جهت انتخاب بهترین تصمیمات روش های گوناگونی وجود دارد. در این میان به دو روش به نام های AHP , anp میتوان اشاره کرد که بهترین روش ها هستند.
AHP تحلیل سلسله مراتبی بالا به پایین
ANP و درونی تحلیل شبکه ای پایین به بالا و بالا به پایین
محدودیت ANPو AHP قضاوت های ذهنی هستند.
محدودیت ANP اما طولانی بودن مراحل محاسبات ضعف آن است AHP علیرغم دقت بیشتر نسبت به
ANPفرآیند تجزیه و تحلیل شبکه ای، تکنیک تصمیم گیری چند معیاره
قضاوت ذهنی و مقایسه دودویی
مدل F’ANP برای رفع و یا کاهش این محدودیت ها ارایه شده است.
(زبردست، 1380 و زبردست، 1389)
مقدمه
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
مدل F’ANP در سال 2013 توسط زبردست برای ساخت شاخص مرکب تعیین میزان آسیب پذیری اجتماعی در مقابل زلزله و در راستای به حداقل رساندن کاستی های روش های مرسوم ساخت شاخص های مرکب ارائه شد.Zebardast 2013) )
3
توماس ال ساعتی در سال 1996روشی را برای تصمیم گیری چند معیاره ارائه کرده است که این روش فرآیند تحلیل شبکه ای نامیده شد.
نخستین بار درباره تحلیل عاملی حدود 100 سال پیش توسط روانشناسی به نام چارلز اسپیرمن صورت گرفت، که به گونه کلی» پدر» این روش شناخته شده است. بعد از او کارل پیرسن، روش» محورهای اصلی «را پیشنهاد کرد و هتلینگ آن را به گونه کاملتری توسعه داد. بسیاری از کارهای نخستین در تحلیل عاملی، یعنی در طول سال های 1900 تا 1930، صورت گرفته است.
Analytic network process
Factor Analysis
FA
ANP
مقدمه
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
4
(Evertit and dun ،1991)
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
در مدل F’ANPتلاش شده است تا با بکارگیری مزیت های ذاتی روش تحلیل عاملی، ابتدا موضوع مورد بررسی به ابعاد تشکیل دهنده آن تجزیه شوند و سپس با استفاده از روش ANP، این ابعاد (خوشه ها) و عناصر آنها، و ارتباط و وابستگی های بین عناصر و خوشه ها به شکل شبکه ای مشخص شوند تا بتوان اهمیت نسبی عناصر تشکیل دهنده موضوع مورد بررسی را محاسبه کرد. فرایند مدل F’ANP را می توان در دو مرحله خلاصه کرد.
(Zebardast, 2013, 1335-1339)
5
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
مرحله اول: تحلیل عاملی (FA)
در این مرحله، پس از مرور بر متون نظری و تجربی مرتبط و تدوین چارچوب نظری تحقیق، شاخص های تبیین کننده موضوع مورد بررسی شناسایی و انتخاب می شوند. سپس تحلیل عاملی با شاخص های منتخب انجام می شود تا ابعاد نشانگر موضوع مورد بررسی شناسایی و استخراج شوند. پس از استخراج ابعاد تبیین کننده موضوع مورد بررسی، شاخص های تشکیل دهنده هریک از این ابعاد نیز شناسایی می شوند.
تحلیل عاملی یک فن تحلیلی چند متغیره است که برای آشکار کردن ساختار نهفته ی دست های از متغیرها به کار گرفته می شود. تحلیل عاملی به طور معمول برای ایجاد یک الگوی تغییرات میان متغیرها یا تقلیل مجموعه داده های بزرگ به تعداد اندکی عامل، که هر یک از این عامل ها قابل تعبیر و تفسیر باشند، انجام می شود. (Everitt and Dun,1991)
6
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
مرحله دوم: فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)
در مرحله دوم، از روش فرایند تحلیل شبکه ای استفاده می شود تا نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی در مرحله اول، به یک مدل شبکه ای تبدیل شود تا با استفاده از روش ANP ضریب اهمیت نسبی شاخص های تببین کننده موضوع مورد بررسی، با در نظر گرفتن ارتباط بین شاخص های تبیین کننده موضوع، محاسبه شوند.
فرایند تحلیل شبکه ای هر موضوع و مسئله ای را به مثابه شبکه ای از معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها (یا عناصر) که با یکدیگر در خوشه هایی جمع شده اند، در نظر می گیرد. تمامی عناصر در یک شبکه می توانند با یکدیگر دارای ارتباط باشند. به عبارت دیگر، در یک شبکه، بازخورد و ارتباط متقابل بین و میان خوشه ها امکان پذیر است. بنابراین ANP را می توان متشکل از دو قسمت دانست:
سلسله مراتب کنترلی
ارتباط شبکه ای
7
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
مثال
نتیجه گیری
8
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
مثال
نتیجه گیری
9
فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) را در چهار مرحله زیر می توان خلاصه کرد:
(Carlucci and Schiuma, 2008; Lee et al, 2009, 1-2)
فرایند تحلیل شبکه ای
انتخاب گزینه برتر
تشکیل سوپر ماتریس و تبدیل آن به سوپر ماتریس حد
تشکیل ماتریس مقایسه ای دودویی و تعیین بردارهای اولویت
ساخت مدل و تبدیل مسئله به یک ساختار شبکه
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
مثال
نتیجه گیری
10
تشکیل ماتریس مقایسه ای دودویی و تعیین بردارهای اولویت
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
مثال
نتیجه گیری
11
تشکیل سوپر ماتریس و تبدیل آن به سوپر ماتریس حد
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مقدمه
مثال
نتیجه گیری
12
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
نمونه کاربردی: تحلیل آسیب پذیری اجتماعی در سطح نواحی کلانشهر تهران
با توجه به فرایند مدل F’ANP، می توان از این مدل در بررسی و تحلیل پدیده های چند بعدی در شهرسازی استفاده کرد. در این مقاله برای تعیین میزان آسیب پذیری اجتماعی نواحی 117 گانه کلانشهر تهران از مدلF’ANP استفاده شده است تا قابلیت بکارگیری این مدل در بررسی های شهری و منطقه ای ارائه شود.
13
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
مرحله اول: تحلیل عاملی (FA)
برای دستیابی به اهداف این بخش از مطالعه، ابتدا مبانی نظری و تجربی مرتبط با آسیب پذیری اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد تا چارچوب نظری مستندی برای پژوهش بدست آید.
در این چارچوب نظری مهمترین شاخص هایی که می بایست به منظور تحلیل آسیب پذیری اجتماعی ناشی از وقوع زلزله در شهر تهران مورد توجه قرار گیرند، انتخاب شده و پس از انجام تحلیل عاملی، ابعاد نشانگر آسیب پذیری اجتماعی و شاخص های مربوط به هر یک از این ابعاد (عامل ها) شناسایی می شوند.
1-1- آسیب پذیری اجتماعی و شاخص های تبیین کننده آن
1-2- انجام تحلیل عاملی و استخراج ابعاد نشانگر آسیب پذیری اجتماعی
14
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
15
1-1- آسیب پذیری اجتماعی و شاخص های تبیین کننده آن
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
16
با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی های کلان شهر تهران و نیز در نظر گرفتن قابلیت دستیابی به داده ها و اطلاعات مورد نیاز در سطح ناحیه، از بین شاخص های نشانگر آسیب پذیری اجتماعی بر گرفته از مطالعات مرتبط، شاخص های زیر انتخاب شدند:
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
17
1-2- انجام تحلیل عاملی و استخراج ابعاد نشانگر آسیب پذیری اجتماعی
روش تحلیل عاملی با استفاده از 29 شاخص انتخاب شده و با استفاده از نرم افزار SPSS ، انجام شد:
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
18
مرحله دوم: تحلیل شبکه ای (ANP)
در این مرحله و در چارچوب مدل F’ANP عوامل استخراج شده از تحلیل عاملی (مرحله اول) و شاخص های آنها، با استفاده از مدل ANP مورد تحلیل قرار می گیرند تا ضریب اهمیت نسبی آنها محاسبه شود.
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
19
1- ساخت مدل شبکه ای و شناسایی ارتباطات درونی و بیرونی
بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی، مدل شبکه ای برای ساخت شاخص مرکب آسیب پذیری اجتماعی تنظیم می شود. در این نمودار خوشه اول هدف مطالعه و خوشه دوم ابعاد پنجگانه آسیب پذیری اجتماعی را نشان می دهند.
خوشه سوم شاخص های ذیل هریک از ابعاد پنجگانه مستخرج از تحلیل عاملی را شامل می شود. شاخص های تشکیل دهنده هریک از ابعاد (خوشه سوم) وابسته بهم اند.
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
20
2- تشکیل سوپر ماتریس اولیه
در این مرحله، با توجه به مدل شبکه ای ساخته شده، سوپر ماتریس اولیه تشکیل شده و ماتریس های انفرادی آن ساخته خواهند شد. سوپر ماتریس اولیه برای مدل شبکه ای پیشنهادی در 3 سطح (متناظر با 3 خوشه مدل شبکه ای) بشرح زیر است:
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
21
در مدل پیشنهادی F’ANP می توان بردار وزن عوامل را بدون تشکیل ماتریس مقایسه ای دودویی و مستقیما از طریق نرمالیزه کردن درصد تغییرات عوامل بدست آورد؛ این اصل در مورد محاسبه بردار های وزن سایر ماتریس های مقایسه دودویی نیز صادق است.
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
نتیجه گیری
22
3- ترسیم میزان آسیب پذیری اجتماعی نواحی شهر تهران
با استفاده از نرم افزار 9.3 ArcGIS ، ابعاد 5 گانه آسیب پذیری اجتماعی (محرومیت عمومی، عدم دسترسی به خدمات شهری، جمعیت وابسته، ازدحام در واحد مسکونی، و بیکاری) و همچنین میزان آسیب پذیری اجتماعی نواحی مختلف شهر تهران (شاخص مرکب) در 5 خوشه خیلی آسیب پذیر، آسیب پذیر، متوسط، کم آسیب پذیر، و خیلی کم آسیب پذیر ترسیم شدند.
بررسی یافته های این بخش نشان می دهد که در مجموع نواحی جنوبی تهران در مقابل زلزله آسیب پذیر تر از بقیه نواحی تهران هستند.
مثال
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
23
در مدل F’ANP ، به دلیل استفاده از قابلیت های تحلیل عاملی در تبدیل موضوع به ابعاد مشخص و معین کردن رابطه بین این ابعاد استخراج شده و شاخص های آنها، نیازی به ساخت ماتریس های مقایسه ای دودویی نیست و چون قضاوت ها بر گرفته از نتایج تحلیل عاملی و به عبارتی عینی اند و نه ذهنی، نیازی به کنترل کردن ناسازگاری در قضاوت ها نیز وجود ندارد. این دو ویژگی باعث می شوند تا فرایند بکارگیری مدل F’ANP ساده تر و محاسبات آن نیز بسیار کوتاه تر از مراحل پیشنهادی در روش ANP باشد.
مدل F’ANP می تواند کاربرد های فراوانی در تحلیل مسائل شهری و منطقه ای و سایر موضوعاتی که ماهیت چند بعدی دارند و برای سنجش و تحلیل آنها از متغیرها و یا شاخص های متعدد و مختلفی باید استفاده شود، داشته باشد.
مقدمه
استاد: جناب آقای دکتر پویان شهابیان
ارائه: ابراهیم حاج ابوالقاسم خونساری
زهرا سازگاری
پیشینه مدل
مدل F’ANP
شمای کلی مدل
مثال
نتیجه گیری
24
منابع
زبردست، اسفندیار (1380)، «کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در برنامه ریزی شهری و منطقه ای»، هنرهای زیبا، شماره 10، صص 21-12.
زبردست، اسفندیار (1389)، «کاربرد فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) در برنامه ریزی شهری و منطقه ای»، هنرهای زیبا، شماره 41، صص 79-90.
زبردست، اسفندیار، احمد خلیلی و مصطفی دهقانی (1392)، « کاربرد روش تحلیل عاملی در شناسایی بافت های فرسوده شهری»، هنرهای زیبا، دوره 18، شماره 2، صص 27-42.
زبردست، اسفندیار (1393)، «کاربرد مدل F'ANP در شهرسازی»، هنرهای زیبا، دوره 19، شماره 2، صص 23-38.