طب سنتی بیماری سل

طب سنتی بیماری سل
سل یک بیماری عفونی واگیردار ناشی از میکروبی به نام میکوباکتریوم توبرکولوزیس(باسیل کخ) است که عمدتاً ریه ها را درگیر می کند، ولی گاهی به سایرقسمتهای بدن ازجمله غدد لنفاوی،سیستم عصبی، استخوانهاومفاصل،مجاری ادراری و تناسلی،روده ها و… نیز حمله و آنها را نیز درگیر می کند که به آن سل خارج ریوی می گویند.
رابطه تغذیه و سل :
90درصد مسلولان جهان در ۱۰ درصد کشورها زندگی می کنند. به عبارتی در کشورهایی که دچار فقر اقتصادی هستند و مردم سوء تغذیه دارند، احتمال بروز این بیماری بیشتر است،به گونه ای که به این بیماری،بیماری فقرا نیز گفته میشود. میکروب سل به راحتی در بدن افرادی که دچار سوء تغذیه هستند وارد می شود و فرد را زمین گیر می کند. در واقع باید گفت هرجا فقر هست، احتمال بروز سل وجود دارد.زیرا باکتری TB به افرادی که انواع ریزمغذی ها و ویتامین ها به بدنشان نمی رسد، زودتر حمله می کند و از آن جا که سیستم ایمنی بدن این افراد بسیار ضعیف است ، بیمار به سرعت مبتلا می شود. یکی از دلایلی که مبتلایان به ویروس HIV به ویروس سل مبتلا می شوند نیز همین نکته است.همچنین کودکان،سالخوردگان و افراد دیابتی نیز به دلیل ضعف سیستم ایمنی بیش از سایرین مستعد این بیماری هستند.
اهداف رژیم درمانی در بیماری سل :
1-کنترل وزن بیمار وپیشگیری از کاهش وزن ونیز کاهش تب بیمار : میزان سوخت وساز پایه در بیماران مذکور 20 تا 30 درصد بیشتر از حد طبیعی وتب به 41 درجه سانتی گراد وحتی بیشتر نیز می رسد
2-کنترل سطوح کلسیم سرم در حدود طبیعی چرا که ممکن است هیپوکلسمی یا هایپرکلسمی رخ دهد
3-جبران مواد مغذی از دست رفته از طریق خونریزی ریوی در صورت رخداد آن
4-افزایش اشتهای بیمار
5-پیشگیری ودرمان دهیدراتاسیون
6-تسریع بهبودی
7-تامین پروتئین کافی
رژیم غذایی در مرحله ی حاد بیماری(وقتی تب بالاست) باید حاوی مقادیر زیادی مایعات و به طور متناوب در طی 3-2 روزابتدایی تب باشد. حجم مایعات باید به اندازه ای باشد که مقدار آب از دست رفته طی تعریق را جبران کند و حجم کافی ادرار برای دفع مواد زاید را تامین نماید. مصرف شیر، آب میوه، انواع سوپ و آب برای این منظور مناسب است. در صورتی که تب بالا باشد، نیاز به انرژی تا 50 درصد افزایش می یابد.
کربوهیدرات :
کافی به صورت گلوکز، ساکاروز و نشاسته باید در غذاهای روزانه گنجانده شود که البته گلوکز به دلیل آسانی جذب ارجحیت دارد. بیشتر غذاهای بیمار باید ترکیبی از غلات و حبوبات همراه با پروتئین حیوانی باشد.
پروتئین :
دریافت پروتئین علاوه بر نیازهای روزانه باید تا 50 درصد افزایش یابد که این افزایش به خاطر از دست دادن پروتئین های بافتی در دوران تب است. پروتئین مصرفی مثل شیر و تخم مرغ باید با ارزش بیولوژیکی بالا و آسان هضم باشد.
ریز مغذی ها :
"تب" باعث افزایش نیاز به ویتامینA ،ویتامین C ،کلسیم،فسفر،سدیم و B کمپلکس میشود.
متابولیسم ویتامین Aدر این بیماری به طور منفی تحت تاثیر قرار می گیرد. به همین دلیل غذاهای غنی از ویتامین A و بتاکاروتن مانند: شیر، محصولات لبنی وگوشت ، زرده تخم مرغ، هویج، گوجه فرنگی، انبه و سبزیجات برگ سبز باید در رژیم غذایی روزانه ی بیمار گنجانده شود.
سل بیماری عفونی است و باعث از دست رفتن اسید اسکوربیک (که برای بهبودی بیمار لازم است) می شود. به همین دلیل مصرف مقادیر اضافی میوه هایی مثل پرتقال، لیموشیرین، لیمو ترش یا مکمل ویتامین C ضروری به نظر می رسد. در صورتی که بیمار به خونریزی مبتلا باشد، مصرف مکمل آهن لازم است.
برای بهبود زخم های سل به کلسیم نیاز است. به این دلیل مصرف حداقل یک لیتر شیر در روز و انواع سبزی های محتوی کلسیم مانند چغندر ، شلغم و بروکلی توصیه می شود.
سویا :
سویا یکی از مواد غذایی بسیار مفید برای بیماران مبتلا به سل محسوب می شود. برخلاف منابع پروتئینی گیاهی دیگر، پروتئین استخراج شده از لوبیای سویا از لحاظ بیولوژیکی به سفیده ی تخم مرغ که از لحاظ تغذیه ای استاندارد طلایی محسوب می شود نزدیک است. پروتئین سویا برای افزایش دریافت پروتئین و جلوگیری از تحلیل بافت عضلانی در بیماران مبتلا به بیماری های تحلیل برنده مانند سل مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین سویا محتوی ترکیبات غیرقابل هضم و تخمیرپذیری به نام الیگوساکارید است. الیگوساکاریدهای موجود در سویا به تسریع رشد ارگانیسم های افزایش دهنده قدرت ایمنی و بهبود اثرات مثبت آنها کمک می کنند. از طرف دیگر سویا منبع خوب اسیدهای چرب ضروری مخصوصاً اسید لینولنیک محسوب می شود که این اسید باعث افزایش قدرت ایمنی می گردد.
بدن در حالت طبیعی روزانه به 15-5 گرم اسید آمینه ی گلوتامین(اسید آمینه ای که باعث افزایش سیستم ایمنی بدن می شود) نیاز دارد، اما بیماران عفونی و مبتلا به سل، به 40 گرم از این اسید آمینه نیاز دارند تا از تحلیل بافتی جلوگیری کند. به همین دلیل مصرف مکمل آن لازم است.
توصیه های تغذیه ای :
غذای بیمار باید آسان هضم، تا حد امکان اشتها آور و مطابق میل بیمار باشد تا او به غذا خوردن تشویق شود.
هرگز بیمار را به غذا خوردن مجبور نکنید.
غذای کم در وعده های غذایی متناوب، پذیرش بهتری خواهد داشت.
بیمار باید مایعات و نمک کافی دریافت کند.
در ابتدا تناوب وعده های غذایی باید هر دو ساعت باشد که با بهبود بیماری هر 4 ساعت و به تدریج 4 وعده در روز توصیه می شود. در دوران تب باید مصرف کره، روغن نباتی و غذاهای سرخ شده را محدود کرد.
رژیم غذایی بیمار باید مخلوط مواد غذایی نرم و کم فیبر باشد. به محض کنترل تب، رژیم غذایی غنی از انرژی(ممکن است نیاز بدن تا 3000 کیلو کالری نیز برسد)با وعده های غذایی متناوب توصیه می شود.
افزایش سطح پروتئین وکلسیم دریافتی بیمار ، برای نمونه افزودن شیر خشک بدون چربی به دسرها وسوپ ها :
استفاده از یک رژیم غذایی حاوی ویتامین D کافی، آهن و ویتامین C کافی برای تشکیل وساخت هموگلوبین وبهبود زخم،ویتامین Bکمپلکس بالاخص ویتامینB6، استفاده از مکمل ویتامین A،زینک و سلنیوم
لزوم دوره های استراحت قبل وبعد از مصرف غذا :
عدم استفاده از الکل بعنوان منبع دریافت انرژی
توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به سل :
تغذیه خوب و مناسب ممکن است اختلال عملکرد ایمنی را اصلاح کند و مکمل های غذایی نیز از عفونت سل جلوگیری کند. با این حال کنترل موثر سل به مصرف منظم و مداوم داروها بستگی دارد. امروزه محققان در حال بررسی نقش بالقوه ویتامین ها و املاح معدنی و گیاهان دارویی برای مبارزه با این بیماری هستند. تحقیقات اخیر پیشنهاد می کند که کمبود رژیم غذایی از لحاظ بعضی مواد مغذی معین، می تواند باعث عملکرد غیر طبیعی سیستم ایمنی و در نتیجه پاسخ ایمنی ضعیف به باکتری سل و واکسن BCG به ویژه در بین افراد مسن، کودکان، الکلی ها و مبتلایان به ایدز شود.
در مرحله حاد بیماری (وقتی تب بالاست)، رژیم غذایی غنی از پروتئین (120- 80 گرم) و انرژی همراه با مایعات کافی تجویز می شود. با بهبود وضعیت بیمار، رژیم غذایی او به غذایی سبک و بعد معمولی تبدیل می شود. بیشتر بیماران اشتهای خوبی ندارند. به همین دلیل باید علایق غذایی افراد در نظر گرفته شود و 6 وعده غذایی با حجم کمتر و مایعات بیشتر به طور متناوب مصرف شود.
باید این نکته را به خاطر بسپاریم که رژیم غذایی مسلولین همانند غذای بقیه افراد سالم و عادی است و فقط بر دریافت مواد غذایی معینی تاکید بیشتری دارد. غذاهای این بیماران باید حاوی غلات و حبوبات به همراه منابع پروتئینی حیوانی باشد. برای بهبود زخم های ناشی از بیماری سل، مقادیر کافی کلسیم (روزانه یک لیتر شیر) باید در رژیم غذایی بیماران وجود داشته باشد. در صورت بروز خونریزی، علاوه بر غذاهای غنی از آهن، مکمل آهن نیز تجویز می شود. از آنجایی که سوخت و ساز ویتامین A، به طور منفی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرد و توانایی بیماران برای تبدیل بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) به ویتامین A کاهش پیدا می کند، رژیم غذایی این افراد باید حاوی مقادیر کافی این ویتامین از منابع گیاهی مانند : هویج، گوجه فرنگی، انبه، سبزیجات برگ سبز و با تاکید بیشتر از منابع حیوانی مثل شیر و فراورده های آن، تخم مرغ و گوشت باشد.
بیماری سل، یک بیماری عفونی است و شخص مقادیر قابل توجهی ویتامین C را در ادرار دفع می کند که این ویتامین در بهبود بیماری نقش دارد. به این دلیل مقادیر اضافی ویتامین C از منابع مختلف مانند مرکبات، لیمو ترش و در صورت نیاز مکمل توصیه می شود. با توجه به تب مزمن در بیماری سل، بیماران برای جبران آب از دست رفته در عرق و تامین حجم کافی ادرار باید مایعات کافی، مصرف کنند. شیر، سوپ، آب میوه و آب می تواند نیاز به مایعات را جبران کند. بهتر است بیماران از مصرف غذاهای پرچرب با ادویه زیاد دوری کنند. تحقیقات بر روی حیوانات نشان داده است که سل در حیواناتی که رژیم غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا-3 مصرف می کردند شدیدتر بوده است.
به نظر می رسد که اسیدهای چرب امگا-3 سیستم ایمنی جانوران را مختل می کند و باعث کاهش توانایی کشتن باکتری هایی مثل مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می شود. البته هنوز یافته های حیوانی قابل تعمیم به انسان نیست، اما بهتر است غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا-3 در رژیم غذایی مسلولین محدود شود.
از گباهان دارویی موثر می توان به سیر و زرشک اشاره کرد. خواص ضد باکتریایی سیر کاملا مستند نشده است. تحقیقات نشان داده است که عصاره سیر از رشد گونه های مختلف باکتری جلوگیری می کند. با این وجود برای کند کردن رشد باکتری سل، غلظت های بالای عصاره سیر لازم است که ممکن است برای انسان سمی باشد. مطالعات اخیر به روی حیوانات نشان می دهد که روغن سیر باعث مهار باکتری سل و کاهش زخم های ناشی از آن می شود. از این رو ترکیب عصاره سیر یا روغن آن با داروهای ضد سل می تواند در مقابله موثر با بیماری به کار رود. زرشک به طور سنتی در مصر و ایران برای مقابله با عفونت های ریوی مثل سل مورد استفاده قرار می گرفت.
خوراک های رژیمی تغذیه و سل:
سل یک بیماری عفونی قابل انتقال می باشد که توسط باکتری به نام "مایکوباکتریوم توبرکلوزیس" ایجاد می شود. نام دیگر این باکتری، باسیل کخ است، زیرا در سال 1882 (میلادی) پروفسور رابرت کخ دانشمند آلمانی آن را کشف کرد. این بیماری اغلب ریه را درگیر می کند، اما تقریبا هیچ کدام از دستگاه های بدن از شر بیماری سل در امان نیستند و سایر اعضای بدن هم ممکن است با این بیماری درگیر شوند. بیماری سل به وسیله قطره های ریز موجود در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و اغلب افرادی را که در ارتباط نزدیک با فرد بیمار باشند، مبتلا می کند. علائم بیماری نیز ممکن است در ابتدا بسیار عادی باشد و توجه را جلب نکند، مثل شخصی که دچار سرماخوردگی است. سپس علائم دیگری شامل درد در ناحیه قفسه سینه ایجاد می شود که با نفس کشیدن و سرفه ایجاد و تشدید می شود و همچنین با بروز خلط خونی ظاهر می گردد.
تغذیه مناسب :
سل بیماری است که ارتباط مستقیمی با سوءتغذیه، نقص سیستم ایمنی و وضعیت معیشتی نامناسب دارد. از این رو رژیم غذایی در مرحله حاد بیماری (وقتی تب بالا است) باید حاوی مقادیر زیادی مایعات باشد و حجم مایعات باید به اندازه ای باشد که مقدار آب از دست رفته را جبران کند. مصرف شیر، آبمیوه، انواع سوپ و آب برای این منظور مناسب است. دریافت پروتئین هم علاوه بر نیازهای روزانه باید تا 50 درصد افزایش یابد. کربوهیدرات کافی به صورت گلوکز، ساکاروز و نشاسته باید در غذاهای روزانه گنجانده شود. به محض کاهش تب باید غذای نرم به بیمار داده شود که با توجه به نیاز و تحمل بیمار، غذا می تواند بافتی نرم یا طبیعی داشته باشد. عنصر کلسیم، برای بهبود زخم می تواند موثر باشد. چغندر، شلغم و براکلی، حاوی کلسیم بالایی می باشند. در ابتدای بیماری وعده های غذایی باید هر دو ساعت باشد و در دوران تب، باید مصرف کره، روغن نباتی و غذاهای سرخ شده را محدود کرد. در مرحله تب مزمن و به عبارتی پیشرفت بیماری، بیمار با کاهش اشتها، خستگی، عرق شبانه و سرفه روبه رو می شود، لذا رژیم غذایی باید انرژی و ویتامین های مورد نیاز بدن را تامین کند.
سل موجب از دست رفتن اسیداسکوربیک (ویتامین C) می شود که برای بهبود بیماری لازم است. به همین دلیل مصرف میوه هایی چون پرتقال، لیموترش، نارنج و یا مکمل ویتامینC توصیه می شود. سویا هم منبع غذایی مناسبی است که باعث افزایش قدرت ایمنی بدن می شود. توجه داشته باشید هیچگاه بیمار را به غذا خوردن مجبور نکنید. مطالعات جدید نیز نشان داده اند که بادام زمینی به دلیل اکسیدنیتریک در درمان بیماری سل موثر است. همچنین استفاده از بسیاری از مغزها (خشکبار) که حاوی مقادیر زیادی آرژنین هستند، توصیه می شود.

درمان سل با تغذیه مناسب :
رژیم غذایی در درمان سل باید با افزایش دریافت پروتئین همراه باشد، زیرا به دلیل تب، بیمار پروتئین های بافتی خود را از دست داده است. پروتئین مصرفی باید پروتئین هایی با ارزش بیولوژیکی بالا باشد، از جمله شیر و تخم مرغ. همچنین"تب" باعث افزایش نیاز به ویتامین A، ویتامینC ، کلسیم، فسفر، سدیم و ویتامین های B کمپلکس می شود. مصرف غذاهای غنی از ویتامین A ، بتاکاروتن و ویتامین C در فرد مبتلا به سل ضروری است. متابولیسم ویتامین A در این بیماری به طور منفی تحت تاثیر قرار می گیرد. به همین دلیل غذاهای غنی از ویتامین A و بتاکاروتن مانند: شیر، محصولات لبنی و گوشت، تخم مرغ، هویج، گوجه فرنگی، انبه و سبزیجات برگ سبز باید در رژیم غذایی روزانه بیمار گنجانده شود. دریافت متعادل شیر، میوه ها، آبمیوه و 2-1عدد تخم مرغ در روز می تواند تامین کننده افزایش نیاز باشد. به محض کاهش تب، می توان با توجه به نیاز بیمار غذای معمولی را برای بیمار شروع کرد.
این رژیم غذایی، کاهش وزن متداول در تب مزمن را به حداقل می رساند. برای بهبود زخم های سل به کلسیم نیاز است. به این دلیل مصرف حداقل یک لیتر شیر در روز و انواع سبزی های محتوی کلسیم مانند چغندر، شلغم و براکلی توصیه می شود.
سویا یکی از مواد غذایی بسیار مفید برای بیماران مبتلا به سل محسوب می شود. برخلاف منابع پروتئینی گیاهی دیگر، پروتئین استخراج شده از لوبیای سویا از لحاظ بیولوژیکی به سفیده تخم مرغ که از لحاظ تغذیه ای استاندارد تلقی می شود، نزدیک است. پروتئین سویا برای افزایش دریافت پروتئین و جلوگیری از تحلیل بافت عضلانی در بیماران مبتلا به بیماری های تحلیل برنده مانند سل مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین سویا محتوی ترکیبات غیرقابل هضم و تخمیرپذیری به نام الیگوساکارید است. الیگوساکاریدهای موجود در سویا به تسریع رشد ارگانیسم های افزایش دهنده قدرت ایمنی و بهبود اثرات مثبت آنها کمک می کنند. از طرف دیگر سویا منبع خوب اسیدهای چرب ضروری مخصوصاً اسید لینولنیک محسوب می شود که این اسید باعث افزایش قدرت ایمنی می گردد.
بدن در حالت طبیعی روزانه به10- 5 گرم اسید آمینه گلوتامین (اسیدآمینه ای که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود) نیاز دارد، اما بیماران عفونی و مبتلا به سل، به 40 گرم از این اسید آمینه نیاز دارند تا از تحلیل عضلانی جلوگیری شود. به همین دلیل مصرف مکمل آن لازم است.
سل بیماری است که ارتباط مستقیمی با سوءتغذیه، نقص سیستم ایمنی و وضعیت معیشتی نامناسب دارد. از این رو رژیم غذایی در مرحله حاد بیماری (وقتی تب بالا است) باید حاوی مقادیر زیادی مایعات باشد و حجم مایعات باید به اندازه ای باشد که مقدار آب از دست رفته را جبران کند. مصرف شیر، آبمیوه، انواع سوپ و آب برای این منظور مناسب است.
نقش بادام زمینی در درمان سل :
به گزارش پایگاه اینترنتی بی بی سی نیوز، بیماری سل سالیانه سبب مرگ بیش از دو میلیون تن در سراسر جهان می شود.
با این حال بیشتر کسانی که در معرض باکتری سل قرار دارند، هیچ گونه علائم بیماری را از خود نشان نمی دهند. این نکته بیانگرآن است که در بیشتر موارد دستگاه ایمنی بدن به تنهایی می تواند با باکتری سل مقابله کند.
ماده ی شیمیایی " اکسید نیتریک " در بسیج کردن دفاع بدن نقش مهمی ایفا می کند .
دانشمندان براین باورند که کمبود اکسید نیتریک باعث آسیب پذیری برخی از افراد می شود وافزایش مقدار این ماده می تواند مشکل را بر طرف کند.
یک راه ، تجویز کپسول های حاوی ماده ی آرگینین است که بدن برای تولید اکسید نیتریک ازآن استفاده می کند . آرگینین به مقدار زیاد دربادام زمینی یافت می شود.
دانشمندان دانشگاه " لینکوئپینگ " درسوئد 120 بیمار مسلول را در کشور اتیوپی بررسی کردند.این افراد به مدت چهار هفته همراه با دارو درمانی استاندارد، کپسول های آر گینین یا دارونما دریافت کردند.
گروهی که آرگینین دریافت کردند به درمان سریع تر پاسخ دادند وعلائم بیماری مانند سرفه های شدید نیز درآنها بسیار سریع تر برطرف شد. هم چنین میزان باکتری سل در آزمایش بزاق این بیماران کمتر از بیمارانی بود که دارونما دریافت کردند.
محققان براین باورند که درمان با آرگینین می تواند طول مدت درمان را کوتاه تر کند وحتی خطرانتقال بیماری درمراحل عفونی سل را هم کاهش دهد.
دکتر توماس شون ، سرپرست این مطالعه می گوید : تاکید بر درمان با چهار پادزیست که سازمان جهانی بهداشت توصیه کرده است ، به عنوان مهم ترین روش درمان سل حائز اهمیت است.
مکمل های آرگینین با تقویت دستگاه ایمنی بدن ، شیوه ی جدیدی برای درمان موثر سل فراهم می کنند .
به گفته ی محققان درمناطقی که امکان دسترسی به کپسول های آرگینین وجود ندارد، خوردن خوراکی هایی نظیر بادام زمینی که غنی از آرگینین است می تواند همین تاثیر مثبت را ایجاد کند.
بسیاری از مغزها ( خشکبار ) حاوی مقادیر زیادی آرگینین هستند که دراین میان ، بادام زمینی به علت ارزانی قیمت وقابل دسترس بودن درتمام دنیا ، جایگاه ویژه ای دارد.

منابع :
* کتاب تغذیه ومراقبت مبتنی بر تشخیص
* تالیف سیلویااسکات -استامپ (ترجمه:خدیجه رحمانی ،نوشین شهیدی،دکتر سعید حسینی)
* کتاب راهنمای کشوری مبارزه با سل
* کتاب اپیدمیولوژی و کنترل بیماریهای شایع در ایران .دکتر عزیزی، فریدون؛ دکتر خاتمی، حسین
* واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها .دکتر میرحقانی، لیلا. مداحی، مژگان. محمدی زاده، حمیدرضا. مرکز بهداشت غرب تهران

1