزان برق مصرفی ضریب همزمانی 0.8 در نظر گرفته شده است.
* میزان آب مصرفی با توجه به میزان آب مصرفی در فرآیند تولید و میزان مورد نیاز برای کارکنان محاسبه شده است.

3-12- هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک :
هزینه های مربوط به تعمیر و نگهداری و استهلاک در جداول زیر آمده است:

جدول 43- هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک
قیمت قراضه
نرخ قراضه
هزینه استهلاک
در صد استهلاک
هزینه تعمیر و نگهداری
نرخ تعمیر و نگهداری
شرح
439.350
10
307.545
7
87.870
2
ساختمان و محوطه سازی
400.000
10
400.000
10
160.000
4
ماشین آلات و تجهیزات
31.700
10
31.700
10
31.700
10
تاسیسات
20.000
10
20.000
10
20.000
10
لوازم آزمایشگاهی و کارگاهی
27.500
10
68.750
25
55.000
20
وسائط نقلیه
3.700
10
7.400
20
3.700
10
اثاثیه و لوازم اداری
922.250
—-
835.395
—-
358.270
—-
مجموع

3-13- هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید :
حدود 6 درصد از کل هزینه های تولید منهای استهلاک سالیانه بعنوان هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید در نظر گرفته شده است که برابر است با : 4.7میلیارد ریال
3-14- هزینه های توزیع و فروش :
حدود یک درصد از کل در آمد حاصل از فروش بعنوان هزینه های توزیع و فروش در نظر گرفته شده است.
که برابر است با: 420 میلیون ریال
البته با توجه به نقش موثر تبلیغات در فروش محصول باید هزینه جداگانه را برای این مورد لحاظ نمود. (مبلغی حدود 800 میلیون ریال پیشنهاد می شود.)

3-15- جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید :

جدول 44- هزینه های ثابت و متغیر تولید
ردیف
هزینه های تولید
درصد
هزینه های ثابت (هزار ریال)
درصد
هزین های متغیر (هزار ریال)
1
مواد اولیه، کمکی و بسته بندی
–
—-
100
74.520.000
2
حقوق و دستمزد تولیدی
70
2.409.120
30
1.032.480
3
آب، برق، سوخت و ارتباطات
20
104.704
80
418.816
4
تعمیرات و نگهداری
20
71.654
80
286.616
5
متفرقه و پیش بینی نشده
–
—-
–
—-
6
استهلاک
100
835.395
–
—-
7
جمع هر ستون

3.420.873

76.257.912
8
جمع کل
79.678.785

3-16- نتیجه گیری :
کل هزینه سرمایه گذاری ثابت حدود : 11.5 میلیارد ریال
کل هزینه سرمایه در گردش حدود: 14.1 میلیارد ریال
کل هزینه های تولید حدود : 79.7 میلیارد ریال

با در نظر گرفتن قیمت متوسط محصول روغن به صورت عمده فروشی کیلوگرمی 50.000 ریال داریم :

کل قیمت فروش : ریال 121.500.000.000=.0002430*50.000
سود حاصل از فروش : ریال41.800.000.000= 79.700.000.000-121.500.000.000
0.61=41.800.000.000/25.600.000.000

در محاسبات اقتصادی مربوط به واحد هزینه مواد اولیه نقش بسیار مهمی دارد و همانطور که مشخص است هزینه سرمایه در گردش از کل سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز نیز بیشتر است. لذا تولید این محصول و سود آوری آن به شدت تابع قیمت مواد اولیه است.
با توجه به قیمت های فعلی بازار این واحد سرمایه اولیه خود را در کمتر از 8 ماه برگشت می دهد.

4-میزان مواد اولیه عمده مورد نیاز سالانه و محل تامین آن :
محاسبات مواد اولیه برای تولید روغن زیتون صورت گرفته است زیرا در حدود90 درصد میوه زیتون به روغن زیتون تبدیل می شود و لذا قسمت عمده تولید واحد را در بر می گیرد.
راندمان تبدیل میوه زیتون به روغن زیتون با توجه به نوع زیتون بکار رفته متفاوت است. به طور متوسط راندمان تبدیل میوه زیتون به روغن زیتون 30 درصد در نظر گرفته شده است.
با توجه به توجه خاصی که به صادرات این محصول وجود دارد از انواع مرغوب میوه زیتون برای تهیه روغن زیتون استفاده شده است. در جدول زیر هزینه های مربوط به مواد اولیه محاسبه شده است.
جدول شماره 45 – هزینه مربوط به مواد اولیه
عنوان
هزینه واحد (هرکیلوگرم)
میزان مصرف (تن)
هزینه کل (هزار ریال)
میوه زیتون
8000
8100
64.800.000
بسته بندی
(بطری های 250، 520 و 1000 میلی لیتری)
15 درصد کل هزینه مربوط به مواد اولیه
9.720.000
مجموع
74.520.000

5- پیشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح :
یکی از عوامل مهم در مورد این محصول نزدیکی به بازار مصرف است که در برخی موارد نسبت به نزدیکی به محل تامین مواد اولیه ارجحیت دارد. با این وجود چنانچه با در نظر گرفتن نزدیکی به بازار مصرف کارخانه در نزدیکی محل هایی مستقر شود که مواد اولیه در دسترس هستند در هزینه های حمل و نقل صرفه جویی خواهد شد.
همچنین با توجه به اینکه کشت زیتون در سال های اخیر از 13 استان شمالی به 23 استان تعمیم یافته است. مناطق مهم زیتون کاری ایران در ذیل آمده است. (البته نام بردن استان های زیر به معنای امکانات موجود کشور نیست و ممکن از با بررسی های بیشتر امکان تولید و فراورش این محصول در نقاط دیگری از کشور هم وجود داشته باشد.)
* استان گیلان : رودبار، منجیل، طارم، رستم آباد و لوشان از مناطق زیر کشت زیتون در استان گیلان می باشد.
* استان گلستان : در گرگان زیتون را " زد" و " چوب سید " می نامند.
* استان مازندران
* استان زنجان و قزوین
* استان خوزستان
* استان فارس
* استان کهکیلویه و بویر احمد
* استان کرمانشاه
که ازبین استان های مذکور سه استان قزوین، زنجان و گیلان بیشترین حجم تولیدات را به خوداختصاص داده اند.
حال با توجه به نکاتی له در بالا ذکر شد ما تولید در استان هایی را که بالاترین میزان تولید زیتون را دارند (به دلیل هزینه در هزینه های حمل ونقل) پیشنهاد می نماییم.
6- وضعیت تامین نیروی انسانی و تعداد اشتغال :
واحدهای صنعتی با توجه به میزان اتوماسیون بکار رفته در آنها، به پرسنل تولید نیاز دارند. واحد مذکور از سیستم اتوماسیون نسبتا خوبی برخوردار است لذا تعداد کارگر مورد نیاز آن با توجه به اتوماسیون بالا و در عین حال کار مورد نیاز برای فرآوری مقدماتی مواد اولیه برای هر شیفت کاری حدود 12 نفر می باشد.

7- بررسی و تعیین میزان آب، برق، سوخت، امکانات مخابراتی و ارتباطی و چگونگی امکان تامین آنها در منطقه مناسب برای اجرای طرح :
آب، برق و انشعابات مخابراتی از طریق گرفتن انشعاب از شبکه سراسری میسر است و در شهرک های صنعتی کشور این امکانات اولیه بخوبی پیش بینی شده است. تامین سوخت نیز با توجه به راه های ارتباطی مناسبی که برای شهرک های صنعتی در نظر گرفته شده است به راحتی قابل تامین است.
8- وضعیت حمایت های اقتصادی و بازرگانی شامل حمایت تعرفه گمرکی و حمایتهای مالی :
برای اجرای طرح های زود بازده و صنایع کوچک اعتبارات مالی مناسبی از طرف دولت در نظر گرفته شده است. لذا این طرح نیز از این تسهیلات می توند استفاده نماید و قسمت قابل توجهی از سرمایه ثابت مورد نیاز برای احداث واحد را تامین کرد.
9- تجزیه و تحلیل و ارائه جمع بندی و پیشنهاد نهایی در مورد احداث واحد های جدید :
کل سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز برای این طرح حدود 1.15 میلیارد تومان تومان پیش بینی می شود و هزینه های در گردش در حدود 1.41 میلیارد تومان برآورد شده است. سرمایه اولیه در مدت کمتر از 8 ماه برمی گردد و همین امر موید توجیه پذیر بودن احداث چنین واحدی از نظر اقتصادی می باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که برآورد اقتصادی این واحد به شدت تابع قیمت فصلی مواد اولیه است و رقابت با سایر شرکت های تولیدی نیز از اهمیت بسیاری برحوردار است.
ظرفیت تولید 2430 تن در سال برای واحد پیش بینی شده است.
احداث واحد نیز با توجه به توضیحاتی که در بخش 5 آورده شده است، در استان هایی نظیر قزوین، زنجان و گیلان که از نقطه نظر راه های ارتباطی و امکانات شهرک های صنعتی و بعلاوه نزدیکی به بازار مصرف از مزیت نسبی برخوردار هستند، پیشنهاد می شود.
در مجموع احداث چنین واحدی دارای سود آوری مطلوبی خواهد بود و احداث واحد های جدید در مناطق مختلف کشور امکان پذیر است.
10- در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی وضعیت این پروژه ها چگونه خواهد بود :
با توجه به دسترسی آسان به تکنولوژی مورد نیاز برای تولید روغن زیتون از کشورهای پیشرو در زمینه روغن زیتون (مانند اسپانیا و ایتالیا و یونان) و با توجه به مرغوبیت قابل قبول زیتون های مورد استفاده در ایران محصولات ایرانی از قدرت رقابتی مناسبی نسبت به دیگر محصولات موجود در بازارهای جهانی برخوردار می باشند. بعلاوه با توجه به پتانسیل های فراوان ایران در زمینه تامین مواد اولیه ارزان قیمت و قیمت پایین تر نسبت به نمونه های خارجی، در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، این صنعت توانایی حفظ جایگاه خود در داخل کشور و ورود به بازار جهانی را خواهد داشت.

مراجع:
مراجع اینترنتی :
1. http://www.sme.ir ((سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران
2. http://irtp.com/farsi (نقطه تجاری ایران)
3. http://isiri.org(موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور)
4. http://irica.gov.ir(گمرک جمهوری اسلامی ایران)
5. http://www.mim.gov.ir (وزارت صنایع و معادن)
6. http://www.wikipedia.org (دایره العارف الکترونیکی)
7. http:// irteb.com (بانک اطلاعاتی خواص دارویی و خصوصیات اقلیمی و نام علمی گیاهان دارویی)
8. http://www.drmiri.com/sehat(انجمن پزشکی صحت)
9. http://irandoc.ac.ir(پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران)
10. http://www.bazarerooz.com (قیمت زیتون و روغن زیتون داخلی)
11. http://www.kalamala.com (قیمت زیتون و روغن زیتون خارجی)

مراجع لاتین :
1. Frederick j.france,"food science and technology" ,wiley interscience publition, newyork,2000.

مراجع فارسی:
2. آلفرد بار تولومای؛ "کارخانه های مواد غذایی" و ترجمه دکتر فخری شهیدی و مهندس سید مهدی جعفری، نشر تیهو، چاپ دوم، زمستان 79.
3. "شیمی و تکنولوژی مواد غذایی"، دکتر محمدرضا ملاردی و دکتر عباس احمدی، مبتکران، چاپ اول، 1385.
4. پی.جی. فیلاوز؛ " تکنولوژی فراورش غذا"، ترجمه دکتر مرتضی سهرابی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول،1377.

1