سلامت روانی بر بهره وری کارکنان

مقدمه
بیمارهای روانی از آغاز پیدایش بشر وجود داشته است و هیچ انسانی در مقابل این بیماریها مصونیت ندارد این خطر همیشه بشر را تهدید می کند. (احمدوند، 1382، ص 2)
عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است. در هر طبقه و صنفی در هرگروه و جمعی، اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند بنابراین در مورد همه افراد، اعم از کارگر، دانش پژوه، پزشک و مهندس، زارع، استاد دانشگاه و غیره، خطر ابتلاء به ناراحتی های روانی وجود دارد به عبارت دیگر، هیچ فرد انسانی در برابر امراض مصونیت ندارد (شاملو 1381،ص10)
سلامت جسم و روان، انبساط خاطر و در نهایت شادکامی و تن آرامی پدیده هایی هستند که در ارتباط محیط زیست انسانها تحقق می پذیرند کارکرد نامناسب نهادها، نظام های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهداشتی، درمانی در یک جامعه در ارتباط مستقیم با بهداشت روانی و جسمی مردم آن جامعه است و سلامت افراد را دچار مخاطره می کند، در اجتماعاتی که انسانها تحت تاثیر عوامل نامساعد محیطی باشد حوادث طبیعی (سیل و زلزله و …) بیماری های اپیدمیک، نارساناییهای ناشی از گسترش شهرهای بزرگ (آلودگی هوا، ترافیک، محیط پرهیاهو) بی عدالتی های اقتصادی، جنگ، بحرانهای اجتماعی، از هم گسیختگی خانوادگی، تضادهای درون گروهی و برون گروهی فرهنگی و مسائلی از این قبیل نمی توان از این قبیل قرار دارند نمی توان انتظار سلامت جسمی و روانی را داشت هریک از پدیده های اجتماعی و طبیعی بالا می تواند زندگی عادی یک شخصیت سالم را تحت تاثیر قرار داده و آن را از حالت طبیعی خارج کند.
صاحبنظران معتقدند تا زمانی که مفهوم عدالت، تساوی، حقوق اجتماعی و اقتصادی، بهداشتی و درمانی در جهان به نحو مطلوبی پیاده نشود و توزیع عادلانه وسائل و امکانات درمانی و پیشگیری بیماریها به طور منصفانه صورت نگیرد امکان سلامت جسمی و روانی مطلوب برای جامعه بشری میسر نیست (احمدوند،1382، ص2 ).
ارتباط یک فرایند دوطرفه است، ارتباط رفتار خاصی است که شکل آن از آدمی سر می زند و او را از سایر موجودات زنده متمایز می کند(ساعتچی،1382، ص283 )
برقراری ارتباط یکی از مسائلی است که اغلب مواقع ضمن بحث از رفتار سازمانی مطرح می شود و این امر هنوز یکی از بزرگترین مشکلات مدیریت نوین است.
ارتباطات مبحثی بسیار گسترده است و بی شک به قلمروی رفتار سازمانی محدود نمی شود. برآورد می شود که این اصطلاح تقریباً سه چهارم حیات انسان را در می گیرد و هرگاه پای مدیران در میان باشد این عدد بازهم بزرگتر خواهد شد (لوتانز1، مترجم سرمدی، 1374 ، ص67)
تمام صاحبنظران سازمان و مدیریت و علمای علوم اجتماعی بر این عقیده اند که ارتباطات یکی از مهم ترین فعالیتهای بشری است. انسان ها در تمامی احوال احتیاج به برقراری ارتباط با دیگران دارند و بدون برقراری ارتباط با دیگران نمی توانند به حیات خود ادامه دهند.
(فرهنگی،1379، شماره 2)
سازمانی که افراد آن برخود نافذ و موثر با یکدیگر نداشته باشند توانمندی های لازم را برای اجرای وظایف خود ندارد و نمی تواند در کارکنان انگیزه لازم را ایجاد نماید. زیرا ارتباط بستر مبادله اطلاعات است بدون برقراری ارتباطات اثر بخش مبادله اطلاعات امکان پذیر نمی باشد لذا با عنایت به اهمیت روزافزون مبادله اطلاعات در دنیای پرتلاطم کنونی، لزوم عنایت بیشتر به مقوله ارتباط مشخص می شود.(محب علی،1370، شماره13)
ارتباطات موثر یکی از عناصر کلیدی موفقیت مدیران است چرا که اطلاعات به عنوان یک داده مهم در سیستم سازمانی در سایه ارتباطات موثروارد سازمان می شود و همین که به سازمان راه یافت، باز نیازمند یک سیستم ارتباطی کارآمد است. تا مورد پردازش قرار گرفته و بسان خون در رگهای سازمان جریان یابد. (مقیمی، 1385، ص311)
بنابراین اگر جامعه ای قصد دارد در دنیای پر رقابت امروزی از رونق اقتصادی، رشد اجتماعی و زندگی بهتر برخوردار باشد، و نیز خود را برای زندگی بهتر در قرن بیست و یکم آماده سازد لازم است بهره وری یالایی داشته باشد برای اینکه بهره وری یک کشور افزایش یابد لازم است همه ی سازمانهای (تولیدی، خدماتی، پرداختی، آموزشی و …) آن کشور بهره وری بالا داشته باشند. براساس نظریه چند عاملی بهره وری در شرایطی امکان دستیابی به بالاترین میزان بهره وری امکان پذیر است که کارکنان سازمان از سلامت روانی کامل برخوردار باشند و شبکه های ارتباطی سازمان، سالم و اثربخش باشد(ساعتچی،1382، ص10-9 )

بیان مسئله
از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی و روانی کارکنان آن به همان اندازه مورد توجه و علاقه ی مدیریت سازمان قرار گیرد که تولید و بهره وری مورد تاکید قرار گرفته است. در یک جامعه ی سالم، مسئولیتهای سازمانهای تولیدی منحصربه تولید هرچه بیشتر کالاها و خدمات سودآور نیست و مدیران سازمان های چنین جوامعی می دانند که تولید بیشتر نتیجه و محصول مدیریت اثربخش است و مدیریت اثربخش نیز بدون توجه و اعتقاد به سلامت روانی، کارکنان حاصل نمی شود(ساعتچی، 1382، ص6-2).
بنابراین، امروزه مسئولین امر با سرمایه گذاری کلان سعی دارند با ایجاد شرایط فیزیکی و روان شناختی بهینه برای پرسنل خود آنها را برای انجام بهتر و دقیق تر وظایف خودیاری دهند تا بهره وری کارکنان افزایش یابد. (تورنر2، بارلینگ3، زاچارتوس4،2002،تورنر و لیوند5،1999)
بسیاری از مسائل و مشکلات روابط انسانی در سازمانهای رسمی حاصل عدم وجود یک سیستم ارتباطی منظم می باشد بدون ارتباطات هیچ یک از سازمانهای انسانی قادر به ادامه حیات خود نیستند و مطلوبیت سازمانی بستگی به مطلوبیت کارکنان دارد (پرهیزکار، 1380، ص322 )
مشکلی که اکثراً در سازمانهای خود با آنها مواجه هستیم این است که افراد حرف یکدیگر را نمی فهمند و مسائل زود جنبه ی شخصی پیدا می کند، این سو، تفاهمات افراد در را در مقابل هم قرار می دهد، بدین ترتیب پیامدهای ناخوشایندی برای کل سازمان به همراه دارد که شاید یکی از این پیامدها پایین بودن بهره وری نیروی انسانی باشد.
در یک بررسی جامع به منظور بررسی راه های افزایش بهره وری واحدهای تجاری و صنعتی که در سال 1992 صورت پذیرفت آشکار شد که عدم استفاده صحیح از اطلاعات و فقدان ارتباط موثر میان تصمیم گیرندگان و مجریان در واحدهای بزرگ و کوچک از موثرترین علل ناکامی این واحدها در دستیابی به اهداف مورد نظر و یا رقابت موفقیت آمیز با رقباست. نتایج این تحقیقات نشان داد که تنها 3% از گزارش ها و بخش نامه و اطلاعیه های داخلی به گونه ای تنظیم می شود که همه دریافت کنندگان به خوبی از مفاد آنها سر در آورند و 70% بقیه دستورالعمل ها دارای کیفیتی نامطلوب و توزیعی نامناسب می باشند ( محب علی،1381،ص10)
ساعتچی(1382) به عوامل برون سازمانی و درون سازمانی به عنوان متغیرهای اثرگذار بر بهره وری نام می برد و از جمله این متغیرها، سلامت و بهداشت روان کارکنان و ارتباطات اثربخش را بر بهره وری می داند.
این پژوهش در حال حاضر به دو متغیر سلامت و ارتباطات اثربخش بر بهره وری یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار در مشهد متمرکز است.
و با توجه به اینکه بهر وری کارکنان یک موضوع بسیار مهم برای کارخانه ها و مراکز صنعتی مختلف است و با توجه به اینکه ارتباطات اثربخش و سلامت روان می تواند بر بهره وری کارکنان تاثیر بسیار بالایی داشته باشد. این موضوع مورد توجه مدیران این کارخانه ساخت نوشیدنی درمشهد قرار گرفت و پژوهشگر بر آن شد که سئوال ذیل را در رابطه با این کارخانه پاسخ دهد، آیا سلامت روان و ارتباطات اثربخش بر بهره وری کارکنان در یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار در شهر مشهد تاثیر دارد؟
رابطه بین سلامت روان و ارتباطات اثر بخش بر بهره وری بحث نسبتاً جدیدی است و در این زمینه تحقیقات زیادی صورت نگرفته است.
تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از تضادها و تعارضهایی که بین افراد یا کارکنان یک سازمان پیش می آید ناشی از ارتباطات ضعیف یا ارتباطات ناقص است زیرا افراد هفتاد درصد ساعت کارشان را به صورت نوشتن، خواندن، صحبت کردن و یا گوش دادن، صرف ارتباطات می کنند.
اهداف تحقیق
هدف کلی:
چنانچه قبل از این مطرح شد هدف این پژوهش، تاثیر بررسی سلامت روان و ارتباطات اثربخش بر بهره وری در یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدارد در شهر مشهد است.
که در راستای تحقق این هدف دستیابی به اهداف جزئی زیر مد نظر است:
1. بررسی تاثیر ارتباطات اثر بخش بر بهره وری کارکنان یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار در مشهد می باشد.
2. بررسی تاثیر سلامت روان بر بهره وری کارکنان یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار در مشهد می باشد.
اهمیت موضوع تحقیق
بررسی فوق به احتمال بسیار زیاد بر تصمیم گیری مدیران در رابطه با کارهای آموزشی بر روی بهره وری می شود این پژوهش پس از مشورت با مدیران و به علت نیاز مدیران به سلامت روان و اطلاعات مربوط به ارتباطات اثربخش کارکنان و تاثیر این متغیرها بر بهره وری کارکنان انجام می شود.
از طرف دیگر متغیرهای سلامت روان و ارتباطات اثربخش متغیرهای مهمی هستند که به علت فشارهای موجود در جامعه و رابطه گرایی موجود در جامعه ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است و چه بسا به این علت مدیران مربوط نظر مثبت به این پروژه داشته اند.
فرضیه های تحقیق
1. سلامت روانی بر بهره وری کارکنان در یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار تاثیر دارد.
2. ارتباطات اثربخش بر بهره وری کارکنان در یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار تاثیر دارد.
3. سلامت روان و ارتباطات اثربخش بر بهره وری کارکنان در یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار تاثیر دارد.
تعریف متغیرها
تعریف نظری سلامت روان
– سلامت روانی: حالت روانی که ویژگی بارز آن سلامت و بهبود هیجانی و عاطفی و نداشتن اضطراب و نشانگان مختل کننده زندگی و ظرفیت ایجاد رابطه حسنه و رضایت بخش با دیگران و مقابله مناسب با تنیدگی ها و تناقض های زندگی است(کورسینی6،1999)
تعریف عملیاتی سلامت روان:
سلامت روانی در این تحقیق براساس نمره فرد که از پرسش نامه SCL-90-R کسب می نماید، مشخص می شود.
تعریف نظری ارتباطات اثربخش
– ارتباطات : کلیه فعالیتهای گفتاری، نوشتاری و کرداری (حرکتی) که برای انتقال معنی و مفهوم و یا اثرگذاری و نفوذ بر دیگران به کار گرفته می شود.(فرهنگی، 1376)
ارتباط موثر آن ارتباطی است که فرستنده بتواند منظور خود را به گیرنده برساند به عبارت دیگر محرکی را به عنوان آغازگر و مورد نظر فرستنده با محرک مشهود گیرنده که از خود بروز می دهد در یک راستا قرار دهد و آن دو را به گونه ای نزدیک به هم مورد توجه قرار دهد( حقیقی، 1380، ص 244)
تعریف عملیاتی ارتباطات اثربخش
دراین پژوهش ارتباطات اثربخش سازمانی با شاخص های (کاهش تعارض، گردش سریع و صحیح اطلاعات، هماهنگی، تسهیل در تصمیم گیری) که براساس نمره فرد که از پرسش نامه ارتباطات اثربخش نوشته مجید عزیزی(1383) کسب می نماید مشخص می شود.

تعریف نظری بهره وری فردی
پژوهشگر معتقد است:
درمدل اچیو الگوی هرسی و گلدسمیت بهره وری فردی معادل برآیندی از مولفه های توانایی، وضوح، کمک، انگیزه، ارزیابی، اعتبار و محیط می باشد.
تعریف عملیاتی بهره وری فردی
بهره وری فردی در این پژوهش براساس نمره فرد که از پرسشنامه بهره وری فردی مدل اچیو الگوی هرسی و گلدسمیت کسب می نماید مورد سنجش قرار می گیرد.
قلمروی تحقیق
مکانی: کارخانه ساخت نوشیدنی های گازدار در شهر مشهد
زمانی: سال 1387
موضوعی: این تحقیق به بررسی سلامت روان و ارتباطات اثربخش سازمانی بر بهره وری کارکنان یک کارخانه ساخت نوشیدنی گازدار می پردازد.

تاریخچه سلامت روان
سلامت روان و ابعاد آن
سلامت سازه ای پیچیده است و منظور از آن تجربه وکنش وری بهینه روان شناختی است. اگرچه سئوال
" حال شما چطور است؟" بسیار ساده به نظر می رسد، نظریه پردازان معتقدند که موضوع سلامت بسیار پیچیده و بحث انگیز است.
از شروع تلاش های عقلانی آدمیان تاکنون بحث های قابل ملاحظه ای در مورد تجربه بهینه و اینکه
" زندگی خوب " چگونه بنا می شود، صورت گرفته است. به چگونگی تعریف ما از سلامت بر اعمال حکومتی بر اعمال حکومتی، آموزشی، درمانگری، پدر و مادری کردن و همه تلاش هایی که با هدف تغییر آدمی برای بهتر شدن صورت می گیرد؛ تاثیر می گذارد.
(رایان ودسی7، 2001 به نقل از علی نیاکروئی، 1382)
سازمان بهداشت جهانی (1948؛ به نقل از دی مانتو و مارتین8 ، 2002، کرتیس9، 1380) سلامت را چنین تعریف کرده است: حالت کامل سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم حضور بیماری یا ضعف و سستی.
سلامت روانی: حالت روانی که ویژگی بارز آن سلامت و بهبود هیجانی و عاطفی و نداشتن اضطراب و نشانگان مختل کننده زندگی و ظرفیت ایجاد رابطه حسنه و رضایت بخش با دیگران و مقابسه مناسب با تنیدگی ها و تناقص های زندگی است(کورسینی، 1999)
سلامت روان: یک حالت عملکرد موفقیت آمیز کنش وری روانی است که از فعالیتهای آفرینشی (مولد) روابط ارضا کننده و رضایت بخش با افراد دیگر، توانایی سازش یافتگی و سازگاری با تغییر و کنارآمدن با مشکلات و پریشانیها نتیجه می شود.
( U.S. DHHS، 1999، به نقل از کی یس و لوپز، 2002)

مفهوم سلامت روان
موضوعات سلامت روان شامل ارتقاء کنش وری بهینه و به همان میزان مداخله و کاهش نارسا کنش وری (کنش وری سازش نایافته) می باشد سلامت روان شامل دو بعد گسترده می باشد، اول؛ سلامت روان شامل، عدم حضور نارساکنش وری در جنبه های روان شناختی، هیجانی، رفتاری و اجتماعی می باشد، منظور از نارساکنش وری اختلال در زندگی روزمره می باشد، مشکلات هیجانی و رفتاری، آنچنانکه در تشخیص گذاری روان پزشکی مورد بحث قرار گرفتند شامل مواردی مانند: اختلال اضطراب، افسردگی، روان گسیختگی و … هستند، چنین شرایطی عملکرد روزانه را مختل می کند (مانند عملکرد در مدرسه و ورابط بین شخصی ) و ممکن است سلامت جسمانی (مانند تلاش برای خودکشی) را مورد تهدید قرار دهد. دوم منظور از سلامت روان کنش وری بهینه در ابعاد روان شناختی و اجتماعی می باشد. سلامت روان فقط عدم حضور اختلال نیست بلکه حضور و ارتقاء کنش وری بهینه شخصی و بین شخصی می باشد. صلاحیت فرا- اجتماعی، تعاملات بین شخصی مثبت می باشد. محققان برای عملیاتی مفهوم سلامت روان از دو سنت فوق یعنی سنت بالینی (بعد اول ) و سنت روان شناختی (بعد دوم) استفاده می کنند. (کازدین10، 1993، کی یس11، 1998، به نقل از علی نیا کروئی، 1382)
وضعیت جاری روان شناسی جهان حالی از توجه شایان روان شناسان به مفهوم سلامت روانی، بهنجاری و فقدان علائم بیماری است. با این وجود می توانیم چهار دیدگاه را در مورد سلامت روانی از یکدیگر تفکیک کنیم که عبارتند از:

الف: سلامت روانی به معنای رفتار بهنجار (عادی)
در این دیدگاه گفته می شود رفتارهایی که اکثریت مردم از خود نشان می دهند. رفتار سالم به شمار می آیند و رفتار کسانی که از رفتارهای عمومی جامعه فاصله زیادی می گیرند به عنوان رفتارهای مرضی به شمار آمده صاحبان آنها بیمار روانی نامیده می شوند. این دیدگاه رد حقیقت رفتار بهنجار یا عادی را تعریف می کند، نه سلامت روانی را، زیرا که در شرایطی که جامعه تحت فشار قرار می گیرد و مثلاً افسردگی یا پرخاشگری به فراوانی دیده می شود نمی توانیم بگوییم هرکه پرخاشگر یا افسرده نیست سالم نیست هرچند می توانیم بگوییم رفتار بهنجار یا عادی در جامعه افسردگی یا پرخاشگری است . این مساله نشان گر وجود تفاوتهایی بین سلامت روانی و رفتار بهنجار یا عادی است. البته باید اذعان کرد که در بسیاری موارد می توانیم رفتار بهنجار یا عادی را به عنوان رفتار سالم بپذیریم.

ب) سلامت روانی به معنای الگوهای ایده کامل
در این دیدگاه انسان سالم کسی است که از یک سلسله معیارهای مشخص برای سلامت روانی تبعیت کند، این معیارها غالباً به وسیله روان شناسان و روان پزشکام مشخص می شود. برای مثال هشیار زیستن به عنوان یک ملاک سلامت روانی به شمار می آید. علاوه بر این مطمئن بودن به خود، خوش بینی پذیرفتن اشکالات خود و اقدام به رفع آنها، روابط خانوادگی خوب و صمیمی، انعطاف پذیری در رفتار، امنیت عاطفی، جهت مندی در اهداف، آفرینندگی و خلاقیت، آینده نگری، تعهد حرفه ای و شغلی و هدایت زندگی و سرنوشت توسط خود، یکپارچگی و وحدت شخصیت و بسیاری از این معیارها، ملاک های سلامت روانی از نظر این دیدگاه بسیار زیاد است و همین مساله موجب شده است که میان روان شناسان و روان پزشکان در تعیین تعداد و حدود آنها، اتفاق نظری به وجود نیاید و در حال حاضر یک نظریه و چند ملاک خاص به تنهایی نمی.توانند به تفسیر و تعیین تعریف کامل از سلامت روانی بپردازند.

ج)سلامت روانی به معنای یک فرآیند
براساس این دیدگاه سلامت روانی یک پدپده واحد نیست که بتوانیم از آن در تمامی مراحل زندگی استفاده کنیم به عبارت دیگر در هر مرحله از زندگی انسان اعم از کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی، کهنسالی، سلامت روانی، معنایی متفاوت پیدا می کند. به این ترتیب بیمار روانی یک معنای تحولی خواهد داشت. یعنی آنچه را که در یک بزرگسال بیماری به شمار می آوریم ممکن است در یک نوجوان سلامت کامل بدانیم یا برعکس. این دیدگاه به نکته ای مهم اشاره دارد که باید پیوسته در سلامت روانی مد نظر داشته باشیم و ان اینکه دلیل وجود ندارد که رفتار همه را با یکدیگر در تمامی سنین مقایسه کنیم بلکه بهتر است رفتار هرکس را به افراد همسن خودش مقایسه کرده از این طریق میزان غیرعادی بودن او را مشخص نمائیم.

د) سلامت روانی به معنای فقدان بیماری
در این دیدگاه این سلامت روانی نیست که تعریف می شود بلکه در اصل بیماری روانی تعریف و مشخص می شود به عبارت دیگر به جای اینکه بگوییم سلامتی چیست و وقتیکه کسی بیمار نباشد یعنی سالم است.
امروزه این دیدگاه استفاده عملی بیشتری پیدا کرده، بیمار علائم و نشانه های را از وضعیت خود بیان می کند و روان شناس و روان پزشک براساس طبقه بندی هایی که از بیماری روانی مختلف وجود دارد و در مورد بیماری او اقدامات لازم را به عمل آوردند و اگر کسی در این طبقه بندیها قرار نگیرد معنایش سالم بودن اوست.
امروزه در ماخذ برای تعیین بیماری های روانی براساس این دیدگاه وجود دارد یکی راهنمای تشخیص و آماری انجمن روان پزشکی امریکا (DSM) و دیگری طبقه بندی بین المللی بیماری ها(ICD) در این بخش به تعریف سلامت روانی می پردازیم.
فدائی (1373، به نقل از میناوردی، 1380) معتقد است فرد سالم کسی است که از نظر کارکردهای روانی از جمله اندیشه، عاطفه، ادراک، رفتار، دچار اختلال نباشد و یا خود، خانواده، و اجتماع رابطه ای هماهنگ و صمیمانه داشته باشد و وظایف و مسئولیتهای خود را در قبال خانواده و جامعه به خوبی انجام دهد.
ساعتچی (1376) سلامت روانی را داشتن سازگاری کافی و احساس خوب بودن ( ازدیدگاه روان شناختی)متناسب با معیارهای قابل قبول روابط انسانی و جامعه می داند.
بنابراین تحقیقات انجمن ملی بهداشت روانی افراد دارای سلامت روان و ذهن خصوصیات زیر را بروز می دهند:
1. افراد سالم از نظر روانی و ذهنی احساس راحتی می کنند. آنها از نظر روانی خود را آنگونه که هستند می.پذیرند از استعدادهای خود بهره می برند و در مورد عیوب جسمانی و ناتوانی های خود شکیبا هستند و از آن ناراحت نمی شوند افراد مورد اشاره دیدگاهی واقع گرایانه دارند و دشواریهای زندگی را سهل می انگارند آنها وقت کمی را در نگرانی، ترس و اضطراب و یا حسادت سپری می.کنند. اغلب آرامند و نسبت به عقاید تازه گشاده رو بوده و دارای طیب خاطر بوده و اعتماد به نفس دارند.
2. افراد دارای سلامت روانی و ذهنی احساس خوبی نسبت به دیگران دارند، آنها کوشش می کنند تا دیگران را دوست بدارند و به آنها اعتماد کنند چرا که تمایل دارند دیگران نیز آنها را دوست داشته باشند و به آنان اعتماد کنند چنین افرادی قادرند که با دیگران روابط گرمی داشته باشند و این روابط را ادامه دهند آنها به علاقه دیگران توجه کرده و احترام می گذراند و آنها به خود اجازه نمی دهند که از سوی دیرگان مورد حمله و فشار قرار گیرند و همچنین سعی نمی کنند که به دیگران تسلط یابند. آنها با احساس یکی بودن با جامعه نیست با دیگران احساس مسئولیت می کنند.
3. افراد دارای سلامت روانی معمولاً نسبت به اعمال خود احساس مسئولیت می کنند و با مشکلات به همان شیوه که رخ می دهند برخورد می کنند آنها دارای پندارهای واقع گرا در مورد آنچه که می توانند یا نمی توانند انجام دهند نیستند. از تجارب بنیادین زندگی لذت می برند، اما هرگز شیفته خود نمی شوند، آنها به بررسی تجارب و تبادل یا دنیای خارج از خود می پردازند بیشترین تلاش خود را صرف آنچه که انجام می دهند می.کشد و پس از انجام آن خرسندی نصیبشان می شود.

اهمیت و تعاریف سلامت روان
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را چنین تعریف می کنند:
" سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط هماهنگ و موزون با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تصادها و تمایلات شخصی به طور منطقی و عادلانه و مناسب " (میلانی فرد 1378)
لونیمون12 و همکاران (1962، نقل از میلانی فر، 1378) معتقدند که سلامت روانی عبارت است از اینکه اولاً فرد چه احساسی نسبت به خود و دیگران و دنیای اطراف دارد و ثانیاً به چگونگی سازگاری فرد، درآمد خود، و شناخت موقعیت زمانی خویش ارتباط دارد.
سلامت روانی عبارت است از سازش فرد با جهان اطرافش با حداکثر امکان به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و موثر به طور کامل شود (کارب مننجر13، 1971، نقل از میلانی فر، 1378) دانشمندان روان شناسی و علوم رفتاری به کارآمدی انسان و عملکردی روان شناسی مناسب او، اصطلاح " سلامت روانی" اطلاق کرده اند، جاهودا14 (1982، نقل از میناوردی، 1380 ) نویسنده آمریکایی که نخستین کتاب خود را در سال 1985 با عنوان مفهوم سلامت فکر منتشر کرده است در تعریف سلامت روانی می گوید سلامت روانی عبارت است از واکنش های مطلوب و متناسب و مستمر شخصیت انسان در موقعیتهای مختلف که راهنمای تحولات رفتاری فرد در برابر ناراحتی ها و فشارهای درونی و بیرونی.
پاتن15(1994، به نقل از میناوردی، 1380) معتقد است که سلامت روانی را باید به منزله توانایی افراد برای دستیابی به اهدافی که برای خود در نظر رگفته است تعریف نمود.
اریک فروم16 معتقد است که تعریف رضایت بخش از سلامت روانی برای فرد مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاری موفقیت آمیز و رفتارهای شایسته و مطلوب است. (بنی جمالی واحدی، 1369، ص 26).
نظریه های در زمینه ی شخصیت سالم
نظریه ی انسان بالغ یا الگوی پیشنهادی آلپورت
آلپورت از جمله روان شناسانی است که به جای مطالعه درباره شخصیت بیمار، توجه خود را معطوف شخصیت سالم و مشخصات آن ساخته است. آلپورت نسبت به طبیعت انسان خوشبین تر از فروید بود و نسبت به همدردی عمیقی را نشان داده است. نظریه های فروید و صاحبنظران و نظریه پردازان پیش از او درباره شخصیت آدمی براساس مطالعه ی آنان درباره ی شخصیتهای بدست آمده است که به نحوی گرفتار پریشانیهای روانی بوده اند و بنابراین باید انتظار داشت که نظریه های آنان درباره ی آدمی معطوف به افراد روان جور یا روان پریش باشد. اما آلپورت شخصیتهای سالم را مورد مطالعه قرار داده است و نظریه هایی را ارائه می دهد که به نوبه ی خود جالب ودر خور تامل است.
به نظر آلپورت، بدون داشتن آرزو و انتخاب یک جهت یا مسیر خاص به سوی آینده، نمی توان شخصیت سالمی داشت. (ساعتچی، 1382، ص159)

نظریه انسان با کنش کامل یا الگوی پیشنهادی راجرز
راجرز17 که مبتکر رویکرد درمانی معروف به درمان متمرکز بر درمانجو می باشد. برخلاف آلپورت، نظریه های خود را طی کار با افرادی که دچار نوعی پریشانی روانی و اختلال رفتار بودند، تنظیم و مطرح ساخت و بعداً نیز شیوه ی درمانی خود را درمان متمرکز بر شخص نامید. زیر بنای نگرش راجرز نسبت به شخصیت آدمی آن است که هر فردی سرانجام باید به تجربه های خود تکیه کند و برای تجربه شخص نیز، ارزش زیادی قایل است، برخلاف روش درمانی فروید که طی آن مسئولیت اصلی تحول و دگرگونی شخصیت مراجع یا درمانجو برعهده ی درمانگر می باشد، در روش درمانی راجرز، مسئولیت اساسی دگرگونی شخصیت برعهده مراجع است.
(ساعتچی، 1382،ص 160)

نظریه انسان بارور یا مولد یا الگوی پیشنهادی فروم
به اعتقاد فروم، شخصیت سالم دارای جهت گیری یا سمت گیری بارور است. یعنی نگرش کلی او در همه ی ابعاد زندگی و نیز تفکر، عواطف و احساسات او چه دررابطه با پدیده های درونی و چه در رابطه با پدیده های بیرونی ، در جهتی بارور است، به اعتقاد فروم، بارور بودن معنی به کارگرفتن همه ی تواناییها و استعدادهای بالقوه ی فرد و شخصیت سالم زایندگی و باروری خود را با انجام دادن اعمالی نظیر کار درحد کارایی کامل، تحقق بخشیدن به خود عشق ورزیدن، تجربه کردن، اجتناب از تعصبهای کورکورانه و قضاوتهای نادرست، همراه می سازد. فروم معتقد است که شخصیت سالم تلاش می کند همه ی قابلیتهای خود را پرورش دهد، عمیقاً و با وجدان به کار مشغول است و نیز خوشبختی را احساس می کند. (ساعتچی، 1382، ص 161)

نظریه انسان خواستار تحقق خویشتن یا الگوی پیشنهادی مزلو
به اعتقاد مزلو18 همه ما تلاش می کنیم خود را تحقق بخشیم و همه ی استعدادهای بالقوه خود را به ظهور برسانیم و نیاز به ما خود شکوفایی یا تحقیق همه ی تواناییهای بالقوه خویشتن، نوعی نیاز شبیه به غریزه است همه ما دارای نیازهای مشترکی هستیم که می توان این نیازها را از نیرومندترین تا ضعیف ترین ، طبقه بندی کرد. در این صورت، نوعی سلسله مراتب نیازهای مراتب پایین تر برآورده نشوند، آدمی در جهت ارضای نیازهای مراتب بالاتر، تلاش نمی کند. سلسه مراتب نیازهای پیشنهادی مزلو، به ترتیب از مراتب پایین به مراتب بالا عبارت اند از: نیازهای فیزیولوژیک، نیاز به ایمنی، نیاز به عشق و تعلق نیاز به احترام به خویشتن و بالاخره نیاز به خود شکوفایی یا تحقیق همه استعدادها و توان بالقوه ی خویشتن از دیدگاه مزلو، نیازهای مراتب پایین تر افراد کاملاً سالم، ارضا شده است و خواستاران تحقق خویشتن، به نیازهای عالی توجه دارند. (ساعتچی، 1382،ص 162 )

نظریه انسان فردیت یافته یا الگوی پیشنهادی یونگ
نظریه یونگ19 درباه ی شخصیت سالم با نظریه های صاحبنظران دیگر وجوه اشتراکی کمتری دارد. او بیش از هر نظریه پرداز دیگر به ناهشیاری تاکید می کند و معتقد است که بیشتر بدبختی و یاس آدمی و احساس پوچی، بی هدفی و بی معنایی او به دلیل نداشتن ارتباط با بنیادهای ناهشیار شخصیت خود است و سلامت وانی هنگامی حاصل می شود که فرد در مسیر شناخت و هدایت هشیارانه بخش ناهشیار شخصیت خود قرارگیرد به اعتقاد یونگ انسان فردیت یافته دارای شخصیت سالم است. (ساعتچی،1382،ص 165)

نظریه انسان از خود فرا رونده یا الگوی پیشنهادی فرانکل
فرانکل20 در نگرش خود نسبت به سلامت روانی، درباره اراده متوجه معنا تاکید بیشتری می کند و معتقد است که طبیعت انسان بر سه پایه یا اصل، یعنی آزادی، اراده معطوف به معنا، و معنای زندگی، استوار است او معتقد است با آنکه آدمی در معرض یا تحت تاثیر شرایط بیرون از ساختمان بدنی یا ارگانیزم خود می باشد در برابر شرایط و اوضاع و احوال، آزاد است. (ساعتچی، 1382، ص166 )

نظریه انسان این مکانی و این زمانی، الگوی پیشنهادی پرلز
فردریک پرلز21 معتقد است هر موجود زنده ای گرایش به تمامیت و کمال خود دارد و هر عاملی که باعث شود این نوع تمایل به کمال گرایی یا گشتالت وی با مانع مواجه شود، یا این تمایل از بین ببرد، برای موجود زنده زیان آور است و منتهی به وضعیت ناتمام در او می شود. بنابراین لازم است این مانع از بین برود و وضعیت ناتمام به وضعیت تمام یا کامل تبدیل شود. همه ی جنبه های شخص تمایل به کمال گرایی یا گشتالت دارد و اگر مانعی در راه تحقق این تمایل به وجود آید، تمامیت شخصیت فرد درهم می شکند و اجزای جدا از هم شخصیت ، معنای خود را از دست می دهد. برای رسیدن به سلامت روانی لازم است نوعی تعادل یا توازن در ارگانیسم آدمی برقرار شود و به هم خوردن چنین تعادلیمانع از شکل گرفتن گشتالت شخص می شود. و در او نوعی ناسازگاری به وجود می آورد. (ساعتچی،1382،ص 167)

نظریه انسان غیر محدود، الگوی پیشنهادی دایر
وین دایر22 می گوید: هر تصمیمی را که در زندگی خود گرفته ام ، انجام داده ام و بعد از آن این هم تصمیمات خود را انجام خواهم داد و توانسته ام به طور کامل بر نقطه ضعفهای شخصیتی خود، غلبه کنم. او همچنین استدلال می کند که بیشتر مردم نسبت به توانایی و قدرت مغز خویش بینش ندارند. در حالیکه مغز انسان قادر بوده است این همه شگفتی بیافریند، یقیناً هر فرد نیز می تواند کلیه ی نقطه ضعفهای خود را از بین ببرد. دایر معتقد است که شادبودن کاری چندان مشکل نیست و سلامت روانی یک وضع کاملاً طبیعی است که ابزار رسیدن به آن نیز در اختیار همه ما می باشد. به اعتقاد دایر، افراد غیر محدود دارای شخصیت سالم می باشد. (ساعتچی، 1382، ص 168)
در یک جمع بندی نهایی می توان گفت: در زمینه شخصیت سالم، آلپورت در نظریه انسان بالغ، معتقد است که بدون داشتن آرزو و انتخاب یک جهت یا مسیر خاص به سوی آینده نمی توان شخصیت سالمی داشت. راجرز در نظریه انسان با کنش کامل می گوید: هر فردی سرانجام باید به تجربه های خود تکیه کند و برای تجربه شخص نیز ارزش زیادی قائل است. فروم در نظریه انسان بارور معتقد است شخصیت سالم تلاش می کند همهی قابلیتهای خود را پرورش دهد، عمیقا و با و جدان به کار مشغول است و نیز خوشبختی را احساس می کند. شخصیت سالم درنظریه انسان خواستار تحقق خویشتن مزلو، این است که نیازهای مراتب پایین تر افراد کاملاً سالم، ارضا شده و خواستاران تحقق خویشتن به نیازهای عالی توجه دارند.
نظریه انسان فردیت یافته یونگ درباره شخصیت سالم این است، فردی که در مسیر شناخت و هدایت هشیارانه بخش ناهشیار شخصیت خود قرار گیرد. انسان فردیت یافته دارای شخصیت سالم است. فرانکل در نظریه انسان از خود فرارونده معتقداست شخصیت سالم، انسانی است که در معرض شرایط بیرون از ساختمان بدنی یا ارگانیزم خود، آزار است.
در نظریه انسان این مکانی و این زمانی پرلز، برای رسیدن به سلامت روانی لازم است نوعی تعادل یا توازن دارد ارگانیسم آدمی برقرار شود و در نظریه انسان غیر محدود دایر، افراد غیر محدود دارای شخصیت سالم می باشند (ساعتچی، 1382، صص 168-159)
به عقیده پژوهشگر، شخصیت سالم اگر چه ممکن است با ارضای نیازهای سطوح پایین تر و رسیدن به خود شکوفایی به دست آید با اینحال ممکن است شخص احساس پوچی بی معنایی کند و این به دلیل نداشتن ارتباط با بنیادهای ناهشیار شخصیت خود است که یونگ در نظریه خود، انسان فردیت یافته را دارای شخصیت سالم می داند بنابراین ناهشیار آدمی می تواند نقش بسیار مهمی در شخصیت انسان سالم داشته باشد.

نظریه مربوط به سلامت روانی
نظریه فروید:
به عقیده فروید23 اکثر مردم به درجات مختلف، روان نژند هستند و سلامت روانی یک آرمان است نه یک هنجار آماری (هوگان24،1976، به نقل از نجات و ایروانی، 1378)
فروید معتقد است نخستین ویژگی سلامت روانی خودآگاهی است یعنی هرآنچه که ممکن است در ناخودآگاهی باید به (من) بازگردانیده شود. در نهایت خودآگاهی حقیقی ممکن نیست مگر اینکه کنترل غیر است که مراحل رشد روانی جنسی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد.
(کورسینی، 1973، به نقل از میناوردی، 1380)

نظریه موری25
به عقیده موری(1938، به نقل از میناوردی،1380) فرد سالم از نظر روانی خودش آگاهی لازم را دارد. همچنین به نظر وی رشد طبیعی و سالم به گونه ای است که ابتدا " نهاد " " من برتر " و آنگاه " من" نقش تعیین کنندگی رفتار را ایفا می کنند، تکانه های نهاد، باید با نظارت خردمندانه " من" و مواظبت و حراست " من برتر" به صورت قابل قبولی فرهنگی و تحت شرایط مورد قبول جامعه ارضا شود.
" نیازها" یکی دیگر از مفاهیم با اهیمت نظریه موری هستند. به عقیده ی وی شخص سالم کسی است که نیازهای تثبیت شده نداشته باشد. نیازهای درونی یا نهفته اش در جهت معیارهای درونی شده " من برتر" باشد و براساس نیازهای واکنش عمل نکند و نیازهایش با یکدیگر در تعارض و کشمکش نباشد. به علاوه انسان برخوردار از سلامت روانی، شناختی به نظر موری موجود منحصر به فردی است که باید به صورت یگانه مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد و دارای خصوصیات زیر باشد: بین من برتر و من آرمانی فرد فاصله وجود ندارد. من " دارای قدرتمندی و کارآمدی" بسیار است. از ساختار روانی خودش آگاهی لازم را دارد. هدف نهایی او رشد خلاقیت و تحقق خویشتن است.

نظریه ی آبراهام مازلو
مازلو ویژگی های افراد سالم از نظر روان شناختی را به شرح ذیل بیان می کند.
این افراد نیازهای پایین را برآورده کرده اند و اختلال روان شناختی ندارند، می دانند که چه کسی هستند، چه هستند و کجا می روند، از لحاظ سنی تقریباً میانسال و سالخورده اند زیرا جوانترها حس توانایی هویتی و استقلال ندارند و هنوز به پرورش ارزش ها، شکیبایی، شهامت و خردمندی نپرداخته اند، ادراک افراد سالم از واقعیت درست است و به عبارتی دیگر شناخت آنها از هستی، عینی است. جهان را به صورت عینی نه برای نیازهایشان ادراک می کنند. این افراد طبیعت دیگران و خویشتن را به صورت واقعی و حقیقی می پذیرند لذا حالت تدافعی ندارند و با خودشان در صلح و آشتی و با تمایلات نفسانی خود را بدون حالت تدافعی می پذیرند . این افراد خود را انگیخته سالم و طبیعی هستند . افراد برخوردار از سلامت روانی، مسائل خارج از خودشان نیز توجه دارند تعهد حرفه ای میسر نمی دانند. این افراد سالم نیاز به خلوت و استقلال دارند، به رضایت دیگران متکی نیستند و لذا می توانند از مردم و معیارهای آنان دور باشند یعنی خودشان تصمیم بگیرند و انگیزش و نظام خودشان را تجربه نمایند این حالات موجب می شود که گاهی مردم آنها را غیر صمیمی، پرافاده و حتی دشمن بپندارند.
ویژگی دیگر سلامت روان شناختی، کنش مستقل است. مستقل در ارتباط نزدیک با نیاز به خلوت و استقلال است. چون نیاز افراد سالم در درون آن هاست بنابراین خودکفایی و استقلال شدیدی دارند که این حالات آنها را در مقابل رویداد و مصائب متداوم و پایدار می کنند تجارب زندگی برای این افراد تازگی مداوم دارد و از آنها سیر و خسته نمی شوند. این افراد تجاب عارفانه و یا تجارب روح دارند این تجارب موجب اعتلاء و احساس قدرت و قاطعیت فرد سالم می شود و هر تجربه با حالت شور و هیجان ویژه ای همراه است. نوع دوستی و احساس همدلی از ویژگی های افراد سالم است این افراد خود مردم گرا دارند. همیشه برای آموختن آماده هستند و مدعی دانشمندی و خردمندی منحصر به فردی نیستند. این افراد بین خیر و شر و هدف و وسیله تفاوت می گذارند افراد سالم خلاقیت و آفرینش گری دارند اصیل و مبتکر و نوآورند. در مقابل فراهنگ پذیری مقاوم هستند و در برابر فشارهای اجتماعی نیز توانایی مقابله دارند. این ویژگی به معنای طغیان یا نادیده انگاشتن قوانین اجتماعی نیست این افراد فقط هنگامی در مقابل فرهنگ پذیری مقاومت نشان می دهند که موضوع برایشان اهمیت داشته باشد. ویژگی های فوق برخی از کل ویژگی هایی است که مازلو برای سلامت روان شناختی برشمرده است.

نظریه جورج کِلی26
به نظر کلی افراد سالم خودشان ارزیابی سازه های شخصی خود هستند و درستی نوع تعامل فرد را با دیگران آزمایش می کنند. افراد سالم قادر به تغییر سازه های شخصی خود هستند و در صورت معتبر یا نامعتبر بودن سازه های شخصی به بازسازی یا اصلاح این سازه ها می پردازند به عقیده ی کلی سازه های شخصی افراد دارای سلامت روانی نفوذناپذیر است و به زبان عامیانه این افراد توانایی پذیرش اشتباه خود را دارند.
ویژگی دیگر این افراد پذیرای امکانات و استعدادهای رشد فردی هستند. آخرین ویژگی سلامت روان شناختی فرد توسعه و رشد مطلوب گنجینه نقش است. فردی سلامت روانی شناختی دارد که بتواند نقش اجتماعی را به خوبی ایفا کند و دیدگاه های بازیگران (مردم) رویارویش را ادراک کند.

نظریه فرانکل
نظریه فرانکل(1969) اگرچه اندازه فروید و مازلو، مشهور نمی باشد ولی اعتبار بسیار زیادی دارد زیرا وی سه سال تجربه خوفناک و وحشناک اسارت (1942 تا 1945) را در اردوگاه های آلمان نازی را پشت سرگذاشته است. از نظر فرانکل، انسان برخوردار از سلامت روان یا از خود فرارونده دارای ویژگی هایی به شرح زیر می باشد.
آزادی و انتخاب عمل دارد، مسئولیت هدایت زندگی و سرنوشتن را می پذیرد، معلول نیروهای خارجی و بیرون از خود نمی باشد. از زندگی اش، معنای مناسبی یافته است، بر زندگی اش تسلط آگاهانه دارد. از مرز توجه به خودش فراتر می رود و جذب معنا و منظوری بیرون از خود می شود. تعهد حرفه ای و شغلی دارد و نوعی رسالت مشخص دارد و به این رسالت واقف است. توانایی ایثار و دریافت عشق و محبیت را دارد و بالاخره اینکه به آینده می نگرد و به هدفها و وظایف آتی خود توجه می کند(ساچت27:1977، به نقل از میناوردی،1380)

نظریه اسکینر
اسکینر28 (1973) یکی از روان شناسان تجربی و صاحب نفوذ در رویکرد رفتارگرایان است وی معتقد است که تجربیات گذشته انسان او را شرطی نموده است و تمام رفتارهای انسان تابع محیط می باشد و به نحوی که محیط اجتماعی را به صورت آگاهانه تغییر دهیم و آن را به صورت سازنده درآوریم می توانیم با این کار ویژگی های مطلوب و قابل تری را در افراد ایجاد کنیم.
به طور خلاصه، سلامت روانی انسان سالم، از نظر اسکینر، معادل با رفتار منطبق با قوانین و ضوابط جامعه است، به نحوی که تعیین انسانی به تقویت های بیشتری به خاطر رفتار مذکور از محیط و اطرافیانش دریافت می نماید (کورسینی،1973، به نقل از میناوردی، 1380)

نظریه اریکسون29
به عقیده اریکسون (1963) سلامت روانی اصولاً نتیجه ی عملکرد قوی و نیروی "من" زیرا من تنظیم کننده درونی روان است که تجارب فرد را سازماندهی می کند و در نتیجه از انسان در مقابل فشارهای نهاد و من برتر حمایت می کنند. اریکسون مبنای نظریه رشد روانی – اجتماعی خود معتقد است. هنگامی که رشد انسان و سازمانهای اجتماعی به نحو مطلوبی هماهنگ شوند در هرکدام از مراحل رشد روانی اجتماعی توانایی ها و استعدادهای شخصی ظهور می یابند و سلامت روانی را می توان در قالب این توانایی ها و در هر مرحله از رشد روانی و اجتماعی تعریف نمود.
همچنین صفات متمایز کننده سلامت روان شناختی را چنین ارائه کرده است" فردی که در جامعه زندگی می کند باید از تعارض عاری باشد و از استعداد و توانایی بارزی استفاده کند در کارش ماهر و استاد بوده و ابتکار نامحدود داشته می باشد. از انجام لحظه لحظه کارش پسخوراند بگیرد.
به عقیده اریکسون سلامت روانی در هر فرد به همان اندازه ای می باشد که توانسته است توانایی متناسب با هرکدام از مراحل رشد روانی- اجتماعی را کسب کرده باشد و در نهایت در مورد فرایند زندگی اش و نظریه روشن و قابل درکی داشته باشد.
در یک جمع بندی نهایی می توان گفت مولفان و نظریه پردازان مختلف هر کدام براساس مفاهیم نظری خود مطالبی را در مورد سلامت روان مطرح کرده اند، برای مثال" مراحل روانی- اجتماعی" در نظریه اریکسون (1959) تمایلات اولیه زندگی، در نظریه بوهلر (1935)، "تغییرات شخصیت "، در نظریه نیوکارتن (1973)، همگی سلامت روان را به منزله گذرگاه تحول در چرخه زندگی متصور شده اند به علاوه مفهوم خودشکوفایی در نظریه مازلو(1986)، " صورتبندی بالیدگی " در نظریه آلپورت (1961)، " تصور شخصی کاملاً کارآمد" در نظریه راجرز(1961)، " تبیین فردیت گرایی" در نظریه یونگ (1933)، سلامت روانی را از دید بالینی نگریسته اند (رایف وکی یس30،2002 به نقل از علی نیاکروئی، 1382)
در یک جمع بندی و نتیجه گیری نهایی: نظریه پردازان مختلف هر کدام بر اساس مفاهیم نظری خود مطالبی را در مورد مطالعات سلامت روان مطرح کرده اند برای مثال فروید معتقد است خودآگاهی ویژگی سلامت روانی است و فردی که بتواند رشد روانی جنسی را با موفقیت بگذراند دارای سلامت روان می باشد.
موری معتقد است شخص سالم کسی است که نیازهای نثبیت شده نداشته باشد و نیاز درونی در جهت معیارهای درونی شده من برتر باشد و با یکدیگر در تعارض نباشد مازلو ویژگی افراد سالم را از نظر روان شناختی مطرح می کند که آنها نیازهای پایین را برآورده کرده اند و اختلال روان شناختی ندارند، و می دانند چه کسی هستند و به کجا می روند. کنش مستقل دارند، اصیل و مبتکر و نوآورند جورج کلی همچنین می گوید: فردی سلامت روانی شناختی دارد که بتواند نقش اجتماعی خوبی را ایفا کند و دیدگاههای بازیگران روبرویش را ادراک کند.
فرانکل نیز برای افراد سالم ویژگی هایی را برمی شمرد، آزادی و انتخاب عمل دارند، بر زندگی تسلط آگاهانه دارند، مسئولیت هدایت زندگی و سرنوشت را می پذیرند، به آینده می نگرند و هدفها و وظایف اتی خود توجه می کنند.
سلامت روانی انسان سالم از نظر اسکینر معادل با رفتار منطق با قوانین و ضوابط جامعه است و در پایان اریکسون معتقد است که سلامت روانی هر فرد به همان اندازه ای می باشد که توانسته توانایی مشابه با هر کدام از مراحل رشد روانی اجتماعی را کسب کند و در مورد فرایند زندگی اش نظریه روشن و قابل درکی داشته باشد.
به عقیده پژوهشگر، افراد دارای سلامت روان کسانی هستند که نیازهای پایه را ارضاء و به نیازهای سطوح بالاتر دست یابند همان ویژگی هایی که مازلو برای افراد سالم مطرح می کند.

مروری بر تحقیقات در زمینه تاثیر سلامت روان بر بهره وری فردی (کارکنان)
مقاله ای تحت عنوان بهداشت روانی کارکنان و بهره وری توسط سید عیسی میرشفیعی در سال 1385 انجام شد. نتایج تحقیق به این موضوع اشاره دارد که برای افزایش بهره وری در سازمان نیاز به تامین شرایط متعددی داریم و عامل اصلی بهره وری عامل نیروی انسانی است.
تحقیقی دیگر با عنوان رابطه بین فشار روانی و بهره وری کارگران در کارخانجات یخساران و ارائه راهکارهای مقابله با آن در سال 1382 توسط آقای علیرضا حیات انجام گرفته است . نتایج این پژوهش نشان داد که استرس هم می تواند عاملی برای بهبود عملکرد و هم عاملی جهت آسیب به سلامت روان می باشد.
مختصری در خصوص ارتباطات اثربخش بر سازمانها
در نخستین مباحث مربوط به مدیریت، موضوع ارتباطات بسیار کم مورد توجه قرار می گرفت. اگرچه در کنش های فرماندهی و اصل سلسله ارتباطات به طور تلویجی گنجانده شده بود.
اما نخستین نظریه پردازان هیچ گاه به طور کامل به این مقوله نپرداختند و آن را در نظریه های مدیریتی نگنجاندند.(لوتانز، ترجمه سرور، 1374، ص660 )
توجه به سلسله ارتباطات سازمانی در روابط کاری کارکنان به سال 1927 باز می گردد و در آن سال توسط رتلیسبرگر و دیکسون مطالعاتی در زمینه ی روابط کاری بین رئیس و مرئوس در کارخانجات وسترن الکترونیک انجام شد. بعدها بسیاری از پژوهشگران مدیریت در این زمینه مطالعاتی انجام داده و نظرات ارزشمندی را به جامعه بشری ارائه داده اند( در این جا می توان به نظرات ردینگ در سال 1927، گلدهی بر GOLDHEBER ، پرتز PORTER در سال 1978، جابلین Jablin 1985 و کلی Keley در سال 1928 اشاره کرد).
تاکید اساسی بررسی های فوق عمدتاً بر چگونگی ارتباطات سازمانی، رضایت کارکنان و عملکرد سازمان می باشد(محب علی،1380،ص20)
چستر بارنارد در دهه 1930 بهتر از دیگران ارتباطات را به شیوه معنی دار و به عنوان یک پویایی اساسی در رفتار سازمانی مطرح کرد، وی متقاعد شده بود که ارتباطات بزرگترین نیروی شکل دهنده سازمان است. به نظر وی ارتباطات هم سازمان را به صورت یک نظام پویا و سرشار از همکاری درمی آورد و هم در مقاصد سازمان را به مقاصد اعضای آن پیوند می دهد. به بیان وی " فقدان یک تکنیک مناسب ارتباطی امکان اتخاذ برخی مقاصد را به عنوان مبانی سازمان از بین می برد(لوتاتز، ترجمه سرور،1374،ص660)
تعاریف ارتباطات از دیدگاههای مختلف
ارتباطات معانی متفاوتی نزد اشخاص گوناگون دارد محققین غربی در این مورد براین عقیده اند که کلمه ی ارتباطات (Communication) از لغت لاتین (Communicare) مشتق شده است که این لغت خود در زبان لاتین به معنای (Tomake common ) یا عمومی کردن یا به عبارت دیگر در معرض عموم قرار دادن است و بدین معنا است که، ارتباطات برخی از مفاهیم و تفکرات و معانی یا به عبارت بهتر پیام ها (Messages ) را بر دیگران و یا میان عموم گسترش می دهد.
ارتباطات به گونه ای وسیع و گسترده " تسهیم تجارب " Sharing of experience نیز تعریف شده است. در این معنی هر موجود زنده ای تجارب و آنچه در درون خود دارد، با دیگران چه همنوعان و چه با انواع دیگر در میان می گذارد.
تعاریف جدیدتر آن را " انتقال مفاهیم " و یا انتقال معانی Ev change meaning و نیز " انتقال یا تبادل پیام ها " Transmit message می دانند.
پروفسور دین بارنلوند، " Dean Barnlund " می گوید ارتباطات آن گونه که من بدان می نگرم کلمه ای است که بیانگر فراگرد ایجاد معنی است.
پیام ها ممکن است از خارج شکل بگیرند- توسط یک سخنور، از صفحه تلویزیون – اما معانی در درون شکل می گیرند " برلو" ( Berlo ) می نویسد: ارتباطات در برگیرنده انتقال معانی نیست معانی انتقال پذیر و یا قابل انتقال (Trans Ferable) نیستند، فقط پیام ها قابل انتقال اند و معنی در خود پیام نیست بلکه معنی در استفاده کنندگان از پیام Messangeuses می باشد( فرهنگی، 1374،ص9-7 )
دکتر محسنیان راد می گوید: " ارتباطات عبارت است از فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده مشروط بر آنکه دربرگیرنده پیام مشابهت معنی با معنی مورد نظر فرستنده پیام ایجاد شود.
(محسنیان راد، 1369، ص57 ).
پس آنچه در فراگرد ارتباطی مورد توجه است" معنی می باشد، نظریات قدیم تر ارتباطات پیام ها و تفکرات را چیزی می دانستند که بین دو نفر واقع شده است و آنها را به هم ربط می داد.
هیچ کدام از این دو اصطلاح نمی توانند جایگزین معنی شوند، در نتیجه نظرات، چندان صحیح به نظر نمی آیند. اصطلاح پیام، به تنهایی کافی نیست زیرا سطحی از تفهیم و تفاهم را در برنمی گیرد اگر به عنان مثال عبارتی چنین را که بک نفر ژاپنی یا چینی به کار برده است به یک نفر اهل زبان بازگو کنیم این بدان معنا نیست که ما توانسته ایم با او ارتباطی برقرار کنیم، ما فقط عبارتی را تکرار کرده ایم بدون اینکه معنی آن را بدانیم و بدان آنکه آن را در جایگاه به خصوص به کار برده باشیم. (فرهنگی، 1374:9-7)

مفهوم ارتباطات
اطلاعات ضروری، از مهم ترین ابزار اعمال مدیریت است و با توجه به اینکه حجم اطلاعات در زمینه های علمی و فنی رو به افزایش بوده و تقریباً در هر 5 سال 2 برابر می شود، لزوم توجه دقیق به مقوله ارتباطات که پایه دسترسی برای مبادله اطلاعات مشخص می شود.
ارتباطات به صور مختلف می تواند حادث شود، به صورت مکالمه رو در روی، مکالمه تلفنی، مصاحبه، جلسه، کنفرانس، یادداشت، گزارش، نامه و بالاخره وسایل ارتباط جمعی.
ولی در تمام موارد هدف اصلی ارتباط عبارت است از:
انتقال پیام از شخصی به شخص دیگر، ارتباطات یک فرآیند است که در آن همه رخدادها و روابط بین آنها به صورتی پویا و به طور مداوم در حال تغییر و اثرگذاری بر یکدیگر هستند و همین پویایی و تغییر پیوسته ارتباطات است که بخصوص در مقوله ارتباطات سازمانی اهمیت پیدا می کند.
کلیه ی ارتباطات در زبان انگلیسی Communication است. این کلمه از کلمه لاتین Communis به معنای مشترک آمده است، و در واقع به نوع روابط متقابل انسانها در جامعه اطلاق می شود. در حقیقت منظور این است که آنچه که شما مترکاً با شخص دیگر دارید و یا تلاش می کنید داشته باشید اگرچه هر شخص بخش اعظم وقت روزانه خود را صرف ارتباطات می.کند ولی اغلب افراد آگاهی ندارند که در فرایند ارتباطات دقیقاً چه اتفاقی رخ می دهد.
در تمام مواردی که ما با تلفن صحبت می کنیم، یادداشتی می نویسیم و یا در جلسات شرکت می کنیم در یک فرآیند ارتباطی قرار می گیریم(هامیلتون، ترجمه داوود، 1375، ص1)
هدف اصلی از ایجاد و نگهداری ارتباطات بین انسانها تفهیم مفاهیمی است، که بتوان بوسیله ی ان تفاهمی را به وجود اورد زمانیکه اطلاعاتی بین دو یا چند نفر رد و بدل شود و مفهوم مشترکی بر اثر تبادل نظر عاید شود. آن را ارتباط می نامند منظور از برقراری ارتباط ایجاد اشتراک عقیده و یا وحدت نظر است.

ارتباطات اثر بخش سازمانی
در سازمانهای امروزی اطلاعات باید سریع تر از هر زمان دیگر جریان پیدا کند، حتی توقف کوتاهی، در تولید به زیانهای غیرقابل جبرانی منجر می.شود. لذا برای رفع مسائل تواید لازم است که ارتباطات سریع برقرار شود و اقدام اصلاحی به عمل آید.
عامل دیگر، حجم اطلاعات است که پیوسته افزایش می یابد به اطلاعات زیاد غالباً مورد نیاز نیست بلکه اطلاعاتی نقش اساسی دارد که مربوط به موضوع باشد بنابراین نوع اطلاعاتی که مدیران برای تصمیم گیری به آن نیاز دارند باید تعیین شود.
برای دست یافتن به این اطلاعات ضروری است که مدیران رده های پایین تر و همچنین کارکنان واحدها مختلف سازمان، اطلاعات لازم از مجاری مربوطه در اختیار مدیران قرار دهند. (ایران نژاد،1370،ص348)

وظیفه و کارکرد ارتباطات در سازمان، وحدت بخشی، تلاش های سازمانی است، ارتباط وسیله ای برای خوراندن و وارد کردن درون دادهای اجتماعی به نظام اجتماعی به شمار می آید.
برای ایجاد هماهنگی بین عناصر مادی و انسانی سازمان به صورت یک شبکه کارآمد و موثر، برقراری ارتباطات مطلوب ضروری است. زیرا وقتی، ارتباطات برقرار نشود، فعالیتهای سازمان متوقف می شود و در واقع می توان گفت مدیریت کارساز به برقراری ارتباطات موثر بستگی دارد.
موضوع ارتباطات در سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است که می توان گفت اولین وظیفه مدیر این است که سیستم ارتباطات را در سازمان توسعه دهد.
لذا چنانچه هدف سازمان دست یافتن به حداکثر بهره وری باشد، سیستم ارتباطات باید به گونه ای طرح ریزی شود که در همه حال، اطلاعات از مجاری مربوطه در اختیار اعضای سازمانی قرار گیرد. (ساعتچی،1369، ص442)
زیرا یکی از مهم ترین خصوصیات سازمان ها آن است که "ساخت" آنها جز با کمک فرایند ارتباطات نمی تواند شکل بگیرد یا دوام داشته باشد.
به اعتقاد "چستر باردنارد"31: چون بزرگی و ساختار سازمانها با کمک و بوسیله ی فنون ارتباطی تعیین می شود بنابراین اگر بخواهیم نظریه ی جامعی درباره سازمان داشته باشیم باید در این نظریه به مشکلات ارتباطی بیش از هر مسئله دیگری توجه کنیم.
در سالهای بعد نیز"کاتر" و "کان" بیان داشته اند که " ….. ارتباط نوعی فرآیند اجتماعی است که در فعالیتهای هرگروه، هرسازمان یا هر جامعه بیش از عوامل دیگر اثر و اهمیت دارد. "
و " ……… ارتباط جوهر اصلی یک نظام اجتماعی یا یک سازمان است". ارتباط همانند جریان خون یک سازمان است و اگر جریان ارتباط یک سازمان قطع شود، در آن صورت، به حیات سازمان خاتمه داده خواهد شد(ایران نژاد،1370)
باولاس (Bavelase) و بارت (Bart) در سال 1951 می گویند" عجب نیست اگر بگوییم اثربخشی سازمان به معنای تحقق اهداف آن به رابطه مستقیم و نزدیک با اثربخشی نظام اجتماعی ان دارد. در هر سازمانی که موقعیت آن بستگی به هماهنگی و تلاش همه کارکنان دارد مدیر باید بر کیفیت، مقدار، میزان به دست آوردن اطلاعات مربوطه تکیه کند و بقیه سازمان می باید بر کارایی مدیران در استفاده از این اطلاعات در راستای تصمیم گیری ها و نتیجه گیری تکیه کند.
برای اینکه مدیران اثربخش باشند به اطلاعات نیاز دارند و برای بدست اوردن اطلاعات می باید نظام ارتباطی اثر بخش وجود داشته باد.
چستر بارنارد(Chester Barnar) در سال 1938 چنین می گوید: " اولین وظیفه مدیر ایجاد یک نظام ارتباطی اثر بخش است".
از آنجائیکه آگاهی به نظام ارتباطی سازمان اهمیت بسیار دارد می باید مدیران در مورد نظام ارتباطی خود اطلاعات لازم را جمع آوری نمایند تا با استفاده از این اطلاعات بتوانند مشکلات ارتباطی خود را حل کنند. نظام ارتباطی سازمان را فعال نگه دارند آن را بهبود بخشند و بلاخره راههای ارتباطی اثربخش و مو ثر ایجاد نمایند.
هدف از برقراری هر ارتباطی این است که اطلاعاتی را به گیرنده منتقل کند یک ارتباط از بخش ارتباطی است که بین منظور ارسال کنند و آنچه که گیرنده دریافت می کند، تفاوتی وجود نداشته باشد.

اما عملاً میان آنچه که از انتقال به مخاطب، مورد نظر فرستنده است با آنچه که گیرنده (مخاطب) دریافت می کند، تفاوت بسیاری وجود دارد که ناشی از عوامل متعدد می باشد. (هامیلتون، ترجمه داوود، 1375،ص4)
اولاً: ارتباطات فرایندی است که مدیران با استفاده از آن وظایف برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و کنترلی را انجام می رسانند.
ثانیاً: ارتباطات فعالیتی است که مدیران قسمت اعظم وقت خود را به آن تخصیص می دهند، فرآیند ارتباطات به مدیران امکان می دهد که مسئولیتهای خود را ایفا کنند، لذا اطلاعات باید به نحوی در اختیار مدیران قرار گیرد که مبنایی برای برنامه ریزی فراهم آورد، هم چنین برنامه ها باید به طریقی به دیگران منتقل شوند که اجرای آنها میسر شود. (ایران نژاد، 1370، ص 344)

مدیران و ارتباطات اثر بخش سازمانی
سازمان به عنوان یک نهاد اجتماعی، به دلیل اهداف بنیانی فراتر از ارتباطات روزمره، نوعی ارتباطات سازمانی بین افراد برقرار می سازد و بدیهی است که در این راستا ارتباطات و چگونگی جهت گیری آنها به سمت اهداف سازمانی از مسائل ضروری مورد توجه مدیران است و این توجه ناشی از آن است که مدیران دریافته اند ارتباط موثر با کارکنان، درک انگیزه های ارتباطی آن در توفیق مدیران در دستیابی به اهداف طراحی شده سازمان عامل موثری است (رضائیان،1373،ص197)
مدیران می دانند که ارتباطات یکی ار فرآیندهای حیاتی در اداره سازمانهاست. ماهیت تصمیماتی که مدیران اتخاذ می کنند. دقیقاً به صحت و میزان اطلاعاتی بستگی دارد که از کارکنان و محیط خارجی دریافت می دارند.
اطلاعات دقیق و به موقع، امکان اتخاذ تصمیمات صحیح را فراهم می آورد. انواع مختلف ارتباطات در محیط سازمانی به کار می آید، مدیری که با انواع مختلف آنها آشناست از توانایی های بیشتری برخوردار خواهد بود.
هم چنین استراتژی های مختلفی برای بهبود صحت و انتقال ارتباطات در محل کار وجود دارد مدیران می توانند یاد بگیرند تا چگونه پیام های خود را منتقل کنند و اطلاعات صحیح را از دیگران دریافت دارند. سرانجام اینکه ، آگاهی از اختلال در ارتباطات سودمند است. زمانی که مدیران از موانع ارتباطات مطلع باشند از طرف دیگر می توان گفت که ارتباطات موثر به دو دلیل برای مدیران حائز اهمیت است. می توانند اقداماتی در وضع یا تقلیل آن انجام دهند(محمدزاده، 1375،ص242-241)

ماهیت ارتباطات
ارتباطات با رمزگذاری (Ecoding ) و رمزخوانی (Decoding) سروکار دارد.
رمزگذاری توسط متخصصان ارتباطات چنین تعریف می شود که عبارت است از "عملی که توسط آن پیامی به رمز تبدیل و یا پیامی از طریق رمز فرستاده می شود"
رمزخوانی در مقابل عبارت است از " استخراج معنی از پیام های فرستاده شده یا دریافت شده"
رابطه بین رمزگذاری و رمزخوانی تا حد برای بسیاری از محققان ارتباطات چندان روشن نیست. در میان محققان علوم ارتباطات 3 نظریه و دیدگاه در این زمینه وجود دارد:
1. رمزگذاری و رمزخوانی دو عمل کاملاً مجزا از یکدیگر در هر فرد است یعنی عمل رمزگذاری کاملاً از عمل رمزخوانی منفک است معنی که فردی پیام را می فرستد (رمزگذاری) و فرد دیگری پیام را دریافت می دارد (رمزخوانی) که این عمل یک جریان یکسیویه می باشد.
2. رمزگذاری و روخوانی پیامدهای یک جریان یا فراگردواحداند که به طور مداوم در گردش است و توفقی بر آن وجود ندارد.
در این نظریه ارتباطات به عنوان یک کنش متقابل در نظر گرفته شده است(Intraction) به این معنی که طرفین فراگرد ارتباطی، هریک گاهی " رمزگذار" و زمانی "رمزخوان" می.شوند یعنی فردی پیام را برای فرد دیگری می فرستند و گیرنده پیام هم به نوبه خود به دیافت پیام فرستاده شده پاسخ می دهد و پیام دیگری را به فرستنده پیام می فرستند.
3. رمزگذاری و رمزخوانی یک عمل واحداند که به دو منظور متفاوت و متضاد از یک سیستم یا نظام آنها نگاه می شود.
نظریه جدید و معاصر، ارتباطات را به گونه ای تعامل یا میان کنشی (Transaction ) در نظر می.گیرد که همزمان و ارتجالاً عمل "رمزگذاری" و "رمزخوانی" انجام می گیرد.
بنابراین نظریه، عمل رمزگذاری و رمزخوانی در عمل مستقل و مجاز از یکدیگر نمی باشند باید در نظر داشت که این همزمان، با یکی بودن این دو عمل اشتباه نشود به این معنی که آن دور از یک عمل در نظر نیاوریم. بلکه فرستنده پیام را می فرستند و بلافاصله پیامی را دریافت می.دارد و دوباره این عمل تکرار می شود تا نتیجه مطلوب که مبتنی بر اهداف ارتباطی است حاصل شود.
افراد به صورت پیوسته پیام می فرستند و پیام دریافت می دارند، ارتباطات امری است لازم که انسان ها نمی توانند از آن پرهیز کنند.

ارتباطات یک فراگرد یا جریان مداوم است .
مفهوم فراگردی بودن ارتباطات مبین این نکته است که ارتباطات پدیده ای پویا(Dynamic ) و مبتنی بر تغییرات یا دگرگونیها (Changes) است یعنی تمام اجزاء فراگرد ارتباطی در تغییرند و هیچ کدام به عنوان جزئی ثابت و غیرقابل دگرگونی دیده نمی شوند.
برای تجزیه و تحلیل یک فراگرد، لازم است که آن را متوقف کرد و به اجزاء کوچک تر تجزیه کرد در حالیکه یک فراگرد، درگذر است و توفیقی برآن متصور نیست و این مشکل اساسی در تجزیه و تحلیل یک فراگرد وجود دارد برای تجزیه و تحلیل یک فراگرد تنها راهی که وجود دارد این است که، اول رابطه بین اجزاء آن را مشخص کرده، سپس تاثیر و تاثر متقابل آنها را در نظر گرفته شود،
نتیجه این است که در هنگام بررسی یک فراگرد، اندکی درنگ فراگرد را از حالی به حال دیگر متحول کرده کار بررسی را بسیار دشوار و حتی غیرممکن می سازد. این اعتقاد فراگردی بودن ارتباطات، آن را به گونه ای مطرح می کند که ارتباط غیر قابل برگشت و یک شرایط ارتباطی تکرار ناپذیر است. همواره یک پدیده ارتباطی از شرایط حاکم برخود برمی خیزد و بر پدیده ارتباطی بعدی تاثیر می گذارد.
در این راستا، برخی از صاحبنظران ارتباطات، ارتباطات را پدیده ای تکاملی (Evolutionare) می دانند که به چگونگی فراگردی (Process) از افراد و نظام اجتماعی (Social system) که در آن زیست می کنند. نشات گرفته و خود به خود بر آنها تاثیر می گذارد.
از طریق این جریان یا فراگرد، انسانها و نظام های اجتماعی تکامل می یابند، تغییر می پذیرند خود را با شرایط منطبق می کنند جایگزین می شوند، رشد می کنند، با کهنگی از میدان به در می روند و نهایتاً خاموش می شوند. فراگرد ارتباطی نظام گرا است.
تعدادی زیادی از صاحبنظران بر این اعتقادند که فراگرد ارتباطی پدپده ای است کاملاً نظام گرا وقایع نظام (Systemic) سیستم تا نظام مجموعه ای از عوامل و عناصر پیوسته به یکدیگر است که با یکدیگر به صورت یک کل پیوسته اند و برای یک هدف و منظور خاص فعالیت می کنند.
مفهوم نظام گرایانه ارتباطات دربرگیرنده پیوستگی و تعامل میان اجزاء و عنصر ارتباطی با یکدیگر است. با نگاهی گذرا می توان چنین دریافت که ارتباطات شامل اجزا و عناصر زیر است:

1. منبع (Source ) که پیام را می فرستد. او در حقیقت فرستنده پیام (Sender ) است.
2. پیام (Message ) چیزی که باید به دیگری منتقل شود، خواه برای دادن اطلاعات به او (Informative) و خواه جهت اثرگذاری بر او یا امتناع (Persuasive) او.
3. از طریق مجرا (Channel) یا وسیله ای (Media) این پیام به او فرستاده شود.
4. این پیام به یک گیرنده (Reciever) پیام، فرستاده می شود، او که عموماً فرد دیگری است این پیام را دریافت می کند.
نظامی را که در ارتباطات بیشتر با آن مواجه هستیم، نظام اجتماعی (Social system) است که فراگرد ارتباطی در آن شکل گرفته و انجام می پذیرد.
مثلاً نظام اجتماعی ازدواج حداقل 2 انسان را در بر می گیرد و یک نظام اجتماعی به نام خانواده شکل می گیرد. ارتباط بین رئیس و مرئوس یا ارتباط کارکنان یک سازمان در نظام های سازمانی شکل می.گیرند. نظام های سازمانی خود نیز در نظام های اجتماعی قرار می گیرند.
شکل ارتباط بین افراد (Interpersonal system ) عبارت است از ارتباط یک انسان با تمام پیچیدگی هایش در ارتباط با دیگران و پیوستگی هایش با آنان که درابعاد جسمی (Physical) و روانی مبتنی بر روش می باشد و بر آن است که بتوانند نظام انسانی رابه گونه ای پیوسته ای تداوم بخشیده و آنها را به گونه ای پیوسته در کنار یکدیگر قرار دهد.
فراگرد ارتباطی میان کنشی است.
هرجایی صحبت از نظام گرایی پدپده ای می شود، دیر یا زود و به طریق مستقیم یا غیر مستقیم مفهوم میان کنش (Interactional ) ان نیز مطرح می شود. چرا که مفهوم اخیر خود یکی از ویژگی های نهفته در درون سیستم یا نظام است.
اکثر دست اندکاران علوم اجتماعی، میان کنش یا کنش متقابل را در مورد ارتباطات، مبادله دوسویه (Reciprocal exchange ) پیام ها بین دو انسانی که به عمل ارتباطات پرداخته اند، می دانند که به دگرگونی و تفسیر در یکی از آنها یا هر دوی آنها می انجامد.
میان کنش درارتباطات عموماً به تبادل پیام ها اطلاق می شود که میان دو نفر در جریان است که این حود ممکن است منتج به تغییر در پیام ها شود. وقتی دو نفر در یک فراگرد ارتباطی درگیر می شوند، در تمام لحظه های تبادل ومیان کنش، هریک دگرگون می شوند و این دگرگونی خود ناشی از دگرگونی در نگرشها و تمایلات هریک از آنهاست.
پیام ها با تاثیر خود منجر به دگرگونی در نگرش ها و گفتارهای فرد متقابل می شود و او را بر آن می دارد که از طریق بازخورد عکس العمل نشان دهد که متمایز با آنچه قبلاً از خود نشان داده است، باشد. این خود در فرستنده پیام تاثیر می گذارد و او نیز دگرگون می شود و ممکن است با شدت بیشتری به کار خود ادامه دهد و یا اینکه از تاب و توان گذشته بکاهد.

ارتباطات می تواند ارادی باشد یا غیر ارادی :
در یک فرارگرد ارتباطی، ار نظر توجه یا عدم توجه یا ارادی و یا غیر ارادی بودن فراگرد، از نظر فرستنده پیام و یا گیرنده پیام با موارد زیر مواجه خواهیم بود:
1. فرستنده پیام به گونه ای ارادی پیامی را برای گیرنده می فرستد که او نیز به گونه ای ارادی پیام را دریافت می کند. در چنین وضعی می توان گفت، فراگرد ارتباطی به درستی کار خود را می کند و به گونه ای موثر نسبت به انواع دیگر فراگردهای ارتباطی عمل می کند.
2. فرستنده پیام ممکن است به گونه ای غیرارادی پیامی را به گیرنده پیام ارسال دارد که او به صورت ارادی پیام را دریافت می کند. نمونه اینگونه ارتباط، گوش دادن شخص ناشی به مکالمه دو نفر است که هیچ یک از آن دو نمی خواهند دیگری به مکالمه آن ها گوش دهد، مقوله استراق سمع ((Eavesdropping در شمار این فراگرد است.
3. ممکن است فردی که پیام را می فرستد کاملاً آگاه بوده و به گونه ای ارادی پیام خود را برای
" پیام گیر " ارسال دارد، اما در مقابل گیرنده و یا " پیام گیر " به گونه ای غیرارادی از خود واکنش نشان می دهد. مثلاً در کلاس درس یا سخنرانیها، فرستنده پیام به روشنی می داند که چه می گوید، اما گیرنده پیام به خاطر عوامل فراوانی که زیر عنوان اختلاف ( Noises) طبقه بندی شده اند، از فراگرد دلخواه ارتباطی خارج شده و در دنیای خود به تفکر و ادراک خاص می پردازد.
4. در نهایت ممکن است هر دو سوی فراگرد ارتباطی، یعنی فرستنده پیام و گیرنده آن، هر دو نسبت به فراگرد ارتباطی و پیام ارسالی آگاه باشند.
اغلب رفتارهای غیر کلامی (Nonverbal )، مثل طرز لباس پوشیدن در این طبقه قرار می گیرند و اکثراً قضاوتی که در مورد دیگران می.کنیم تحت تاثیر ظاهر به ویژه لباس پوشیدن افراد و پیش داوری های مربوط به آنان است.

فراگرد ارتباطی می تواند تعاملی یا مراوده ای باشد.
فراگرد ارتباطات در محیط شکل می گیرد و انجام می پذیرد، محیط نه تنها به فراگرد ارتباطی و نوع آن تاثیر می گذارد بلکه به ادراکات (Perceptions)، آنچه بین خود رد و بدل می کنیم و حتی در سطحی که در ارتباط می گیریم نیز تاثیر می گذارد. ما در خلاء با یکدیگر ارتباط نمی گیریم، بلکه نظام های اجتماعی و شرایط فیزیکی حاکم بر ماست. رفتار شما در خانه متفاوت از رفتارتان در دانشگاه، محل کار، یا دوستانتان است. علاوه بر این آن گونه شما به جهان و دگرگونیهای آن می نگرید. با توجه به عوامل محیطی و نظام اجتماعی بر رفتار ارتباطی شما تاثیر می گذارد.
از طرف دیگر ما می توانیم با دیگران در سطوح فرهنگی، بین المللی، اجتماعی، منطقه ای یا ملی و یا در سطح فردی یا شخصی ارتباط داشته باشیم که خصوصیات و شرایط حاکم به هرکدام ازاین سطوح بر فراگرد ارتباطی ما تاثیر می گذارد. مقصود ار فراگرد ارتباطی به گونه ای مراوده ای یا تعامل آن است که ارتباطات در خلاء انجام نمی گیرد. بلکه ارتباطات می تواند مراوده ای باشد، برای اینکه به عنوان پاره ای از محیطی بزرگ به حساب می آید که، در درون آن زندگی می کنیم و خواسته ها و نیازهای خود را در آن به اطلاع دیگران می رسانیم و از آن پیام هایی را دریافت می داریم که از طریق آنها به خواسته ها و نیازهای آنان وقوف حاصل می کنیم. ارتباطات مراوده ای است چرا که، ادراکات مبتنی بر واقعیت ما را شکل می دهد و آنرا با ادراک دیگران می آمیزد.
ارتباطات وسیله ای است که توسط آن به فراسوی خویشتن خویش می رویم و به قلمرو دیگران گام می گذاریم و دنیایی را که آنان در آن زیست می کنند در می یابیم، و در کلامی کوتاه ارتباط مراوده ای است، چرا که فراگردی است که بوسیله ی آن می توان واقعیت حاکم بر خود را با دیگران در میان نهاد واقعیت حاکم بر آنان را دریافت. واقعیت حاکم بر ما تنها واقعیت موجود در جهان نیست بلکه پاره ای از واقعیت موجود است که از ادراک ما سرچشمه گرفته است.

فراگرد ارتباطی، عملکردی یا مبتنی بر وظیفه است.
فراگرد ارتباطات انسانی، وظایف را به عهده دارد که باید به آنها عمل کرد، و هدفی را جامه عمل بپوشاند.
کارکردهای ارتباطات عبارتند از :
1. کارکرد پیوستگی(Affinity function): یکی از وظایف ارتباطات استقرا، بقاء و دگرگونی روابط اجتماعی است بدون شک بسیاری از ما از این رو به ارتباطات روی می آوریم تا به دیگران بپیوندیم و خود را با دگرگونیهایی که از آن حادث می شود. سازگار کنیم. این وظیفه عموماً بیانگر وجود یا عدم وجود جاذبه، نزدیکی، تشابه و اشتراک بین مردم است. ارتباطات موجب ایجاد یا افزایش و یا برعکس از بین رفتن و یا کاهش پیوستگی میان طرفین ارتباط یا اشخاص می شود.
2. کارکرد اطلاعاتی و استدراکی(Information & understomding Function) : یکی از وظایف مهم ارتباطات، وظیفه اطلاعاتی و استدراکی است که موجب افزایش استدراک از طرف مقابل فراگرد ارتباطات یا افزایش اطلاعات می شود. ما بدین خاطر با دیگران ارتباط برقرار می کنیم که تغییری در اطلاعات آنها بوجود آوریم و یا خود را با آنها سازش داده و یا آنها را به سوی انطباق با خویش بکشیم.
3. کارکرد تاثیرگذاری (Infunce Function ): یکی از وظایف مهم ارتباطات تاثیرگذاری بر دیگران یا نفوذ در آنهاست. ارتباطات همواره از سوی فرستنده پیام در پس منظور و مقصودی برقرار می شود. یکی از رایج ترین و شایعترین منظورها برای انجام ارتباط، تغییر نگرش (Attituds ) باورها (Beliefs)، ارزشها (Values )و یا رفتار (Behavior ) اشخاص دیگر است.
4. کارکرد تقسیم گیری (Decision Function ) : یکی از عمده ترین پیامدهای فراگرد ارتباطی، رسیدن به یک تصمیم ویژه است. اغلب ما از آن دو با دیگران رابطه برقرار می کنیم تا به ما کمک کنید که بتوانیم به تصمیم درست تر و بهینه در مورد خاصی دسترسی پیدا کنیم و یا بتوانیم رفتار خود را هماهنگ آن موضوع خاص کرده به تنظیم آن مبادرت ورزیم.
5. کارکرد تصدیق(Confinmation Function ): وظیفه نهایی ارتباطات در برگیرنده پذیرش مداوم یا غیر مداوم یک تفکر، باور رفتار، محصول، تصمیم و غیره است. از طریق ارتباطات سعی در منطقی کزدن تداوم یا توجیه در گسستگی برخی از دگرگونیها که قبلاً مورد پذیرش ما قرار گرفته اند می کنیم.(فرهنگی،1374،ص36)

شبکه های ارتباطی در سازمان
* شبکه های ارتباطی برحسب جریان ارتباطات
* شبکه های ارتباطی برحسب جهت جریان ارتباطات
ارتباطات در سازمان می تواند در جهت عمودی، افقی یا متقاطع جریان یابد. می توان بعد عمودی را به مسیرهای "رو به بالا" و "رو به پایین" تقسیم کرد.

ارتباطات رو به پایین ( از بالا به پایین )
ارتباطاتی که از یک سطح سازمان یا گروه به سطح پایین تر جریان می یابد، ارتباط از نوع رو به پایین است. مدیران و رهبران گروه ها برای تعیین هدفها، دادن دستورالعمل یا بخشنامه، ارائه روش و ابلاغ سیاست، ارائه شیوه یا بازخورد نمودن نتیجه اقدامات از این الگو استفاده می کنند.

ارتباطات روبه بالا (از پایین به بالا)
ارتباطات رو به بالا در سازمان یا گروه، در جهت سطوح بالاتر جریان برای رسانیدن نتیجه عملیات به مقامهای بالای سازمان، آگاه ساختن انان از پیشرفت کارها در جهت هدفها و بازگو کردن مسائل جاری از این روش استفاده می شود.
برخی از نمونه های این نوع ارتباط عبارتند از : گزارش عملکردی که بوسیله ی مدیران رده پایین تهیه و برای بررسی به مدیران رده بالا ارسال می گردد. شیوه دادن درخواست و شکایات کارکنان .

ارتباطات افقی:
در سازمانی در موارد زیر ارتباطات افقی برقرار می شود، هنگامیکه بین اعضای یک گروه کاری، بین اعضای گروه های همسطح در سازمان، بین مدیران یک سطح پایین و کارکنان همطراز ارتباطات برقرار می شود. اغلب برای صرفه جویی در وقت و تسهیل در ایجاد هماهنگی ارتباطات افقی مورد نیاز می باشند. در برخی موارد، ارتباطات افقی به صورت رسمی در سازمان جایز نیست. غالباً این ارتباطات به صورت غیر رسمی به وجود می آیند تا سلسله مراتب عمودی را کوتاه کنند و به اقدامات سرعت بیشتری بدهند. بنابراین از دیدگاه مدیریت، ارتباطات افقی می توانند خوب یا بد باشند.
چنانچه ارتباطات افقی باعث نقل و انتقال اطلاعات به صورتی دقیق گردد سودمند خواهند بود اما چنانچه کانالهای رسمی و عمودی موجود در سازمان نقص گردند. این ارتباطات موجب تعارض برعدم کارایی می گردد (رابینز32، ترجمه پارسائیان و اعرابی،1374،ص532-531)

ارتباط متقاطع
در این نوع ارتباط، جریان اطلاعات بصورت افقی میان کارکنان در یک رده یا رده ها همانند سازمانی و ارتباط خمیده بین افراد در راه های گوناگون را که روابط مستقیم گزارش دهی وگزارش گیری با یکدیگر را ندارند در بر می گیرد. این گونه ارتباطات به منظور شتاب دادن به جریان اطلاعات، بهبود درک کارکنان از اطلاعات و هماهنگ کردن تلاش هایی که در راستای رسیدن به هدفها انجام می شود، مورد بهره گیری قرار می گیرد ( کونتز و دانل33، ترجمه فرهنگی و دیگران، 1370، ص344)

شبکه های رسمی و غیر رسمی
اصولاً نمودار رسمی سازمان، کانالها و مجاری ارتباطات رسمی نشان می دهد و به هنگام ایجاد تشکیلات موضوع ارتباطات مد نظر طراح ساختار سازمان می باشد. از این رو الگوی ارتباطی ساخت رسمی همان است که در نمودار تشکیلاتی هر سازمان مشخص گردیده است. الگوهای مذکور که نشان دهنده مجاری ارتباط رسمی می باشند از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
ممکن است در سازمان این مجاری طوری طراحی شده باشند که کارکنان موظف باشند فقط با روسای خود تماس و ارتباط داشته باشند، یا آنکه طراحی کانالهای مذکور به گونه ای باشد که ارتباطات جمعی و افقی را در سازمان امکان پذیر سازد(الوانی،1371،ص163)
الگوهای شبکه های رسمی، تحت عنوان شبکه های ارتباطی گروه های کوچک مطرح خواهند گردید.

شبکه ارتباطات غیر رسمی
شبکه غیررسمی که معمولاً آن را شایعه می نامند، در هر مورد و در جهت آزادانه حرکت می کند.
مقامات سازمانی و سلسله مراتب اداری را نادیده می انگارند، روسا را دور می زند و معمولاً به گونه ای است که نیازهای اجتماعی اعضای گروه را تامین و از این جهت آنها را ارضاء می کند و انجام امور را تسهیل می کند. (رابینز، ترجمه پارسائیان و اعرابی،1374،ص532)
ارتباطات غیررسمی گاهی آنقدر توسعه می یابند که ارتباطات رسمی را در سازمان تحت الشعاع قرار می دهند و ارتباطات رسمی در خطوط غیر رسمی ارتباطی محو می شوند. ارتباطات غیررسمی اگر با هدفهای سازمان در تعارض باشند. در راه تحقق خدفهای مذکور ایجاد اختلال کرده و باید ترتیبی اتخاذ نمود که ارتباطات مذکور قطع شود، اما باید به این نکته توجه داشت که وجود ارتباطات غیر رسمی در سازمان اجتناب ناپذیر بوده و با جضور انسانها در سازمان این ارتباطات ار متن سازمان می جوشد و شکل می گیرد. نقش مدیر در برابر ارتباطات مذکور این است که اگر این ارتباطات را هم راستا با هدفهای سازمان می.بیند از آنها بهره گیرد و اگر آنها را مخالف و بازدارنده می یابد در قطع و توقفشان بکوشد.

الگوهای ارتباطات غیر رسمی
ارتباطات غیررسمی را ارتباطات درخت انگوری نیز نامیده اند، زیرا چون درخت مو به هرگوشه سر می کشد و به طور منظم در هر جای سازمان راه می یابد.
انواع مختلف از این نوع ارتباطات در سازمان وجود دارد که تعدادی از آنها به صورت زیر می باشد.
گاهی اوقات فردی از اعضای سازمان به طور غیر رسمی خبری را به فرد دیگری می دهد و او آن را به فرد سومی انتقال می دهد، و به همین ترتیب خبر از یک نفر به نفر دیگر به صورت یک رشته منتقل می گردد (الگوی رشته ای ) یا ممکن است فردی به طور غیر رسمی خبر و موضوعی را به اطلاع گروهی برساند که این ارتباط از الگوی تابشی تبعیت می کند.
ارتباط تصادفی نوع دیگری از ارتباطات غیر رسمی است که ضمن ان فرد به طور تصادفی خبری را به اطلاع افرادی که به طور تصادفی با آنها برخورد و تماس پیدا کرده، می رساند.
در ارتباط خوشه ای نیز یک نفر به طور غیر رسمی خبری را به عده ای می دهد و هریک از آنها نیز خبر را به عده دیگری انتقال می دهد (الوانی،1371،ص169-167)

شبکه های ارتباطی گروههای کوچک
برای بررسی ارتباطات میان اعضای گروه های کوچک می توان الگوه های را که با ادامه ی کار، گروه ها به وجود می آیند و اطلاعاتی را که از طرف بعضی اعضاء به طرف دیگر جریان پیدا می کند، مورد مشاهده قرار دهد.

در شبکه چرخی Wheel Network اطلاعات بین اشخاص که در انتهای هر پره قرار گرفته و شخصی که در وسط قرار گرفته مبادله می شود.
اشخاصی که در انتهای پره ها قرار دارند به طور مستقیم با یکدیگر تماس ندارند. شبکه چرخی شمایی از ارتباطات در شبکه زنجیری Chain Network به استثنای اشخاصی که در دوسر زنجیر قرار دارند و فقط با یک نفر ارتباط دارند بقیه اعضا با نفرهای قبل و بعد از خود ارتباط دارند.
شبکه زنجیری Chain Network به استثنای اشخاصی که در دو سه زنجیر قرار دارند فقط با یک نفر ارتباط دارند بقیه اعضا با نفرهای قبل و از خود ارتباط دارند.
شبکه زنجیری نوعی ارتباط در سلسله مراتب عمودی است که در آن بیشتر ارتباطات و در امتداد خط فرماندهی حرکت می کنند.
در شبکه دایره ای Circle Network هریک از اعضا فقط با اعضای طرفین خود تماس می گیرند. الگوی دایره ای بیشتر در گروه های وظیفه ای و کمیته ای مشاهده می شود.
در شبکه های همه جانبه All-Chonel Network همه اعضای گروه با یکدیگر در ارتباط می باشند. شبکه همه جانبه بیشتر در گردهمایی های غیررسمی که بدون ساختار، رهبر یا وظیفه ای برای انجام آن می باشد پیدا می شود. ارتباطات را می توان در هریک از انواع شبکه یا در گروه کوچک در قالب ها ویژگی توصیف کرد.
1. تراکم ارتباطات Density : میزان ارتباطات موجود بین اعضا
2. فاصله بین اعضا Distance : پیام برای رسیدن به گیرنده چه مسافتی را باید طی کند.
3. آزادی نسبی Relative Freedom : اختیار اعضاء برای استفاده از مسیرهای مختلف برای برقراری ارتباط با دیگران و آسانی برقراری ارتباط بین آنان
4. مرکزیت مقام اعضا Centrality Position : هریک از اعضا تا چه اندازه در مرکز یا در حاشیه گروه قرار دارد. اعضایی که در مرکز گروه قرار دارند نسبت به اعضایی که در حاشیه گروه قرار دارند.
هنگامیکه تراکم ارتباطات و فاصله بین اعضاء زیاد است، امکان اینکه ارتباطات به وسیله اختلالات تحریف شود زیاد است. ولی به هرحال با پیشرفت تکنولوژی ارتباطات الکترونیکی از شدت این اثرکاسته شده است.
مقام یا جایگاه فرد در گروه اشاره به مکان فرد در شبکه نسبت به دیگر اعضای گروه دارد. داشتن یک جایگاه به نسبت مرکزی این امکان را برای فرد فراهم می آورد تا با همه اعضای گروه ارتباط برقرار کنند و ممکن است نقش رهبری گروه را به عهده بگیرد. (مورهد34، ترجمه الوانی،1375،ص458-456)
ویژگی های چهار شبکه مختلف ارتباطات
نمونه
زنجیره ای
سلسله مراتب
چرخه ای یا ستاره ای گروه رسمی شغلی
مدور کمیته یا گروه های کاری مستقل
همه جانبه ارتباطات
تمرکز قدرت اختیارات
زیاد
نسبتاً زیاد
ضعیف
خیلی ضعیف
سرعت ارتباط
مرتبط
وظایف ساده: سریع
وظایف پیچیده: کند
تجمع اعضا: سریع
پراکندگی اعضا: کند
سریع
صحت اطلاعات
کتبی: زیاد
شفاهی: زیاد
وظایف ساده: سریع
وظایف پیچیده: کند
تجمع اعضاء: سریع
پیچیدگی اعضاء: کم
متوسط
سطح رضایت
ضعیف
ضعیف
زیاد
زیاد
سرعت تصمیم گیری
سریع
مرتبط
سریع

تعهد گروه در برابر تصمیمات
ضعیف
مرتبط
زیاد

برمبنای بررسیهای مختلف (بیولاس؛A.Bavelas ، بارت D.Barrett، 1951: شاوM.E.Show 1976، راجرزی E.M.Rajers و راجرز R.A.Rojers،1976 ) اطلاعات زیادی درباره شیوه و اثربخشی این شبکه های متفاوت در مبادله اطلاعات بدست آمده است.

تمرکز قدرت:
شبکه زنجیره ای مبتنی بر تمرکز قدرت و اختیارات عمل می کند و پس از آن شبکه چرخه ای قرار دارد قدرت در شبکه های مدور پراکنده و در شبکه های تمام کانالی کاملاً و پراکنده است و یا وجود ندارد.

سرعت ارتباطات
زمان مصروفه در انتقال پیام در شبکه های چرخی(در صورتی که وظایف ساده باشند) و مدور (اگر نیروی کار ما در یک محل مجتمع باشد سریع تر است.
ولی ارتباطات در الگوی چرخه ای که وظایف پیچیده باشد، به علت درگیری بیش از حد سرپرست با اطلاعات و بازخورد و در الگوی مدور به علت جدایی اعضا از یکدیگر بسیار کندتر خواهد بود. ارتباطات در الگوی زنجیره ای با سرعت متوسط و در کلیه شبکه های تمام کانالی به سرعت جریان دارد.

صحت اطلاعات
در زنجیره فرماندهی بستگی به ابزار پیام رسانی دارد. اگر پیام از مدیران سطح بالا به پایین به صورت کتبی باشد از صحت زیادی برخوردار خواهد بود.
از طرف دیگر در پیام های شفاهی امکان اعوجاج پیام از بالا به پایین وجود دارد.
صحت پیام در شبکه های چرخی معمولاً در وظایف ساده بیشتر و در وظایف پیچیده کمتر است این امر را می توان ناشی از اضافه بار اطلاعاتی و بازخور غالباً معارض در وظایف پیچیده است که سرپرست رسمی با آن روبرو است. در شبکه های مدور، درصورتی که اعضا در یک جا جمع باشند. صحت اطلاعات زیاد و در صورتی که متفرق باشد، کم خواهد بود.

احساس اعضای شبکه
عموماً شبکه های زنجیره ای و چرخه ای منجر به گرایش مثبت از کارکنان نمی شود و علت آن عمدتاً فقدان مشارکت در تصمیم گیری است و نقشی که اعضا ایفا می کنند، دریافت پیام می باشد و نه مشارکت فعال در رد و بدل کردن اطلاعات.
در برابر اعضای شبکه مدور، مانند بسیاری از کمیته های گروه کار مستقل، گرایش مثبت تر در زمینه وقایع ارتباطی دارند.
اعضای شبکه تمام کانالی نیز از گرایش مثبت برخوردارند. زیرا از فرایندهای سازمان غیر رسمی بهره مند می باشند.

سرعت تصمیم گیری
اگر اطلاعات مربوطه در اختیار تصمیم گیرنده باشد، منجر به تصمیمات سریع می شود، علت اساسی این سرعت ناشی از ساختار سازمان و اختیار رسمی گیرنده است.
مدیر مجبور نیست با اعضای گروه مشورت کند، مگر آنکه علاقه مند به این کار باشد، ماهیت عدم تمرکز در شبکه های مدور اقتضاء زمان بیشتری را برای تصمیم گیری می کند، زیرا عقاید مختلف باید مورد امعان نظرقرار گیرد.
در شبکه های تمام کانالی اعضا جز سازمان رسمی نیستند و بنابراین تصمیمات رسمی اتخاذ نمی کشد.

تعهد گروه ها در برابر تصمیمات
اعضای تحتانی شبکه زنجیره ای، چون در فرآیند تصمیم گیری مشارکت ندارند، احساس تعهدکمتری دارند، این موضوع در مورد اعضای شبکه چرخه ای نیز صدق می کند، زیرا به رغم مشورت با آنها تصمیم با دیگری است در این شرایط تعهد متوسط خواهد بود.
در شبکه مدور، به علت مشارکت بیشتر در بحث و تبادل نظر و طولانی شدن تصمیم گیری تعهد بیشتر خواهد بود. (محمدزاده، 1375،ص351-349)
از آنجائیکه حاصل تلاش گروه بستگی به انجام اقدام های هماهنگ شده اعضای گروه دارد لذا شبکه ارتباطی اثر شدید بر اثر پخش گروه دارد. بنابراین مدیران برای ایجاد روابط کاری موثر در سازمان نیاز به کوشش خاصی بای مدیریت جریان اطلاعات و ایجاد شبکه های ارتباطی دارند. (مورهد، ترجمه الوانی،1375، ص458)
از آنچه که گذشت، اهمیت شبکه ارتباطات در سازمان روشن می شود به منظور توجیه و تبیین بیشتر، در خاتمه این بحث به نظرات " چستر بارنارد " اشاره می کنیم:
" بارنارد" ارتباطات را با مفهوم اختیار پیوند می زند و می گوید که اختیار از طریق مجاری ارتباطات اعمال می شود. چنانچه موانعی در مجاری ارتباطات وجود داشته باشد یا در برقراری ارتباطات؛ تفاهم پدید آید؛ اختیار تضعیف می شود.
وی هفت عامل را در برقراری موثر ارتباطات به شرح ذیل توصیه می کند:
1. مجاری ارتباطات باید برای همه اعضای سازمان کاملاً معلوم و مشخص شود.
2. هر عضو سازمان باید مجاری ارتباطات معین داشته باشد.
3. مجاری ارتباطات باید تا جایی که ممکن است کوتاه و مستقیم باشد.
4. هیچ گونه مانعی در مجاری ارتباطات نباید به وجود آید و دستورهای صادر شده باید تمام طبقات و مجاری رسمی را طی کند.
5. ستاد مرکزی ارتباطات هرسازمان باید کاملاً مجهز و در فنون ارتباطات مهارت داشته باشد.
6. مجاری ارتباطات باید همیشه باز باشد.
7. اطلاعات صادر شده باید تایید تسجیل شود.(هامیلتون، ترجمه داود، 1375، ص4)

در یک جمع بندی و نتیجه گیری پایانی، در زمینهی ارتباطات اثربخش سازمانی از دیدگاههای مختلف و شبکه ارتباطی موثر ارائه گردید.
برای مثال: پروفسور بارنلوند، می گوید ارتباطات آن گونه که من بدان می نگرم کلمه ای است که بیانگر فراگرد ایجاد معنی است.
در تعریفی دیگر ارتباطات موثر آن ارتباطی که فرستنده بتواند منظور خود را به گیرنده برساند به عبارت دیگر محرکی را به عنوان آغازگر و مورد نظر فرستنده با محرک مشهود گیرنده که از خود بروز می دهد در یک راستا قرار دهد و آن دو به گونه ای نزدیک به هم مورد توجه قرار دهد(حقیقی، 80)
محسنیان راد می گوید: ارتباطات عبارت است از فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده، مشروط بر آنکه در برگیرنده پیام مشابهت معنی با معنی مورد نظر فرستنده پیام ایجاد شود.
شبکه های ارتباطی در سازمان بر حسب جریان ارتباطات و بر حسب جهت جریان ارتباطات تقسیم بندی شده اند.
شبکه های ارتباطی می تواند رسمی یا غیررسمی باشند.
شبکه های ارتباطی مختلف می تواند بر حسب، تمرکز قدرت اختیارات، سرعت ارتباط، صحت (اطلاعات) سطح رضایت، سرعت تصیمیم گیری، تعهد گروه در برابر تصمیمات، در مبادله اطلاعات اثر بخش باشند.
به عقیده پژوهشگر: ارتباط اثر بخش ارتباطی است که فرستنده بتواند منظور خود را به گوینده برساند و در زمینهی شبکه های ارتباطی اثربخش:
زمانی که تمرکز قدرت اختیارات در سازمان مهم باشد شبکهی زنجیره ای، زمانی که سرعت ارتباطات مدنظر باشد شبکهی چرخی(در صورتی که وظایف ساده باشد) و شبکه مدور (زمانی که نیروی کار در یک محل جمع شوند) می تواند اثر بخش باشد و زمانی که صحت اطلاعات مورد توجه باشد شبکهی زنجیره ای(در زمینهی اطلاعات کتبی)، شبکهی چرخی (در مورد وظایف ساده)، شبکه مدور (هنگام تجمع اعضاء) می تواند اثر بخش باشد و هنگامی که تعهد گروه در برابر تصمیمات و سطح رضایت مورد نظر باشد شبکه مدور اثر بخش می باشد.

مروری بر تحقیقات در زمینه ی ارتباطات اثربخش
در این زمینه تحقیقی با عنوان برسی تاثیر ارتباطات اثربخش بر عملکرد کارکنان سازمان بنادر و کشتیرانی، در سال 1383 توسط مجید عزیزی انجام گرفته است. نتیجه این طرح نشان دهنده همبستگی مثبت بین ارتباطات اثربخش سازمانی و بهبود عملکرد کارکنان می باشد.
همچنین تحقیقی با عنوان بررسی نقش ارتباطات اثربخش در بهبود عوامل موثر در بهره وری نیروی انسانی شرکت تولیدی در سال 1377 توسط زهرا کروبی انجام گرفته است. نتیجه پژوهش به این صورت است که ارتباطات اثربخش سازمانی با دیگر متغیرهای بهره وری از قبیل: رضایت شغلی، مشارکت کارکنان در تصمیم گیری ها و سبک مدیریت ارگانیکی رابطه معناداری دارد.

منابع و ماخذ
منابع فارسی
1. احمدوند، علی، (1382) بهداشت روانی،(رشته روان شناسی) تهران، دانشگاه پیام نور
2. ایران نژاد پاریزی، مهدی، ساسان گهر، پرویز(1370)، " سازمان مدیریت از تئوری تا عمل" تهران انتشارات موسسه بانکداری ایران، ص 348-343
3. الوانی، مهدی(1371)، مدیریت عمومی، تهران، نشرنی، چاپ پنجم، ص163
4. الوانی، مهدی(1371)، مدیریت عمومی، تهران، نشرنی، چاپ پنجم، ص169-167
5. بنی جمالی، شکوه السادات، حسن احدی (1369)، بهداشت روانی و عقب ماندگی ذهنی، تهران نشر نی، ص 26
6. پرهیزکار، کمال، (1380) روابط انسانی در مدیریت، ص 322
7. حقیقی، محمدعلی- برهانی، بهاء الدین- مشعوف، سحر- کردرستمی، مجید، (1380) مدیریت رفتار سازمانی، انتشارات ترمه
8. حیات، علی رضا- رابطه بین فشار روانی و بهره وری کارگران در کارخانجات یخساران و ارائه راه کارهای مقابله با آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، 1382
9. رضائیان، علی(1373)، مدیریت رفتار سازمانی، تهران، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، چاپ دوم، ص197
10. رابینز، استیفن، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علی پارسائیان، محمد اعرابی(1374)، تهران نشر، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، ص 533-531
11. ساعتچی، محمود (1382)، روان شناسی بهره وری،(ابعاد کاربردی روان شناسی کار و روان شناسی صنعتی و سازمانی)، تهران، موسسه نشر ویرایش، ص 6-2
12. ساعتچی، محمود (1382)، روان شناسی بهره وری،(ابعاد کاربردی روان شناسی کار و روان شناسی صنعتی و سازمانی)، تهران، موسسه نشر ویرایش، ص 10-9
13. ساعتچی، محمود (1382)، روان شناسی بهره وری،(ابعاد کاربردی روان شناسی کار و روان شناسی صنعتی و سازمانی)، تهران، موسسه نشر ویرایش، ص 283
14. ساعتچی، محمود(1369)، روان شناسی در کار، سازمان و مدیریت، تهران، انتشارات مدیریت دولتی، ص442
15. ساعتچی، محمود(1382)، روان شناسی کاربردی برای مدیران، درخانه، مدرسه، سازمان، جامعه، تهران، موسسه نشر ویرایش، ص
16. عزیزی، مجید، (1383) بررسی تاثیر ارتباطات اثربخش بر عملکرد کارکنان سازمان بنادر و کشتی رانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، 1383
17. علی نیا کروئی، رستم(1382)، بررسی رابطه بین خودکارآمدی عمومی و سلامت روان دانش آموزان پایه سوممقطع متوسط شهر بابل، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی
18. فرهنگی، علی اکبر (1374)، ارتباطات انسانی، تهران، نشر خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم، جلد اول ص36
19. فرهنگی، علی اکبر (1374)، ارتباطات انسانی، تهران، نشر خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم، جلد اول ص9-7
20. فرهنگی، علی اکبر (1376)، ارتباطات انسانی، تهران، نشر خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم، جلد اول
21. فرهنگی، علی اکبر (1379) رفتار ارتباطی در سازمان، نشریه تحول اداری، شماره دو
22. کروبی، زهرا، (1376) نقش ارتباطات اثربخش دربهبود عوامل موثر در بهره وری نیروی انسانی، پایان نامه کارشناسی ارشد.
23. کونتز، هرولد اودانل، سیرل،" اصول مدیریت" ترجمه علی اکبر فرهنگی و دیگران، تهران، انتشارات مدیریت دولتی(1370)، جلد دوم، ص330
24. کونتز، هرولد اودانل، سیرل،" اصول مدیریت" ترجمه علی اکبر فرهنگی و دیگران، تهران، انتشارات مدیریت دولتی(1370)، جلد دوم، ص344
25. لوتانز، فرد " رفتار سازمانی " مترجم غلامعلی سرور، تهران، موسسه بانکداری ایران، 1374، جلددوم، ص660
26. نجات، حمید – ایروانی، محمود(1378)، مفهوم سلامت روان در مکاتبات روان شناسی فصلنامه بهداشت روانی، شماره سوم، سال اول، پاییز
27. محب علی، داوود،(1370)، ارتباطات سازمانی و نقش آن و افزایش بهره وری نشریه مدیریت شماره 13
28. محب علی، داوود، بررسی نظام ارتباطات در سازمانهای صنعتی ایران و ارائه الگوی مناسب، پایان نامه دکتری، 1381، ص10
29. محسنیان راد، مهدی(1369)، " ارتباط شناسی" تهران، انتشارات سروش، چاپ اول1369،ص57
30. محمدزاده، عباس – مهروژان، آرمن(1375) " رفتار سازمانی " نگرش اقتضایی، تهران انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، ص242-241
31. محمدزاده، عباس – مهروژان، آرمن(1375) " رفتار سازمانی " نگرش اقتضایی، تهران انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، ص351-349
32. مقیمی، سید محمد،( 1377)، سازمان و مدیریت، رویکردی پژوهشی، تهران، انتشارات ترمه، ص 311.
33. میرشفیعی، سید عیسی، (1385)، مقاله ای تحت عنوان بهداشت روانی کارکنان و بهره وری
34. میناوردی، مهناز(1380)، رابطه کمال گرایی و سرسختی روان شناختی با سلامت روانی و عملکرد تحلیلی دانش آموزان دختر مراکز پیش دانشگاهی اهواز، پایان نامه
35. مورهد رگریفتن، رفتارسازمانی، ترجمه سید مهدی الوانی و غلام رضا معمارزاده، انتشارات مروارید1375، جلد اول، ص45
36. مورهد رگریفتن، رفتارسازمانی، ترجمه سید مهدی الوانی و غلام رضا معمارزاده، انتشارات مروارید1375، جلد اول، ص458-456
37. هامیلتون، سیمور " تجزیه و تحلیل ارتباطات سازمانی " ترجمه، داوود محب علی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی1375، ص4
38. هامیلتون، سیمور " تجزیه و تحلیل ارتباطات سازمانی " ترجمه، داوود محب علی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی1375، ص1
منابع انگلیسی
1. Corsini, R.J. (1999). The dictionary of psychology Philadelphia, Taylor & Francis.
2. Dimatteo, M.R & Martin, L.R.(2002). Health psychology. New York Allyn & Bacon.
3. Keyes, C.L.M & Lopez,SJ. (2002). Toward a Science of mental health in C.R . Snyder & Lopez S.J (Ed). The hand book of appositive psychology (pp, 45-60) New York Oxford university press.
4. Turner, N, Barling, A & Zacharatos. A(2002). Positive psychology at work , In CR. Snyde & Lopez, S.J (Ed). The hand book of positive psychology (p.p.716-725), New York , Oxford university press.
5. Turner, R.J & Lioyd , D.A (1999). The sties process and Social distribution of depression, Journal of health and Social Behavior, 40, 371-404.

فهرست مطالب
مقدمه 1
بیان مسئله 3
اهداف تحقیق 4
اهمیت موضوع تحقیق 5
فرضیه های تحقیق 5
تعریف متغیرها 5
تاریخچه سلامت روان 7
مفهوم سلامت روان 7
اهمیت و تعاریف سلامت روان 11
نظریه های در زمینه ی شخصیت سالم 12
مروری بر تحقیقات در زمینه تاثیر سلامت روان بر بهره وری فردی (کارکنان) 21
مختصری در خصوص ارتباطات اثربخش بر سازمانها 21
تعاریف ارتباطات از دیدگاههای مختلف 22
مفهوم ارتباطات 23
ارتباطات اثر بخش سازمانی 23
مدیران و ارتباطات اثر بخش سازمانی 26
ماهیت ارتباطات 26
ارتباطات یک فراگرد یا جریان مداوم است . 27
فراگرد ارتباطی میان کنشی است. 29
ارتباطات می تواند ارادی باشد یا غیر ارادی : 29
شبکه های ارتباطی در سازمان 32
تعهد گروه ها در برابر تصمیمات 38
مروری بر تحقیقات در زمینه ی ارتباطات اثربخش 41
منابع و ماخذ 42

1. Lotanz
2 . Turner
3 . Barling
4 . Zacharatos
5 . Turner & Lioyd
6 . Corsini
7 . Rayan & desi
8 . Dinatteo & Martin
9 . Cortis
10 . kazdin
11 . keyes
12 . lonimon
13 . karb mannjer
14 . jahoda
15 patten
16 . Erich Fromm
17 . Rajerz
18 . mazlob
19. yung
20 . Ferankel
21 . Fredrik perlez
22 . vindayer
23 . Eroid
24 . Hogan
25 . Moory
26 .J. keley
27. Sacht
28 . B.F Skiner
29 . Ericson
30. Rayf & keyes
31 . Barnard
32 . Rabinz
33 . kontez & danel
34 . Morhed
—————

————————————————————

—————

————————————————————

45