سیر تکاملی جغرافیا در بستر تاریخ



موضوع مقاله:
سیر تکاملی جغرافیا در بستر تاریخ

استاد راهنما:

تهیه کننده:

فهرست کنفرانس
عنوان صفحه
1-بخش اول شرح مختصری از جغرافیای قدیم 1
2-ارتباط تاریخ و جغرافیا (ارتبطا تاریخی در جغرافیا) 1
3-جغرافیای جدید (مدرن) 2
4-مبحث فناوری اطلاعات وارتباطات (IT) و تحول جغرافیای مدرن شامل GIS,GPS 3

بخش اول: جغرافیای قدیم
کلمه جغرافیا از واژه ای یونانی است که به طور تحت اللفظی یعنی (توصیف توضیحزمین) زمانیکه انسان ها در رابطه با محیط طبیعی به پدیده های طبیعی و واقعیات طبیعی توجه کردند، جغرافیا به وجود آمد. جغرافیا علم زمین شناخته شده یعنی اولین کتاب جغرافیای در قدیم در یونان باستان به نام کتاب "وصف زمین نوشته هکاتائوس می باشد که این امر نشان می دهد که در ابتدا جغرافیا را علم وصف زمین می دانستند و جغرافیا جنبه توصیفی داشته است یعنی پدیده های مختلف طبیعی را در قالب جغرافیایی توصیف می کردند و به روابط علمی مانند جغرافیای امروز توجه نداشتند.
دومارتون می گوید: "هر علم هنگام برخورد، به مساله پراکندگی یک پدیده، به جغرافیا نزدیک می شود."
بخش دوم: ارتباط تاریخی در جغرافیا
هرودوت مورخ مشهور یونانی که کتاب تاریخ اثر معروف اوست می گوید: "باید باتاریخ، برخوردی جغرافیایی و با جغرافیا برخوردی تاریخی کرد و نیز تفکر جغرافیایی زائیده تاریخ است." هر چیز کاپیتان جان اسمیت درارتباط تاریخی در جغرافیا و ارتباط متقابل این دو علم می گوید: "جغرافیا بدون تاریخ مانند: ماشین و محرک بدون حرکت می ماند، همانطوریکه تاریخ بدون جغرافیا، تنها می ماند، مانند: یک کوچ نشین (بی خانمان) که مکان و سکونت گاه معینی ندارد." پس ارتباط مهم و جدانشدنی تاریخ و جغرافیا و سیر تاریخی را مشاهده می کنیم.
همانطوری که در مورد هر علمی و چیزی که می خواهیم با آن عمل کنیم باید ابتدا پیشینه تاریخی آن را هر چند ناچیز برانیم در مورد جغرافیا نیست هم این طور می باشد علم جغرافیا را به دو طریق امروزه بررسی می کنند. یکی 1) تقسیم بندی مکانی: یعنی تاریخ علم جغرافیا را در مکان های مختلف (قاره ها، کشورها و …) بررسی می کنند. مثل: جغرافیای ایران، جغرافیایی کشورهای اسلامی، جغرافیای اروپا و …
2) تقسیم بندی زمانی: یعنی تاریخ علم جغرافیا را برحسب تقسیمات زمانی بررسی می کنند: مثل: جغرافیای کلاسیک (سنتی)، جغرافیای قرون وسطی و …
بخش سوم: جغرافیای مدرن (جدید)
درگذشته ایام (جغرافیای قدیم): جغرافیا بیشتر برای تکمیل اطلاعات مورخین به کار رفت، اما امروزه جغرافیای مدرن (جدید)، نه آن وظیفه قدیم را دارد و نه صرفاً به دنبال جمع آوری مجموعه ای از اطلاعات کمابیش مرتب ازاسامی و اعداد کوهها، رودها (توصیفی) است، بلکه جغرافیای جدید بر اثر تماس با علوم طبیعی و استفاده از فعالیت مکتشفان و ترقیات زمین شناسی تجدید حیات کرده است و در زمره مهمترین تحقیقات علمی درآمده است.
جغرافیای مدرن، امروزه به عنوان یکی از مطالعات اجتماعی که با همه چیز دیگر و ارتباط و تماس برقرار کرده است مطرح می شود. این علم جدید، یک علم میان رشته ای شناخته می شود که البته تاریخی روند تکاملی طی نموده است.
بنابر گفته دیدال دو لابلاش نباید گذار مکتب جغرافیای انسانی جدید فرانسه: "چیزی که جغرافیا به گنجینه علومی که با آنها ارتباط دارد وارد می سازد، استعداد و قابلیتی است که بوسیله آن هیچ گاه چیزهایی را که طبیعت جمع آوری و ترکیب کرده، تکه تکه نمی کند و این موضوع در حد خود بسیار ثمربخش است."
بخش چهارم: مبحث فناوری اطلاعات (Information Technology IT) و تحول جغرافیای مدرن
نکته قابل توجه و مهم دیگر این است که امروزه جغرافیای جدید با تکیه بر پیشرفته ترین سیستم های اطلاعات ماهواره ای، هوایی، رایانه ای، تصویری و ارتباطی جهانی تحولی نوین در علوم دیگر و به طور چشمگیر جهانی زندگی بشریت گذاشته است.
بخث فناوری اطلاعات و ارتباطات (information tecnology) امروزه جغرافیای مدرن را متحول کرده است و بسیاری از مسائل و عملیات های علمی جغرافیای کلاسیک را حتی و بهبود و سرعت عمل بخشیده است.
در اینجا با توجه به ضرورت جغرافیای جدید (مدرن)، به ذکر مختصری از دو فناوری نوین جغرافیایی می پردازیم:
1- تاریخچه سیستم اطلاعات فضایی در دهه 1960 میلادی شکل گرفت. این کلمه مخفف و اختصار Geography in formation system می باشد. بر روی دیوارهای غارهای نزدیک لاسکوگز فرانسه، تصاویر از شکل حیوانات مربوط به 000/35 سال پیش وجود دارد. آنچه که در این تصاویر اهمیت دارد، خطوط و علامت هایی است که مسیر مهاجرت آنها را نشان می دهد. این عناصر، عنصر ساختاری یک QIS نوین تصویفی را بیان می کند.
قبل از پیدایش این فناوری: در گذشته، اطلاعات سطح زمین و فعالیت های جامعه بشری به کمک نقشه نشان داده میشد. مثلاً در روم باستان، بطلمیوس نخستین کسی بود که در جغرافیا واژه های مدار و نصف النهار را به کار برد و در نقشه هایش یک سطح کروی را روی یک سطح صاف باموقعیت ترسیم کرد. (روش سنتی)
اما امروزه با پیدایش سیستم های نوین رایانه ای پردازش اطلاعات مکان های جغرافیایی متحول شده که دهه 1990 میلادی را باید عصر شکوفای GIS در جغرافیای جدید و مدرن نامید.
کاربردهای GIS: شامل:
کشاورزی، زمین شناسی، شهری، جنگل داری، کارتوگرافی، تحلیل جرم و جنایت، امور نظامی، برنامه ریزی و …
2- GPS مخفف سه کلمه Geography Positioning System سیستم تعیین موقعیت جغرافیایی تبدیل (بسته تعیین فضاهای جغرافیایی) این سیستم نیز در جغرافیای مدرن ایجاد گردید، این سیستم ماهواره ای می باشد که با یک دستگاه GPS در موقعیت مربوطه، توسط 24 ماهواره به طور شبانه روزی هدایت و رهبری می شود که امورزه که این ماهواره قرار بر تعویض و جایگزین آنها شده است. در این سیستم نوین، موقعیت فرد یا هر چیزی در مکان مورد نظر توسط سیستم های ماهواره ای تعیین می گردد. که امروزه به سیستم تعیین موقعیت فضایی تبدیل شده است.
4 مورد سیستم های اطلاعاتی جغرافیایی:
1- GIS
2- GPS
3- (Sat) satellite سیستم های جدید ماهواره ای : هر چیزی که در محور معینی به دور چیز دیگری بچرخد، را ماهواره (sat) می گویند. مثلا، ماه چون به دور کره زمین می چرخد، بنابراین تنها ماهواره زمین می باشد، یا کره زمین چون در حرکت انتقالی خود به دور خورشید می چرخد، ماهواره خورشید می‎باشد. از این سیستم در ایجاد تصاویر ماهواره ای برای تهیه نقشه ها استفاده می‎شود و …
4- Google earth کره زمین و قسمت های مختلف سطح زمین اعم از خشکی و دریا را تفسیر می کند از کل به جز (فضا- جهان- کره زمین- قاره- کشور- شهر- ویژگی های شهر) مثل شهر تهران، ویژگی های این شهر را مثل: جمعیت، فضاهای مسکونی، جاده ها، رودها، دریاچه ها، مرزهای استان تهران و شهر تهران، شامل: مناطق مختلف شهری و روستایی با تحلیل و آنالیز آنها، در این نرم افزار بررسی می‎شود.

منابع
1- کتاب جغرافیا از قدیم تا امروز نوشته: حسین خلیلی فر
2- کتاب تاریخ علم جغرافیا نوشته: خانم دکتر زهره فنی، استاد دانشگاه شهید بهشتی.
3- interdouction 60 Geography نوشته Stull Hatch
4- کتاب Our world today نوشته: Car Kasse
5- GIS به زبان ساده تالیف سوسن عسگری
6- اینترنت GIS

1

1