شرکت های تضامنی

مقدمه :
تفکر و تفحص در راه پیشبرد دانش خدمت است و هرگاه این خدمت راه گشای موانع و مشکلات جوامع بشری ، بخصوص جامعه اسلامی ایران گردد در درگاه خداوند تبارک و تعالی عبادت محسوب می شود اضافه برآن آنگاه که حاصل تفکر و تفحص به صورتی گسترده در دسترس همگان واقع گردد .
دانش حسابداری به علت تاثیر قاطع آن در حسن جریان امور مالی و مدیریت موسسات وسعت و کاربرد چشمگیری در تمام شئون یک اجتماع دارد . از سویی ، قوانین متعدد و مختلف که برشکل یا انحاء جریان امور مالی موسسات نظارت دارد ، کاربرد این دانش را در اشکال مختلف موسسات و صور گوناگون رفتار مالی ، دچار تنوع بیشتر و گاه پیچیده تری می کند . به باور این قلمزن ، دانش حسابداری گرچه اصول مشخص و مستدنی دارد که در هر جامعه ای و هرگونه موسسه ای رعایت آن اصول ناگزیر است ولی فقط رعایت اصول دانش حسابداری ، برای سامان دادن جریان امور مالی کافی نیست ، بلکه باید در هر جامعه ای این اصول مشخص و ملون به نحوی مقتضی با قوانین مالی موضوعه همان جامعه ترکیب و تلفیق گردد تا نه تنها امور مالی موسسات سامان یابد بلکه مسئولیتهای قانونی نیز رعایت و ملحوظ شود . در تالیف و تنظیم مطالب سلسله کتب حسابداری شرکتها دو نکته مهم ملحوظ بوده که اشاره می شود :
اول آنکه نحوه بیان مطالب و تبلور اصول چنان اتخاب شود که نه تنها دانشجویان را مفید بوده و به عنوان وسیله ای جهت یادآوری آنچه استادان در کلاسهای درس تحریر می کنند بکار آید بلکه آماده سازی باشد برای ورود و فعالیت در شرکتهای تجاری .
دوم آنکه برای سامان دادن جریان امور مالی موسسات باید اصول حسابداری شرکتها را با قوانین مالی ترکیب و تلفیق و سازگار ساخت .
گسترش فزاینده و پیچیدگی فعالیتهای اقتصادی از یک سو و لزوم فراهم آوردن اطلاعات دقیق در رابطه با حسابداری شرکتها از سوی دیگر به تدوین اصول و ابداع روشها و راه حلهای نوین حسابداری شرکتها در چند دهه اخیر انجام شده است که با جمع آوری چندین کتب مختلف حسابداری مطالبی بصورت خلاصه گردآوری کرده ام که در این جزوه مشاهده می شود . بیشتر کتابهایی که انتخاب کرده ام از انجمنهای حرفه ای حسابداری که تدوین و منتشر شده که کمابیش کلیه جنبه های حسابداری را نظم داده اند استفاده کردم .

شرکت تضامنی
سازمان و عملیات شرکتهای تضامنی
طبق ماده 116 قانون جارت، شرکت تضامنی، شرکتی است که تحت نام مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام فروض کافی نباشد، هریک از شرکاء مسئول پرداخت تمامی قروض شرک است.
هر قراری که برخلاف این بین شرکاء ترتیب داده شده باشد، برای اشخاص ثالث، "کان لم یکن" خواهد بود.
مشاغلی مانند وکالت، پزشکی، موسسات حسابداری و سایر موسسا کوچک، بیشر به صور شرکتهای تضامنی ایجاد می شوند.

مسئولیت در شرکت تضامنی
لفظ شرکت تضامنی، به شرکتی اشاره دارد که همه شرکای آن از مسئولیتی نامحدود برخوردارند و هریک از آنها بطور انفرادی عهده دار بدهیهای شرکت هستند.

نام شرکتهای تضامنی
ماده 117ـ قانون تجار مقرر داشته است که در نام شرکت تضامنی باید عبارت (شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود. در صورتیکه اسم شرکت مشتمل براسامی تمام شرکاء نباشد، باید بعد از اسم یا شریک یا شرکای ذکر شده، عباراتی از قبیل "… و شرکاء یا … و برادران" قید شود: مانند شرکت تضامنی احمدی و شرکاء.

سازمان شرکت تضامنی
عمر یک شرکت تضامنی ممکن است با فوت، ورشکستگی، فسخ شراکت از طرف یکی از شرکاء یا تقاضای وی خاتمه یابد. با پذیرش شریک جدید به شرکت تضامنی، کار شرکت تضامنی قبلی خاتمه یافته تلقی و شرکت جدیدی ایجاد می شود.
برابر ماده 131 قانون تجارت در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء و همچنین در صورتیکه یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده 129 انحلال شرک را تقاضا کرد، سایر شرکاء می توانند سهم آن شریک را از دارایی شرکت بطور نقدی تادیه و او را از شرکت خارج کنند.
ماده 136 ـ قانون تجارت موارد انحلال شرکت تضامنی را به ترتیب زیر اعلام می کند:
الف)
1. وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده، انجام داده است یا انجام آن غیر ممکن باشد.
2. وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد؛ مگر اینکه مدت، قبل از انقضاء تمدید شده باشد.
3. در صورتیکه شرک ورشکسته شود:
ب) در صورت رضایت تمامی شرکاء
ج) در صورتیکه یکی از شرکاء به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا کند، و محکمه نیز آن دلایل را موجه بداند و حکم به انحلال بدهد.
د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده 137؛
ماده 137ـ فسخ شرک در صورتی ممکن است که در اساسنامه شرکت این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل بطور کتبی به شرکاء اعلام شود.
هـ) در مورد ورشکستگی یکی از شرکاء، انحلال وقتی صورت می گیرد که مدیر تصفیه بطور کتبی تقاضای انحلال شرکت را کرده، از تقاضای مزبور شش ماه گذشه و شرکت مدیر تصفیه را از تقاضای انحلال منصرف نکرده باشد.
و) در صور فوت یا محجوری یکی از شرکا ء(بقای شرک موقوف بر رضایت سایر شرکاء و قائم مقام متوفی و شریک محجور خواهد بود.)
تبصره:
در مورد بندج، هرگاه دلایل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکای معین باشد، محکمه می تواند به تقاضای سایر شرکاء بجای انحلال شرکت، به اخراج آن شریک یا شرکای معین حکم بدهد.

تشکیل شرکتهای تضامنی
بعد از اینکه دو یا چند نفر تصمیم به تشکیل شرکت تضامنی گرفتند، برای انجام فعالیتهای تجاری لازم است که توافق بین شرکا ء به صورت مدون تهیه شود. در ایران طبق ماده 195 قانون تجارت، شرکتنامه باید براساس مقررات قانون تجارت تهیه شود و در اداره ثبت شرکتها به ثبت برسد. نکات مهمی که در شرکتنامه یک شرکت تضامنی بیان می شود، به شرح زیر است.
1. نام و مشخصات شرکت
2. موضوع فعالیت شرکت
3. مدت شرکت، تاریخ تشکیل، نام شرکاء
4. سرمایه شرک و دارائیهای سرمایه گذاری شده توسط هر شریک، روش ارزیابی سرمایه گذاریهی غیر نقدی.
5. چگونگی تقسیم سود و زیان.
6. حقوق و برداشتهای هر شریک.
7. شرایط رفع اختلاف و انحلال و تصفیه شرکت در پایان مدت شرکت.
8. مقررات مربوط به فوت یا خروج شرکاء
شرکتنامه شرکت تضامنی با تصویب همه شرکا ء امکان پذیر است.
اختلافاتی که بین شرکاء بوجود می آید با مراجعه به شرکتنامه قابل حل نیست. و در دادگاههای قانونی مطرح می شود.
طبق ماده 118 قانون تجارت، شرکت تضامنی وقی تشکیل می شود که همه سرمایه نقدی آن تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شود.
در شرکت تضامنی، شرکاء باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیریت تعیین کنند (ماده 120 قانون تجارت)
در شرکتهای تضامنی اگر سهم الشرکه یک یا چند نفر غیر نقدی باشد، باید سهم الشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمامی شرکاء تقدیم شود (ماده 122 قانون تجارت).

افتتاح حسابهای شرکت تضامنی
پس از تعیین میزان سهم هریک از شرکاء (نقدی و غیرنقدی)، اقلام دارایی که شرکاء در اختیار شرکت گذاشته اند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در اختیار شرکت گذاشته اند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در بستانکار حساب سرمایه مربوط ثبت می شود.

حساب سرمایه شرکاء در شرکتهای تضامنی
عملیات حسابداری مربوط به تقسیم سود و زیان و برداشت شرکاء و حساب سرمایه در شرکتهای تضامنی با حسابداری شرکتهای انفرادی و شرکت سهامی تفاو دارد. اگر چه می توان در شرکتهای تضامنی با ثبت یک حساب سرمایه برای هر شریک، کلیه حسابهای مربوط به شرکاء را در آن منظور کرد ولی معمول این است که از سه نوع حساب:
1. حساب سرمایه،
2. حساب جاری،
3. حساب وام دریافی یا پرداختی به شرکت.
حساب سرمایه با سرمایه گذاری اولیه بستانکار شده و در مقابل، حساب داراییهایی که بعنوان سرمایه آورده شده است بدهکار می گردد.
سایر موارد احتمالی برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز در حساب سرمایه منظور خواهد شد. در برخی از کشورها، در پایان دوره مالی براساس شرکتنامه، سود یا زیان خالص ارائه شده در خلاصه سود وزیان به حساب سرمایه شرکاء بسته می شود. ولی در ایران نظر این است که به نام هر شریک یک حساب برداشت یا حساب جاری افتتاح شود و سهم سود وی به این حساب بستانکار ووجوهی را که شریک از شرکت دریافت و برداشت کند، به این حساب بدهکار شود. با استفاده از این روش، حساب سرمایه هر شریک ثابت باقی مانده و اضافه برداشتهای آنها نیز مشخص خواهد شد. دلایل این نظریه عبارت است از:
1. سرمایه هر شریک باید مشخص باشد و تغییرات آن تابع مقررات قانونی است؛
2. سود تقسیم شده متعلق به شریک است و تضمینی برای طلب بستانکاران نمی باشد؛
3. هر شریک می تواند در هر زمان سود خود را از شرک خارج کند.
وجوه نقد قابل توجهی که هر شریک به صورت علی الحساب یا وام از شرک دریافت می کند، به جای ثبت در حساب برداشت، در حسابی به نام وامهای پرداختی به شرکاء منعکس می شود. برعکس، وجوهی را که شریک به صورت وام به شرکت پرداخت می کند به جای افزایش در حساب سرمایه بعنوان یک وام در حساب وام دریافتی از شرکاء ثبت می شود. طبقه بندی این اقلام تحت عنوان جاری یا بلند مدت معمولاً از روی تاریخ سررسید آنها صورت می گیرد.

برنامه تقسیم سود یا زیان در شرکتهای تضامنی
در شرکهای تضامنی در آخر دوره مالی برای تقسیم سود و زیان از حسابی به نام حساب تقسیم سود استفاده می کنند، و مانده حساب سود و زیان پس از انتقال به این حساب بین شرکاء توزیع می شود.
براساس ماده 119 قانون تجارت، اگر شرکاء برنامه تقسیم سود و زیان را در شرکتنامه مشخص نکرده باشند، سود یا زیان شرک باید به نسب سرمایه بین شرکاء تقسیم شود. در برخی از موارد، شرکاء ممکن است بدون توجه به مانده حساب سرمایه خود با یکی از برنامه های تقسیم سود و زیان به شرح زیر موافقت کنند.
از آنجا که چگونگی تقسیم سود موضوعی مهم است، اکثر شرکتهای تضامنی در شرکتنامه توافق لازم را منعکس می کنند.
برنامه های تقسیم سود یا زیان خالص در بین شرکای یک شرکت تضامنی در پنج گروه زیر خلاصه شود.
1. براساس نسبتهای تعیین شده یا بطور مساوی،
2. براساس سرمایه،
3. براساس بهره (سود)سرمایه،
4. براساس حقوق و پاداش،
5. براساس بهره (سود) سرمایه به اضافه حقوق و پاداش
یادآوری:
در شرکت تضامنی تا زمانی که زیان سالهای گذشته از محل سود سالهای آتی تامین نشده باشد، تقسیم سود به هر شکلی بین شرکاء ممنوع است. در این مورد ماده 132 قانون تجارت مقرر می دارد:
"اگر در نتیجه ضررهای وارده، سهم الشرکه شرکا ء کم شود مادام که این کمبود جبران نشده باشد، تادیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است".

تقسیم سود و زیان براساس نسبتهای تعیین شده یا بطور مساوی
عموماً سود وزیان براساس نسبتهای توافق شده یا بطور یکسان بین شرکاء تقسیم می شود که در اینصورت باید در شرکتنامه قید شده باشد.
مثال:
پرویز و رضا با سرمایه ای به ترتیب مبلغ 40.000 ریال و 50.000 ریال تشکیل شرک تضامنی دادند. اگر سود حاصله در سال اول 18.000 ریال باشد و طبق شرکتنامه سود به نسبت 1و2 بین شرکاء تقسیم شود، نسب آرتیکل آن در دفتر روزنامه به صورت زیر است:
شرح
بدهکار
بستانکار
حساب خلاصه سود وزیان
حساب تقسیم سود
حساب قسیم سود
حساب جاری پرویز
حساب جاری رضا
18.000

18.000

18.000

6.000 ( 3/1 * 18.000 )
12.000 = ( 3/2 * 18.000)
در مثال فوق اگر شرکاء تصمیم بگیرند که سود را بطور مساوی تقسیم کنند، ثبت آن در دفتر روزنامه به شکل زیر است:
حساب تقسیم سود 18.000
حساب جاری پرویز 9.000
حساب جاری رضا 9.000
در یک تقسیم نامساوی دیگر ممکن است تامیزان مشخصی از سود، به نسبتهای توافق شده اختصاص یابد و سود اضافی به نسبتهای دیگری تقسیم شود.
تقسیم سود وزیان براساس سرمایه
طبق قانون تجارت در صورتیکه ترتیب خاصی برای تقسیم سود و زیان در شرکنامه ذکر نشده باشد، سود یا زیان شرکت به نسبت سرمایه شرکاء بین آنها تقسیم می گردد.
در مثال فوق اگر سود و زیان به نسبت سرمایه تقسیم شود، ثبت آن به صور زیر است.
حساب تقسیم سود 18.000
حساب جاری پرویز 8.000= (90.000/40.000*18.000 )
حساب جاری رضا 10.000= (90.000/50.000*18.000 )
تقسیم سود شرکت تضامنی به نسبت سرمایه، در زمانی که سرمایه گذاری وجوه نقد محور اصلی پیشرفت کار و توسعه کار شرکت است، بسیار اعمال می شود. برای اجتناب از اختلاف بین شرکا ء ضروری است که در شرکتنامه مشخص شود که مبلغ سرمایه مورد نظر، مربوط به کدام یک از مقاطع زیر است.
1. سرمایه گذاری اولیه
2. مانده حساب سرمایه در ابتدای هرسال
3. مانده حساب سرمایه در پایان هر سل
4. میانگین مانده حساب سرمایه در طی سال
مثال:
مانده حساب سرمایه شرکا ء در شرکت تضامنی "الف" و"ب" در اول فروردین سال جاری به ترتیب 40.000 ریال و 80.000 ریال است. شریک "الف" در اول تیرماه همان سال مبلغ 10.000 ریال به سرمایه خود افزود و شریک "ب" در اول مهرماه 5.000 ریال برداش کرد. اگر شرکتنامه مقرر شده باشد که سود به نسبت میانگین مانده حساب سرمایه هر شریک در طی سال تقسیم شود و سود سال 30.000 ریال باشد. محاسبات میانگین مانده حساب سرمایه شرکای شرکت تضامنی "الف" و"ب" و تقسیم سود براساس آن به شرح زیر خواهد بود:
نام شریک
تاریخ
افزایش ( کاهش ) سرمایه
مانده حساب سرمایه
مدت
میانگین حساب سرمایه
الف
1فروردین
40.000
40.000
1
سال
10.000=(
1
*40.000 )

4

4

1 تیر
10.000
50.000
3
سال
37.500=(
3
*50.000 )

4

4

ب
1 فروردین
80.000
80.000
1
سال
40.000=(
1
*80.000)

2

2

1 مهر
(5.000 )
75.000
1
سال
37.500=(
1
*75.000 )

2

2

77.500

جمع میانگین سرمایه ها در پایان سال

125.000

تقسیم سود خالص

الف )
11.0400 =
47.500
*30.000

125.000

ب )
18.600
77.5000
*30.000

125.000

جمع سود خالص
30.000

تقسیم سود و زیان براساس تخصیص بهره به سرمایه شرکاء
در قسمت قبل، چگونگی تقسیم سود به نسبت مانده حساب سرمایه شرکاء، فرض بر این بود که سرمایه گذاری عاملی مهم در توسعه و پیشرفت شرکت تضامنی است؛ ولی در بیشتر موارد، دارییهای سرمایه گذاری شده فقط یکی از عواملی است که در پیشرفت شرکت تضامنی نقش دارد؛ به همین دلیل در این روش فقط بخشس از سود خالص را به نسبت سرمایه تقسیم می کنند و باقیمانده را به نسبت مساوی یا به نسبتهای تعیین شده دیگری تقسیم می کنند.

تقسیم سود و زیان براساس حقوق و پاداش
کلمه حقوق در عملیات حسابداری شرکتهای تضامنی بعنوان وسیله ای برای تقسیم خالص بکار می رود. پرداخ حقوق یا پاداش راه حل ساده ای برای شناسایی خدمات انجام شده توسط هر شریک است، و شرکتنامه به همین منظور، حقوق مختلفی را به شرکاء اختصاص داده و باقیمانده به صورت مساوی با نسبتهای دیگر تقسیم می شود.
در شرکتنامه شرکت تضامنی ممکن است برای شریک اداره کننده شرکت، امتیازی به صورت درصدی از سود خالص نیز در نظر گرفته شود که این امتیاز با حقوق و پاداش تفاوت دارد و فقط زمانی که شرکت دارای سود است، به شریک تعلق می گیرد و به هنگام زیان خالص شرکت پرداخت نمی شود.
تقسیم سود و زیان براساس حقوق و پاداش
در این روش که ترکیبی از روش سوم و چهارم است، ابتدا بهره سرمایه هر شریک محاسبه می شود، سپس به هر شریک مقداری نیز بعنوان پاداش یا حقوق تعلق می گیرد و باقیمانده سود به نسبتهای تعیین شده تقسیم می شود.
در مثال شرکت تضامنی پرویز و رضا فرض کنید ابتدا بهره ای به نرخ 10% نسبت به سرمایه و نیز پاداشی به ترتیب 3.000 ریال و 1.000 ریال برای شرکاء در نظر گرفته شود و باقیمانده به نسبت مساوی تقسیم شود. محاسبه و ثبت عملیات ذیل است:
پرویز رضا جمع
بهره 4.000 5.000 9.000
پاداش 3.000 1.000 4.000
جمع 7.000 6.000 13.000
سهم باقیمانده سود 2.500 2.500 5.000
جمع 9.500 8.500 18.000
حساب تقسیم سود 18000
حساب جاری پرویز 9500
حساب جاری رضا 8500
در مثال فوق، اگر مجموع پاداش و بهره بیشتر از سود خالص باشد، ما به التفاوت بعنوان زیان به نسبت مساوی بین شرکاء تقسیم و از حساب شرکاء کسر می شود.

مسائل خاص در شرکتهای تضامنی
در شرکت تضامنی ممکن است در صدی از سود خالص شرکت بعنوان اندوخته برای توسعه شرکت در آینده، جبران ضرر و زیانهای آتی و یا سایر جنبه ها تشخیص داده شود که اینگونه مبالغ باید قبل از تقسیم سود انباشته در شرکت نگهداری شود. به این ترتیب، پس از منظور کردن ارقام مذکور، در خصوص تقسیم باقیمانده سود براساس شرکتنامه اقدام خواهد شد، که ثبت آن در دفتر روزنامه آن به شرح زیر است:
بدهکار بستانکار
حساب تقسیم سود **
اندوخته ها **

ورود شریک جدید
تغییر مالکیت در شرکهای تضامنی با توجه به اهمیت شخصیت و اعتبار شرکاء و نیز به مسئولیت تضامنی هر شریک، مستلزم رعایت مقررات و ضوابط خاصی به شرح زیر است:
طبق ماده 125 قانون تجارت: "هرکس به عنوان شریک ضامن در یک شرکت تضامنی داخل شود، متضاماً با سایر شرکاء مسئول قروضی هم خواهند بود که شرکت قبل از ورود او داشته است؛ اعم از اینکه در نام شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. هر قراری که بین شرکاء، برخلاف این ترتیب، داده شده باشد، در مقابل اشخاص ثالث "کان لم یکن" خواهد بود.
در شرک تضامنی، هیچیک از شرکا ء نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند؛ مگر به رضایت همه شرکاء.
ورود شریک جدید به شرکت تضامنی، به دو روش ممکن است انجام شود:
کسب سهم الشرکه با پرداخت مستقیم به یک یا چند نفر از شرکاء.
سرمایه گذاری در شرکت تضامنی توسط شریک جدید.

کسب سهم الشرکه با پرداخت مستقیم به شرکاء
اگر شریک جدید سهمی را از یک یا چند نفر از شرکای موجود خریداری کند، پس از تصویب کلیه شرکاء، این عمل با ایجاد یک حساب سرمایه برای شریک جدید ثبت می شود و مانده حساب شرکای فروشنده نیز به همین مبلغ کاهش می یابد. ثبت آرتیکل آن در دفاتر به صورت زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
سرمایه (شریک فروشنده) **
سرمایه (شریک خریدار) **
بابت انتقال سرمایه شریک قدیم به شریک جدید
باید توجه داشت که در این روش، انتقال مالکی عملی شخصی میان دو یا چند نفر ازشرکاء است و ارتباطی به عملیات شرکت ندارد؛ بلکه فقط جایگزینی سرمایه ها انجام می شود.
سرمایه گذاری در شرکت تضامنی توسط شریک جدید
شریک جدید ممکن است با سرمایه گذاری دارایی، در شرکت تضامنی وارد شرکت شود؛ در این حالت، جمع داراییها و سرمایه شرکت تضامنی افزایش می یابد.
این نوع سرمایه گذاری و ورود شریک جدید ممکن است در عمل به طرق مختلفی انجام شود: بدین معنا که سرمایه گذاری شریک جدید برابر ارزش دفتری یا بیشتر، و یا کمر از ارزش دفتری شریک جدید باشد. در هر صورت، روی روابط بین شرکاء و نحوه تقسیم سود و زیان را اساسنامه تعیین می کند؛ ولی اگر اساسنامه ترتیب خاصی مقرر نداشته باشد، هریک به نسبت سرمایه ای که در شرک دارند، عهده دار مسئولی و سود و زیان شرکت خواهند بود.
مثال:
فرض کنید فرهاد و فرشاد شرکای یک شرکت تضامنی اند که سود یا زیان خالص به صورت مساوی بین آنها تقسیم می شود و هریک از شرکاء، 600.000 ریال سرمایه دارند. شرکاء موافقت کردند که فرزانه با پرداخ 800.000 ریال وارد شرکت تضامنی شود. در شرکت جدید که سود و زیان خالص بطور مساوی تقسیم می شود، ورود شریک جدید به ترتیب ذیل دفاتر ثبت شود.
بدهکار بستانکار
صندوق/ بانک 800.000
سرمایه فرزانه 800.000
ثبت و ورود شریک جدید
با توجه به توافق انجام شده، علی رغم اینکه مانده حساب سرمایه شرکاء برابر نیست و سرمایه فرزانه بیشتر از سایر شرکاء است، سود و زیان به نسبت مساوی بین سه شریک تقسیم می شود و نیازی نیست که مانده حساب سرمایه شرکاء برابر باشد.

سرقفلی در شرکت تضامنی
در هر موسسه بازرگانی و صنعتی، معمولاً غیر از داراییهای ثابت مادی، داراییهای بدون وجود عینی و محسوس به نام داراییهای معنوی یا غیر مادی وجود دارد. این دارییها، مادام که دایرند، ارزشمندند و قابل تملیک هستند، و از نظر حسابداری به دو دسته تقسیم می شوند:
1. داراییهای مشمول استهلاک که عمر قابل استفاده آنها از جهت قانونی یا به موجب قرارداد یا به علل اقتصادی محدود است؛ مانند حق الاختراع (حق مالکیت صنعتی)، حق طبع (حق مالکیت ادبی و صنایع ظریفه)، حق انحصار، و اجاره غیر منقول برای مدت طولانی.
2. داراییهایی که عمر قابل استفاده آنها نسبتاً نامحدود است و به این دلیل، معمولاً مشمول استهلاک نیستند؛ مانند سرقفلی و علائم تجاری.
سرقفلی عبارت است از شهرت و معروفیتی که یک موسسه برای خود کسب کرده است و از عواملی مانند حسن اداره، مرغوبیت کالا و یا قدمت و موسسه، مناسب بودن قیمتها و موفقیت محل موسسه شکل می گیرد.
در کشورهای غربی، سرقفلی اهمیت زیادی دارد و در قانون به رسمیت شناخته شده است. در ایران نیز عملاً سرقفلی وجود دارد، و در قانون روابط مالک و مستاجر سرقفلی به عنوان حق کسب و پیشه و یا تجارت به رسمیت شناخته شده است. هر چند که یک موسسه دایر معمولاً دارای سرقفلی است، باز شدن حسابی برای سرقفلی طبق اصل قیمت تمام شده در دفاتر وارد می شود.
در یک شرکت تضامنی، وقتی شخصی بعنوان شریک جدید داخل شود، باید ارزش سرقفلی را که شرکای قدیم ایجاد کرده اند به آنها بپردازد. البته این تعدیل به سرقفلی منحصر نیست و بطور کلی، هر وقت شریک جدیدی به شرکت داخل یا شریکی از آن خارج شود، کلیه داراییهای شرکت باید با ارزش واقعی و معارف ارزیابی شود و تعدیلات لازم در حسابهای شرکاء بعمل آید؛ ولو اینکه در مبلغ داراییهای دفاتر تغییر داده نشود. شایان ذکر است که در برخی مواقع، شخصیت شریک جدید بر عکس موجب ایجاد یا افزایش حق سرقفلی می شود.

سرقفلی به نفع شرکای قدیم شرکت تضامنی
هرگاه ارزش سرقفلی در دفاتر منعکس نشده باشد، مانده حساب سرمایه شرکاء کمتر از میزان واقعی خواهد بود، و در صورت ورود شریک جدید باید تعدیلی در حسابها بعمل آید تا شریک جدید بدون پرداخت سهم متناسبی در سرقفلی سهیم نشود. برای منظور کردن ارزش سرقفلی به نفع شرکای قدیم در دفاتر، یک حساب سرقفلی افتتاح و ارزش سرقفلی را در این حساب بدهکار و همین مبلغ را به نسبت برای تقسیم سود و زیان به حساب سرمایه شرکای قدیم بستانکار می کنند که در نتیجه این عمل، سرمایه شرکاء قدیم به میزان ارزش سرقفلی افزایش خواهد یافت.

سرقفلی به نفع شریک جدید
به دلیل نیاز به شرکت تضامنی به وجوه نقد، مهارت و یا سایر مزایای شریک جدید ممکن است برای متقاعد ساخن وی توافق کنند که سرقفلی به نفع شریک جدید منظور و بدین ترتیب سرمایه شریک جدید بیش از مبلغ پرداختی شود.
مثال:
در مثال سیروس و داود که هریک 450.000 ریال در شرکت سرمایه دارند، قرض کنید شریک جدید (بهروز) مالک یک موسسه شخصی سودآور است و او به جای سرمایه گذاری نقدی، شرکت شخصی خود را در اختیار شرکت تضامنی گذاشته است تا در سرمایه و سود زیان خالص شرکت سهیم باشد. داراییهای خالص شرکت بهروز 300.000 ریال برآورد شده است.
ثبت ورود شریک جدید، به شرح زیر خواهد بود:

بدهکار بستانکار
دارایی خالص 300.000
سرقفلی 150.000
سرمایه بهروز 450.000
ملاحظه می شود که به علت سودآوری شرکت شخصی بهروز در سنوات گذشته، علاوه بر دارایی آن، مبلغ 150.000 ریال نیز سرقفلی در نظر گرفته شده است؛ به عبارت دیگر به دلیل موقعیت مناسب، ارزش متعارف داراییهای خالص شرکت بهروز به مبلغ 450.000 ریال برآورد شده است.

اختصاص امتیاز به شرکاء
دریک شرکت معروف و سودآور، شریک جدید ممکن است برای ورود به شرکت تضامنی به جای سرقفلی مبلغی به عنوان امتیاز به شرکای قبلی بپردازد؛ یا برعکس شرکای قدیم ممکن است برای ورود شریک جدید به شرکت، امتیازی را به نامبرده واگذار کنند. اختصاص امتیاز به شرکاء در دو وضعیت زیر تشریح می شود:

اختصاص امتیاز به شرکای قدیم
در مثال شرک تضامنی سیروس وداود فرض کنید با توافق شرکاء قرار باشد بهروز در قبال سرمایه گذاری به مبلغ 600.000 ریال، در سرمایه و سود و زیان مشارکتت کند؛ در اینصورت، ثبت دفتر روزنامه به شرح زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
صندوق 600.000
سرمایه سیروس 50.000
سرمایه داود 50.000
سرمایه بهروز 500.000
بابت ورود بهروز با پرداخت 100.000 ریال امتیاز به شرکای قبلی
محاسبات مثال:
سرمایه سیروس 450.000
سرمایه داود 450.000
جمع سرمایه قبل از ورود شریک جدید 900.000
سرمایه بهروز 600.000
جمع سرمایه بعد از ورود شریک جدید 1.500.000
سهم سرمایه مورد نیاز بهروز 500.000 =3 1.500.000
امتیاز تخصیص یافته به شرکای قدیم 100.000 = 500.000-600.000
سهم امتیاز هر یک از شرکای قبلی 50.000 =2100.000
سرمایه شرکاء بعد از ورود شریک جدید‍:
سیروس 500.000
داود 500.000
بهروز 500.000
جمع سرمایه 1.500.000

اختصاص امتیاز به شریک جدید
فرض کنید در شرکت تضامنی سیروس و داود با توافق شرکاء، آقای بهروز با سرمایه گذاری 300.000 ریال بعنوان شریک جدید پذیرفته شود و در سرمایه و سود و زیان خالص مشارکت کند. ثبت دفتر روزنامه عبارت است از:
بدهکار بستانکار
صندوق 300.000
سرمایه سیروس 50.000
سرمایه داود 50.000
سرمایه بهروز 400.000
ثبت ورود بهروز با دریافت مبلغ 100.000 ریال امتیاز از شرکاء
محاسبا مثال:
سرمایه سیروس 450.000
سرمایه داود 450.000
جمع سرمایه قبل از ورود شریک جدید 900.000
سرمایه بهروز 300.000
جمع سرمایه بعد از ورود شریک جدید 1.200.000
سهم سرمایه مورد نیاز بهروز 400.000=31.200.000
امتیاز تخصص یافته به شریک جدید 100.000= 300.000-400.000
امتیاز واگذاری هریک از شرکاء به شریک جدید 50.000=2100.000

ارزیابی داراییها به هنگام ورود شریک جدید
در مثالهای قبلی فرض شده بود که ارزش دفتری داراییهای باارزش متعارف جاری آنها برابر است؛ ولی این امکان وجود دارد که ارزش اسمی و ارزش متعارف جاری آنها بطور قابل توجهی با هم تفاوت داشته باشند. در اینصورت، مابه التفاوت بعنوان سود یا زیان سرمایه ای به حساب شرکای قدیم منظور می شود. برای تشریح این مسئله فرض کنید داراییهای ثابت شرکت تضامنی سیروس و داود به قیمت دفتری 750.000 ریال در زمان ورود شریک جدید به ارزش 950.000 ریال ارزیابی گردد. ثبت ارزیابی به شکل زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
دارایی ثابت 200.000
سرمایه سیروس 100.000
سرمایه داود 100.000
در اینصورت، سرمایه شرکای قدیم از 450.000 ریال به 550.000 ریال افزایش خواهد یافت و بهروز (شریک جدید ) برای سهیم شدن در سرمایه و سود و زیان شرک باید مبلغ 550.000 ریال سرمایه گذاری کند که ثبت آرتیکل بصورت زیر است.
بدهکار بستانکار
صندوق 550.000
سرمایه بهروز 550.000
در مثال فوق، هیچگونه امتیاز یا سرقفلی به نفع شرکا ء در نظر گرفته نشده است.

خروج شریک از شرکت تضامنی
خروج شریک ممکن است بربر توافق شرکاء براساس شرکتنامه انجام گیرد. چنانچه شریکی با تخلف از شرکتنامه و بدون رضایت سایر شرکاء از شرکت خارج شود، در مقابل زیانهای وارده به سایر شرکاء مسئول خواهد بود.
اگر سایر شرکاء به بقای شرکت تصمیم نگرفته باشند، قائم متوفی باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را راجع به بقای شرکت بطور کتبی اعلام کند. در صورتیکه قائم مقام متوفی ئرضای خود را اعلام کرد، در خصوص اعمال شرکت در مدت مزبور در نفع و ضرر شریک خواهد بود، ولی در صورت اعلام عدم رضایت، فقط در منافع حاصله در مدت مذکور شریک است و نسبت به ضرر آن مدت ، سهیم نخواهد بود. سکوت تا انقضای یک ماه در حکم اعلام رضایت است و ماده 140 قانون تجارت تاکید می کند: "در مورد محجوریت هریک از شرکاء نیز، مطابق ماده 139 عمل خواهد شد."
یک شریک ممکن است با واگذاری حقوق خود به شرکای قدیم یا به یک شریک جدید، از شرکت کناره گیری کند. این یک مبادله شخصی است و صرفنظر از مبلغ دریافتی فقط انتقال سرمایه ها صورت می گیرد. اگر خروج شریک توام با دریافت وجوه نقد یا سایر داراییها از شرکت تضامنی باشد، باید سهم شریک خارج شونده بطور عادلانه محاسبه شود. در صورتی که مبلغ پرداختی به شریک برکنار شده مساوی مانده حساب سرمایه وی باشد، ثبت لازم با بدهکار کردن حساب سرمایه شریک و بستانکار کردن حساب وجوه نقد یا سایر داراییها انجام خواهد شد. اما ممکن است مبلغ پرداختی بیشتر یا کمتر از مانده حساب سرمایه شریک برکنار شده باشد که موجب تخصیص امتیاز به شریک خارج شونده و یا شرکای باقیمانده خواهد شد (مانده حساب سرمایه شریک خارج شونده عبارت است از مانده حساب پس ازی انتقال و بستن سایر حسابهای مربوطه مانند حساب جاری و برداشت).

پرداخت امتیاز به شریک خارج شونده
شرکتنامه شرکت تضامنی ممکن است برای محاسبه سرقفلی در زمان خروج یکی از شرکا ء از شرکت، شرایطی را در نظر گرفته باشد و حتی ممکن است روش محاسبه آن را نیز مشخص کرده باشد. معمولاً سرقفلی محاسبه شده به نسبت تقسیم سود به حساب شرکاء اختصاص می یابد. بطور مثال، فرض کنید شریک "س" از شرکت تضامنی "ب،د و س" خارج شده است. مانده حساب سرمایه هر شریک 600.000 ریال است و سود یا زیان بطور مساوی بین آنها تقسیم می شود. در شرکتنامه تضامنی مقرر شده است که شریک خارج شونده علاوه بر مانده حساب سرمایه خود سهم سرقفلی را نیز دریافت کند. در زمان خروج شریک، برای سرقفلی 300.000 ریال توافق شده است.
باتوجه به اینکه مدارک قابل اعتمادی مبنی بر ثبت سرقفلی در دفاتر وجود ندارد، بهترین روش حسابداری در مورد خروج شریک به جای ثبت پرداختی بابت سرقفلی، ثبت مبلغ 100.000 ریال سهم وی بعنوان امتیاز یا پاداش است. به این ترتیب، شریک برکنار شده مبلغ 600.000 ریال از حساب سرمایه و 100.000 ریال نیز به عنوان امتیاز از شرکت تضامنی خواهد گرفت که ثبت آن در دفتر روزنامه به صورت زیر است:
سرمایه "س" 600.000
سرمایه "د" 50.000
سرمایه "ب" 50.000
وجوه نقد 700.000
ثبت پرداخت به شریک خارج شونده شامل امتیاز 100.000 ریالی.
بطورکلی، روش اختصاص امتیاز به شریک خارج شونده زمانی مناسب است که سهم محاسبه شده بیش از ارزش اسمی سرمایه وی باشد.
اختصاص امتیاز به شرکای باقیمانده
یک شریک ممکن است از یک موسسه تجاری نامطمئن یا احتمال کاهش سود خالص آن در سالهای آینده و یا دلایل دیگر، تمایل داشته باشد با دریافت سهم کمتر از سرمایه اسمی خود از شرکت تضامنی کناره گیری کند. در اینصورت، تفاوت میان مانده حساب سرمایه ووجوه پرداختی بابت تصفیه، بعنوان امتیازی برای شرکاء باقیمانده منظور می شود:
بطور مثال، فرض کنید که "الف، ب وج" شرکای یک شرکت تضامنی اند و سود و زیان خالص را بطور مساوی تقسیم می کنند. مانده حساب سرمایه هریک مبلغ 600.000 ریال بستانکار است.
در این وضعیت، شریک "ج" با دریافت 500.000 ریال از شرکت کناره گیری می کند. ثبت دفتر روزنامه برای خروج شریک "ج" به شرح ذیل است:
بدهکار بستانکار
سرمایه "ج" 600.000
صندوق 500.000
سرمایه "الف" 50.000
سرمایه"ب" 50.000
ثبت خروج شریک "ج" با مبلغی برابر با 100.000 ریال کمتر از ارزش اسمی سرمایه وی.
ارزیابی داراییها در هنگام خروج شریک (یافوت او)
موقعی که شریکی از شرک خارج می شود، صرفنظر از مسئله ارزش سرقفلی که قبلاً به آن اشاره شد، مانده حساب سرمایه و، لزوماً نماینده سهم واقعی او در شرکت نیست؛ چرا که ممکن است ارزش بعضی از اقلام دارایی افزایش یا کاهش یافته باشد. همچنین ممکن است برخی از اقلام دارایی بیشتر یا کمتر از میزان واقعی مستهلک شده یا به کلی از حساب خارج شده باشد؛ بنابراین لازم است که ارزش این داراییها تعدیل شود؛ تا بتوان سهم واقعی شریک خارج شده را تعیین کرد.
برای این منظور بهر است یک حساب تجدید ارزیابی در دفاتر افتتاح و کلیه تعدیلاتی که در ارزش داراییها بعمل آید به آن حساب منظور و در نهایت مانده این حساب به نسبت تقسیم سود و زیان بین شرکاء تسهیم شود.
در اینصورت، نیازی به ثبت حساب تجدید ارزیابی در دفاتر نیست و فقط محاسبات لازم در خارج از دفتر تنظیم می شود و به تصویب شرکاء می رسد و ثبت اخیر آن در دفتر روزنامه کافی است.

فوت شریک
چنانچه یکی از شرکاء فوت کند وسایر شرکاء و قائم مقام متوفی در ابقای شرک توافق نداشته باشند، باید سهم متوفی از داراییهای خالص شرکت تعیین و به ورثه وی پرداخت شود.
مثال:"الف، ب وج"
شرکای یک شرکت تضامنی بوده و در سود و زیان به ترتیب به نسبت 1،2و3 سهیم هستتند. طبق شراکتنامه اگر یکی از شرکاء از شرکت خارج شده باشد و یا فو کند، مبالغ متعلق به وی به شرح زیر محاسبه خواهد شد:
الف) مبالغ موجود در حساب سرمایه و حساب جاری پس از کسر برداشت؛
ب) سهم او از سود و زیان خالص شرکت تا تاریخ فوت یا برکناری که براساس سود وزیان سال مالی قبل محاسبه خواهد شد؛
ج) سهم او ز سرقفلی شرکت که براساس دو برابر میانگین سود سه سال قبل محاسبه خواهد شد؛
د) سهم وی از تجدید ارزیابی داراییها در تاریخ برکناری یا فوت.
مانده حساب سرمایه "ج" در اول فروردین xx 13 معادل 650.000 ریال بوده و حساب جاری وی در همان تاریخ، 21.250 ریال مانده بستانکار داشته است.
شریک "ج" در آخر مردادماه همان سال فوت کرده و برداشتهای وی ماهانه 20.000 ریال بوده است. با فرض اینکه سود خالص سال قبل، 330.000 ریال و سود خالص دوسال قبل از آن به ترتیب 270.000 ریال و 210.000 ریال بوده و در زمان فوت شریک زمین شرکت 230.000 ریال بیشتر و ساختمان 50.000 ریال کمتر از ارزش مندرج در دفاتر شرک ارزیابی می شود، محاسبات و ترتیب تسویه حساب شریک (ج) به صورت زیر خواهد بود.
سرقفلی شرکت
سود سال جاری شرکت تا تاریخ فوت
سهم سود شریک (ج) تا تاریخ فوت
پس از اجرای محاسبا فوق به فرض اینکه شرکای باقیمانده مایل نباشند ارزش دفتری داراییها را تغییر دهند، ثبتهای ذیل در دفاتر شرکت انجام خواهد شد:
بدهکار بستانکار
31و5 حساب سرمایه "ج" 650.000
حساب ورثه "ج" 650.000
ثبت انتقال حساب شریک (ج) به حساب ورثه
حساب جاری "ج" 21.250
حساب ورثه "ج" 21.250
ثبت انتقال حساب جاری شریک "ج" به حساب ورثه
31و5 بدهکار بستانکار
حساب ورثه "ج" 100.000
حساب برداشت "ج" 100.000
ثبت انتقال برداشت شریک "ج" به حساب ورثه
حساب موقت سود وزیان 68.750
حساب ورثه "ج" 68.750
ثبت سهم سود شریک "ج" تا تاریخ فوت به حساب ورثه
سرمایه "الف" 120.000
سرمایه "ب" 24.0000
حساب ورثه "ج" 360.000
ثبت سهم سرقفلی و تجدید ارزیابی داراییها
محاسبه سهم سرقفلی و تجدید ارزیابی به شرح ذیل بوده است:
جدول تجدید ارزیابی
سرقفلی 540.000
افزایش قیمت زمین 230.000
کاهش قیمت ساختمان (50.000)
مانده حساب تجدید ارزیابی 720.000
سهم شریک "ج" از سرقفلی و تجدید ارزیابی:
پس از اجرای ثبتهای فوق، حساب ورثه شرکت "ج" به صورت زیر خواهد آمد:
حساب ورثه فرهاد
حساب برداشت 100.000

مانده نقل به زیر 1.000.000

سرمایه 650.000
تجدید ارزیابی 360.000
سهم سود 68.750
حساب جاری 21.250
1.100.000
1.100.000

مانده نقل از بالا 1.000.000
طبق شرکتنامه، طلب شریک متوفی به ورثه وی پرداخت می شود که نسبت آن عبارت است از:
حساب ورثه "ج" 1.000.000
بانک 1.000.000
ثبت پرداخت طلب ورثه فرهاد
در مثال فوق، پس از فو شریک "ج" کلیه طلب متوفی محاسبه و یک جا به ورثه وی پرداخ شد. ولی در برخی موارد، طبق شرکتنامه یا براساس توافق، طلب ورثه یا به صورت وام در شرکت باقی می ماند، و یا به صورت اقساط پرداخت و سود آن نیز منظور می شود.

بیمه نامه عمر پرداخت سهم شریک متوفی
شرکای شرکت تضامنی می توانند منفرداً یا مشترکاً از بیمه عمر استفاده کنند تا در موقع فوت یکی از شرکاء، کلیه یا قسمتی از سهم سرمایه و سرقفلی متعلق به شریک متوفی از محل بیمه نامه تامین شود. مزیت بیمه عمر بخصوص در مواردی که شرکای بازمانده سرمایه کافی در خارج از شرکت برای باز خرید سهم شریک متوفی نداشته باشند، کاملاً محسوس خواهد بود. در اینصورت، می توان از حساب بیمه عمر به عنوان یک قلم دارایی به قیمت تمام شده استفاده و حق بیمه های پرداخت شده به آن را بدهکار کرد و مبلغی که با فوت یک شریک بابت بیمه عمر او از شرکت بیمه وصول می شود به همان حساب بستانکار خواهد شد و مبالغ اضافی به تناسب تقسیم سود و زیان به حساب سرمایه شرکاء بستانکار خواهد شد.

تغییر نسبتهای تقسیم سود و زیان
ممکن است شرکای تضامنی به دلایلی تصمیم بگیرند نسبت تقسیم سود و زیان را در شرکت تغییر دهند. در اینصورت، هرگونه تعدیلی که در مورد ارزش داراییها و سرقفلی لازم است انجام شود، باید در دفاتر ثبت شود.
مثال :"الف و ب وج"
شرکای یک شرکت تضامنی اند که سود زیان را به نسبت 4،2و1 تقسیم می کنند. ترازنامه شرکت در پایان سال X1 به شرح زیر است:
ترازنامه
داراییها بدون سرقفلی 1.400.000 بستانکاران 300.000
سرمایه"الف" 500.000
سرمایه "ب" 400.000
م سرمایه "ج" 200.000
1.400.000

1.400.000

در اول فروردین2 Xشرکا ء تصمیم می گیرند ضمن ارزیابی داراییها، سود و زیان را در آینده بطور مساوی بین خود تقسیم کنند. بدین منظور، در این تاریخ، ارزش سرقفلی مبلغ 600.000 ریال برآورد شده است و داراییهای موجود به مبلغ 1.500.000 ریال ارزیابی می شوند. ثبتهای لازم به شرط حذف سرقفلی به صورت ذیل خواهد بود:
بدهکار بستانکار
سرقفلی 600.000
داراییها 100.000
سرمایه"الف" 400.000
سرمایه "ب" 200.000
سرمایه "ج" 100.000
ثبت تعدیلا در موقع تعبیر نسبت سهم سود شرکاء
سرمایه "الف" 200.000
سرمایه "ب" 200.000
سرمایه "ج" 200.000
سرقفلی 600.000
بدین ترتیب، ترازنامه پس ازتعدیل و تغییر نسبتها به صورت صفحه بعد خواهد بود:

ترازنامه
داراییها بدون سرقفلی 1.500.000 بستانکاران 300.000
سرمایه "الف" 700.000
سرمایه "ب" 400.000
م سرمایه "ج" 100.000
1.500.000

1.500.000
تبصره:
ملاحظه می شود که در نتیجه تعدیل بالا، حساب سرمایه "ج" 100.000 ریال کاهش و حساب سرمایه "الف" 200.000 ریال افزایش یافته است.
چنانچه بخواهیم حساب سرمایه شرکاء به همان میزان قبلی باقی بماند، می توان مبلغ تعدیل را به حساب جاری شرکاء منظور کرد.

انحلال شرکت تضامنی
انحلال یا تصفیه شرک تضامنی به معنای پایان فعالیت آن است که معمولاً با فروش داراییها، پرداخت بدهیها و تقسیم وجوه باقیمانده بین شرکاء صورت می گیرد.
در موقع انحلال شرکت تضامنی، حاصل فروش داراییهای آن ابتدا به مصرف پرداخت بدهیهای شرکت می رسد و باقیمانده آن به مصرف برگشت سرمایه شرکاء می رسد و در صورت وجود مازاد، به نسبت تقسیم سود بین شرکاء تقسیم می شود.
در دوره تصفیه اگر وجوه نقدی وجود داشته باشد، تازمانی که حساب شرکاء بابت هرگونه سود یا زیان ناشی از فروش داراییها و پرداخت بدهیها، اصلاح نشده باشد، نمی توان هیچگونه وجوهی را بین شرکاء تقسیم کرد.

تصفیه نهائی با شرکا
وجوهی که هر شریک از تصفیه یک شرکت تضامنی دریافت می کند، برابر خواهد بود با:
1. سرمایه گذاری در شرکت، خواه به صورت سرمایه ثبت شده باشد یا به صور وام؛
2. سهمی از سود ی زیان خالص عملیاتی منهای برداشتها؛
3. سهمی از سود یا زیان ناشی از فروش داراییها در دوره تصفیه.

عملیات حسابداری دوران تصفیه
عملیات انحلال شرک بدین معنی است که کلیه حسابها در دفتر کل باید بسته شود و هرمانده ای که در صندوق وجود داشت، به شرکاء پرداخت می شود. از نظر حسابداری، برای بستن دفاتر شرکت در دوران انحلال، دو روش می توان عمل کرد.
روش اول:
1. یک حساب تصفیه در دفتر کل افتتاح می شود:
2. کلیه حسابهای دارایی بجز صندوق وبانک، با حساب تصفیه بسته می شود و اگر ارقامی بعنوان استهلاک انباشته یا ذخیره مطالبات مشکوک الوصول وجود داشته باشد نیز به حساب انحلال انتقال می یابد:
3. کلیه بدهیهای شرک با حساب تصفیه بسته می شود:
4. حسابهای جاری هر شریک، به حساب سرمایه انتقال می یابد:
الف) چنانچه مانده حساب جاری شریک بستانکار بود:
ب) چنانچه مانده حساب جاری شریک بدهکار باشد:
سرمایه شریک "ب" ××
جاری شریک "ب" ××
5. حسابهای اندوخته و سود و زیان سنواتی نیز با حساب سرمایه شرکاء بسته می شود:
اندوخته ××
سود وزیان سنواتی ××
سرمایه "الف" ××
سرمایه "ب" ××
اگر مانده سود و زیان سنواتی بدهکار باشد (زیان سنواتی):
سرمایه "الف" ××
سرمایه "ب" ××
سود وزیان سنواتی ××
در پایان مرحله "5" در دفتر کل فقط حسابهای زیر مانده ای خواهند داشت و بقیه حسابها بسته شده اند:
الف) حساب تصفیه،
ب) حساب بانک یا صندوق ،
ج) حسابهای سرمایه شرکاء.
6. حال مدیر تصفیه باید ابتدا بدهیهای شرکت را پرداخ نمایند. اگر صندوق موجودی نداشت، ابتدا دارایییها به فروش می رسد و سپس بدهیهای شرکت تصفیه می شود. چنانچه یک یا چند دارایی به فروش رفت، ثبت ذیل انجام می شود:
صندوق / بانک ××
تصفیه ××
در صورت پرداخت بدهی شرکت، ثبت دفاتر به شرح زیر است:
حساب تصفیه ××
صندوق ـ بانک ××
وقی داراییها به فروش رفت و بدهیها نیز پرداخت شد، اگر حساب تصفیه مانده، بدهکار پیدا کرد به معنای زیان انحلال و چنانچه مانده، بستانکار پیدا کرد به معنای سود انحلال است و اگر مانده نداشت به معنای این است که شرکت در پایان عملیات انحلال نه سود داشته است و نه زیان.
7. مانده حساب تصفیه، با حساب سرمایه بسته می شود:
سود یا زیان حاصل از انحلال شرکت به نسبت تقسیم سود، به سرمایه شرکاء انتقال می یابد:
الف) اگر مانده حساب تصفیه بستانکار باشد:
حساب تصفیه ××
سرمایه شریک "الف" ××
سرمایه شریک "ب" ××
سرمایه شریک "ج" ××
ب) اگر مانده حساب تصفیه بدهکار باشد:
سرمایه "الف" ××
سرمایه "ب" ××
سرمایه "ج" ××
حساب تصفیه ××
به این ترتیب حساب تصفیه نیز بسته می شود.
8. در پایان، مانده حساب صندوق بین شرکاء تقسیم می شود و حساب صندوق یا بانک و حسابهای سرمایه به شرح زیربسته می شوند:
سرمایه "الف" ××
سرمایه "ب" ××
سرمایه "ج" ××
صندوق ××
پس از مرحله 7، اگر مانده حساب سرمایه یک یا چند شریک بدهکار، (مثلاً شریک ج)، موجودی صندوق فقط بین سایر شرکای طلبکار تقسیم می شود. در اینصورت، سه حالت ممکن است اتفاق افتد:

1. شریک بدهکار قادر است همه بدهی خود را پرداخت کند:
صندوق/ بانک ××
سرمایه شریک "ج" ××
پس از دریافت بدهی شریک بدهکار، وجوه نقد بین سایر شرکاء تقسیم می شود:
سرمایه شریک "الف" ××
سرمایه شریک "ب" ××
صندوق / بانک ××

2. شریک بدهکار، قادر نیست بدهی خود را پرداخت کند:
در این حالت، بدهی سوخت شده بعنوان زیان به نسبت تقسیم سود و زیان به حساب سرمایه شرکای باقیمانده منظور می شود:
سرمایه "الف" ××
سرمایه "ب"
سرمایه "ج" ××
3. شریک بدهکار، قسمتی از بدهی خود را پرداخ کند:
در این حالت، مبلغ سوخت شده همانند حالت 2 و مبلغ وصول شده همانند حالت 1 عمل می شود:
صندوق / بانک ××
سرمایه الف ××
سرمایه ب ××
سرمایه ج ××
یادآوری:
هرگونه هزینه های تصفیه نیز از صندوق پرداخت و به حساب تصفیه بدهکار می شود:
روش دوم
در این روش ، حسابی به نام " حساب سود و زیان تصفیه " در دفاتر افتتاح و مراحل زیر انجام می پذیرد:
1ـ در تاریخ فروش هر دارائی ،حساب صندوق یا بانک معادل قسمت فروش بدهکار و حساب دارایی مربوطه معادل بهای تمام شده آن بستانکار و مابه التفاوت دو مبلغ مذکور که سود یا زیان حاصل از فروش این دارایی می باشد به حساب سود و زیان تصفیه انتقال می یابد.
باید توجه داشت که در مورد داراییهای استهلاک پذیر علاوه بر حساب دارایی ، حساب استهلاک انباشته دارایی مذکور نیز باید بسته شود . در نتیجه مازاد مبلغ فروش بر ارزش دفتری ( استهلاک انباشته – بهای تمام شده ) دارایی استهلاک پذیر ، سود و کسری مبلغ فروش بر ارزش دفتری آن ، زیان حاصل از فروش دارایی خواهد بود . چنانچه در هنگام تصفیه ، تمام یا قسمتی از یک دارایی به یکی از شرکاء واگذار گردد ، به جای حساب بانک یا صندوق ، باید حساب سرمایه آن شریک بدهکار شود.
صندوق / بانک ××
استهلاک انباشته ××
سود ( زیان ) تصفیه ××
دارایی ××
2ـ هنگام وصول مطالبات شرکت ، حساب صندوق یا بانک بدهکار و حساب مطالبات ( بدهکاران ، حسابهای دریافتنی یا اسناد دریافتنی ) بستانکار و مابه التفاوت احتمالی به حساب سود و زیان تصفیه منتقل می شود. البته باید توجه داشت که هنگام وصول مطالبات ، حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول نیز باید بسته شود. در نتیجه کسری مبلغ وصول شده ، نسبت به ارزش دفتری مطالبات ( ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ـ مطالبات )، به بدهکار حساب سود و زیان تصفیه منتقل می گردد.
صندوق / بانک ××
سود ( زیان ) تصفیه ××
حسابهای دریافتنی ××
3ـ از محل نقدینگی موجود ، بدهیهای شرکت باید پرداخت گردد. بنابر این حساب بدهیها بدهکار و حساب صندوق یا بانک معادل مبلغ پرداخت شده ، بستانکار می گردد و هر گونه مابه التفاوت احتمالی به حساب سود و زیان تصفیه منتقل می شود . چنانچه پرداخت تمام یا قسمتی از یک بدهی توسط هر یک از شرکاء تقبل گردد به جای حساب بانک یا صندوق ، باید حساب سرمایه آن شریک بستانکار شود.
حسابهای پرداختنی ××
سود ( زیان ) تصفیه ××
صندوق / بانک ××
4ـ چنانچه بابت عملیات تصفیه ، هزینه ای تحقق یابد ، حساب سود و زیان تصفیه بدهکار و حساب صندوق یا بانک بستانکار می شود.
سود ( زیان ) تصفیه ××
صندوق / بانک ××
5ـ مانده حسابهای شخصی شرکاء ، مانند حساب جاری و حساب برداشت ، به سرمایه آنها منتقل و این حسابها بسته می شوند.
سرمایه الف ××
سرمایه ب ××
جاری الف ××
جاری ب ××
6ـ مانده حساب سود و زیان تصفیه که بیانگر سود یا زیان ناشی از تصفیه می باشد ، به نسبت تقسیم سود و زیان ، به حساب سرمایه شرکاء منتقل و حساب تصفیه نیز بسته می شود.
اگر سود داشته باشیم:
سود ( زیان ) تصفیه ××
سرمایه الف ××
سرمایه ب ××
اگر زیان داشته باشیم :
سرمایه الف ××
سرمایه ب ××
سود ( زیان ) تصفیه ××
7ـ وجوه نقد موجود ، به نسبت سرمایه شرکاء بین آنها توزیع شده و بدین ترتیب کلیه حسابهای شرکت بسته می شوند. ثبت لازم برای توزیع وجوه نقد ، با بدهکار کردن حساب سرمایه شرکاء و بستانکار نمودن حساب بانک یا صندوق صورت می گیرد. چنانچه مانده حساب سرمایه شریکی پس از انجام مراحل تصفیه ( قبل از توزیع وجوه نقد ) دارای مانده بدهکار باشد، به همان ترتیبی که در طریقه اول شرح داده شد با آن عمل می شود.
سرمایه الف ××
سرمایه ب ××
صندوق بانک ××

منابع و ماخذ :
1. حسابداری شرکتهای غیر سهامی فریده پور رضوان روح ، انتشارات جهاددانشگاهی تهران ، سال 1374.
2. حقوق تجارت ، دکتر حسن حسنی ، نشر میزان ، سال 1378 .
3. اصول میانه 2 ، هیات علمی دانشگاه ، به تالیف منوچهر موچهری ، نشر ترمه ، سال 1381 .
4. اصول حسابداری 2 ، دکتر ایرج نوروش ، فیض الله شیرزادی ، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران ، سال 1375.

فهرست مطالب
مقدمه : 1

شرکت تضامنی 3

مسئولیت در شرکت تضامنی 3

سازمان شرکت تضامنی 4

تشکیل شرکتهای تضامنی 6

3. مدت شرکت، تاریخ تشکیل، نام شرکاء 6
4. سرمایه شرک و دارائیهای سرمایه گذاری شده توسط هر شریک، روش ارزیابی سرمایه گذاریهی غیر نقدی. 6
5. چگونگی تقسیم سود و زیان. 6
6. حقوق و برداشتهای هر شریک. 6
7. شرایط رفع اختلاف و انحلال و تصفیه شرکت در پایان مدت شرکت. 6
8. مقررات مربوط به فوت یا خروج شرکاء 6

2. حساب جاری، 8
3. حساب وام دریافی یا پرداختی به شرکت. 8

1. براساس نسبتهای تعیین شده یا بطور مساوی، 9
2. براساس سرمایه، 10
3. براساس بهره (سود)سرمایه، 10
4. براساس حقوق و پاداش، 10
5. براساس بهره (سود) سرمایه به اضافه حقوق و پاداش 10

عموماً سود وزیان براساس نسبتهای توافق شده یا بطور یکسان بین شرکاء تقسیم می شود که در اینصورت باید در شرکتنامه قید شده باشد. 10
مثال: 10
پرویز و رضا با سرمایه ای به ترتیب مبلغ 40.000 ریال و 50.000 ریال تشکیل شرک تضامنی دادند. اگر سود حاصله در سال اول 18.000 ریال باشد و طبق شرکتنامه سود به نسبت 1و2 بین شرکاء تقسیم شود، نسب آرتیکل آن در دفتر روزنامه به صورت زیر است: 10
شرح 11
بدهکار 11
بستانکار 11
حساب خلاصه سود وزیان 11
حساب تقسیم سود 11
حساب قسیم سود 11
حساب جاری پرویز 11
حساب جاری رضا 11
18.000 11
18.000 11
18.000 11
6.000 ( 3/1 * 18.000 ) 11
12.000 = ( 3/2 * 18.000) 11
در مثال فوق اگر شرکاء تصمیم بگیرند که سود را بطور مساوی تقسیم کنند، ثبت آن در دفتر روزنامه به شکل زیر است: 11
حساب تقسیم سود 18.000 11
حساب جاری پرویز 9.000 11
حساب جاری رضا 9.000 11
حساب تقسیم سود 18.000 12
حساب جاری پرویز 8.000= (90.000/40.000*18.000 ) 12
حساب جاری رضا 10.000= (90.000/50.000*18.000 ) 12
ب) چنانچه مانده حساب جاری شریک بدهکار باشد: 40
سرمایه شریک "ب" ×× 40
جاری شریک "ب" ×× 40
5. حسابهای اندوخته و سود و زیان سنواتی نیز با حساب سرمایه شرکاء بسته می شود: 40
اندوخته ×× 40
سود وزیان سنواتی ×× 40
سرمایه "الف" ×× 40
سرمایه "ب" ×× 40
اگر مانده سود و زیان سنواتی بدهکار باشد (زیان سنواتی): 40
سرمایه "الف" ×× 40
سرمایه "ب" ×× 40
سود وزیان سنواتی ×× 40
در پایان مرحله "5" در دفتر کل فقط حسابهای زیر مانده ای خواهند داشت و بقیه حسابها بسته شده اند: 40
الف) حساب تصفیه، 40
ب) حساب بانک یا صندوق ، 40
ج) حسابهای سرمایه شرکاء. 40
تصفیه ×× 41
در صورت پرداخت بدهی شرکت، ثبت دفاتر به شرح زیر است: 41
حساب تصفیه ×× 41
صندوق ـ بانک ×× 41
الف) اگر مانده حساب تصفیه بستانکار باشد: 41
حساب تصفیه ×× 41
سرمایه شریک "الف" ×× 41
سرمایه شریک "ب" ×× 42
سرمایه شریک "ج" ×× 42
ب) اگر مانده حساب تصفیه بدهکار باشد: 42
سرمایه "الف" ×× 42
سرمایه "ب" ×× 42
سرمایه "ج" ×× 42
حساب تصفیه ×× 42
سرمایه "ب" ×× 42
صندوق/ بانک ×× 43
سرمایه شریک "ج" ××43
سرمایه شریک "ب" ×× 43
صندوق / بانک ×× 43
حسابهای دریافتنی ×× 45
سرمایه ب ×× 46
اگر زیان داشته باشیم : 47
سرمایه الف ×× 47
سرمایه ب ×× 47
سود ( زیان ) تصفیه ×× 47
سرمایه الف ×× 47
سرمایه ب ×× 47
صندوق بانک ×× 47
منابع و ماخذ : 47

3