رساله هتل سه ستاره

paper
۱ـ بــیان موضــوع پـــروژه
۱-1- عنوان پروژه
۲-۱- ضرورتهای پروژه(بیان مساله)
١-٣- اهداف پروژه
١-٤- منابع و مآخذ
2ـ مطــالعات پــایه
2-١- شناخت موضوع
2-1-1- جهانگردی
2-1-1-1- برخی تعاریف اولیه
2-1-1-2- جهانگردرا بهتر بشناسیم
2-1-1-3-حرکت های جهانگردی
2-1-1-4-نگاه کشور میزبان یا منطقه به جهانگرد
2-1-1-5-نگاه جامعه میزبان به جهانگرد
2-1-1-6- نگاه تجار به جهانگرد
2-1-1-7-ارزش هاواثرات جهانگردی
2-1-1-8-جهانگردی به عنوان یک صنعت
2-1-1-9- اهداف جهانگردی
2-1-1-10- اجزاء ترکیب کننده جهانگردی
2-1-1-11- برنامه ریزی جهانگردی
2-1-1-12- مشکلات اجتماعی توسعه جهانگردی در ایران
2-1-1-13- مشکلات اقتصادی جهانگردی در ایران
2-1-1-14- بررسی مسائل و مشکلات خدماتی و اجرایی جهانگردی در ایران
2-1-2- اسکان واقامت
2-1-2-1- معانی و ریشه واژه هتل
2-1-2-1- 1-هتل داری
2-1-2-2- تاریخچه هتل
2-1-2-2-1- سیر تحول هتل در اروپا
2-1-2-2-2- تاریخچه پذیرایی وهتل داری در ایران
2-1-2-2-3- تاریخچه هتل در ایران معاصر
2-1-2-3- انواع مکان های اقامت
2-1-2-4- تئوری های پایه در طراحی هتل
2 -1-2-5- اقتصاد هتل
2-1-2-6- درجه بندی و نرخ گذاری در هتل ها
2 -1-2-7- دسته بندی هتل از نظر کیفیت و طرح
2-1-2-8- هتل آپارتمان
2-1-2-9- دسته بندی هتل آپارتمان از نظر کیفیت و طرح
2-1-2-10- ضوابط معماری، ساختمانی و درجه بندی هتل آپارتمانهای کشور
2-1-2-11- اجزا و عناصر هتل به طور عام
2-1-2-11-1- طبقات اتاق های خواب
2-1-2-11-1-1- ضوابط عام در طراحی و طبقه بندی اتاق های خواب
2-1-2-11-1-2- اشکال مختلف سازماندهی پلان اتاق های خواب
2-1-2-11-1-3- شکل وفرم معماری اتاق های خواب
2-1-2-11-1-4- مبلمان
2-1-2-11-1-5- ابعاد و اندازه ها
2-1-2-11-1-6- پلان های مختلف اتاق خواب
2-1-2-11-1-7- سوئیت ها
2-1-2-11-2- فضاهای عمومی
2-1-2-11-2-1- چیدمان فضاهای عمومی
2-1-2-11-2-2- درب های ورودی و دسترسی از خارج به هتل
2-1-2-11-2-3- لابی
2-1-2-11-2-4- فضاهای عرضه غذا و نوشیدنی
2-1-2-11-3- فضاهای ورزشی
2-1-2-11-3-1- استخر شنا
2-1-2-11-3-2- کلوپ بدنسازی ـ ورزشی
2-1-2-11-4- پارکینگ
2-1-2-11-5- دفاتر اداری
2-1-2-11-5-1- پیشخوان و دفتر لابی
2-1-2-11-5-2- دفتر حسابداری
2-1-2-11-5-3- دفتر مدیر اجرائی
2-1-2-11-5-4- دفاتر فروش و تدارکات
2-1-2-11-6- فضاهای خدماتی پشتیبانی (دور از دید)
2-1-2-11-6-1- فضاهای آماده سازی غذا و انبار آذوقه
2-1-2-11-6-2- نواحی و فضاهای مربوط به کارکنان
2-1-2-11-6-3- رختشویخانه و خانه داری
2-1-2-11-6-4- بخش مهندسی و تاسیسات مکانیکی

2-2- مطالعات زمینه
2-2-1- خراسان
2-2-1-1- موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان خراسان
2-2-1- 2- جغرافیای طبیعی واقلیم استان
2-2-1-3- جغرافیای تاریخی استان خراسان
2-2-1-4- وضعیت اجتماعی واقتصادی استان خراسان
2-2-2- بررسی وضعیت وامکانات گردشگری خراسان
2-2-2-1- هتل های استان
2-2-2-2-هتل آپارتمانهای استان
2-2-2-3- مهمان پذیرهای استان
2-2-3- مشهد
2-2-3-1- نحوه شکل گیری شهر مشهد
2-2-3-1-1- چگونگی پیدایش شهر مشهد
2-2-3-1-2- سلسله مراتب تاریخی رشد شهر مشهد
2-2-3-2- خصوصیات شاخص شهر مشهد
2-2-3-2-1- اهمیت مشهد به لحاظ ملی و مذهبی
2-2-3-2-2- اهمیت بین المللی مشهد
2-2-3-3- مطالعات و بررسی جمعیتی و اقتصادی
2-2-3-3-1- تعداد جمعیت ومیزان رشد آن
2-2-3-3-2- توسعه کالبدی شهر و آثار جمعیتی آن
2-2-3-3-3- مطالعات اقتصادی جمعیت ساکن
2-2-3-4- مطالعات و بررسی جمعیتی زائران
2-2-3-4-1- تعداد زائرین و مسافران
2-2-3-4-2- ترکیب شغلی زائران و مسافران
2-2-3-4-3- وسیله مسافرت زائران و مسافران
2-2-3-4-4- هدف از مسافرت زائران و مسافران
2-2-3-4-5- شرایط،امکانات مورد نیاز و توانایی های مسافر در شهر مشهد
2-2-3- 4-5-1- خصوصیات مسافر
2-2-3-4-5-1- علت سفر
2-2-3-4-5-3- بودجه سفر
2-2-3-4-5-4- طریقه آشنایی با هتل
2-2-3-4-5-5- موقعیت و محل قرارگیری هتل
2-2-3-4-5-6- امکانات مورد نیاز در اتاق
2-2-3-4-5-7- امکانات و فضا های عمومی مورد توجه و استفاده مسافر
2-2-3-4-5-8- امکانات و خدمات جنبی مورد استفاده مسافر
2-2-3-4-5-9- تمایل مسافر و نحوه پاسخگویی به نیاز های خوراکی و غذایی خود
2-2-3-4-5-10- متوسط اقامت مسافر

2-2-3- 5- مطالعه و بررسی فضاهای اقامتی شهر مشهد
2-2-3-5-1- واحدهای اقامتی مجاز (دارای پروانه)
2-2-3-5-2- واحدهای اقامتی غیر مجاز (فاقد پروانه)
2-2-3-6- بررسی شرایط اقلیمی شهر مشهد
2-2-3-6-1- تابش خورشید و تاثیرات آن بر درجه حرارت
2-2-3-6-2- دما، رطوبت و هوا

3- مطالعات تطبیقی
3-1- بررسی دو نمونه هتل در ایران
3-1-1- هتل هما 1
3-1-2- هتل بین المللی خرم آباد

3-2- بررسی دو نمونه هتل در جهان
3-2-1- هتل متروپولیتن لندن
3-2-2- هتل مارتینسپارک

4- اهمیت تاسیسات در ساختمان های بلند
4-1- سیستم های حرارتی و برودتی
4-2- گرمایش متمرکز

5- سازه
5-1- بارگذاری
5-2- محدودیت سختی و جابجایی
5-3- سازه های متداول برای ساختمان های بلند

6- مطالعات تکمیلی

7- تجزیه و تحلیل در طراحی و ارائه اصول و روند طراحی و آلبوم مدارک
7-1- معرفی سایت پروژه
7-2- آنالیز سایت

1. پیشنهاد یا طرح اولیه تحقیق
1-1 عنوان تحقیق:
عنوان پروژه: طراحی هتل 3 ستاره در شهر مشهد می باشد.
1-2 بیان مسئله:
در فرهنگ عامه مردم ایران سفر جایگاه ویژه ای از جهت گسترش اطلاعات، آگاهی ها و شناخت انسان دارد و انسان با تجربه در این فرهنگ به انسان جهان دیده ای تبدیل می گردد که به سیر و سفر در اطراف و اکناف جهان پرداخته و از هر قوم و ملتی شناخت و نشانه ای در ذهن خود دارد.
با توجه به این موضوع، در جند سال اخیر هتل و هتلداری به صنعتی واقعی تبدیل گردیده و از گسترش سریع و فوق العاده ای برخوردار بوده است، به طریقی که مانند هر محصول صنعتی دیگر تولید می شود به طوریکه این محصول صنعتی از قوانین و ضوابط بازار و محاسبات سودآوری تبعیت می کند. بدون شک تاثیر این تحول از یک سو بهبود سطح نسبی خدماتی است که در هتلها از هر نوع عرضه خواهد شد و از سوی دیگر به تنزل چشمگیر کیفیت معماری چه در سیما و چه در درون آن خواهد انجامید.
بر همین اساس اهمیت این موضوع فراتر ار آن است که از روش های به اصطلاح " سریع و عقلانی" که معمولا می توانند خواسته ها را برآورده سازند، استفاده شود. یعنی نمی توان و نباید به نوعی " کمال ارزان قیمت" دست یافت بلکه بیشتر باید به کمک معماری ای هماهنگ و منطبق با نیازها و با سازماندهی در خور، به طیفی از فضاها دست یافت که قابل زنجیره شدن و تکرار مشابه از یک مکان به مکان دیگر به تشابهات اغراق آمیز در جزئیات آن یعنی فضایی بدون هویت نباشد، بلکه فضایی باشد مانوس، که به آن می توان احساس تعلق نمود.
شهر مشهد چه از لحاظ زیارتی با وجود بارگاه ملکوتی هشتمین پیشوای شیعیان جهان و چه از جهت سیاحتی با توجه به آثار فرهنگی و تاریخی فراوان و همچنین گشوده شدن را ه های آسیای میانه در شرق کشور و در فاصله نزدیک مشهد سالیانه چندین میلیون زائر مشتاق و مسافر داخلی و خارجی را به سوی خود می کشاند. لذا رفع مشکلات اسکان زائرین و مسافرین تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی و حتی شخصیتی این شهر بزرگ و مقدس اعمال می کند.
مقوله ای که دراین پروژه به آن پرداخته می شود، طراحی هتل سه ستاره می باشد. در این مطالعات سعی شده است پس از شناخت دقیق نوع مسافرین شهر مشهد و قصد اصلی این مسافرین و نیز کمبودها و نیازها، به شناخت عملکردی فضای هتل و تعیین نوع مطلوب هتل در وضعیت فعلی شهر و در نهایت مکان یابی مناسب در محدوده مورد نظر و سپس به طراحی بپردازیم.
1-3 اهداف پروژه:
با در نظر داشتن این اصل که هر پژوهشی در مسیر طبیعی و تحقیقی خود می باید گسترش و توسعه ای در جهت فعالیت ها و گزارشات متنوع پژوهش خود داشته باشد، لذا مشخص بودن اهداف برای انتخاب چنین پروژه ای ضروری می نماید.
یقیناً این پروژه می باید سودآوری مورد انتظار و متعارف سرمایه گذاری را تامین کند، اما مطمئناً دارای وجوه متنوع و شگرف دیگر است. زیرا فضایی است که مانند دیگر فضاها به شیوه خاص خود، انسان را به صورت فردی و گروهی مورد خطاب قرار می دهد، گروهی که فرد فرد آن دارای ویژگی های خاص خود بوده و نباید در قالبی از پیش فرض شده قرار داده شوند. از این منظر هتل بخشی از فضای برخورد اجتماعی و گاه آمیزش با فضایی است فرهنگی که باید از اهداف صرفاً تجاری فراتر رود.
بنابراین به هتل یا هر نوع دیگر فضای اقامت موقت، نه تنها نباید به صورت یک سلول اقامتی نگریست بلکه باید آن را فضایی گرم، متنوع، دعوت کننده، زنده و پویا متصور شد و از آنجا که گردشگری و هتلداری به عنوان یکی از ابزار لازم در زمینه اشتغال زایی و درآمد محلی و ملی نیز سهم بسیار قابل ملاحظه ای دارد. پرداختن به آن مستلزم رعایت اصول، قواعد و ضوابط مشخص، ظریف و محکمی است که بی توجهی به آنها، انتظارات و توقعاتی که می توان و باید از این نهاد فرهنگی، اجتماعی، اقصادی داشت را میسر نخواهد کرد و روند این مطالعات می بایست به نحوی باشد که بتواند با گذشت زمان و با تغییر یا رشد نیازهای آتی پروژه، قابل انطباق و سازگاری باشد.
پس به اختصار می توان اهداف را شرح داد:
* گسترش صنعت توریست و جهانگردی.
* استفاده از تاثیرات مثبت روحی و روانی سیر و سفر در جهانگردان و گردشگران.
* اهمیت صنعت جهانگردی و نقش آن در بهبود وضع اقتصاد جهانی جوامع مختلف به عنوان یک راهکار نوین.
* توجه به خصیصه اصلی شهر مذهبی مشهد و نیازهای زائران.
* تبادل فرهنگی، آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ دیگر ملتها.
* ایجاد یک مکان توریستی- اقامتی.
* بهره برداری مناسب از اوقات فراغت.
* پویایی اقتصادی، درآمدهای ارزی بیشتر و افزایش اشتغال.
* بهره برداری حداکثر از فضاهای شهری و استفاده از ظرفیت های بالقوه.
* ایجاد خدمات معیشتی، فرهنگی و تفریحی در فضاهای اقامتی برای برآوردن نیاز مخاطبین.
* طراحی مجتمع تجاری اقامتی که متاثر از شرایط اقتصادی سیاسی روز باشد.

در دایــره قسـمت، ما نقطــه تسـلیمـیم حکم آنچه تو فرمایی، لطف آنچه تواندیشی
سپاس و ستایش بسیار شایسته خداوندی است که جهان بیکران را آفرید و با آفریدن انسان و اعطای دانش و بینش، وی را یاری فرمود تا آفریدگار خود را بشناسد و شکر نعمتهایش را به جا آورد و خود معمار پیشرفت و زندگی خویش باشد.
۱ـ بــیان موضــوع پـــروژه
۱-۱- عنوان پروژه
طراحی هتل ٣ ستاره در شهر مشهد
۲-۱- ضرورتهای پروژه (بیان مساله)
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت جهان و همچنین ارتقاء سطح خواسته های عموم نیاز به ارتقاء و پیشرفت و توسعه همه جانبه صنایع مختلف و ساخت و فراهم آوردن امکانات تازه، افزایش می یابد و جهت رفع این نیازهای روز افزون، به هر میزان که قادر باشیم، لازم است سطح دانش و معلومات خود را افزایش داده و توسعه دهیم تا در حد امکان بتوانیم مقداری از تنگناها و مشکلات و کمبود ها را در جوامع رفع نماییم. که در زمینه توسعه جوامع و صنایع مختلف بدون تردید توسعه صنعت توریستی و گردشگری اثرات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بسیاری بر جوامع بشری داشته و زمینه لازم را برای رشد و توسعه همه جانبه کشورها فراهم مینماید. رونق سرمایه گذاری، رشد مشاغل و صنایع جدید، افزایش درآمد ارزی و به دنبال آن افزایش درآمد سرانه، تعادل و توزیع عادلانه درآمد و ثروت، کاهش بیکاری و. . . از جمله تاثیرات مستقیم توسعه این صنعت است.
امروزه می بینیم زمینه اقتصادی گردشگری نسبت به گذشته جریان متفاوتی یافته و بیش از پیش افزایش داشته است و هم اکنون صنعتی است اقتصادی که تابع هدف معینی هم است و بخشی از جریان سرمایه ها، درآمدها و هزینه ها و سرمایه گذاری ها را به خود اختصاص داده است. امروزه جغرافیای جهانگردی مکان های مذهبی به عنوان نیرومندترین قطب جذب گردشگران شناخته شده است. وجود شهر مشهد نیز در استان خراسان رضوی به عنوان شهر زیارتی و کلان شهر مذهبی این استان از جایگاه ویژه ای به لحاظ دارا بودن امکانات و تسهیلات برخوردار است، و بر طبق آماری که فرمانداری مشهد اعلام نموده، همه ساله بالغ بر بیست میلیون نفر زائر از سراسر ایران و کشور های اسلامی برای زیارت مرقد مطهر حضرت رضا (ع) به این شهر مشرف می شوند تا با این حضور و ارتباط و دلبستگی خود را به ائمه اطهار نشان دهند.
بنابراین تلاش و کوشش در جهت نیل به توسعه همه جانبه در صنعت توریست این امکان را فراهم می آورد تا مسئولانه و به طور زیر بنایی این صنعت را قوت بخشیم.
از جمله ملزومات گوناگون صنعت گردشگری که نیاز به بحث و نقد و بررسی بسیار مفصلی دارد توجه ما معطوف به مسئله اسکان و اقامت در مقوله صنعت توریست می گردد، که باید به عنوان یکی از ارکان و اساسی ترین نیازها و زیر بنا های مهم در توسعه صنعت گردشگری مورد توجه قرار گیرد که لازمه بررسی و یافتـن نیاز های حجم توریست و دادن پاسخی مناسب به آن و ساخت مکان اقامتی مناسب با توریست ـ که در مشهد غالباً زائر محسوب می شود ـ مطرح می گردد.
١-٣- اهداف پروژه
هدف از طراحی این پروژه ارائه فضای کم هزینه نیست، بلکه ارائه یک فضایی است که متناسب با کلیه نیازهای زائر باشد بدین معنی که از طرفی توجه ما معطوف به شرایط ساخت ساز مجتمع های اقامتی و محدوده مناسب برای زائر و توان و مدت اقامت او در مشهد ـ که شهری است زیارتی و متفاوت باسایر شهرها ـ به بهترین وجه ممکن و بالا بردن ضریب ماندگاری او، وازطرفی دیگر با توجه به تاثیر گردشگری بر رونق و معرفی برخی از جلوه های فرهنگی از جمله: آداب و رسوم، صنایع دستی و. . . وانتقال فرهنگ کهن و بازتاب شخصیت جمعی ملتی در طول تاریخ خودش، توجه ما به مسائل فرهنگی و اجتماعی شهر مشهد بوده، و تامین کننده بستری مناسب برای فرهنگ سازی زائر در روابط این تبادل فرهنگی، در مشهد باشیم.

٢ـ مطالعات پایه
٢-١- شناخت موضوع
2-1-1- جهانگردی
2-1-1-1- برخی تعاریف اولیه
– سفــر: فرهنگ نامه ها از (سفر) تعاریف مشابه ای ارائه داده اند. در فرهنگ معین آمده است:" سفر در لغت به معنای بیرون آمدن از شهر خود و به محل دیگر رفتن است. نیز به معنای قطع مسافت و راهی که از مکانی به مکان دور طی می کند آمده است".
– (Trip) سفر کردن: هر دفعه که شخصی حداقل 100 مایل از خانه خود دور شود و برگردد.
-Tourist ) ( جهانگرد: "کسی که در جستجوی تجربیات روح، فیزیکی و رضایت مندی های مختلف است و ماهیت این تجربیات، مقصدهای انتخابی و نوع فعالیت های مورد لذت وی را تعیین می نماید.
– جهانگردی: "جهانگردی عبارت است از صنعت جهانی مسافرت، اعم از هتل ها، حمل و نقل، تسهیلات رستوران ها، مغازه ها، مکان های تفریحی، بیمارستان ها و …. و همه عناصر دیگر که خواسته ها و نیازهای مسافرین را برآورده می سازد.
– جهانگرد خارجی (Foreign Tourist): "به هر شخص که از کشوری غیر از کشور محل سکونت حداقل به مدت 24 ساعت دیدن کند، جهانگرد خارجی گویند.
– جهانگرد داخلی (Domestic Tourist): به مسافری که برای تجارت، گذراندن اوقافت فراغ کارهای شخصی و یا هر منظور دیگر از خانه خود حداقل 50 مایل به یک طرف دور شود، گفته می شود. این تعریف شامل کلیه کسانی که برای انجام امور شغلی خود از خانه خارج می شوند، علیرغم این که همان روز برگردند و یا شب را در همان محل سپری کنند نمی شود.
– سیاح: "افرادی هستند که جهت گردش و تفریح و به مدت کمتر از 24 ساعت سفرکنند و هم مسافرین هواپیما در فرودگاه بین راه به صورت ترانزیت و مسافرین کشتی را گویند.
– جامعه میزبان: "به مردم بومی منطقه ای گفته می شود که جهانگردان از آن دیدن می کنند و به وارد شده اند "
2-1-1-2- جهانگرد را بهتر بشناسیم
جهانگرد یا توریست رابط بین کشورهای دور و نزدیک و کاشف سرزمین های ناشناخته یا بیننده آثار کهن و باستانی و پیوند دهنده فرهنگ و سیاست ها و ناقل هنرها و تکنیک ها و افزاینده دانش و آگاهی ها و توسعه دهنده اقتصاد و صنعت و پدید آورنده درآمدهای جدید و مشاغل مختلف و بالاخره مبشر محبت و مهربانی و پیام آور صلح و دوستی است.
2-1-1-3- حرکت های جهانگردی
"جهانگردی پدیده ای است که در آن دو عامل انسان و مکان نقش اساسی دارد. عامل مکان با توجه به شرایط محیط طبیعی و جغرافیایی خود، موجبات حرکت و جابه جایی انسان را فراهم می سازد. عوامل و شرایط موثر در پیدایش حرکت های توریستی را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
!) عوامل فرستنده ٢) عوامل جذب کننده
عوامل فرستنده مجموعه شرایطی است که موجبات پیدایش یک حرکت و جریان جهانگردی را در نقطه مبداء فراهم می سازد. این عوامل از امکانات و رفاه مادی از یک سو و مشکلات زندگی شهری از سوی دیگر ناشی می شود. عوامل جذب کننده نیز مجموعه شرایط و پدیده هایی هستند که هر یک می توانند به عنوان جاذبه های توریستی مدنظر باشند. این عوامل شامل جاذبه های طبیعی و چشم اندازهای جغرافیایی، جاذبه های فرهنگی، مذهبی، تاریخی و نظایر آن است.
2-1-1-4- نگاه کشور میزبان یا منطقه به جهانگرد
"سیاستمداران به جهانگردی به عنوان عامل ثروت در اقتصاد قلمروشان و نیز در آمدی که شهروندان از این طریق کسب کرده اند و نیز ارز خارجی به دست آمده از جهانگردی بین المللی و مالیاتی که از مخارج آن ها به دست می آید، ( به طور مستقیم و یا غیر مستقیم ) توجه دارند.

2-1-1-5 – نگاه جامعه میزبان به جهانگرد
"این مردم به جهانگردی به عنوان یک عامل اشتغال زا و فرهنگی می نگرند و آنچه برای آنان مهم است اثرات برخورد بین جهانگردان و مردم ساکن منطقه است که این اثرات می تواند مفید و یا مضر و یا هر دو باشد "
2-1-1-6- نگاه تجار به جهانگرد
"تجار به جهانگردی به عنوان موقعیتی سودآور می نگرند که از طریق عرضه کالا و خدمات در مقابل تقاضای بازار جهانگردی برای آن ها به وجود می آید.
2-1-1-7- ارزش ها و اثرات جهانگردی
جهانگردی یک عامل مهم برای پیشرفت و تکامل اجتماعی فرهنگی و اقتصادی کشورها محسوب می شود. انگیزه مسافرت هر چه باشد موجب برخورد فرهنگها شده، عقاید و نظرات جدیدی را به وجودمی آورد و در اثر برخوردها تغییرات مطلوبی در آداب و رسوم و کردار و رفتار اجتماعی حاصل می شود.
در ادامه به برخی اثرات و فواید مهم ناشی از جهانگردی می پردازیم:
2-1-1-8- جهانگردی به عنوان یک صنعت
حمل و نقل در صدر رابطه تکنولوژی و جهانگردی قرار دارد گسترش خطوط راه آهن کشتی های مسافرت و هواپیما، نقش حساس و بزرگی در توسعه جهانگردی در دنیای امروز دارد. رابطه بین جهانگردی و تکنولوژی و صنعت تنها در زمینه وسایل حمل و نقل محدود نگردیده و شامل تمام تاسیسات و تسهیلاتی می گردد که لازمه آسایش مسافران است. مسایل هتلداری و هتل سازی روش های خدمات جدید مسافرتی و به کارگیری تکنولوژی جدید و کامپیوتر و بخش اطلاعات و اخبار و نظایر آن همه و همه در ارتباط با تکنولوژی قرار دارند.
"نکته ای که امروزه برای خیلی ها مطرح است این است که چرا گفته می شود:"صنعت جهانگردی؟ " مگر نه این که در هر صنعتی باید تولیدی باشد. در این صنعت چه چیزی تولید می شود ؟ باید گفت تولید این صنعت ارائه خدمات و سرویس دهی است. با این تفاوت که برای تامین ماشین آلات، دستگاه های سازنده و مواد اولیه آن نیاز به صدور ارز و وارد نمودن کالا از خارج نخواهد بود. این صنعت نیروی کار فعال و ماهر می خواهد بنابراین اشتغال زا بوده و همین امر موجب رونق اقتصادی افراد جامعه خواهد شد. منابع اصلی این صنعت تمام شدنی نیست بلکه موجب رونق و افزایش ساخت و ساز خواهد بود. در این صنعت هر چند تکنولوژی به کار گرفته می شود، اما از تعداد نیروی انسانی کم نکرده بلکه روز به روز با درصد رشد و توسعه ای که دارد نیروی بیشتری را به خود جلب نموده است. از سوی دیگر برآورد واقعی از آینده احتمالی نشان می دهد که جهانگردی به رشد و توسعه خود با سرعت بیشتری ادامه خواهد داد و نسبت به بخش های دیگر پویایی زیادتری دارد. گرچه گاهی در اثر رکود اقتصادی میزان گسترش آن کاهش می یابد. اما به نظر می رسد که این یک مسئله موقتی باشد.
2-1-1-9 – اهداف جهانگردی
"هدف جهانگردی امروز صرفاً کشف و تحقیق و شناخت های جدید و آگاهی های تازه نیست و جهانگردان، طبقه خاص و استثنایی با انگیزه های واحد و هدف های مشابه نیستند بلکه دارای انگیزه های مختلف و اهداف متفاوتند که مهمترین اهداف عبارتند از:
1- هدف های تاریخی: برای دیدار بناهای تاریخی و آثار باستانی و موزه ها و شناخت تاریخ کشورها.
2- هدف های فرهنگی: برای شناخت فرهنگ ها و سنت ها و آگاهی از زبان، هنر و مذهب ملت ها.
3- هدف های تفریحی: هدف های تفریحی و ورزش برای تامین سلامت جسم و روان و استراحت و تفریح و فعالیت های ورزشی.
4- هدف های زیارتی: برای زیارت اماکن مقدسه و عبادتگاه ها و زیارتگاه ها.
5- هدف های علمی و تجاری: برای مشارکت در کنگره های علمی و المپیادهای تخصصی و نمایشگاه های صنعتی و بازرگانی.
6- هدف های سیاسی: مسافرت به منظور شرکت در اجلاس و مجامع بین المللی، کنگره ها و سمینارهای سیاسی، جشن های ملی و مذهبی، مراسم ویژه سیاسی و نظایر آن.
7- هدف های درمانی: این نوع شامل افراد و گروه هایی است که جهت استفاده از تغییر آب و هوا (با هدف پزشکی و درمانی )، استفاده از آب های معدنی، گذراندن اوقات فراغت، معالجه و… اقدام به مسافرت می نمایند.
2-1-1-10 – اجزاء ترکیب کننده جهانگردی
"جهانگردی ترکیبی از فعالیتها، خدمات و منابع است و کیفیت و کمیت این امکانات درجه موفقیت جهانگردی را نشان می دهد که به ٥ دسته تقسیم می شوند:
١ – منابع طبیعی: که عامل و عناصر اصلی آن آب و هوا، شرایط جوی و اقلیمی می باشد.
٢- زیربنائی: شامل همه امکانات و تاسیسات زیرزمینی و روزمینی می شود مانند سیستم آبرسانی، فاضلاب، خطوط گاز، بزرگراه ها، راه آهن، فرودگاه ها، بیمارستان، دانشگاه ها و ….
٣ – روبنائی: عمده ترین امکانات خدماتی که از طریق تاسیسات زیر بنائی ایجاد می شود مانند استراحت گاه ها، هتل، متل، رستوران، و مراکز تفریحی، مراکز خرید، موزه ها و مغازه ها و ….
٤ – حمل و نقل: مانند کشتی، هواپیما، قطار، اتوبوس، تاکسی و …
٥ – مهمان نوازی و منابع فرهنگی: شامل همه دارائی های فرهنگی و اخلاقی است که مهمان نوازی جهانگردان را در حد امکان موفق می سازد. مانند روحیه خوشامد گویی، روحیه و دیدگاه افراد مقیم نسبت به جهانگردان، صنایع دستی، ادبیات، تاریخ، موسیقی و…
2-1-1-11- برنامه ریزی جهانگردی.
نگاه اجمالی به امتیازات و مضرات توسعه جهانگردی نشان می دهد که چرا برنامه ریزی جهانگردی ضروری است:

امتیازات
مضرات
١ – اشتغال زائی
١- بسط مازاد تقاضا
٢- ورود ارز خارجی
٢- ایجاد کمبود که گاه به فواید اقتصادی منتج نمی گردد
٣ – افزایش درآمد
٣- انحراف سرمایه از قسمت های متحمل تر توسعه اقتصادی
٤ – افزایش تولید
ناخالص ملی
٤- ایجاد مشکلات اجتماعی ناشی از تفاوت های اجتماعی و فرهنگی
٥- توسعه زیربنائی
٥ – اشاعه فحشاء و فساد و جرایم
٦- توسعه بهبود و
حمایت از شرایط
محیطی
٦ – منحط کردن فیزیکی محیط طبیعی
٧ – متنوع سازی
اقتصاد
٧ – منحط کردن محیط فرهنگی
٨ – افزایش درآمد
دولت
٨ – امکان ایجاد و مشکلات فصلی
٩- ایجاد تصور
جهانی مطلوب از
منطقه
٩ – افزایش تورم ارزش زمین و کالا و خدمات محلی
١0- امکانات تفریحی و سرگرمی بیشتر

١- بیم از اثرات مخرب جهانگردی بر فرهنگ
٢ – پندار نادرست جهانگردان از ایران
٣ – عدم تبلیغات مناسب در زمینه جاذبه های سیاحتی ایران
٤ – عدم شناخت سلایق جهانگردان و سیاحان خارجی
٥ – مشروط کننده های فرهنگی و مذهبی کشور
٦ – موانع فقهی و مذهبی
٧ – وجود ضعف تحقیقاتی و پژوهش در این زمینه
٨ – ضعف امکانات آموزشی خدمات ایرانگردی و جهانگردی
2-1-1-12- مشکلات اجتماعی توسعه جهانگردی در ایران
"مشکلات اجتماعی رشد جهانگردی در ایران را می توان از ابعاد مختلفی بررسی نمود از جمله:
١ – پایین بودن سطح آگاهی و اطلاعات جامعه درزمینه مسائل جهانگردی
٢ – کمبود امکانات رفاهی و پزشکی
٣ – عدم برنامه ریزی مناسب به منظور پرکردن اوقات فراغت توریست ها
٤ – موانع و تنگناهای قانونی
2-1-1-13- مشکلات اقتصادی جهانگردی در ایران
١ – ضعف سرمایه داخلی و خارجی در بخش ایرانگردی و جهانگردی
٢ – نازل بودن درآمد سرانه و تاثیر آن بر فرهنگ عمومی

2-1-1-14- بررسی مسائل و مشکلات خدماتی و اجرایی جهانگردی در ایران
١ – فراهم نبودن امکانات و تسهیلات در زمینه ورود و خروج اتباء خارجی
٢ – فقدان جا و مکان مناسب و کافی برای پذیرائی
٣ – فقدان وسایل ارتباطی صحیح و کافی
٤ – فراهم نبودن امکانات حمل و نقل و هماهنگ نبودن با دستگاه های توریستی
٥ – نبودن ضوابط و استانداردهای تعریف شده برای واحدهای مهمانپذیر در بخش جهانگردی
٦ – ضعف امکانات خدماتی مانند پست، بیمه، بانک، بلیط و …
2-1-2- اسکان و اقامت
نخستین اتاق های پذیرایی از مهمانان در زمان قدیم، قسمتی از خانه های مسکونی شخصی بود و از مسافران مانند اعضای خانواده پذیرایی می شد. در دوران باستانی در خاورمیانه و کشورهای شرقی از رباط ها، کاروانسراها و مسافرخانه استفاده می شد. اما در روزگاران مدرن تر و با استفاده از دلیجان، قطار، کشتی، اتومبیل، اتوبوس و هواپیما و در کنار افزایش تعداد مسافران نیاز به مسکن نیز افزایش یافت و در نتیجه هتل ها، متل ها، مسافرخانه ها و افزایش یافتند.
2-1-2-1- معانی و ریشه واژه هتل
این واژه خود از کلمه هاستل- HOSTEL مشتق شده است که در کشور انگلستان برای نامیدن این مراکز به کار می رفت. مکان هایی را که آمریکا به همین منظور اختصاص یافت با واژه ( این -INN) مشخص می کردند و همراه با این کلمه در مواردی مشابه از عبارت (Coffee house) استفاده می شود. به تعبیر دیگر کلمه HOTEL یک لغت فرانسوی می باشد، به معنی عمارت بزرگ که فرم امروزی خود را از همان ( این -Inn) های اروپایی و آمریکایی گرفته است.
یک هتل را می توان به زبان ساده چنین تعریف نمود: مکانی برخوردار از امکانات کافی برای زندگی افرادی که به منظور اقامت موقت بدان مراجعه و از این امکانات استفاده کنند. بدین گونه درمی یابیم که یک هتل باید برای رفع نیاز های مسافرین و مراجعین خود از امکانات و وسایل رفاهی ضروری مورد نیاز بهره مند باشد تا بتواند موجبات آسایش آنها را بسته به نوع فعالیت هایی که در آ ن رخ می دهد و انواع میهمانی که به آن روی می آورند به نحو مطلوب فراهم نماید و خواسته های آنان را برآورده سازد. هتلها دارای اتاقهای متعدد برای اجاره و پذیرش مسافرین، سالن هایی برای جشن ها و میهمانی ها و بسته به نوع فعالیت آن، سالن های کنفرانس، سمینار و فروشگاه ها و همچنین رستوران، تریا و استخر را دارا می باشد. هتل را از نقطه نظر معماری می توان مجموعه ای نامیده برجسته، از سازماندهی فضا جهت اقامت موقت انسان ها وعنصری جهت برقراری ارتباطات.
2-1-2-1-1- هتل داری
تکنیک و فن اداره و چرخش یک هتل را به نحو مطلوب هتل داری گویند. هتل داری یکی از شرایط اصلی در جذب میهمانان و مسافرین به سمت هتل می باشد. روابط عمومی و عملیات ارتباط جمعی در این امر تاثیر به سزایی دارند. روابط عمومی در ایجاد سه عامل بسیار مهم دخالتی سازنده دارد که این سه عامل در هر حال تعیین کننده موقعیت مخصوص یک هتل خواهد بود:
1- به دست آوردن و نگهداری یک شمای مثبت، شامل نیکنامی و معروفیت و اطمینان نزد مردم.
2- ایجاد هماهنگی در ارائه خدمات مادی و غیر مادی که مبتنی بر خواسته ها و توقع های مشتریان باشد.
3- باقی ماندن در عرصه رقابت ها و عرصه تولیدات و خدمات گوناگون و حفظ برتری آن عملیات ارتباط جمعی به همراه فعالیت های مربوط به روابط عمومی هتل ها به صورت کار گروهی به انجام می رسد. هر نوع فعالیت سازنده و موثری که در جهت کسب شهرت و تحکیم موقعیت هتل انجام شود از جمله وظایف و هدف های روابط عمومی شمرده می شود.
2-1-2-2- تاریخچه هتل
2-1-2-2-1- سیر تحول هتل در اروپا
اشکال اولیه هتل در کشورهای اروپایی بسیار ساده و اولیه بود و اغلب در امتداد راه های تجاری، در محل تعویض اسبها این نوع اقامتگاه ها احداث می گردیدند که قسمتی به صورت مجلل و راحت تر جای اربابان و قسمتی دیگر به صورت مجزا برای عموم در نظر گرفته می شد.
با گسترش تجارت و توسعه صنعت همچنین خصوصیات محلی هر کشوری شکل هتل داری صورت گوناگونی به خود گرفت. با تغییر شکل مالکیت زمین شرایط اختصاصی و به وجود آمدن طبقه شهری و همچنین پدیده متمرکز شده تدریجی سرمایه در مراکز شهری در تمام اروپا هتل های مجللی احداث گردیدند.
گراند هتل
هم زمان با پیشرفت صنعت در تمام اروپا و به وجود آمدن راه آهن و ارتباطات وسیع، همچنین توسعه وسایل ارتباطی و بسط تجارت و بالاخره ظاهر شدن طبقه جدید اجتماعی ( بورژوا) همه وهمه علل اصلی به وجود آمدن این فرم جدید هتل گردیدند. گراند هتل ها را می توان جلوه گاه عظمت همه این ارزش های اجتماعی جدید دانست. این زمان نه تنها بقایای خانواده ها بزرگ، نجیب، شاهزادگان و حکمرانان هنوز مورد احترام بودند بلکه هدف اصلی، جلب طبقه شهری در فضای معماری جدیدی بود که از امکانات مالی وسیعی برخودار بودند. کمیت و کیفیت احترام در گراند هتل ها در رابطه با مقدار سرمایه و اعتبار بانکی اشخاص قرار می گرفت.

هتل های امروزی
آشنایی با مطالب قبلی و بررسی تحولات در دوره های مختلف و همچنین تاثیر این دگر گونی های فکری روی این مجموعه معماری، به ما امکان می دهد با دید وسیع تر هتل های امروزی را مطالعه نماییم آنچه امروز به عنوان یک هدف اصلی در هتل های جدید مورد توجه طراحان می باشد، موضوع راحتی میهمان است. محیطی خلق نماییم که هر چه بیشتر گرم و شاد فامیلی باشد و از همان امتیازات و تسهیلات زندگی فامیلی برخوردار باشد.
فضاهای فردی و یا دسته جمعی آن بتواند نیاز های فیزیکی و ادراکی تازه واردین راجوابگو باشند نه مانند سالن های مجلل گراند هتل ها مربوط به پنجاه سال پیش که جلوه گاه یک زندگی پر زرق و برق و تشریفاتی بود و تنها می توانست در اختیار تعداد معدودی قرار گیرد. امروزه سعی گردیده که این وضع، دگرگون شده وکلیه افراد بتوانند به سادگی از این مجموعه استفاده نمایند.
در هتل های جدید رابطه و تماس ما بین کارکنان هتل و میهمانان به حداقل خود رسیده است. این موضع به علت پیشرفت تکنیک، تجهیزات و تاسیسات آن می باشد. از طرف دیگر نحوه این برخورد به شکل قبلی خود به کلی متفاوت است. آن تشریفات و ا حترامات و تعارفات ساختگی به مقدار زیادی از میان رفته و روابط صحیح تر و انسانی تر جاینشین آن گردیده است.
از طرف دیگر بایستی توجه داشت که عظمت و ابهت گراند هتل ها با آن همه ظرافت کاریها و زیبایی های درونی آن، امروزه همگی از بین رفته و فضاهای ساده تر و کوچکتر جانشین آن گردیده است. حتماً می توان گفت از نظر معماری بسیار سردتر و بی روح تر از وضع قبلی آن گردید است. مخصوصاً در حدود سالهای 1940-1930 مجموعه هایی که به عنوان هتل توسط طراحان نهضت ناسیونالیسم بنا گردید خشکی و ماشینی بودن آن کاملاً به چشم می خورد.
در هر صورت فلسفه هتل داری، امروزه در جهت از بین بردن روابط خاص و تشریفاتی گراند هتل ها می باشد. امروزه سعی می گردد برای جوابگویی به احتیاجات و امکانات مالی مختلف مجموعه حجیم و عظیم گراند هتل ها را به فضاهای کوجک ساختمانی مبدل نموده و در بافت شهری پخش نمایند تا به صور گوناگون زندگی امرزی متناسب با شد. نحوه پخش این مجتمع ها در بافت شهری و اطراف آن و یا در امتداد اتوبان ها، درست شبیه موقعیت اقامتگاه های اولیه ( کاروانسراها، قهوه خانه و غیره) می باشند که در بافت های قدیمی و یا در کنار جاده قارر گرفته اند. در اشکال مختلف هتل های امروزی مثلاً از نوع ( خانه جوانان) یا پانسیون ها ارزانترین اقامت می باشد و در آن هر کسی کارهای مربوط به خودش را شخصاً انجام می دهد و یا در ( رزیدانس) که به صورت آپارتمان های کوچک مجهز در اختیار میهمانان قرار می گیرند.
همچنین در هتل ها یا پناه گاههای کوهستانی، در همه آنها سعی در به وجود آوردن رابطه ای انسانی تر بین افراد و همچنین با فضای معماری می باشد. به طوریکه گرمی زندگی فامیلی با برخورداری از حداکثر آزادی وجود داشته باشد.
ارزش این خوصیات فضای معماری وقتی مشخص می شود که امروزه به مدت اقامت افراد در این اقامتگاه توجه نماییم. بسیاری از مرد به علت اشتغالات خاص و یا به علت راحتی سرویس های هتل ترجیح می دهند در یکی از انواع آن زندگی نمایند. بنابراین هیچ کس مایل نیست در جایی زندیگ کند که عاری از روح و شادی باشد. نیاز به یک زندگی خصوصی با گرمی و حرارت فامیلی و برخورداری از یک رابطه انسانی از خواسته های کسانی است که در این جاها زندگی می نمایند.
به صورت ایده آل در طرح یک هتل باید در نظر گرفت که این فضا از شلوغی و ناراحتی های زندگی ماشینی شهری دور و از هر جهت آرامش بخش باشد.
– تاریخچه هتلداری.
"صنعت هتلداری نوین، آغاز خود را به کشورهای اروپایی به ویژه سوئیس مدیون است. این صنعت درساختمان های کوچک و محقر که برای گشودن آن ها از کلیدهای چوبین استفاده می شد، شکل گرفت و در همین هتل های کوچک، انواع خدمات و سرویس به مشتریان عرضه می گردید. دارندگان این هتل ها بیشتر طبقه ثروتمند و اشراف بودند.
در ابتدا این مراکز هتل خوانده نمی شد. کلمه Hotel از کلمه هاستل Hostel مشتق شده است که در انگلستان مورد استفاده بود. آمریکا نیز این گونه مراکز را Inn نامید. (واژه Inn در زبان انگلیسی به مفهوم کلماتی نظیر کاروانسرا، مسافرخانه، مهمانخانه و گاه منزل نیز می باشد ). گاه نیز از کلمه Cofee House استفاده می شد. در آمریکا با تاسیس سیتی هتل در سال ١٩٧٩ در نیویورک که نخستین ساختمانی بود که خدمات مربوط به هتلداری را ارائه می داد، این صنعت تکامل یافت و سبب ایجاد رقابت در میان سایر شهرها گشت. با روی آوردن سرمایه گذاران به این صنعت، هتل های چندی تاسیس شد و بر مقدار آن ها افزوده شد.
در سال ١٩٣0 رکود سنگینی بر این صنعت تحمیل شد. چنان که امید اندکی به بهبود آن بود. ولی آغاز جنگ جهانی دوم سبب رونق سریع و شگفت آور آن گشت. در تمامی دوران جنگ و تا آغاز دهه ١٩٥0 بر بام تمام مراکزی که هتل نامیده می شد همای سعادت در حال پرواز بود و شکوفایی و رشد آن ها ادامه داشت. اما مقوله متل ها که محدود به آمریکای شمالی بود، بحث جداگانه ای داشت. در همان سال ها تاسیس هتل های زنجیره ای شروع شد. هتل های زنجیره ای بین المللی می توانستند تخصص، تکنولوژی، بازاریابی را به خود اختصاص دهند که هتل های کوچک و منفرد از این امتیاز بی بهره بودند و راهی نداشتند غیر از این که به هتل های زنجیره ای مانند شرایتون، هیتلون، هایت، هالیدی این، رامادااین و غیره بپیوندند.
تا سال ١٨٢٩ زمان افتتاح هتل (Tremoth House) در بوستون، هیچ هتلی که دارای اتاق های خصوصی باشد وجود نداشت. این نوآوری یعنی قابلیت قفل شدن در اتاق های خواب، یک موفقیت بود و استانداردهایی برای یک صنعت جدید و شکوفا وضع کرد. در قرن نوزدهم صنعت هتل سازی برای حفظ رقابت، با وجود امکانات تکنولوژی جدید به سرعت در کار خود تغییراتی عرضه کرد. نظیر استفاده از گاز طبیعی، آب لوله کشی، چراغ های الکتریکی، سیستم های صوتی پیام رسانی، مخابرات (تلفن )، آسانسورها و بالاخره سیستم حرارت مرکزی این نوآوری ها در سال ١٩0٨ در هتل statlier در Buffalo به اوج شکوفایی خود رسید. یعنی برای اولین مرتبه در یک هتل بزرگ، تمامی اتاق خواب ها دارای حمام خصوصی شدند. صاحبان این هتل ها در آگهی های تبلیغاتی با کمال افتخار اعلام می داشتند یک اتاق با حمام یک دلار و نیم.
2-1-2-2-2- تاریخچه پذیرایی و هتلداری در ایران
"از زمانی که مسافرت با هر شکل و انگیزه ای آغاز گردید و در جهت رشد و تکامل پیش رفت همراه با خود دو عنصر جا و غذا را به طرف رشد و تکامل نیز سوق داد.
از ابتدائی ترین شکل گیری این کسب و پیشه همانا ایجاد کاروانسراها، رباط ها، چایخانه ها یا قهوه خانه ها، کافه ها، رستوران ها و مسافرخانه ها و مهمانپذیر است و بالاخره هتل ها در ابعاد و درجات مختلف امروزی که همگی مجموعاً صنعتی را به وجود آورده اند که از مهمترین صنایع اقتصادی دنیا محسوب می شود.
در ایران سابقه مهماندارای و مهمان نوازی یکی از خصلت های برجسته نیاکان ما بوده و ریشه در اخلاق، رفتار و اعتقادات مذهبی آن ها داشته است. اکنون آثار این خصلت یعنی توجه به امر سیر و سیاحت و مهمان نوازی به صورت کاروانسراها، رباط ها و آب انبارها، چایخانه ها وبرج و باروهایی که در مسیر اکثر جاده های ایران وجود دارد مشهود می باشد.
در زمان های دور برای اجرای این خصلت، دستگاه های حکومتی برای رفاه مسافرین در تمام راه ها به خصوص جاده های اصلی و مسیرهای منتهی به نقاط مذهبی، اماکنی را به وجود آوردند که نشانه تشویق به مسافرت بوده در زمان صفویه و به خصوص شاه عباس، ایجاد محل های مناسب جهت بیتوته کردن مسافران از رونق خوبی برخوردار شد. اغلب این ساختمان ها دو طبقه بوده که طبقه پائینی برای نگهداری دواب و طبقه بالا جهت سکونت اشخاص که معمولاً قافله وار حرکت می کردند تخصیص داده شده بود این کاروانسراها در فاصله یک منزلی که معمولاً سی تا سی و شش کیلومتر فاصله بود ساخته می شدند و سعی می شد که نزدیک آبادی ها برای دسترسی به مایحتاج و خواربار ایجاد شوند. همچنین اکثراً وجود قنات ها جویبارها و سایه درختان را در نظر می گرفتند.
در بعضی از این کاروانسراها حتی محل هایی مخصوص جهت خارجیان پیش بینی می شد از اواسط دوره قاجاریه که رفته رفته پای مسافرین اروپایی به ایران باز شد، شکل و قیافه این تاسیسات تغییر کرد. نقاط دیگری به نام قهوه خانه، چایخانه، گاری خانه و امثال آن به وجود آمد که مامورین حکومتی در رفت و آمد مسافرین و تعویض اسب و دلیجان و کالسکه و نشان دادن مسیرها و حتی تعیین نرخ غذا و نوشیدنی و رفاه مسافرین دخالت می کردند.
پس از بحث کاروانسراهای برون شهری به کاروانسراهای درون شهری می رسیم. این کاروانسراها ابتدا در کنار شهرهای نامی و آباد به ویژه پایتخت ها ساخته شدند که بیشتر آن ها مهمانخانه بودند و پادشاهان، امیران و فرمانبرداران از مهمانان نامدار و گرامی خود در آن جا پذیرایی می کردند.
در دوره صفوی این امر رو به افزایش گذاشت. "شاردن " در گزارش های خود تاسیسات اقامتی و پذیرایی دوران صفوی را ستوده است و چنین نگاشته: (در اطراف میدان امام اصفهان چهل کاروانسرا بنا گردیده که هر کدام مخصوص خرید و فروش کالای خاصی می باشد و ذکر کرده که کاروانسراهایی که شاه عباس و مادرش در سطح ایران ساخته اند فراوان و بی نظیر است.

منازل، مساجد و خانقاه های مهمان خانه ای
زمانی که هنوز شهر های ایران مهمانخانه را تجزیه نکرده بود، مسافرین در منازل مردم مسکن می گزیدند مثلاً در شمال ایران اهالی شهر مازندران مسکن خود را در اختیار مسافران قرار می دادند و زنان برای آنها آذوقه تهیه می کردند و با آن ظاهراً بابت کرایه وجهی دریافت نمی شد، ولی اقامت در این خانه ها برای مسافران و رهگذران غریب و درویش که راه به جایی نداشتند، در اینگونه اماکن به مسکن می گزیدند و پذیرایی می شدند.
سرا، تیم و تیمچه
کاروانسراهای مجاور بازار جنبه کاملاً تجاری پیدا می کرد و تجار هر صنف در یکی از کاروانسراهای مجاور یا داخل بازار فعالیت می کردند. تیم، کاروانسراهای بزرگ را گویند و تیمچه، کاروانسراهای کوچک را گویند و سراها در مجاور و راسته و اصلی بازار قرار دارند و پلان و شکل فیزیکی آنها مانند اکثر کاروانسراها به صورت حیات مرکزی است. هر سه این فضا تاسیسات جنبی بازار محسوب می شدند. اکثراً سراها مختص به شغلی خاص بود. در اصفهان تجار خارجی سرای مخصوص به خود داشتند در بازار کرمان هنوز کاروانسرایی به نام کاروانسراهای هندوها وجود دارد.
سرگذشت مهمانخانه ها
پادشاه ها و امیران به همین منظور و گاهی هم برای خوشگذرانی و گذران اوقات فراغت و شکار خود می ساختند. چند دستگاه از این کوشک ها تا کنون بر جای مانده ولی مورد استفاده آن تغییر کرده. به عنوان مثال می توان خواجه ربیع مشهدد و زنگیان یزد را نام برد که بعدها تبدیل به آرامگاه و مصلی شده اند.
2-1-2-2-3-تاریخچه هتل داری در ایران معاصر
در سال 1306 خورشیدی توسط یک مهاجر رومی به نام خاچیک مادی کیناس کافه ای به نام نادری در خیابان نادری تهران دایر شد. این شخص برای دومین بار در تهران به کار شیرینی پزی پرداخت و چندی بعد در جوار کافه نادری، هتلی به همان نام تاسیس کرد.
برای نخستین بار در تهران، در رستوران این هتل بود که غذاهای فرنگی نظیر بیفتک و بیف استروگانف و میوه به ایرانیان معرفی شد. همچنین کافه گلاسه، بستنی فرنگی، انواع قهوه های ترک و فرانسوی و انواع نان های قالبی برای اولین بار به وسیله موسس این هتل در اختیار علاقه مندان گذاشته شد. تاسیس هتل در رستوران های متعددی نیز در تهران، رشت، بندر انزلی، بابلسر و دیگر شهر های ایران به وسیله ایرانیان و خارجیان دایره گردید و تعداد آنها در هنگام جنگ جهانی دوم و ورد افسران و سربازان متفقین افزایش قابل توجهی یافت. با خاتمه جنگ خروج افسران خارجی بسیاری از این رستوران ها تعطیل شد. از کافه های مشهور تهران آن زمانه کافه های کانیتنانتال و لفاطه بود.
قدیمی ترین واحدهای اقامتی و پذیرایی تهران که امروزه فقط نامی از آن باقی مانده است می توان مهمانخانه مدرن گراند هتل را نام برد. گراند هتل از مجلل ترین و معروفترین هتل های نیم قرن پیش تهران بود این هتل در خیابان لاله زار کمی بالاتر از کوچه ملی قرار داشت و در سال های پیش هر وقت میهمان سرشناسی از خارج به تهران می رسید تنها محلی که برای اوقات از در نظر گرفته می شد گراند هتل بود. گراند هتل سالن بزرگی نیز داشت که هنرمندان آن روز ایران در آنجا به اجرای برنامه می پرداختند و به تدریچ که هتل های دیگر در تهران ساخته شد، این هتل از رونق افتاد و حدود پنجاه و چند سال پیش تعطیل شد. کافه و رستورانهای آن در حقیقت محل تجمع اعیان و اشراف آن زمان بود و رفتن به کافه و رستوران خود یک نوع تشخص محسوب می گردید.
2-1-2-3- انواع مکان های اقامت
سازمان جهانی جهانگردی دو نوع عمده سیستم اسکان موقت را معین می کند:
١ – هتل ها و مکان هایی شبیه آن که در قبال پرداخت وجه دو سرویس اساسی یعنی جا و غذا را ارائه می دهند.
٢ – مکان های تکمیلی شامل خانه های اجاره ای، آپارتمان ها، کمپینگ ها و سایت های کاروانی، متل ها و آسایشگاه ها که در قبال پرداخت وجه، امکان زندگی موقت را فراهم می کنند (ملزم به ارائه غذا نیستند ).
2-1-2-4- تئوری های پایه در طراحی هتل
پیش از اینکه یک دفتر معماری آغاز به طراحی و نقشه کشی هتل کند باید دقیقاً بداند که یک هتل چگونه می چرخد و کار می کند. هر تیپ از ساختمان باید عملکرد راحتی داشته باشد تا نتیجه مطلوب کار فرما به دست آید. عملکرد اولیه هتل از آغازین هتل ها تا امروز هیچگونه تغییری نکرده، چه هتلی با ١00 اتاق باشد یا با ٣000 اتاق. چه داخل شهر باشد یا خارج شهر. هتل ها و کارونسراهای اولیه بر یک اصل و پایه متکی بودند. مهمان به در ورودی می رسید، جایی که در آن جا به او خوشامد می گفتند و ترتیبی برای اسکان و غذای او داده می شد. اصطلبلی برای اسب ها و واگن ها یا بار شترها در قسمت پشتی آن تعبیه شده بود. حیاط پشتی برای اسکان همسر سرایدار در نظر گرفته می شد و او و همکارانش به آماده سازی و پخت غذاها مشغول می شدند. با این حساب ما خانه ای داشتیم که به دو قسمت تقسیم شده بود قسمت جلوی خانه شامل فضای پذیرش و اتاق های عمومی و جایی که مهمانان دور یکدیگر جمع می شدند تا نهار و شام صرف کنند. نیمه دیگر خانه، یا قسمت پشتی آن، جایی بود که غذا آماده می شد و سرویس دهی به مهمانان مانند شستشوی البسه، تعویض نعل اسب، تعمیر و… در آن جا انجام می شد. این دو منظوره بودن هتل باید توسط معمار به طور کامل درک شود پیش از این که او آغاز به طراحی کند. در حال حاضر ما به اتاق ها کاری نداریم و تنها طبقه ای را بررسی می کنیم که خوشامد گویی در آن جا انجام می شود و سرویس دهی ها شکل می گیرد. در آینده به جای کلمه خوشامد گویی ما از عبارت قسمت جلوی خانه نام می بریم و به جایی که سرویس دهی انجام می گیرد، قسمت پشتی خانه می گوییم از جرقه های اولیه طراحی این موضوع باید مدنظر باشد که سرویس دهی ها در قسمت های جلویی و پشتی خانه نباید با یکدیگر درگیر شوند. در هیچ شرایط و زمانی مهمان نباید از آن چه در قسمت پشتی اتفاق می افتد، آگاهی داشته باشد ولی همزمان فعالیت های قسمت جلویی کاملاً به آن چه در قسمت پشتی اتفاق می افتد، متکی است. این دو عملکرد باید از یکدیگر جدا و در عین حال کاملاً با یکدیگر درگیر باشند تا هر دو عملکرد به راحتی و کاملی انجام شوند. هتل ها به گونه ای طراحی و ساخته می شوند که کارفرما و صاحب کار و مدیر هتل پس از سرمایه گذاری در نهایت به یک رضایت مندی برسند. برای به دست آوردن بهترین بازگشت سرمایه برای قرآن قرآن آن به یک مشکل دو گانه دیگری برخورد می کنیم. در گام اول، مهمان باید احساس راحتی کند. از نخستین لحظاتی که قدم به ورودی می گذارد اتاق را تحویل می گیرد و وارد آن می شود. از خوراکی ها و نوشیدنی استفاده می کند. شبی راحت و آسوده در یک اتاق تمیز را می گذراند و روز بعد به اتاق تمیزی که درست مانند لحظه اول، دعوت کننده است وارد می شود، همه چیز برای راحتی مهمان باید در نظر گرفته شود چه سهولت در یافتن میز پذیرش، حسابداری، نهار خوری و آسانسورهایی که او را به اتاق ها می برد چه خود اتاق و راهروها که باید هر آن چه را مطلوب راحتی اوست در آن جا بیابد. طبیعت فیزیکی اطراف مهمان نقش مهمی در آسایش او به همراه دارد. این فاکتورها شامل رنگ و دکور، نور، دمای مطلوب، مبلمان و فضای راحت می باشد.
هر آن چه که مهمان انتظار آن را دارد حاصل آن چیزی است که از قسمت پشتی هتل به دست می آورد. تنها در این فضا است که هر آن چه یک مهمان طی مدت اقامتش می خواهد و هر آن چه در جستجوی آن است به بهترین نحو در اختیار او قرار می گیرد و بالاتر از همه چیز، این محدوده کاملاً اقتصادی باید باشد. فعالیت و عملیات اقتصادی یک هتل کاملاً بستگی به خدمات پشتی دارد. از آن جایی که این سرویس دهی به پرسنل هتل بستگی دارد، پلان باید به گونه ای طراحی شود که حداکثر ممکن خدمات از کارکنان هتل گرفته شود.
2-1-2-5- اقتصاد هتل
"اقتصاد یک هتل که با جسارت و سودآور باشد، سومین مطلبی را که معمار باید به طور کامل در تمامی فازها و مراحلی طراحی از آن آگاه باشد، به ما می نمایاند. این شامل اقتصاد هتل جدیدی است که هزینه، بیشتر در ساختار و مبلمان آن متمرکز می باشد. این هزینه ها به همراه هزینه زمین، میزان پولی را که باید سرمایه گذاری کرد به ما نشان می دهد. این ها پایه ای است که هتلدار سود پول و بازگشت پول را از روی آن ها محاسبه می کند. قانونی که در چندین سال پیش توسط یک معمار مهم هتل سازی بیان شد به نظر می آید که هنوز برای پیروی مناسب است. در آن زمان، بیان شد که به ازای هر یک دلار سودی که از یک اتاق به دست می آمد، هزار دلار درساختار و ساخت و ساز آن باید هزینه می شد. باید توجه داشت که وقتی صحبت از یک اتاق می کنیم یک اتاق از ساختار کل هتل نیز سهمی از هزینه را به خود اختصاص می دهد مانند لابی هتل، سالن های صرف غذا، تریاها، راهروهای اداری رختشویخانه، آشپزخانه ها و سایر امکاناتی که در یک هتل یافت می شود. با توجه به آن قانون (یک دلار سود به ازای هزار دلار سرمایه گذاری ) یک اتاق که 000/١0 دلار برای ساخت آن سرمایه گذاری می شود به ازای یک شب اقامت در آن باید ١0 دلار سود داشته باشد، متاسفانه با افزایش تورم، تعادل یک دلار به ازای هزار دلار، همیشه صادق نخواهد بود ولی هنوز به عنوان یک قانون خوب می تواند بیان شود با اتاق های هتلی که هم اکنون از 000/١0 دلار تا 000/٤0 دلار هزینه بر می دارند متوجه می شویم که ١0 دلار به ازای یک اتاق در یک شب خیلی نادر است و متوسطی در حدود 20 و ٣0 دلار مرسوم تر است. در حالی که هتل های لوکس حتی به 40 و 50 دلار اقامت در شب می رسند. با توجه به مطالب بالا واضح است که یک معمار به طور تقریبی باید بداند که کارفرمایش چه نوع و تیپ هتلی می خواهد و با توجه به هزینه های اقامت در یک شب، تخمین اولیه ای از میزان سرمایه گذاری را به او بدهد. در این مرحله، باید مشخص کنیم که ما از هزینه ساخت و ساز صحبت می کنیم که این هزینه شامل مبلمان و تجهیزات هتل نمی باشد مطلب دیگری که در واقع روی طراحی هتل اثر نمی گذارد ولی معمار باید از آن آگاه باشد این است که هزینه یک فعالیتی که هنوز راجع به آن برنامه ریزی نشده است نیز خیلی زیاد و قابل طرح می باشد. در واقع آن ها، قسمتی از یک سرمایه گذاری هستند و باید به ازای قیمت هر اتاق نیز شارژ شوند.
در جای مناسبی بیشتر راجع به این موضوع صحبت خواهد شد قسمت دومی که باید در طراحی یک هتل در نظر گرفته شود هزینه فعالیت هاست. ما می دانیم که ساخت هتل چه میزان هزینه را می طلبد و این مطلب یک پیش زمینه اولیه از هزینه ها را در اختیار ما می گذارد. معمار شاید نداند که گرداندن یک هتل چه میزان هزینه در بردارد ولی باید تمام عناصر گرداندن هتل را بشناسد و آن را در نقشه هایش منعکس کند تا در گرداندن هتل رعایت حداکثر مسائل اقتصادی را کرده باشد. این شامل ساعت هایی است که پرسنل مشغول به کار هستند مانند پیشخدمت ها، حمال ها، خانه دارها، آشپزها، ظرف شوی ها، کارگری های رختشوی خانه، افراد پذیرش، کتابدارها، مسئولین رزرواسیون، مدیر و سایر خدمه اگر برای یک لحظه از این دیدگاه به هتل بنگریم که هسته اولیه ای است که در نهایت به عنوان یک محصول کامل تبدیل می شود محصول نهایی را موجودی فرض کنیم که سبب راحتی مهمانان می شود و آشپزخانه ها، رختشویخانه ها و فضاهای سرویس دهی را به عنوان ماشین آلات در نظر بگیریم، پرسنل هتل، کارگرها یی خواهند بود که ماشین آلات را می گرداند تا محصولی با کیفیت بالا با حداقل هزینه به دست آورند. با این طرز تفکر، اکنون می توان هر عنصر در عملیات هتل را (در قسمت جلویی یا پشتی آن ) با جزئیات و تصویرسازی در دیاگرام ها و نقاشی ها بررسی کرد تا هر قطعه این پازل که در نهایت به هتل منجر خواهند شد. در جای خود قرار گیرد و در پایان عملیاتی سودآور و مطلوب با عملکردی راحت خواهیم داشت.
نخست در مورد فضاهایی صحبت کنیم که برای آن ها برنامه ریزی نکرده ایم و آن پرسش را برطرف کنیم که باید به عنوان هزینه کلی و نهایی هتل نیز در نظر بگیریم. قبل از این که یک هتل آغاز به کار کند ( در واقع ماه ها قبل از این که پذیرای مهمانان باشد ) پرسنل خاصی برای هتل استخدام می شوند که به تدریج باید فعالیت های هتل را انجام دهند. این کارمندان شامل مدیر، سرآشپز، کنترل کننده، فردی برای تبلیغات، و شرکت های عمومی و مهندسی که تجهیزات مکانیکی هتل را می گرداند می باشد. این افراد معمولا 6 ماه الی یک سال پیش از آن که ساخت هتل تمام شود، سر سایت حاضر می شوند، هزینه ماهیانه آن ها جزئی از هزینه هایی است که ارجع به آن ها تصمیم نگرفته ایم. فاکتور دیگری که در این جا جزء این نوع هزینه هاست هزینه های افتتاح که شامل کاغذ و لوازم التحریر و سایر تجهیزات است که پرسنل متعددی به آن ها پیش از افتتاح هتل احتیاج دارند. همچنین است هزینه این کاغذها و لوازم التحریر در خود هتل، ماشین های تایپ، ماشین های کتابداری و تجهیزات اداری. هزینه دیگری که شامل این دست از هزینه هاست هزینه هایی است که در ارتباط با افتتاح هتل و مراسم افتتاحیه ودعوت از مهمانان خاص و روزنامه نگارها و … است. تمام این ها هزینه هایی است که برای آن ها برنامه ریزی نکرده ایم. یک مطلب دیگر که جزء این هزینه ها باید بیان شود هزینه آموزش های اولیه برای کارکنانی است که در هتل مشغول به سرویس دهی و کار خواهند شد که شامل پیشخدمت ها، خانه دارها، آشپزها و سرآشپزها، گارسون ها، پذیرش و پرسنل دیگر می شود. برای این هزینه ها باید ٣0 درصد هزینه ساخت و ساز به کل هزینه ها اضافه شود.
فاکتور دیگری در هزینه ها که معمار گاه درگیری آن می شود و گاه نمی شود. مبلمان کردن هتل می باشد. در این رابطه نه تنها عناصری مانند تخت ها، میز آرایش، صندلی ها، میزها و پوشش کف در اتاق های مهمانان است، بلکه مبلمان، پوشش کف، نورپردازی مخصوص و عناصر دکوری لازم برای تمامی فضاهای عمومی را شامل می شود که در فضاهایی مانند لابی، سالن های غذاخوری، کافی شاپ، اتاق جلسات و سایر امکاناتی که برای پذیرایی از مهمانان در هتل به کار می رود. اینها کسر بزرگ دیگری از هزینه ها است که معمولاً جزء هزینه های ساخت و ساز نمی باشد. تجهیزاتی برای تمامی آشپزخانه ها و … و غیر از آن برای رختشویی ها و پرسنل آن است. جلوتر برویم برای خدمه احتیاج به قفسه و کمد و سایر سرویس دهی ها داریم.
در نهایت به یک دسته از عناصر می رسیم که شامل وسیله های شیشه ای، چینی، نقره، دیگ و ماهیتابه، ملحفه، متکا و یونیفرم برای خدمه و … است . وقتی تمام این هزینه هایی را که راجع به آن برنامه ریزی و فکر نکرده ایم با یکدیگر جمع کنیم چیزی در حدود 50 الی 75 درصد به هزینه ساخت و ساز اولیه و واقعی باید اضافه کنیم. تمام این ارقام تاثیری روی هزینه ساخت و ساز ندارد ولی برای یک معمار که یک هتل را طراحی می کند، عاقلانه است که این هزینه های خرج شده را در نظر بگیرد.
باید در نظر داشت که نیازها و رضایت از فضا، ساختمان و هزینه های کنترل آن را تحت تاثیر قرار می دهد. وقتی که فضایی خیلی کوچک باشد مدت زمان نیروی انسانی و سعی و تلاش لازم افزایش می یابد در حالی که از طرفی دیگر کیفیت محصول نهایی کاهش پیدا می کند. به میزان فضا خیلی بزرگ باشد، ساختمان و هزینه نگهداری آن خیلی بالاست تصمیمات راجع به میزان فضا به شدت تحت تاثیر محدودیت های مالی و امکانات فضائی موجود است گاه از طریق مصالح کم هزینه و تجهیزات کم اهمیت تر و با کیفیت پایین تر که عمر کوتاه تر و کیفیت نارضایت بخش دارند فضاهای بزرگ تری تولید می شوند. در سایر شرایط محدوده نهایی فضا زمانی تعیین می شود که حداکثر سوددهی را از فضا ببریم و یا بیشترین استفاده از نیروی انسانی را داشته باشیم.

میزان فضا دررابطه با سرمایه باید به گونه ای توازن داشته باشد که:
١ – توجه به دوام امکانات
٢ – تاثیر گذاری و نیاز برای عملیاتی خاص
٣ – شخصیت دهی برای عملیات با کم ترین سعی و تلاش
٤ – استانداردهای مورد نیاز که به ترتیب شامل بهداشت عمومی، کیفیت مطلوب تولید و سرویس دهی و… می باشد.
٥ – کاهش هزینه های اولیه و هزینه ها در آینده، حفظ کیفیت و هزینه نگهداری
2-1-2-6- درجه بندی و نرخ گذاری در هتل ها
هتل، ساختمان پیچیده ای است با معماری و تجهیزاتی خاص که ساخت و راه اندازی آن در تمامی مراحل نیازمند مشورت و نظارت متخصصان این حرفه است. در معماری آن باید با در نظر گرفتن فضاهای لازم، ارتباط مین بخش ها و دسترسی آسان به سرویس و خدمات پیش بینی شود. در بسیاری موارد ضعف های مدیریت هتل از ضعف معماری و تجهیزات آن برمی خیزد. سرویس و خدمات اگرچه در ساختار یک هتل و درجه بندی و نرخ گذاری آن از جمله عوامل موثر است، اما معماری و تجهیزات هتل همچون پایه ای است که اگر کج گذارده شود سرویس و خدمات نمی تواند به درستی صورت پذیرد.
نکاتی که در درجه بندی یک هتل می تواند موثر باشد به صورت فشرده عبارتند از:
– چگونگی نمای بیرونی ساختمان (بر حسب مصالح به کار رفته )
– ارتباط معماری و دسترسی به بخش های مختلف ساختمان و فضاهای مورد نیاز
– چگونگی طراحی و دکوراسیون و نورپردازی
– تجهیزات هتل، نوع مبلمان، نوع ظروف رستوران، خدمات پشتی مانند آشپزخانه، انبار، آماده سازی و اساساً آن دسته از خدماتی که مسافر نمی بیند.
– محل احداث هتل (کنار دریا، وسط شهر، نزدیک فرودگاه )
– معماری فضاها و ابعاد و اندازه آن در بخش های مختلف متناسب با تعداد اتاق ها
– ابعاد و اندازه و مبلمان هر فضا متناسب با آن چه از فضا انتظار داریم
– تعداد طبقات هتل، تعداد اتاق ها و تعداد آسانسور
– تعداد پرسنل
– مجهز بودن هتل به تجهیزات ایمنی و پشتیبانی
– فضای سبز، وسعت فضا و همخوانی فضای سبز با ساختمان هتل
– تعداد سالن های پذیرائی، ساعت کار و نوع سرو و پذیرایی از مهمان
– چگونگی اداره رستوران، سرویس و کیفیت آن، رعایت پاکیزگی
– نورگیری و تهویه فضاهای هتل
– موقعیت و محل قرارگیری فضاها
– نوع تاسیسات برودتی و حرارتی
– نوع و میزان خدمات پشتیبانی در هتل
– تناسب میان شمار پرسنل برای هر بخش هتل و تعداد اتاق ها
– تعداد و درصد کارکنان متخصص در بخش های مختلف
– شیفت کاری، نوع یونیفرم و فضاهای مخصوص کارکنان هتل و …
و سرانجام مسافری که هتل را ترک می کند باید همیشه احساس کند که نرخ هتل به مراتب پایین تر از سطح و کیفیت سرویس و خدمات آن بوده است.

2-1-2-7- دسته بندی هتل از نظر کیفیت و طرح
روال دسته بندی هتل ها معمولاً بر اساس درجه بندی کیفی و اقتصادی بودن، به صورت زیر می باشد:
* یک ستاره یا معمولی
* دو ستاره یا لوکس
* سه ستاره
* چهار ستاره یا دولوکس
* پنچ ستاره یا ممتاز
-8-2-1-2 هتل آپارتمان
هدف
ایجاد و راه اندازی واحدهای اقامتی به صورت آپارتمان متناسب با استاندارد های بین المللی و با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی و همگام با امکانات موجود کشور در جهت پیشبرد سیاستهای نظام مقدس جمهوری اسلامی برای توسعه صنعت گردشگری و آماده سازی این مراکز در سطحی مطلوب جهت استفاده از مسافرین داخلی و خارجی می باشد به نحوی که حتی المقدور مشکلات اقامتی آنان در این گونه واحد ها مرتفع گردیده و از حداکثر ظرفیت های گردشگری کشور در جهت رشد اقتصادی و شکوفائی کشور استفاده بهینه بعمل آید.
تعاریف
– تعریف هتل آپارتمان
هتل آپارتمان به تاسیس اطلاق می شود که از چند آپارتمان مستقل و مجزا تشکیل شده و دارای فضاهای خدماتی می باشد بطوریکه امکان یک زندگی معمولی و ساده در طول مدت اقامت فراهم گردد.
– تعریف آپارتمان
آپارتمان ترکیبی از فضاهای مورد نیاز اقامتی شامل فضای نشیمن، خواب، غذا خوری، آشپزخانه و سرویسهای بهداشتی می باشد.

– ساختمان تبدیلی
به ساختمانی اطلاق می گردد که با توجه به ضوابط و قوانین موجود، قصد تغییر کاربری را داشته و قابل تبدیل به هتل آپارتمان می باشد. 1
2-1-2-9-دسته بندی هتل آپارتمان از نظر کیفیت و طرح
روال دسته بندی هتل آپارتمان ها معمولاً بر اساس درجه بندی کیفی و اقتصادی بودن، به صورت زیر میباشد:
* یک ستاره
* دو ستاره
* سه ستاره
* ساختمان تبدیل
2-1-2-11- ضوابط معماری، ساختمانی و درجه بندی هتل آپارتمانهای کشور
ردیف
مشخصات
(
((
(((
واحد
ملاحظات
1-4-1
عرض مسیر ورودی
8
10
12
متر
ضوابط شهر سازی
1-4-2
عرض مسیر ورودی نقاط پر تراکم
6
8
–
متر
ضوابط شهر سازی
2-1-1
مساحت زمین
400
800
1500
متر مربع
نظر کارشناس فنی
2-1-1
سطخ زمین در محل پر تراکم و تبدیلی
200
400
–
متر مربع
نظر کارشناس فنی
2-1-2
کل زیر بنای لازم
750
2000
4000
متر مربع

2-1-3
سطح اشغال زمین
100%
80%
60%
–
ضوابط شهر سازی
2-2-1
مساحت آپارتمان های یک خوابه
36
45
54
متر مربع
تبدیلی تا 20% تقلیل
2-2-2
مساحت آپارتمان های دو خوابه
53
63
77
متر مربع
تبدیلی تا 20% تقلیل
2-2-3
مساحت آپارتمان های سه خوابه
81
93
106
متر مربع

2-2-4
تعداد آپارتمانها
15
20
30
دستگاه
برای تبدیل
2-2-5
آپارتمان یک خوابه نسبت به کل
80%
–
–
–
برای یک ستاره دو و سه خوابه و برای دو ستاره سه خوابه الزامی است
2-2-6
آپارتمان دو خوابه نسبت به کل
–
50%
–
–

2-2-7
آپارتمان سه خوابه نسبت به کل
–
–
20%
–

2-2-8
تعداد آپارتمانهای تبدیلی
6
12
–
دستگاه

2-3-1
مساحت خواب یک خوابه
10
12
14
متر مربع

2-3-1
مساحت خواب دو خوابه
10و12
12و14
14و14
متر مربع

2-3-1
مساحت خواب سه خوابه
10و12 12
12و14
14
14و14و14
متر مربع

2-3-2
مساحت نشیمن یک خوابه
14
16
18
متر مربع

2-3-2
مساحت نشیمن دو خوابه
16
18
23
متر مربع

2-3-2
مساحت نشیمن سه خوابه
25
27
30
متر مربع

2-3-3
مساحت آشپزخانه یک خوابه
5
7
10
متر مربع
مساحت تا 20% قابل تقلیل، سرویسهای بهداشتی مجزا برای دو خوابه در سه ستاره و سه خوابه در یک و دو و سه ستاره الزامی نمی باشد
2-3-3
مساحت آشپزخانه دو خوابه
7
9
12
متر مربع

2-3-3
مساحت آشپزخانه سه خوابه
10
12
14
متر مربع

2-3-4
مساحت سرویسهای یک خوابه
5
6
5/7
متر مربع

2-3-4
مساحت سرویسهای دو خوابه
5
6
5/7
متر مربع

2-3-4
مساحت سرویس های سه خوابه
5/7
5/7
5/7
متر مربع

2-3-5
نور طبیعی و پنجره به فضای باز
*
*
*

2-3-6
مساحت نورگیرهای اتاقها
6
9
12
متر مربع
ضوابط شهر سازی
2-3-7
عدم اشراف پنجره ها در حیاط خلوت
*
*
*

2-3-8
حداقل ارتفاع آپارتمان
70/2
70/2
70/2
متر مربع

2-3-9
الزام جداسازی بالکن
*
*
*

ارتفاع جانپناه بالای 20/1
3-1
عرض راهرو
30/1
60/1
00/2
متر
تبدیل 15% تقلیل
3-1-2
عرض راه پله
110
130
150
متر

3-1-3
تعداد آسانسور
1
2
2
عدد
چهار طبقه و به بالا
3-1-4
تعداد بالا بر غذا
–
1
1
عدد
چهار طبقه و به بالا
3-1-5
تعداد فرار با عرض 90
*
*
*

برای از چهار طبقه بیشتر
2-3-1
مساحت لابی
30
70
100
متر مربع

3-2-2
ارتفاع لابی
5/3
5/3
5/4
متر مربع
تبدیلی 20% تقلیل
3-2-3
پذیرش، اطلاعات، حسابداری، تلفنخانه
10
20
35
متر مربع

3-2-4
مدیریت
9
12
16
متر مربع

3-2-5
لابی و پذیرش و مدیریت برای تبدیلی
35
70
–
متر مربع

3-2-6
سرویس بهداشتی لابی
2
2
2
دستگاه

3-2-7
امکان واحد اقامتی در همکف
–
*
*
–
با فیلتر
3-2-8
یک کابین تلفن
*
*
*
–
–
3-2-9
نماز خانه زنانه و مردانه با محراب
*
*
*
–
مورخه: 18/7/83
3-3-1
رستوران و تریا
–
70
150
متر مربع

3-3-2
آشپزخانه، چای خانه، سرد خانه، انبار
–
80%
100%
متر مربع
درصد رستوران
3-4-1
فروشگاه
–
15
25
متر مربع

3-4-2
صنایع دستی، پوشاک و غیره
–
*
*

3-4-3
سالن اجتماعات
–
–
*

3-4-4
سونا، استخر، بازی
–
–
*

3-5-1
پارکینگ سر پوشیده
–
15
30
متر مربع
20% تقلیل کارشناس
3-5-2
پارکینگ باز
–
–
20
عدد

3-5-3
انبار ملزومات و اثاثیه
*
*
*

3-5-4
انبار البسه
–
*
*

3-5-5
انبار خانه داری
–
*
*

3-5-6
رخت کن و استراحت کارکنان
*
*
*

با سرویس بهداشتی کامل
3-5-7
رختشویخانه و اتو کشی
–
*
*

3-5-8
سیستم گرمایش
شوفاژ
شوفاژ
تهویه مطبوع

3-5-9
سیستم سرمایش
کولر
کولر
تهویه مطبوع

3-5-10
موتور خانه دور از تردد مسافر
*
*
*

دارای پنجره به فضای باز
3-5-11
جایگاه مواد سوختنی
*
*
*

خارج از ساختمان
3-5-12
اعلام و اتفاع حریق
*
*
*

2-1-2-12- اجزا و عناصر هتل به طور عام
2-1-2-12-1- طبقات اتاق های خواب
اتاق های خواب سطحی بین 45 تا 65 درصد از کل مساحت هتل را اشغال می کنند. هدف اصلی در طراحی باید به حداکثر رساندن فضای قابل واگذاری و به حداقل رساندن فضای مربوط به سیرکولاسیون و فضاهای پشتیبان باشد.
ساختمان باید دارای شکل مناسب بوده و ترکیب و تشکل پلان آن باید به صورتی باشد که نه تنها دید آن نسبت به مناظر خارج بهتر گردد، بلکه هزینه های آتی انرژی مصرفی برای گرمایش و تهویه مطبوع را کاهش دهد. و بادبندهای جانبی را به حداقل برساند. هنگام ترکیب و طرح هر طبقه، باید تا حد امکان مسافت های پیمودی میهمان ها و کارکنان بخش خانه داری را کاهش داد.
همچنین باید توسعه احتمالی آتی را در طرح درنظر گرفت و برای این منظور، آرشیتکت باید چگونگی توسعه طبقات اتاق های خواب را و اینکه چگونه می توان ارتفاع ساختمان را افزایش داد، یا این که چگونه می توان برج های الحاقی را با افزایش تقاضا جهت اجرا زمان بندی نمود، در نظر گیرد.
2-1-2-12-1-1- ضوابط عام در طراحی و طبقه بندی اتاق های خواب
 ترکیب و تشکیل / تعیین سایت
 موقعیت قرارگیری اتاق ها را بر حسب آفتاب گیر بودن آنها در نظر بگیرید شمالی جنوبی بودن بر شرقی غربی بودن ارجحیت دارد.
 نیروی باد را تجزیه و تحلیل نمائید.
 مناظر بالقوه ای اتاق های خواب را مطالعه نمائید.
 ساختمان را طوری قرار دهید تا از خیابان رویت شود.
 جلوه نسبی ظاهر بنا و هزینه ساختمانی انواع ترکیب های مختلف برای اتاق های خواب را ارزیابی کنید.
 پلان طبقه
 ترکیب نقشه به صورتی باشد که اتاقهای خواب حداقل 70% از مساحت ناخالص طبقه را اشغال نمایند.
 پلان راهروها را بر اساس سهولت سیرکولاسیون مهمان ها طرح ریزی نمایید.
 لابی آسانسورها را در ثلث میانی قرار دهید.
 فضاهای فروش را در نزدیکی آسانسورهای عمومی قرار دهید.
 آسانسورهای خدماتی و شوت ها را در بخش مرکزی قرار دهید.
 عرض راهرو را حداقل 5/1 یا ترجیحاً 6/1 متر بگیرید. فاصله اتاق ها را تا پلکان قرار حداکثر 45 متر درنظر بگیرید.
 اتاق های خواب را پشت به پشت طراحی کنید تا از نظر لوله کشی به صرفه باشد.
 اتاق های خواب مخصوص معلولین را در طبقات پائین تر و نزدیک به آسانسور تعبیه کنید.
2-1-2-12-1-2- اشکال مختلف سازماندهی پلان اتاق های خواب
یکی از اولیه ترین مطالعات طراحی برای یک هتل، تجزیه و تحلیل اشکال مختلف پلان برای سازماندهی اتاق های خواب می باشد. این پلان ها از نظر شکل، در دامنه ای وسیع، از پلان کریدورهای طویلی که در دو طرف آن اتاق های خواب واقع هستند (دو وجهی) گرفته، تا برج های عمودی متراکم، تا پلان هتل های آتریومی، همه و همه در شکل های متعدد و بی شماری طراحی می شوند.

جدول – اشکال مختلف ترکیب اتاق های خواب
شکل و ترکیب برجها
تعداد اتاقها در طبقات
ابعاد (m)
اتاقهای خواب (%)
راهرو
(m2 )
محیط
× (عرض اتاق)
تذکرات
برج دایره ای 24

27 الی 40
قطر
67
2/4 الی6
05/1
برای 16 اتاق در هر طبقه قطر کوچکتر است و برای طبقات 24 اتاقه مساحت بزرگتر می باشد
برج مثلثی 34 الی 30

متغیر
64
6 الی9/7
4/1الی 9/7
کریدور مرکزی به خاطر شکل مثلثی پلان کارآیی ندارد طراحی اتاقهای گوشه ای آن، راحتتر از طراحی اتاقهای گوشه ای در پلان مربع است.
پلان یک وجهی
متغیر 12تا بیشتر از 20

طول
دلخواه ×10
65
5/7
2/2الی 4/2
بعضی معتقدند که کریدور عمودی می تواند یک مقدار حداقل مطلق باشد و تحت تاثیر دهانه اتاقها نباشد
شکل و ترکیب برجها
تعداد اتاقها در طبقات
ابعاد (m)
اتاقهای خواب (%)
راهرو
(m2)
محیط
(×عرض اتاق)
تذکرات
پلان دو وجهی
متغیر 16 تا بیشتر از 40

طول
دلخواه ×18
70
6/4
6/1 الی 8/1
61 متر بعلاوه راهروی بن بست برای طرح دو وجهی یا می توان آن را به شکل L یاT نیز تبدیل کرد.
پلان غیر هم محور
متغیر 24 تا بیشتر از 40

طول
دلخواه × 24
72
6/4
4/1 الی 6/1
کریدور برجسته نبوده و در پلان مدفون است و بدین ترتیب ظریب محیطی کوچکتری ایجاد می کند، به خاطر لابی آسانسورها، مقدار فضا به ازای هر اتاق که برای راهرو تخصیص داده می شود افزایش می یابد.
آتریومی بیشتر از 24

بیشتر از 27
62
8/8
6/1 الی 8/1
حجم باز فضایی چشم گیر، بالکنهای بصورت راهروهای باز ایجاد کرده، موقعیتی برای استفاده از آسانسورهای شیشه ای بوجود می آورد، نیاز به مهندسی دقیق جهت طرح ریزی تهویه مطبوع به ویژه تجهیزات جهت تخلیه دودمی باشد. این حجم را می توان به شکلهای غیر رایج نیز طرح ریزی نمود.

2-1-2-12-1-3- شکل وفرم معماری اتاق های خواب
تفاوت اتاق خواب اساساً در اندازه و یا طرح دستشوئی ها بوده و بر اساس نوع تختی که دارند نام گذاری می گردند: دو نفره کوئین سایز، کینگ سایز، دوبل دوبله، مبل قابل تبدیل به تخت کینگ سایز، اتاق خواب مخصوص معلولین.
2-1-2-12-1-4- مبلمان
شناخت نوع مشتریان، نه نتها مناسب ترین ترکیب تخت ها را، بلکه تمام وسائل و مبلمان های دیگربرای یک هتل مشخص را تعیین می نماید. هتل ها معمولاً دارای ترکیبی از اتاق های دو تخته (معمولاً تخت های دوبله)، یک تخته بزرگتر از معمول (یا کینگ سایز و یا کوئین سایز) و انواع گوناگون سوئیت ها می باشند.
لیست کامل اثاثیه و مبلمان را می توان، با بررسی کاربری های مختلف اتاق های خواب از قبیل خواب استراحت، کار، تفریح و سرگرمی و لباس پوشیدن و نیز ملزومات فضائی هر یک از آن ها را نیز تعیین نمود. دستشوئی و فضاهای مخصوص رختکن و گنجه لباس ها، در کنار درب ورودی راهرو واقع می شوند. همچنین فضاهای مخصوص در مرکز مدول اتاق و فضای نشیمن و کار در نزدیک پنجره واقع شده اند.
اتاق خواب هتل گنجایش یک تا چهار نفر یا بیشتر را دارد که گاهاً چند نوع فعالیت نیز در آن به طور همزمان صورت می گیرد برای مثال حمام نمودن، لباس پوشیدن، خوابیدن و تماشای تلویزیون.
با رشد رو به افزایش هزینه های ساختمانی و دکوراسیون، یافتن راه حل های جدید در طرح اتاق ها یعنی طرح هائی که در محدوده یک بودجه واقع گرایانه بتوانند کاربری های اتاق خواب را با آسایش و راحتی تلفیق نمایند، دارای اهمیت بیشتری می شوند. یکی از شیوه های اولیه کم کردن تعداد مبلمان یا کوچک تر کردن آنها است به طوری که تصویر فضائی بزرگتر یا مجلل تر را ایجاد نمایند. می توان اجزای زیر را به منظور بالا بردن کیفیت و کارآیی فضای اتاق به آن اضافه نمود:
– تخت کوئین سایز یا کینگ سایز با عرض 180 سانتی متر:
استفاده از تخت های کوچکتر از تخت کینگ سایز دو متری، فضای بازتری ایجاد می کند.
– کاناپه قابل تبدیل به تخت یا تخت های دیواری:
این نوع تخت ها فضای باز بیشتر و نیز انعطاف پذیری را بوجود می آورند و به عنوان تخت ثانویه ای، در کنار تخت دوبل، کوئین یا کینگ سایز و یا به صورت تنها در اتاق نشیمن به کار می روند.
– فضای مناسب جهت قرار دادن پوشاک ـ چمدان:
تعداد کافی کشو، جا چمدانی و فضای گنجه، از پراکندگی پوشاک در اتاق، می کاهد.
– قفسه و کابینت ها:
ترکیب کشوها با کابینت تلویزیون و همچنین استفاده از یک میز کشوئی در یک قفسه دیواری، لزوم استفاده از دو یا سه قطعه مستقل در اتاق را از بین می برد.
– صندلی های میز تحریر و نشیمن :
صندلی های قسمت نشیمن طوری طراحی شوند که بتوان در پشت میز کار از آنها استفاده نمود لذا لزوم استفاده از صندلی های میز تحریر را که دارای پشتی بسیار عمود می باشند از میان برداشته می شوند.
– آئینه ها:
استفاده از آئینه های قدی فضای اتاق را بزرگتر و جلوه می دهد.
– چراغ های دیواری کنار تخت:
این چراغ ها، استفاده از میزهای پاتختی با اندازه کوچکتر را میسر می سازد.
– دستشویی:
در طراحی این فضاها باید پیش بینی قفسه، آئینه و چراغ دستشوئی و همچنین امکان جداسازی وان و توالت در نظر گرفته شود.

2-1-2-12-1-5- ابعاد و اندازه ها
یکی از تصمیم گیری های مهم در طراحی اتاق خواب ها که بیشترین تاثیر را در پلان هتل دارد، انتخاب عرض خالص اتاق است. این تصمیم، تعیین کننده مدول سازه تمام ساختمان می باشد که شامل فضاهای عمومی و خدماتی در طبقات پایین تر نیز خواهد بود. معمولترین اندازه 7/3 متر است. ابعاد و اندازه های گوناگون اتاق های خواب در جدول زیر آمده است.
جدول – ابعاد مختلف اتاق های خواب
فضای نشیمن
حمام
مساحت اتاق های خواب
ابعاد (متر)
مساحت
ابعاد
مساحت
ابعاد
مساحت
هتل ارزان قیمت 5/4*5/3
16
5/1*5/1
3/2
2/6*5/3
9/21
هتل نرخ متوسط 5/5* 6/3
1/20
3/2*5/1
4/3
6/6*6/3
29
درجه یک8/5*4/1
8/23
6/2*7/1
4/4
6/8*1/4
2/35
لوکس 1/6*5/4
9/27
7/2*3/2
6/6
1/9*5/4
8/41
2-1-2-12-1-6- پلان های مختلف اتاق خواب
پلان های اتاق خواب، انواع راه حل ها را برای اسکان خانواده و گروه های کاری در هتل، از هتل های ارزان قیمت گرفته تا گردهمایی و لوکس، نشان می دهند. اتاق های بزرگتر معمولاً فضاهای نشیمن و کار بهتر و همچنین دستشویی های بزرگتر از معمول را دارا می باشد.
الف) اتاق دوبل دوبله: این پلان، یک اتاق کوچک را نشان داده که مقدار فضای نشیمن محدود بوده و قابلیت ارتباط با فضای جنبی را دارا می باشد.

ب) اتاق دوبل دوبله تیپ: استاندارد اتاق متل بین راهی که تخت ها 70% از فضای اتاق نشیمن را اشغال می کند و فضای نشیمن محدود می باشد.

ج) اتاق کاناپه قابل تبدیل به تخت: کاناپه قابل تبدیل به تخت و فضای کنفرانس کوچک و اتاق های مرتبط که دارای تخت های کینگ سایز معمولی و دوبل دوبله می باشند.

د) اتاق لوکس: اتاقی که دارای پنجره ای عریض تر از عمق اتاق می باشد و فضای نشیمن آن بسیار لوکس و بزرگ بوده و دارای دستشویی بزرگ و چهار قطعه لوازم بهداشتی است.

ه) اتاق کینگ لوکس: اتاقی بزرگتر از اندازه های معمول، دارای طبقه بندی بجای قفسه بالای تختخواب و همچنین دارای میز کار و فضای نشیمن بسیار بزرگ بوده و دستشویی آن از چهار قسمت تشکیل می شود.
2-1-2-12-1-7- سوئیت ها
یکی از روش های اصلی که یک هتل می تواند به وسیله آن، امکانات مختلف کیفی خود را ارائه نماید، گنجاندن تعدادی سوئیت میهمان، در بین ترکیب اتاق های خواب است. در تعریف سوئیت، اتاق نشیمنی است که به یک یا چند اتاق خواب مرتبط می باشد. هتل های بزرگتر معمولاً سلسله ای از سوئیت ها را، از اتاق های نشیمن تک دهانه، که دارای بخش اتاق خوابی است در نظر گرفته، تا اتاق های نشمین چند دهانه ای که ممکن است به شش اتاق دیگر مرتبط گردند، دارا می باشند. در زیر تقسیم بندی متداول انواع سوئیت ها نشان داده شده است.
جدول – انواع مختلف سوئیت ها
نوع سوئیت
اتاق نشیمن
اتاق های خواب
دهانه ها
درصد
مینی سوئیت
یک دهانه
جایگاه
5/1
2
سوئیت کنفرانس
یک دهانه
1
2
3
سوئیت معمولی
یک دهانه
2
3
4
سوئیت مدیران اجرائی
دو دهانه
2
4
1
سوئیت دولوکس
سه دهانه
2
5
5/0
سوئیت های هتل، که حدود ده درصد از کل اتاق ها را اشغال می نمایند، معمولاً در طبقات فوقانی برج اقامتی واقع می باشند، اما در شرایط غیر عادی، می توان آنها را به صورت عمودی و در طبقات مجزا قرار داد. بعنوان مثال، در یک طبقه تیپ، برای پر نمودن دهانه های بزرگتر سازه، ممکن است از سوئیت استفاده شود و مینی سوئیت ها را در پشت پلکان یا آسانسورها و یا تعدادی را در موقعیت هایی قرار داد که فرم ساختمان، اتاقهای دارای شکل های منحصر به فرد ایجاد نموده است.
پلان سوئیت ها:
سوئیت ها فضاهای مستقل نشیمن و خواب را با هم ترکیب کرده و معمولاً به وسیله مبلمان بسیار شیک مبله شده و فضاسازی می گردند.
دامنه سوئیت ها شامل:
الف) مینی سوئیت که دارای یک اتاق نشیمن تک دهانه و یک جایگاه برای تخت کینگ سایز است.
ب) سوئیت معمولی که مساحتی معادل دو اتاق معمولی داشته و شامل فضای نشیمن و غذاخوری و همچنین اتاق خواب و یک دستشویی لوکس می باشد.
ج) سوئیت بزرگ که برای گروه های بزرگی مانند گروه های مراجعه کننده برای گردهمایی تدارک دیده می شود.

2-1-2-12-2- فضاهای عمومی
در حالی که اتاق های خواب، بیشترین مساحت یک طبقه را، در تمامی هتل ها اشغال می نمایند، اما آن چیزی که تفاوت بین انواع هتل ها را تعیین می نماید، فضاهای عمومی آن ها است. برای مثال، هتل های گردهمایی و مراکز کنفرانس، فضاهای فوق العاده وسیعی یرای جلسات و ضیافات دارند، هتل های تفریحی و اخیراً مراکز کنفرانس، دارای امکانات ورزشی قابل توجهی می باشند و هتل های مرکز شهری و لوکس نیز دارای تعداد کمتری اماکن عرضه غذا ولی با کیفیت عالی می باشند.

جدول – لیست فضاهای عمومی در هتل های مختلف
نوع هتل
لابی
فضاهای غذاخوری و نوشیدنی
فضاهای مراسم
فضاهای ورزشی تفریحی
پارکینگ
مرکزی شهری
مرکزی شهری
حومه شهری
فرودگاه کنارجاده ای
هتل تفریحی
دهکده تعطیلات
گردهمایی
مرکز کنفرانس
مالکیت مشترک
سوئیت
سوپر لوکس
مگا هتل
چند منظوره
بازی های شبانه
متوسط
متوسط
کوچک
کوچک

کوچک
کوچک
بزرگ
متوسط
کوچک
کوچک
کوچک
بزرگ
بزرگ
کوچک
متوسط
متوسط
متوسط

کوچک
کوچک
بزرگ
متوسط
کوچک
متوسط
متوسط
بزرگ
بزرگ
مختلف
متوسط
بزرگ
کوچک

کوچک
کوچک
بزرگ
بزرگ
کوچک
متوسط
کوچک
بزرگ
بزرگ
کوچک
متوسط
کوچک
کوچک

بزرگ
بزرگ
متوسط
بزرگ
متوسط
متوسط
کوچک
بزرگ
متوسط
کوچک
بزرک
متوسط
متوسط

متوسط
متوسط
متوسط
بزرگ
متوسط
متوسط
متوسط
متوسط
متوسط
راهنما:
کوچک به معنای لابی ـ 5/0 متر مربع ازای هر اتاق
نواحی غذاخوری و نوشیدنی ـ یک صندلی به ازای هر اتاق
فضاهای برگزاری مراسم ـ دو صندلی به ازای هر اتاق
فضاهای ورزشی = استخر و سایر امکانات به صورت محدود
پارکینگ ـ یک ماشین به ازای هر اتاق
متوسط به معنای لابی بین 5/0 تا 9/0 متر مربع / اتاق
نواحی غذاخوری و نوشیدنی بین 1 تا 5/1 صندلی / اتاق
فضای برگذاری مراسم بین 2 تا 4 صندلی / اتاق
فضای ورزشی = استخر و کلوپ سلامتی + سایر امکانات به صورت محدود
پارکینگ برای 1 تا 1/3 اتومبیل / اتاق
بزرگ نشانگر لابی ـ 10 فوت مربع / اتاق
فضای غذاخوری و نوشیدن ـ 5/1 صندلی / اتاق
فضای مراسم ـ 4 صندلی اتاق
فضای ورزشی = امکانات به صورت گسترده
پارکینگ ـ 3/1 اتومبیل / اتاق
2-1-2-12-2-1- چیدمان فضاهای عمومی
یک هدف کلی در برنامه ریزی و طراحی فضاهای عمومی هتل این است که آنها در پیرامون لابی تجمع نمایند (نمودار زیر). این نوع چیدمان فضاها به گونه ای است که میهمان های هتل بتوانند، فضاهای گوناگون در هتل را با حداقل مشکل بیایند و موقعی فراهم می اورند تا در صورت لزوم بتوان دو فضا را با هم تلفیق نمود. این امر خصوصاً برای لابی های آتریومی یا هتل هایی که به گرد یک کر مرکزی به صورت لابی یا فضای تفریحی شکل می گریند صدق می کند.
این نمودار، لازمه اصلی برای بیشترین تعداد ممکن فضاهای عمومی مانند پیشخوان لابی، آسانسورهای مهمانان، رستوران ها و … را که ضروری است به هم نزدیک و از لابی اصلی قابل مشاهده باشند، نشان می دهد. بسیاری از مشکلات در برنامه ریزی هتل ها را می توان در صورتی که مهمان ها بتوانند مسیر خود را به راحتی در ساختمان بیابند، حل نمود.

نمودار . چیدمان فضاهای عمومی

2-1-2-12-2-2- درب های ورودی و دسترسی از خارج به هتل
بهترین مکان برای مشاهده سیمای معماری هتل، مسیر گذرهائی است که به دربهای ورودی ساختمان منتهی می شوند. که در این مسیر، مشاهده جزئیات محوطه و طراحی بیرونی بنا، یعنی منظرسازی ها، نور پردازی در شب، مسیر ورودی و سایبان، همه و همه، در ایجاد اشتیاق نسبت به مدت زمانی که میهمانان در هتل به سر خواهند برد موثر می باشند.
لازم است تا هریک از وردیها را مطابق با نوع عملکرد، بوسیله سایبان، علامت های مناسب، تعبیه چراغ های خاص یا عناصر معماری دیگری به صورتی بارز مشخص نمائیم. بعضی وردیها، به فضائی جهت توقف تاکسی یا اتوبوس های منتظر و بعضی دیگر به فضایی جهت نگهداری موقت چمدان ها و بارها احتیاج دارند.
هتل های بزرگتر احتمالاً دارای ورودی های گوناگون خواهند بود تا میهمان های مقیم را از مراجعه کنندگان مجزا کند و همچنین از میزان ترافیک غیرضروری در ساختمان کاسته و هویت مستقلی برای رستوران یا کاربری دیگری ایجاد کرده و یا اینکه ایمنی بیشتری را تامین نمایند.
اولویت نسبی انواع ورود به هتل در زیر آمده است:
 ورودی اصلی به هتل
 ورودی به سالن های جشم / ضیافات
 ورودی به رستوران / پیشخوان عرضه نوشیدنی / کلوب شبانه / سالن بازی ها و تفریحات شبانه
 ورودی برای اتوبوس توریست ها / فرودگاه
 ورودی برای سوئیت یا آپارتمان
2-1-2-12-2-3- لابی
در بین فضاهای عمومی متعدد هتل، لابی مهمترین تاثیر را بر مهمانان می گذارد. فرم و طرح آن، چه کوچک و دوستانی و چه بزرگ ورسمی، حالت و جو هتل را تعیین می کند. موفق ترین طراحی ها دو عامل کلیدی و بسیار مهم را کنار هم به کار می گیرد، تاثیر ذهنی و عملکرد.
لیست فضاهای لابی:
* فضای پیشخوان لابی
 ایستگاه های پذیرش، تعداد
 ایستگاه های صندوق، تعداد
 ایستگاه های اطلاعات/ پست، تعداد
 کل طول میز
 میز دستیار مدیر
 ایستگاه پادو
 انبار پادو برای نگهداری چرخ های حمل بار
 انبار برای چمدان ها
 تلفن سکه ای
 راهنمای جلسه ها
* فضای نشستن:
 صندلی و مبل، تعداد جایگاه ها
 خدمات غذایی و نوشیدنی
 فواره و یا کانون توجه دیگر
* سیر کولا سیون
 آسانسورهای مسافران
 دسترسی به رستوران و سالن
 دسترسی به اتاق جلسه ها و اتاق های ضیافت
 دستزسی به امکانات ورزشی
 دسترسی به فروشگاه ها و سایر فضاهای عمومی
 دسترسی به گاراژ پارکینگ
* فضای فروشگاهی
 دکه فروش روزنامه
 دراگ استور
 کادو فروشی
 آژانس مسافرتی / تور
 پیشخوان های مربوط به هواپیمایی ها
 کرایه اتومبیل
 آرایشگاه / سلمانی
 جواهری
 گل فروشی
 بانک
 لباس مردانه
 لباس زنانه
 اسباب بازی
 فروش اجناس ویژه (چرمی، پارچه ای، شیشه ای)
 کتابفروشی
برای برنامه ریزی موفق لابی لازم است تا به طور دقیق، تشکل نسبی چند عنصر اصلی (نظیر پیشخوان لابی، آسانسور مهمانان و. . . ) و تعداد بی شماری عنصر فرعی نظیر تلفن های داخلی، راهنمای جلسه ها و.. . درنظر گرفته شود. بعضی از این ها مستقیماً با فضای لابی در ارتباط بوده در حالی که سایر آن ها با فضاهای پیرامون و بقیه نیز با حرکت از میان این فضاها، برنامه ریزی می شوند.
ضوابط برنامه ریزی و طراحی لابی را می توان به صورت زیر خلاصه نمود.
– ورودی ها
درب های ورودی اضافی برای لابی اصلی، فضاهای مخصوص مهمانی ها، رستوران ها، کلوپ ورزشی ـ تفریحی یا سایر فضاهای پر رفت و آمد در نظر گرفته شود.
– محل قرارگیری پیشخوانی
مراجعان به محض ورود به هتل آن را مشاهده نموده و کارکنان مربوط به این قسمت باید بتوانند دسترسی مهمانان به آسانسورها را زیر نظر داشته باشند.
– آسانسورهای میهمان
این آسانسورها را نزدیک به پیشخوان لابی و ورودی اصلی قرار داده و فضای کافی جهت لابی آسانسورها، برای میهمانان و چمدان هایشان در نظر گرفته شود.
– بخش نشیمن
فضایی جهت نشستن، در نزدیکی پیشخوان لابی و ورودی قرار داده که این قسمت می تواند با تریای لابی نیز مرتبط باشد.
– سیرکولاسیون (ارتباطات)
مسیرهای مشخص به سمت پیشخوان لابی، آسانسورها، رستورانها و محل های عرضه نوشیدنی، اتاق جلسات و ضیافات تعبیه شده و تا حد امکان، عبور و مرور مربوط به اجتماع مهمان های ساکن در هتل را از ترافیک اجتماع افراد مراجعه کننده برای گردهمایی، تفکیک گردد.
– فضاهای فروشگاهی
فضاهای قابل واگذاری متناسب با فضای رفت وآمد میهمان ها در نظر گرفته شود.
– پادو/ چمدان ها ایستگاه و محل استقرار پادو را نزدیک به پیشخوان لابی، آسانسورها و ورودی اصلی قرار داده و اتاق های مستقلی نیز برای قرار دادن چمدانها، چرخ های حمل بار و انبار قفل دار برنامه ریزی شود.
2-1-2-12-2-4- فضاهای عرضه غذا و نوشیدنی
معمولاً یک یا چند رستوران و سالن صرف نوشیدنی، به طور شکیلی گرد لابی هتل قرار داده می شوند. این ها و سایر فضاهای عرضه انواع مخصوص غذا و نوشیدنی، نظیر رستوران عرضه غذاهای ویژه رستوران بام و رستوران های دارای سبک در دکوراسیون، اماکن فروش غذاهای آماده و سبک، لابی، پیشخوان عرضه نوشیدنی و سالن های تفریحاتی، یک طبقه بندی ثانویه و پیچیده تری در فضاهای عمومی تشکیل می دهند.
ضوابط عام طراحی فضاهای عرضه غذا و نوشیدنی
موارد مربوط به برنامه ریزی، برای رستوران ها و سالن ها، به اندازه سایر نواحی و فضاهای عمومی هتل اهمیت دارد. نکات ذیل برای کارآئی تشکیلات ضروری می باشد:
– کلیه اماکن عرضه غذا باید دسترسی مستقیم و نزدیکی به آشپزخانه داشته باشند، به غیر اماکنی که دارای سرویس غذائی کوچکتر باشند که در آن صورت می تواند آنها را از آبدارخانه سرویس دهی نمود.
– کلیه اماکن عرضه نوشیدنی به سرویس و پشتیبانی نیاز دارد که می تواند از فضای انبار و. . . تامین شود.
– تمامی اماکن عرضه نوشیدنی را باید بتوان از نواحی که در آنها رفت وآمد میهمانان و مراجعین جریان دارد، به راحتی تشخیص داد. کافه تریا را باید بتوان از لابی مشاهده نمود.
سرانه و ابعاد معمول رستوران ها و مکان های عرضه نوشیدنی
جدول زیر، راهنمایی هایی در مورد ظرفیت رستوران و مکان های عرضه نوشیدنی برای هتل هایی با اندازه های مختلف، قبل از انجام اصلاحات لازم در رابطه با موقعیت محل و شرایط بازار ارائه می دهد.

جدول – گنجایش رستوران و پیشخوان عرضه نوشیدنی برای هتل هایی با ظرفیت های مختلف

تعداد اتاق های خواب

200
300
400
500
750
1000
کافی شاپ
رستوران عرضه غذاهای ویژه
رستوران دارای سبک
شیرینی فروشی / فروش غذاهای سبک
سالن صرف نوشیدنی
پیشخوان عرضه نوشیدنی در لابی
پیشخوان عرضه نوشیدنی در رستوران
سالن تفریحات و سرگرمی ها
150
225
100

115
350
200
125

125
50
25
200
175

50
150
75
25
250
175
125
50
100
75
25
175
275

125
75
150
100
25
225
2-1-2-12-3- فضاهای ورزشی
2-1-2-12-3-1- استخر شنا
تقریباً تمامی هتل ها، خواستار یک استخر شنا در برنامه ریزی فضایی می باشند، که حداقل ابعاد ممکن را دارا باشد. محوطه استخر باید از سایر فضاهای عمومی جداسازی گردد تا میهمان هائی که لباس شنا به تن دارند، مجبور به عبور از لابی هتل نشوند. سایر ملاحظاتی را که باید در طرح ریزی در نظر داشت شامل موارد زیر می باشد:

– موقعیت
استخر باید به صورتی قرار گیرد که میهمان های هتل بتوانند، بدون عبور از میان لابی و به وسیله آسانسورها به آن، دسترسی داشته باشند. همچنین هرگونه دید خارجی به سمت استخر را مسدود شود.
– جهت قرار گیری
استخر طوری تعبیه شود که نور خورشید بدون مانع، از میانه صبح تا غروب، بدان بتابد.
– اندازه
استخر به گونه ای طرح ریزی شود که برای شنا مناسب بوده و در عین حال ابعاد آن از 12×6 متر کمتر نباشد. همچنین حداقل 3 متر فضای پیرامونی در تمام جهات در نظر گرفته شود.
– فضای پشتیبان
در مکانهای لازم توالت و رختکن قرار داده شود، همچنین فضاهایی برای ارائه حوله، عرضه غذاهای سبک، اتاق وسایل و تجهیزات و انبار اثاثیه تعبیه نمائید.
– ایمنی
سکوی دایو تعبیه نگردد، جنس مواد و مصالح اطراف استخر لغزنده نباشد، عمق استخر با علامت گذاری های لازمه مشخص شده و چراغ هایی در زیر آب نصب شود.
– استخر کم عمق، جکوزی
استخرهای دیگری در دیدرس استخر شنا، اما کمی از آن جدا تعبیه شود.
– استخر سرپوشیده
سقف بازشو، یا دیوارهای شیشه ای طراحی شود تا بدین ترتیب امکان تهویه و نور مستقیم آفتاب وجود داشته باشد.

2-1-2-12-3-2- کلوپ بدنسازی ـ ورزشی
دومین جزء اصلی در بخش فضاهای ورزشی هتل، کلوپ تفریحات سالم آن است. موضوع آن ارائه مجموعه ای از ابزار و وسائل ورزشی و فضاهای سلامتی دهنده، مانند اتاق های بخار، حوض با آب گردان (جکوزی) و سونا می باشد. هتل های بزرگتر زمین هایی جهت بازی اسکواش و یک اتاق چند منظوره برای ورزشهای بدنسازی به ساختمان های خود می افزایند. اغلب هتل ها، مخصوصاً هتل هایی که بازار مراجعین کاری دارند،کلوپ سلامتی ورزشی. تفریحی، از جمله استخر شنا ترجیح می دهند.
موارد ذیل را باید در طی مراحل طراحی در نظر گرفت:
– محل قرارگیری
کلوپ به شکلی طراحی شود که میهمان ها بتوانند مستقیماً از طریق آسانسورهای میهمان و مراجعه کنندگان از جانب خیابان پارکینگ، بدون عبور از لابی هتل بدان دسترسی داشته باشند.
– مواد ذیل را بر حسب شرایط موجود می توانند در طرح مدنظر قرار گیرند:
– توالت، دوش، کمد رختکن
– سونا
– اتاق بخار
– حوض با آب گردان (جکوزی)
– اتاق ماساژ
– متصدی، مراقبت
– سالن، سالن انتظار
– فروش و لوازم ورزشی
– فروش آبمیوه
– مجاورت ها
طراحی این قسمت باید باشد که محوطه کنترل کننده و سالن، کاملاً در معرض دید داشته باشند و فضاهای خصوصی، یا مشترک (مانند اتاق بدنسازی یا سونا) پشت به پشت هم قرار داشته باشند.

2-1-2-12-4- پارکینگ
تامین فضای کافی برای پارکینگ می تواند عنصری بسیار مهم در تامین بودجه و برنامه ریزی اولیه یک هتل باشد. یکی از روش های، پیش بینی پارکینگ مورد نیاز در ساعات مختلف، بدین ترتیب است که حداکثر تقاضا برای پارکینگ از جانب میهمانان ساکن در هتل، و شرکت کنندگان در کنفراس ها و جلسات و کارکنان، در اوقات مختلف روز شناسایی می شود.
2-1-2-12-5- دفاتر اداری
طرح پیشخوان لابی و دفاتر اداری، برای ایجاد واکنش مثبت میهمانان نسبت به هتل حائز اهمیت زیادی است. در حالیکه تمامی میهمانان با پیشخوان لابی در ارتباط می باشند، بسیاری از مراجعه کنندگان با کارکنان بخش فروشگاهی و غذا خوری یا با معاونین مدیرت سرو کار دارند.
دفاتر کلاً به چهار قسمت تقسیم شده اند.
1. پیشخوان لابی و دفتر لابی
2. حسابداری
3. مدریت ارشد
4. فروش و تدارکات

نمودار 2. چیدمان دفتر لابی
تشکیلات دفتر لابی که مقابل پیشخوان پذیرش / صندوق قرار دارد. در اطراف فضاهای کار و پذیرش واقع می باشد. مهمترین ارتباط، ارتباط با دفاتر حسابداری است.
2-1-2-12-5-1- پیشخوان و دفتر لابی
دفتر لابی بزرگترین بخش از چهار قسمت اصلی بوده و بخشی است که میهمانها و مراجعه کنندگان بیش از همه با آن آشنایی دارند. این قسمت شامل فضاهای ذیل می شود:
* پذیرش
* معاون مدیرت
* مسئول اتاق ها
* قسمت رزرواسیون
* اپراتورهای تلفن
* اتاق کنترل حریق
* صندوق امانت
* اتاق شمارش پول
* فضای کار / پست
* سایر قسمت ها: توالت، انبار و دستگاه کپی
ملاحظات زیر در طرح ریزی پیشخوان لابی در نظر گرفته شود:
* برای هر فضای کاری (پیشخوان) 80/1 متر فضا در نظر گرفته شود، برای هر اتاق 150 اتاق یک ایستگاه کاری و یک استگاه اضافی تعبیه گردد.
* پیشخوان به گونه ای قرار گیرد که از درب ورودی قابل مشاهده باشد.
* پیشخوان در معرض دید آسانسور های میهمان قرار داده شود.
* انبار چمدان ها و جایگاه پادو نزدیک به پیشخوان تعبیه گردد.
* پلان فضای پیشخوان لابی ستون های سازه ای نداشته باشد.
* پلان دفتر لابی به شکلی باشد که بخش رزرواسیون و قسمت اپراتورها نزدیک محوطه پذیرش قرار داشته باشند.
* صندوق های امانت به صورتی طرح ریزی شوند که صندوق دار بتواند به امور میهمانان رسیدگی نماید.
* فضای کاری دفتر لابی در معرض دید میهمان ها قرار نگیرد.
دفتر لابی، قسمت پذیرش و صندوق داری را پشتیبانی می نماید. مساحت آن، بین 3/0 تا 5/0 متر، به ازای هر اتاق خواب متغیر است. عناصر اصلی در طرح آن، فضاهای کاری و پذیرش است که بیشتر دفاتر دیگر، در گرد آنها تجمع نموده اند.
2-1-2-12-5-2- دفتر حسابداری
بهترین مکان برای دفتر حسابداری، بخشی از مجموعه اصلی در مجاورت پیشخوان لابی است که می تواند با داشتن فاصله مناسب از این قسمت به طور رضایت بخش فعالیت نماید. ارتباط اصلی آن با دفتر لابی به دلیل نیاز به اتاق شمارش پول است یعنی جائیکه مدیران قسمت هایی مانند رستوران ها، پیشخوان های عرضه نوشیدنی و فروشگاه ها در آن محل درآمدهای روزانه خود راشمرده و به صندوق واریز می نمایند. حتی وقتی صندوق دار اصلی در محوطه بخش حسابداری مستقر می گردد، باید یک اتاق شمارش به محوطه دفتر لابی اضافه شود. مجموعه حسابداری شامل فضاهای ذیل است:
* پذیرش
* دستیار مدیر حسابداری / حسابرس
* صندوقدار
* مسئول پرداخت حقوق ها
* فضای کارمندان حسابداری
* اتاق کامپیوتر
* منشی
* سایر: انبار، قسمت کپی

مودار. چیدمان دفتر حسابداری
فعالیت های حسابداری به طور ساده، در پیرامون فضاهای کاری دفترداری طراحی شده اند. چنانچه اتاق حسابداری بخشی از دفتر لابی باشد، باید جعبه یا صندوقی برای این بخش در بخش صندوق داری تعبیه نمود باید حدود 3/0 متر مربع به ازای هر اتاق هتل برای دفاتر حسابداری اختصاص دهد.

2-1-2-12-5-3- دفتر مدیر اجرائی
در هتل های بزرگ، دفتر مدیریت که نمودار آن در زیر نشان داده شده است، شامل فضاهای ذیل است:
* قسمت پذیرش
* مدیر عمومی
* معاونین مدیر اجرائی
* مدیریت بخش عرضه غذا و نوشیدنی
* منشیگری
* اتاق کنفرانس
* سایر: توالت ها، انبار و اتاق کپی

نمودار. چیدمان دفاتر فروش و مدیران اجرایی
2-1-2-12-5-3- دفاتر فروش و تدارکات
گروه چهارم یعنی دفاتر فروش و تداراکات، مسئول جلب گروههای کاری و سرویس دهی به جلسات و ضیافت در هتل می باشند، این دسته بندی شامل قسمت های زیر است:
* پذیرش
* مدیریت فروش
* نماینده فروش
* مدیریت روابط عمومی
* مدیر تدارکات مدیریت ضیافت نمایندگان ضیافت
* مدیر خدمات مربوط به گرده همایی ها
* اتاق ثبت نام، برای محوطه های مربوط به برگزاری مراسم و فعالیت ها
* قسمت منشیگری
* سایر: توالت ها، انبارها، اتاق کپی
از آنجا که کارمندان بخش فروش (بخشی که اتاق ها را به اجاره می گذارد) معمولاً معرف امکانات موجود برای جلسات و ضیافت به میهمانی های احتمالی می باشند، سوئیت اداری اغلب در مجاورت فضای برگزاری مراسم و فعالیت ها قرار دارد.
2-1-2-12-6- فضاهای خدماتی پشتیبانی (دور از دید)
نواحی خدماتی پشتیبانی که بین 10 تا 15 درصد از کل زیربنا را در تمامی انواع هتل های مسکونی تشکیل می دهند، بر قابلیت کارکنان در ارائه خدمات در بخش خانه دارای، تعمیرات، تاسیسات و خدمات غذایی و نوشیدنی به هتل، تاثیر می گذارند. فضاهای کاری آن شامل موارد ذیل می باشد:
* آماده سازی غذا و نگهداری آن
* بار انداز، زباله و انبار عمومی
* نواحی و فضای مربوط به کارکنان
* رختشویخانه و خانه داری
* فضاهای مهندسی و مکانیک

نمودار. مجاورت خدمات دور از دید پشتیبانی
بهترین و کارآمدترین فضای پشتیبانی در هتل ها، تمامی بخش های خدمات غذایی و سایر فعالیت های دور از دید را در یک طیقه جمع می نماید. این نمودار، یک نوع تشکیل را که در آن جفت فضاهای ذیل در مجاور هم قرار می گریند را نشان می دهد: بار انداز به انبار، انبار آذوقه به آشپزخانه به محل غذا خوری کارکنان، ورودی کارکنان به بخش پرسنل، رختشویخانه به خانه داری، خانه داری به محل تحویل روپش ها و محل تحویل روپش ها به کمدها.
2-1-2-12-6-1- فضاهای آماده سازی غذا و انبار آذوقه
طراحی آشپزخانه که معمولاً بزرگترین فضای مستقل و دور از دید می باشد، به طور بسیار جدی و مهمی بر هزینه های کارگری که برای بقای هتل اهمیت دارد، تاثیر می گذارد. در طراحی باید مشافت ها تا جای ممکن کوتاه بوده و فعالیت هایی که مرتبط باشند در نزدیک هم قرار گیرند. همچنین چیدمان ها باید قابل تغییر باشند. لیست زیر مجاورت های مهم را نشان می دهد:
– ضروری
* انبار آذوقه به اشپزخانه اصلی
* آشپزخانه اصلی به رستورانها
* فضای خدمات رسانی به اتاق ها و به آسانسورهای خدماتی
* آبدارخانه سالن ضیافت به سالن جشن
* ترجیحی
* بارانداز به انبار آذوقه
* آشپزخانه به آبدارخانه سالن ضیافت
* آبدارخانه سالن ضیافت به سالن های کوچکتر ضیافت
* آبدارخانه سالن ضیافت به پیش فضای سالن برگزاری مراسم و فعالیت ها
* آبدارخانه کافی شاپ به فضای سرویس رسانی به اتاق خواب ها
* آشپزخانه به سالن های صرف نوشیدنی
* اشپزخانه به قسمت نگهداری از زباله و خاکروبه
* آشپزخانه به سالن غذا خوری کارکنان
در بین تمامی فضاهای خدماتی، محل قرارگیری فضاهای آماده سازی غذا ـ آشپزخانه اصلی و ابدارخانه ـ مهمترین قسمت ها از نظر کارآیی و جلب رضایت مشتریان است. ارتباطات لازم، شامل انبار به آشپزخانه، آشپزخانه به رستوران ها، بخش خدمات رسانی به اتاق ها و آسانسورها و آبدارخانه سالن ضیافت به سالن جشن. مساحت آشپزخانه و انبار آذوقه و نوشیدنی به تعداد غذاهای سرو شده، تنوع غذاها و به برنامه تحویل موادغذایی به هتل بستگی دارد. به علت هزینه زیاد تجهیزات، انرژی و حقوق کارکنان، یکی از اهداف طراحی، داشتن کوچکترین آشپزخانه ممکن در راستای اهداف عملکردی است.
اشپزخانه اصلی (کل موارد ذیل):
6/0 متر مربع به ازاء هر صندلی در رستوران
2/0 متر مربع به ازائ هر صندلی در سالن جشن و ضیافت
1/0 متر مربع به ازاء هر صندلی در سالن صرف نوشیدنی
1/0 متر مربع برای هر اتاق خواب انبار آذوقه و نوشیدنی
3/0 تا 5/0× مساحت آشپزخانه اصلی

طراحی آشپزخانه اصلی:
لیست صفحه بعد، فضاهای مستقل یک آشپزخانه را که باید در یک پلان قابل اجراء تلفیق نمود، نشان می دهد.
* بار انداز مواد اولیه انبار
* انبار آذوقه خشک
* انبار سردخانه ای برای آذوقه انبار نوشیدنی ها
* سرخانه نوشیدنیها
* انبار وسایل (نظیر نقره جات و چینی آلات)
* فضاهای آماده سازی غذا
* قصابی
* نانوایی
* قسمت آماده سازی سالاد و دسر
* قسمت پخت و پز
* قسمت اصلی پخت و پز
* قسمت پخت سریع
* امور بهداشتی
* ظرفشویی
* قابلمه شویی
* برداشتن زباله
* سرو
* جمع آوری ظروف کثیف رستوران
* جمع آوری ظروف کثیف از سالن ضیافات
* فضاهای خدماتی رسانی به اتاقها
* سایر
* دفتر سر آشپز
* پبشخوان ارسال نوشیدنی
* سرویس بهداشتی
* ملاحظات زیر در طرح ریزی آشپزخانه مدنظر قرار گیرد:
– مسیر مستقیم برای انتقال مواد غذایی ارز انبار آذوقه به محل سرو آن پیش بینی شود.
– اجتناب از تردد ضربدری و یا حرکت خطی (دنبال هم).
– فاصله بین محل سرو غذا در آشپزخانه و صندلی های رستوران به حداقل رسانده شود.
– کانون های کاری متراکم باشند.
– بر حسب نیاز، انبار آذوقه ثانویه ای در نزدیکی هر یک از بخش ها قرار داده شود.
– فضاها و تجهیزات مشترک در مرکز قرار گیرند.
– مسائل بهداشتی و ایمنی کارکنان در نظر گرفته شوند.
* طراحی انبارهای آذوقه و نوشیدنی:
در اغلب موارد، انبارهای نگهداری آذوقه و نوشیدنی در مجاورت بارانداز و یا مجاورت آشپزخانه واقع می گردند. یک مسئله اساسی و مهم در طرح ریزی فضاهای انباری آشپزخانه ها، این است که تمامی سردخانه ها در کنار هم قرار داده شوند.
* فضای بارانداز دریافت مواد اولیه، زباله و انبار عمومی
فضای بارانداز دریافت مواد اولیه و محل قرارگیری زباله، با وجود اینکه در محوطه بارانداز تحویل زباله واقع می شوند اما باید به وضوح از هم جدا باشند.
بارانداز دریافت مواد اولیه و محوطه زباله باید مجاور فضاهای دور از دید (خدماتی پشتیبانی) هتل قرار داشته باشند. علاوه بر ارتباط اصلی به آشپز خانه، برای دریافت مواد غذایی و نوشیدنی و بردن زباله ها، فضای مناسب و کافی را باید تعبیه نمود تا بتوان مواد اولیه را به رختشویخانه، بخش خانه داری، سرویس و نگهداری و انبار عمومی انتقال داد. ایمنی این بخش ها، از طریق مراقبت بر فضای بارانداز دریافت اولیه تامین می گردد.
فضای مورد نیاز بارانداز دریافت و محوطه بین 2/0 تا 3/0 متر مربع به ازای هر اتاق خواب است.
هتل ها به فضای قابل توجهی جهت انبارها احتیاج دارند. بیشتر این فضاها برای فعالیت های به خصوصی است. انبار آذوقه نزدیک آشپزخانه، انبار فضای برگزاری مراسم نزدیک به سالن جشن و اتاق های ضیافات، انبار مایحتاج پارچه ای در هر طبقه و در بخش خانه داری و بایگانی در دفاتر اداری.

نمودار. مجاورت بارانداز دریافت و انبار
2-1-2-12-6-2- نواحی و فضاهای مربوط به کارکنان
علی رغم اینکه این فضاها ممکن است در هتل هایی با سطح کیفی پایین تر و یا کوچکتر، محدود و کوچک باشد، برای یک سرویس دهی کامل در هر نوع هتلی، در نظر گرفتن فضاهای کافی برای کارکنان ضروری است. فضای متداول یعنی دفاتر پرسنل، رختکن ها و سالن غذاخوری کارکنان تا حدودی از هم مستقل ولی با سایر بخش های دور از دید ارتباط دارند. فضای مورد نیاز که بین 55/0 تا 9/0 متر مربع به ازای هر اتاق می باشد، در جدول زیر نشان داده شده است.

نمودار. مجاورت فضاهای مربوط به کارکنان
فضاهای مربوط به کارکنان باید به صورتی تشکیل یابد تا بخش مسئولیت ثبت ساعات ورود و خروج پرسنل، دقیقاً در مجاورت ورودی قرار گیرند. همچنین بخش های خدمات غذایی، خانه داری، تعمیر و نگهداری و سایر کارکنان، باید بتوانند بدون ایجاد مزاحمت برای فعالیت های مربوط به بارانداز، به فضای کمدها، تحویل روپوش ها و غذا خوری کارکنان، دسترسی داشته باشند.
ملاحظات زیر در برنامه ریزی و طراحی در نظر گرفته شود:
* دفاتر پرسنل و ثبت ساعات ورود و خروج
* دفاتر ایمنی و ثبت ساعات را در داخل ورودی کارکنان و در نزدیکترین نقطه نسبت به آن قرار داده شود.
* اماکن کنترل بصری ورودی و راهروی خدماتی اصلی فراهم گردد.
* دفاتر خصوصی و کوچکی برای محاسبه و مشاوره با کارکنان در نظر گرفته شود.
* اتاق آموزش برای برگزاری جلسات کارکنان و یا تدریس و آموزش پیش بینی گردد.
* رختکن ها و توالت ها
* فضاهای جداگانه ای که اندازه آنها متناسب با برنامه و شیفت کارکنان است تامین گردد.
* غذاخوری کارکنان
* غذاخوری در نزدیکی آشپزخانه طراحی شود.
* طرح غذاخوری به گونه ای باشد که دارای مسیر مشخصی برای سرویس دهی به کارکنان، جای نشیمن کافی و بخشی برای گذاشتن ظروف کثیف باشد.
2-1-2-12-6-3- رختشویخانه و خانه داری
فضای رختشویخانه و خانه داری، چهارمین عنصر کلیدی از فضاهای خدماتی یک هتل بزرگ را تشکیل می دهد. حتی کوچکترین هتل ها نیز مقداری فضا برای انبار کنترل مایحتاج پارچه ای اتاق خواب ها تامین می نمایند، در هتل های بزرگتر این فضا وسعت بیشتری داشته و شامل یک رختشوی خانه بزرگ نیز می باشد.
فعالیت های مربوط به رختشویخانه و خانه داری با وجود اینکه برای کنترل و نظارت بهتر از هم مجزا می باشند اما باید در مجاورت هم قرار داشته باشند تا بتوان مایحتاج پارچه ای تمیز و همچنین پوشاک شسته میهمان ها را به سادگی از زختشویخانه به قسمت خانه داری و بخش تحویل روپوش ها انتقال داده هر یک از بخش ها در صورت نیاز دارای انبار و دفاتر مربوط به خود می باشند.

نمودار. مجاورت فضاهای رختشویخانه و خانه داری
فضاهای رختشویخانه و خانه داری ارتباط نزدیک به یکدیگر بوده و باید در مجاورت هم قرار داشته باشند. عملکرد اصلی این فضا شستشو و توزیع ملحفه، حوله، رومیزی و روپوش ها، شستشوی وسایل پارچه ای آشپزخانه و البسه میهمان ها است.
ملاحظات زیر در طرح ریزی فضاهای رختشویخانه و خانه داری در نظر گرفته شود:
* ضروری:
* شوت مایحتاج پارچه ای به سوی محوطه جمع آوری مایحتاج پارچه ای کثیف
* محوطه مایحتاج پارچه ای کثیف به رختشوی خانه
* رختشوی خانه به بخش خانه داری (انبار مایحتاج پارچه ای)
* بخش خانه داری به قسمت تحویل و توزیع روپوش ها
* بخش توزیع روپوش ها به رختکن کارکنان
* بخش خانه داری به آسانسورهای خدماتی
ابعاد و اندازه فضاهای لازم برای این منظور نسبتاً استاندارد است، یعنی بین 9/0 تا 3/1 متر مربع برای هر اتاق خواب، چرا که بخش عظیمی از تقاضای مزبوط به رختشویخانه، توسط اتاق خواب ها به وجود می آید.
فضای لازم، حدوداً به طور مساوی بین فضای رختشوی خانه و محوطه خانه داری تقسیم می شود که فضاهای خدماتی مربوطه را نیز شامل می شود.
2-1-2-12-6-4- بخش مهندسی و تاسیسات مکانیکی
قسمت نهایی فضاهای دور از دید، شامل سه عملکرد بهم مرتبط می باشد: دفاتر مهندسی، کارگا ه های تعمیرات و سرویس و فضاهای مربوط به تاسیسات مکانیکی و الکتریکی، متاسفانه، در بسیاری از موارد به این فعالیت ها، فضای کافی تخصیص داده نمی شود.

نمودار. مجاورت فضاهای مهندسی
فضای مهندسی تعدادی از کارگاه های مختلف تعمیرات و نگهداری را با فضاهای کوچک دفتری ترکیب می کند که این دفاتر، با افزایش کامپیتورهای مدیریت انرژی و پروژه های بهسازی یا نوسازی مکرر، اهمیت روز افزونی می یابد. فضای الکتریکی و مکانیکی باید نزدیک به فضای مهندسی باشد، علی رغم اینکه اتاق های مختلف تجهیزات را می توان دورتر قرار داد. ضروری است که فضاهای مربوط به تجهیزات مکانیکی برای بهترین کارآیی، نزدیک به رختشوی خانه، آشپزخانه و سایر بخش هایی که مصرف انرژی آنها بال است، قرار داشته باشند. در واقع، اتاق تجهیزات را می توان، جهت کنترل و نظارت بهتر، در امتداد یک راهروی خدماتی مجزا قرار دارد.
دفاتر و کارگاه ها به فضایی حدود 3/0 تا 5/0 متر مربع بع ازای هر اتاق نیاز دارند، مقدار فضای لازم برای بخش های مکانیکی و الکتریکی، به طور قابل توجهی، برحسب عواملی مانند آب و هوای منطقه، اندازه هتل، نوع ساختمان، جهت قرارگیری آن و نیز اهداف عملکردی، با هم تفاوت دارند. طرح فضاهای بخش مهندسی باید ملاحظات ذیل باشد. ملاحظات زیر در طرح ریزی دفاتر مهندسی و کارگاه های نگهداری درنظر گرفته شوند:
* دفاتر مهندسی
الف) فضاهای منشی ها در جایی قرار گیرد که کلیه راه های دسترسی به کارگاه ها و فضاهای مکانیکی کنترل شود.
ب) دفاتر مهندسی، دستیارها، بایگانی سوابق و نقشه ها در اطراف محوطه ی کنترل دسته بندی شوند.
ج) در صورت نیاز، اتاقی جهت مدیریت و کنترل کامپیوتری انرژی تامین گردد.
* کارگاه های نگهداری و سرویس
الف) کارگاه های نجاری، روکش نمودن مبلمان و رنگ مجاور یکدیگر قرار داده شوند.
یک سیستم تخلیه هوا، در کارگاه رنگ (برای تخلیه بوها) و کارگاه نجاری برای (جهت تخلیه خاک اره معلق در هوا) تعبیه گردد.
ج) خدمات الکتریکی اضافی برای کلیه گارگا ه ها تعبیه شود.
د) سیستم آنتن تلویزیونی به کارگاه تعمیر تلویزیون مرتبط گردد.
* فضاهای مکانیکی/ الکتریکی
الف) فضاهای تاسیساتی در مکانی قرار گیرد که صدا و لرزش های ناشی از بخش، برای میهمانان ایجاد مزاحمت ننماید.
ب) محل این فضا در جایی باشد که بتوان تجهیزات بزرگ را نسبتاً راحت جایگزین نمود.
2-2- مطلالعات زمینه
2-2-1- خراسان
2-2-1-1- موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان خراسان
خراسان بامساحتی معادل ٣١٣٣٥ کیلو متر مربع وسیع ترین استان کشور است و یک پنجم مساحت ایران را تشکیل می دهد.
این استان از شمال و شمال شرقی به جمهوری ترکمنستان از شرق به افغانستان از جنوب به استان سیستان و بلوچستان و از غرب و شمال غربی به استان های یزد اصفهان سمنان و گلستان محدود است.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری خراسان دارای ٢٣ شهرستان ٥٤ شهر ٧٤ بخش ٢٢٤ دهستان و ٧٩٩٦ آبادی دارای سکنه است.
2-2-1-2- جغرافیای طبیعی و اقلیم استان
خراسان به دوبخش شمالی که عموماً کوهستانی است و حاصل خیز و جنوبی که دشت های پست و بارندگی کم و نامناسب برای کشاورزی دارد تقسیم شده است.
ارتفاعات آن سبب ایجاد تنوع آب و هوایی و بارش های محلی و لذا تفاوت های اقلیمی و طبیعی ناحیه ای در سطح استان شده است.
به طور کلی آب و هوای استان را می توان به چهاردسته تقسیم کرد:
١- آب و هوای سرد کوهستانی
٢-آب و هوای معتدل کوهستانی
٣-آب و هوای نیمه بیابانی ملایم کوهپایه ای
٤-آب و هوای گرم و خشک
جریان های هوایی و بادهای مهم این منطقه نیزعبارتند از:
١- باد پرفشار سیبری
٢-جریان های مدیترانه ای
٣-توده های بیابانی
به طورکلی مناسب ترین فصول مسافرت به استان خراسان از نظر اقلیم بهار و تابستان است ولی در زمستان و پاییز نیز جنوب استان خراسان شرایط مساعدی برای مسافرت و اقامت دارد.
2-2-1-3- جغرافیای تاریخی استان خراسان:
سرزمین خراسان در زمان پهلوی خوراسان تلفظ می شود که به معنی سرزمین خورشید است جغرافی دانان قدیم ایران به هشت اقلیم تقسیم کرده بودند که خراسان بزرگترین وآبادترین آن بوده است درزمان ساسانیان استان توسط اسپهبد وچهارتن مرزبان تحت فرمان وی، اداره می شد.
دردوران اسلامی خراسان به چهارقسمت تقسیم شد. درسال ٣١ هجری قمری اعراب روانه خراسان شدند وطخارستان راتصرف کردند وهمزمان ساکنین خراسان به اسلام گرویند.
خراسان تاقرن هفتم هموراه مورد تاخت وتازوحملات سلسه های گوناگون بودند در قرن هفتم مغول ها این سرزمین رابه خاک و خون کشیدند و استقلال آن را به طورکلی از میان بردند. در قرن هشتم سربداران پرچم استقلال را در سبزوار برافراشتند و در سال ٧٨٣ خراسان به تصرف امیر تیمور گورکانی در آمد. درسال 913 هجری قمری ازبکها خراسان را متصرف شدند و شاه اسماعیل صفوی در جنگ با آنان شکست خورد در حمله بعدی ازبک ها شکست خوردند و شاه اسماعیل آنان را تا ماوراالنهر عقب راند.
پس ازمرگ نادرشاه افشار1160 هجری قمری این سرزمین به تصرف احمدشاه درانی افغان درآمد. در دوران قاجاریه با حمایت انگلستان از افغنه طبق عهد نامه پاریس 1272 هجری قمری ایران متعهد شده از کلیه دعاوی خود نسبت به هرات صرف نظر کند.
در این زمان خراسان به دو دسته تقسیم شد قسمت شرقی به افغانستان تحت الحمایه انگلیس واگذار شد و قسمت غربی در تصرف ایران باقی ماند. با وجود گوناگون در طول تاریخ امروزه خراسان یکی از استان های آباد و حاصل خیز و وسیع ایران به شمارمی رود.
2-2-1-4- وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان خراسان
درآبان ماه سال 1375 جمعیت استان خراسان 661/047/6 نفر بوده است که درمقابل هر100 نفرزن 101 نفر مرد وجود داشته است.
از جمعیت استان 75/99 درصد رامسلمانان تشکیل می داده اند در فاصله سالهای 1365-1375 تعداد 647/819 نفربه استان وارد شدند یادرداخل این استان جابجاشده اند.
درآبان 1375 تعداد 91/80 درصد افراد باسواد بوده انددرهمین زمان افراد شاغل و افراد بی کار جویای کار در مجموع 12/37 درصد ازجمعیت 10 ساله وبالاتر را تشکیل می داده اند .
استان خراسان ازنظرسطح زیرکشت اراضی با 174/153/2 هکتاردارای بالاترین مقام درکل کشورمی باشد. تمرکز در بخش صنعت درمرکز استان بیش از سایر شهرستان ها می باشد که 6/77 درصد در شهر مشهد و کمتر از یک چهارم کل سرمایه گذاری ها در دیگر شهرستان ها صورت گرفته است.
استان خراسان ازنظر منابع طبیعی دارای قابلیتهای در خور توجهی است، ارتفاعات متعدد، دره های آباد و بیابان های هموار، غارهای طبیعی، آب وهوای متنوع، رودخانه ها، پوشش گیاهی، حیات وحش ومناطق حفاظت شده ازجمله قابلیت هایی هستند که شرایط مطلوبی برای استفاده جهانگردان فراهم نموده اند.
2-2-2- بررسی وضعیت وامکانات گردشگری خراسان
2-2-2-1- هتل های استان
درحال حاضرتعداد ٧٦ باب هتل با ٥٨٨٤ اتاق و١٣٩٤٥ تخت درمشهد درحال بهره برداری بوده ودرشهرستان هانیز٦ باب هتل با ١٤٩ اتاق و300 تخت و٩ باب مهمانسرای جهانگردی با ٩١اتاق و تخت مشغول بهره برداری می باشد و اتاق ظرفیت 4550 نفردرشهرمشهد دردست احداث می باشد.
بررسی تعدادهتل های شهرمشهد برحسب درجه
درجه هتل
تعداد مهمانخانه ها
سال
1380
1379
1375
هتل 5 ستاره
2
2
2
هتل 4 ستاره
3
2
2
هتل 3 ستاره
17
16
15
هتل 2 ستاره
29
22
20
هتل 1 ستاره
25
29
27
جمع کل
76
71
66

بررسی تعداد اتاق موجودهتل های شهرمشهد درسال 1380.
درجه هتل
تعداد اتاق هتل 1380
5 ستاره
324
4 ستاره
441
3 ستاره
2138
2 ستاره
1735
1 ستاره
1246
جمع کل
5884

2-2-2-2- هتل آپارتمان های استان
درسال ١٣٧١ به علت سرعت بخشیدن به رفع نیاز شهر مشهد به واحدهای اقامتی و استفاده ازساختمان هایی که توسط بخش خصوصی به صورت واحدهای آپارتمانی احداث شده و مدت ها بلااستفاده مانده بودند، وزارت متبوع با درج نوع جدیدی از واحد های اقامتی تحت عنوان هتل آپارتمان در آیین نامه مربوطه این قبیل واحد ها را در زمره تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی تحت پوشش محسوب نمود که به لحاظ همخوانی این تاسیسات با روحیه خانواده های ایرانی ایجاد واحد های مذکور مورد استقبال عموم قرار گرفته و تعداد آن به سرعت رو به افزایش نهاد که در این راستا در حال حاضر تعداد بیش از 100 باب هتل آپارتمان با ظرفیت ٤٣٩٩ تخت در مشهد در حال فعالیت می باشند.
مقایسه وضعیت هتل آپارتمان های مشهد از سال ٧٣-٧٩
وضعیت هتل آپارتمان
1373
1374
1375
1376
1377
1378
1379
تعداد هتل آپارتمان های ساخته شده در هر سال
2
10
7
36
14
9
22
تعداد تخت هیا اضافه شده در هر سال
90
444
1328
1334
726
384
1093
تعداد مسافران پذیرش شده در هتل آپارتمان های مشهد
13500
80100
129300
329400
438300
465900
555900
2-2-2-3- مهمان پذیرهای استان
درحال حاضر جمعاتعداد ٥٣٢ باب مهمان پذیر با 11450 اتاق و ظرفیتی معادل ٣٤٣٤٧ نفر در استان خراسان در حال بهر ه برداری می باشد که ازجمع مذکور تعداد ٤٧٥ باب با 10840 اتاق و ظرفیت ٣٢٥١٧ نفر در مشهد و تعداد ٥٧ باب با 610 اتاق و ظرفیت 1830 نفر در سایر شهرستان های استان مشغول به فعالیت می باشند.
ضمن اینکه ٨٧ باب مهمانپذیر در ٥ سال اخیر در طرح تخریب اطراف حرم مطهر از ردیف مهمانپذیرها خارج گردیده است.
2-2-3- مشهد
2-2-3-1- نحوه شکل گیری شهر مشهد
2-2-3-1-1- چگونگی پیدایش شهر مشهد
مهم ترین عاملی که در طول تاریخ، در شکل گرفتن سکونت در این منطقه موثر بوده است، موقعیت طبیعی حوزه کشف رود و حوزه اترک می باشد. با در نظر گرفتن این عامل به عنوان امری نسبتاً ثابت برای جذب جمعیت، می توان تاثیر عوامل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی را در دوره های مختلف مورد بررسی قرار داد. حوزه کشف رود در دوره اسلامی و حتی در دوره پیش از اسلام، از مراکز عمده سکونت در خراسان شمالی بوده است. در دوره اسلامی مهم ترین و پرجمعیت ترین سکونتگاه حوزه کشف رود، ولایت طوس بوده که مرکز آن شهر طابران نامیده می شده است. به مرور زمان که از اهمیت شهر طابران و نیشابور کاسته شد شهرهای جدیدی به اسامی نوغان و دهکده سناباد به وجود آمدند (نوغان محلی است که مشهد در آن به وجود آمده و سناباد، قریه مشهوری است که حضرت رضا (ع) و هارون الرشید در آن مدفون شده اند.)
در سال 203 هجری قمری امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا (ع) در طوس وفات یافت و در هارونیه به خاک سپرده شد. از آن تاریخ به بعد، این محل زیارتگاه شیعیان گردیده و به نام مشهدالرضا موسوم شد. نام مشهد برای نخستین بار در اواخر قرن چهارم هجری قمری بوسیله مقدسی آورده شده است.
2-2-3-1-2- سلسله مراتب تاریخی رشد شهر مشهد
با ویران شدن دو شهر نیشابور و طوس، ساکنان این دو شهر ناگزیر به مناطق اطراف مهاجرت نمودند. از جمله این مناطق نوغان و سناباد بودند که سکونتگاه مهاجران نیشابور و طوس گردیدند رفته رفته این دو شهر رو به توسعه نهاده و بعدها با ادغام آنها شهر مشهد کنونی به وجود آمد.
در زمان دیالمه به خاطر عنایتی که نسبت به مذهب شیعه و امام رضا (ع) وجود داشت، مشهد مورد توجه بیشتری قرار گرفت و مردم از اطراف و اکناف برای زیارت مرقد مطهر حضرت رضا (ع) به مشهد می آمدند. در نیمه قرن چهارم هجری قمری، سبکتکین غزنوی گنبد و بارگاه حضرت را ویران کرد و مردم را از زیارت منع نمود. در اوایل قرن پنجم هجری قمری سلطان محمود به کار تعمیر بقعه و ساختن حصاری به گرد شهر پرداخت و پسرش مسعود نیز دیواری بر گرد بقعه کشید. در سال 617 هجری قمری تمام آبادیهای طابران، نوغان و سناباد پایمال لشکریان مغول گردیدند و به کلی غارت و تاراج شدند اما آرامگاه امام رضا (ع) در اثر توجه ثروتمندان شیعه مجدداً آباد شد.

نقشه. توسعه شهر در ادوار گذشته
از قرن هشتم هجری قمری به بعد سناباد به مشهد معروف شد و در زمان حمدا… مستوفی مشهد به صورت شهری بزرگ در آمد که در آن مزارهای بسیار با گنبدهای متفاوت وجود داشتند. از جمله این مزارها می توان به قبر امام محمد غزالی و قبر فردوسی اشاره کرد. در زمان صفویه مشهد واقعاً رونق گرفت و به صورت دومین زیارتگاه با اهمیت شیعیان جهان و مهم ترین زیارتگاه شیعیان ایران در آمد. از نظر سیاست مذهبی، فرمانروایان صفوی برای نخستین بار تشیع را مذهب رسمی قملرو حکومت خویش نمودند. این سیاست آثار و نتایج کلی را برای رشد مشهد در برداشت.
از دیدگاه سیاست اقتصادی، به خصوص در زمان شاه عباس صفوی، یک سلسله اقدامات موثر برای جلوگیری از فرار سرمایه های ایرانی به مکه و مدینه و کربلا و نجف، برای رونق مشهد و ارتقای آن به بزرگترین زیارتگاه شیعیان انجام گرفت و شاه عباس با سفر پیاده خود به مشهد سیاست حکومت خویش را در این زمینه رسماً اعلام کرد. در زمان شاه طهماسب صفوی حصار تازه ای برای دفاع از حملات ازبکان به دور شهر کشیده شد. این حصار حدود 1800 متر طول داشت و دارای 141 برج در فواصل معین برای دفاع از شهر و نبرد با مهاجمین بود. در این زمان در مشهد شش دروازه وجود داشت که تا اوایل قرن حاضر تقریباً به همین صورت باقی مانده بودند. با وجود همه این توجهات، شهر مشهد به علت موقعیت خاص جغرافیایی خود که همواره در مسیر حملات ازبکان و طوایف دیگر قرار داشت، یک بار دیگر در زمان شاه عباس مورد حمله قرار گرفت و خسارات فراوان دید. در شورش افغان ها نیز که در پایان عهد صفوی به وقوع پیوست، مشهد مورد هجوم این قوم قرار گرفت و صدمات زیادی به آن وارد شد. نادرشاه به ترمیم خرابیهای شهر پرداخت و برای خود و فرزندش مقبره ای در این شهر بنا کرد. در زمان شاهرخ (جانشین نادرشاه) مشهد از رونق افتاد و جمعیت آن به خاطر هجوم هر ساله ازبکان از 60000 نفر تقلیل پیدا کرد. در اوایل دوره قاجار شهر مشهد نیز مانند سایر شهرهای خراسان و دیگر شهرهای ایران به علت ظهور هرج و مرجی که پس از زوال صفویه و به خصوص پس از قتل نادرشاه پدید آمده بود از رونق افتاد و دائماً مورد تهاجم قبایل ازبک و ترکمن قرار می گرفت.
شهر مشهد در اوایل دوره قاجار دچار خرابی و ویرانی گردید و توجهی به آن نمی شد ولی در زمان فتحلی شاه رفته رفته دولت مرکزی به ترمیم ویرانی ها پرداخت. در زمان ناصرالدین شاه که امنیت در کشور برقرار می شود و اوضاع و احوال اقتصادی نسبت به گذشته رونق می گیرد، ناصرالدین شاه نیز توجه خاصی به مشهد می کند و شهر، رونق گذشته را باز می یابد.
سیمای ظاهری مشهد در بین سالهای 1300تا 1320 هجری شمسی تغییر کرد و تحت تاثیر سیاست شهرسازی که در آن دوره عبارت از احداث چند خیابان و میدان بود قرار گرفت. در اوائل قرن حاضر، دیوارهای اطراف شهر که برای دفاع مشهد از حملات ازبکان و عشایر دیگر برپا شده بودند و در اواخر دوره قاجاریه فرو ریخته و ویران شده بودند، از میان رفتند. ارگ که دارالحکومه شهر بود نیز از میان برداشته شد و عمارت بانک ملی سابق جای آن را گرفت.
2-2-3-2- خصوصیات شاخص شهر مشهد
2-2-3-2-1- اهمیت مشهد به لحاظ ملی و مذهبی
منطقه خراسان یکی از قدیمی ترین زیستگاه های بشر و از اولین سکونتگاه های تمدن های کهن به حساب می آید و مشهد مهم ترین شهر حال حاضر این منطقه محسوب می گردد. مشهد به لحاظ تاریخی خاستگاه مذهبی دارد. مذهبی بودن، این شهر را به یکی از قطب های جاذب جمعیت در کشور تبدیل کرده است، به نحوی که مشهد بعد از تهران، پرجمعیت ترین شهر کشور می باشد. از سوی دیگر عامل مذهب باعث شده است که افراد زیادی از تمام نقاط کشور برای سکونت به مشهد مهاجرت نمایند و از این نظر است که جمعیت مهاجر زیادی در این شهر سکونت گزیده اند. به علاوه مذهبی بودن مشهد، همه ساله تعداد زیادی مسافر را روانه این شهر می نماید، به طوری که جمعیت مسافران مشهد هر ساله چندین برابر جمعیت این شهر می باشد. از آنجایی که زیارت آستان مقدس امام هشتم(ع) هدف اصلی زائران می باشد، به لحاظ اجتماعی مسافران مشهد از بین تمام اقشار مردم و از نقاط مختلف کشور می باشند.
2-2-3-2-2- اهمیت بین المللی مشهد
گذشته از اهمیتی که مشهد در سطح ملی دارد، این شهر یکی از مهم ترین مکان های زیارتی برای مسلمانان دیگر کشورهای جهان به حساب می آید و همراه مشهد پذیرای مسافران زیادی از این کشورها می باشد. به جز اهمیت مذهبی مشهد در سطح بین المللی، این شهر به لحاظ مبادلات بازرگانی و تجاری یکی از شهرهای مهم منطقه می باشد که اهمیت این امر بعد از فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشورهای شمالی ایران بسیار بیشتر شده است.
2-2-3-3- مطالعات و بررسی جمعیتی واقتصادی
2-2-3-3-1- تعداد جمعیت و میزان رشد آن
نخستین اطلاعات آماری از جمعیت شهر مشهد مربوط به سال 1319 شمسی می شود که جمعیت مشهد را 176471 نفر اعلام داشته و به دنبال آن سرشماری های عمومی نفوس و مسکن سال های بعد، اطلاعات دقیق تری از جمعیت آ ن شهر به شهر زیر به دست داده است:
جدول ـ جمعیت مشهد درفاصله سالهای 1335تا 1365 شمسی
سال
جمعیت به نفر
1335
1345
1355
1365
241989
409616
667770
1463508
از روی این ارقام، میزان رشد جمعیت شهر به طور متوسط در دوره 46 ساله 1365 ـ1319 معادل 71/4 درصد در سال می شود. رقمی که در مقایسه با میزان رشد سالانه جمعیت شهرهای بیش از صد هزار نفره کشور در سال 1319، پس از تهران در مرتبه دوم قرار دارد و به طور قابل ملاحظه ای از میزان افزایش جمعیت شهرهای تبریز و اصفهان بالاتر است.

جدول ـ تغییرات جمعیت مشهد نسبت به شهرهای دیگر از سال 1319 تا 1365 شمسی
نام شهر
جمعیت 1319
جمعیت 1365
متوسط میزان
رشد سالانه(درصد)
چند برابر شدن
جمعیت
تهران
540087
6042584
23/5
19/11
مشهد
176471
1463508
71/4
29/8
تبریز
213542
971482
35/3
55/4
اصفهان
204598
986851
47/3
82/54
شیراز
129023
848289
56/4
57/6
رشت
121625
290897
90/1
39/2
همدان
103874
272499
11/2
62/2
میزان رشد جمعیت شهر مشهد در دوره 30 ساله کذشته به طور متوسط سالانه حدود 30 درصد بیشتر از میزان رشد جمعیت شهر تهران بوده و این در حالی است که تهران به عنوان پایتخت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور، بیش از هر شهر دیگری از امکانات مملکتی بهره مند بوده است. بررسی چگونگی افزایش جمعیت شهر مشهد در طول 30 سال گذشته در مقایسه با سایر شهرهای پرجمعیت کشور، حاکی از جاذبه های خاص جمعیتی این شهر بوده است. این جاذبه ها به گونه ای است که راه حل های سنتی در مورد تعدیل و کنترل جمعیت آن، شهر را با اشکال مواجه می سازد.
مشهد پایتخت کشور نیست که انتقال تاسیسات اداری و مرکزیت سیاسی بتواند در هجوم مهاجران به سوی آن موثر افتد. به همین ترتیب مشهد مرکز مهم صنایع کشور و کارگاه های بزرگ صنعتی هم نیست که ایجاد قطب های صنعتی رقیب بتواند کاهشی در سرعت ا فزایش جمعیت آن ایجاد نماید. مشهد مانند تهران کانون تلاقی راه ها، راه آهن ها و خطوط هوایی هم نیست که توسعه آن مدیون گسترش خطوط مواصلاتی باشد، برعکس فقر نسبی این خطوط و توسعه اجتناب ناپذیر آنها در آینده خود بر توسعه کالبدی و افزایش جمعیتی مشهد خواهند افزود و بالاخره موقعیت مشهد در سلسله مراتب شهری استان خراسان، نظیر ساری در مازندران، خرم آباد در لرستان و یا ارومیه در آذربایجان غربی نیست که توسعه شهر دوم استان بتواند فاصله آن را با شهر اصلی کاهش دهد و موجبات سوق مهاجران به سوی شهر رقیب را عملی سازد. بر طبق آخرین سرشماری، در سال 1375 شمسی جمعیت مشهد 1887405 نفر بوده است. همچنین مطالعات میزان نوسانات جمعیت شهر مشهد را تا سال 1395 به ترتیب زیر پیش بینی کرده است.
جدول ـ پیش بینی جمعیت مشهد تا سال 1395 شمسی
سال
حدود جمعیت به نفر
1380
از 3062719 الی 3181868
1385
از 3825226 الی 4396606
1390
از 4679149 الی 5341640
1395
از 5655683 الی
2-2-3-3-2- توسعه کالبدی شهر و آثار جمعیتی آن
رشد سریع جمعیت شهر مشهد از سال 1319 شمسی به بعد، توسعه کالبدی شهر و ادغام شهرها و آبادیهای پیرامونی را در آن اجتناب ناپذیر ساخته است. این پدیده در اوایل دوره مورد بحث، به جهت وجود زمین های بایر داخل شهری، نمود چندانی نداشته لکن در دوره بیست ساله گذشته به ویژه در فاصله سال های 1355 تا 1365 شمسی نقش و اهمیت خود را به خوبی نشان داده است.
ادغام آبادی های پیرامونی در بافت پیوسته شهرهای بزرگ به نحو محسوسی در توسعه محدوده فیزیکی آنها موثر بوده و این پدیده ای است اجتناب ناپذیر که در توسعه شهرها به ویژه شهرهای بزرگ پیش می آید. اهمیت مسئله در مورد شهر مشهد، تفاوت بسیار زیاد تعداد آبادی های ادغام شده و جمعیت آنها از یک دوره ده ساله به یک دوره ده ساله بعد، حاکی از توسعه بی رویه شهر در سال های اخیر است که لزوم چاره اندیشی های عاجلی را برای سال های آینده مطرح می سازد.
از جمله مسائلی که در افزایش جمعیت شهر مشهد و توسعه سریع آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است، مسئله زیارتی بودن این شهر است. همین امر به تنهایی بالا بودن میزان رشد جمعیت این شهر را در مقایسه با سایر شهرهای بزرگ کشور توجیه می کند. تزریق سالانه حدود 4 میلیارد ریال پول در اقتصاد شهر مشهد از طریق 10 میلیون نفر زائر و مسافر غیرساکن در این شهر، نقشی به مراتب مهم تر از تمرکز فعالیت های صنعتی در اطراف تهران و حتی پایتخت بودن آن ایفا می کند مقایسه میزان رشد جمعیت شهر مشهد و تهران در دوره 30 ساله گذشته به خوبی موید این مطلب است.
زیارتی بودن شهر مشهد عمدتاً بر روی نوع و ترکیب اشتغال در این شهر اثر می گذارد و از این طریق موجب جذب مهاجر می شود. مقایسه جنبه های خاصی از ترکیب اشتغال در شهر مشهد با دیگر شهرهای بزرگ کشور (تهران، تبریز و اصفهان) تفاوت هایی معنی داری را آشکار می سازد که اشاره مختصر به برخی از آنها ضروری است. نسبت اشتغال در گروه عمده صنعت در شهر مشهد به مراتب پایین تر از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان است. به استناد سرشماری سال 1355 شمسی که نتایج آن برای همه شهرها موجود و در دسترس است، در حالی که 1/34 درصد ا ز جمعیت 10 ساله به بالای تبریز و 7/31 درصد آنان در اصفهان در گروه عمده صنعت اشتغال داشته اند، این نسبت در شهر مشهد از 9/19 درصد تجاوز نمی کرده است و در همان حال سهم اشتغال در صنایع غذایی در گروه عمده صنعت، در شهر مشهد 3/2 برابر تبریز، 1/2 برابر اصفهان و 4/1 برابر تهران بوده است.

نقشه – منطقه بندی شهر براساس گروههای مختلف شغلی
نسبت اشتغال در گروه عمده فروش، هتلداری و رستوران در شهر مشهد 39 درصد بیش از اصفهان، 13 درصد بیش از تبریز و حتی 5 درصد بیش از تهران بوده است و شاغلین در خرده فروشی یعنی فعالیتی که نیاز به تخصص و سرمایه زیادی ندارد در مشهد 36 درصد بیش از اصفهان، 6 درصد بیش از تبریز و 7 درصد بیش از تهران بوده است.
فعالیتهای مربوط به حمل و نقل و ارتباطات و انبارداری نیز در مشهد 18 درصد بیش از تبریز و 36 درصد بیش از اصفهان است و با آن که تهران از این نظر وضع خاصی دارد و قسمت اعظم مبادلات تجاری به ویژه واردات و صادرات کالا ها مستقیماً به آن شهر مربوط می شود، با این همه نسبت اشتغال جمعیت شهر مشهد در این گروه از فعالیت ها (2/10 درصد) تفاوت چندانی با نسبت مورد بحث در تهران (7/10درصد) ندارد.
اشتغال در خدمات شخصی و اجتماعی (با حذف امور عمومی و دفاعی) در مشهد به نحو چشم گیری بالاتر از شهرهای مورد مقایسه است. در مورد خدمات اجتماعی نسبت اشتغال در شهر مشهد حدود 45 درصد بیش از تهران، 52 درصد بیش از تبریز و 21 درصد بیش از اصفهان بوده است.
مقایسه ارقام مربوط به اشتغال در شهر مشهد و تفاوت آن با شهرهای بزرگ کشور سهولت پیدا کردن کار در بخش هایی از اشتغال را که نیاز چندانی به سرمایه، تخصص، سواد و مهارت ندارد به خوبی روشن می سازد و آن را به نقطه ایده آلی برای مهاجران روستایی و افراد غیر کارآزموده در می آورد. مهاجران از اقصی نقاط کشور هم ولایتی هایی درآن شهر می یابند و به کمک آنان در بازار وسیع اشتغال کم دردسر و پردرآمد وارد می شوند و خود محور و مشوق مهاجرت های جدید می گردند.
2-2-3-3-3- مطالعات اقتصادی جمعیت ساکن
بر طبق نمونه گیری های سال 1367 شمسی مهندسین مشاور اردام، توزیع اشتغال بر حسب گروه های اصلی شغلی و بر حسب وضعیت شغلی در ناحیه های 16 گانه مشهد مطابق جدول های زیر می باشد.

جدول ـ توزیع اشتغال بر حسب گروه های اصلی شغلی در نواحی 16 گانه شهر مشهد ـ سال 1367
ناحیه
کارکنان علمی فنی
و تخصصی
مدیران و کارمندان عالی رتبه اداری
کارمندان اداری
و دفتری
فروشندگان
و کارکنان بازرگانی
کارکنان
امور خدماتی
کشاورزان و دامداران
و جنگلداران
کارکنان مشاغل تولیدی و رانندگان
جمع
ناحیه1
4/15
ـ
1/30
5/10
6/7
ـ
4/36
100
ناحیه2
4/18
1
7/9
5/17
8/6
9/2
7/43
100
ناحیه3
2/21
ـ
3/21
2/8
8/4
5/5
39
100
ناحیه4
2/38
5/1
7/11
3/10
4/4
5/1
4/32
100
ناحیه5
8/3
6/0
8/3
14
9/8
2/5
7/63
100
ناحیه6
8/10
ـ
8/10
4/10
2/7
8/2
58
100
ناحیه7
8/45
2
3/8
1/11
1/11
5/3
2/18
100
ناحیه8
7/25
ـ
2/22
4/12
8/8
5/3
4/27
100
ناحیه9
9/6
5/0
5/8
4/14
2/11
6/1
9/56
100
ناحیه10
9/16
ـ
8/11
8/26
4/8
6/2
5/33
100
ناحیه11
17
ـ
1/14
6/23
1/7
ـ
2/38
100
ناحیه12
2/17
ـ
6/8
3/5
3/10
ـ
6/58
100
ناحیه13
6/4
4/0
3/3
2/14
5/7
3/3
7/66
100
ناحیه14
9/11
5/0
5/5
4/15
7
3
7/56
100
ناحیه15
5
ـ
4/10
2/21
7/6
3/6
4/50
100
ناحیه16
3
ـ
7/7
2/13
3/4
8/6
65
100

جدول ـ توزیع اشتغال بر حسب وضعیت شغلی در نواحی 16 گانه مشهد ـ 1367 شمسی
ناحیه
کارفرما
کارکن مستقل
مزد و حقوق بگیر بخش خصوصی
کارکن خانوادگی
مزد و حقوق بگیر بخش دولتی
جمع
ناحیه1
3/1
8/16
7/18
6/0
6/62
100
ناحیه2
7/5
33
6/22
9/0
8/37
100
ناحیه3
2/4
2/20
22
ـ
6/53
100
ناحیه4
5/16
5/21
7/12
ـ
3/49
100
ناحیه5
6/2
4/44
5/32
3/1
2/19
100
ناحیه6
7/8
3/24
8/29
ـ
2/37
100
ناحیه7
3/9
8/14
5/17
6/1
8/56
100
ناحیه8
5/9
5/17
2/22
ـ
8/50
100
ناحیه9
2/22
21
9/26
ـ
9/29
100
ناحیه10
7/3
1/33
5/28
3/1
4/33
100
ناحیه11
7/13
4/22
5/20
5/0
9/42
100
ناحیه12
7/1
9/25
4/22
ـ
50
100
ناحیه13
7/1
9/41
2/38
8/0
4/17
100
ناحیه14
2/9
3/32
3/34
5/1
7/22
100
ناحیه15
2/5
2/36
1/29
4/0
1/29
100
ناحیه16
8/5
8/47
6/24
4/3
4/18
100
2-2-3-4- مطالعات و بررسی جمعیتی زائران
بررسی وضع اشتغال جمعیت شهر مشهد در مقایسه با شهرهای تبریز، تهران و اصفهان نشانگر تفاوت بسیار معنی دار ترکیب اشتغال این شهر در مقایسه با شهرهای بزرگ است. این تفاوت، هماهنگی قابل ملاحظه ای با جنبه زیارتی شهر مشهد دارد، از این رو شناخت تعداد زائران و ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی آنان و مسائل و مشکلاتی که از این لحاظ شهر مشهد و توسعه مطلوب آن را تحت تاثیر قرار می دهد، حائز اهمیت است. پیدا کردن بهترین شیوه برخورد با این مسئله و استفاده از آن در جهت بهره گیری اصولی از جریان بالقوه ای که به طور مستمر و فزاینده در تامین منابع مالی و رونق اقتصادی شهر مشهد نقش عظیمی دارد و موجبات تحکیم مبانی معنوی بین این شهر و اقصی نقاط کشور را فراهم می سازد، از ارزش والائی برخوردار است.
2-2-3-4-1- تعداد زائرین و مسافران
در مورد تعداد زائران و مسافران شهر مشهد تا سال 1365 تحقیق جامعی صورت نگرفته است اما آنچه که از مطالب مورخان و سیاحان بر می آید بیانگر این مطلب است که همواره زائران و مسافران زیادی نسبت به جمعیت مشهد در این شهر اقامت داشته اند. بر طبق تحقیقی که در سال 1365 شمسی در این زمینه انجام شده است تعداد زائران در سال، 9735000 نفر برآورد گردیده است.که هر ساله به لحاظ افزایش جمعیت، بهبود وضع اقتصادی و عوامل دیگر بر این تعداد، افزوده شده و خواهد شد. به این ترتیب تعداد کل زائران و مسافران و به طور کلی توریست های شهر مشهد در سال 1395شمسی سال (افق طرح جامع) بین 9/35 الی 9/45 میلیون نفر پیش بینی می گردد که حدود هفت برابر جمعیت 7/5 الی9/6 میلیون نفری مشهد در آن سال خواهد بود.
2-2-3-4-2- ترکیب شغلی زائران و مسافران
ترکیب شاغلان در بین زائران و مسافران مشهد بر حسب گروه های عمده شغلی نشان می دهد که بر عکس تصور عمومی، سهم کارکنان در مشاغل کشاورزی در بین زائران و مسافران به شهر مشهد کمتر از نسبت آنان در کل کشور بوده (9/25 درصد در مقابل5/29 درصد) و در مقابل سهم کارمندان اداری و دفتری و نیز فروشندگان و کارکنان بازرگانی در بین زائران و مسافران به مشهد، بیش از ارقام متناظر در کل کشور است.
2-2-3-4-3- وسیله مسافرت زائران و مسافران
رایج ترین وسیله مسافرت به مشهد اتوبوس بوده است. بیش از 56 درصد کل زوار و مسافرین و 64 درصد زوار و مسافرین استان خراسان با اتوبوس، مشهد را به قصد محل اقامت دائمی خود ترک کرده اند. سواری و وانت و مینی بوس در مرتبه های دوم و سوم قرار داشتند. بدیهی است علت بالا بودن نسبت استفاده از اتوبوس و مینی بوس توسط زائران و مسافران استان خراسان نسبت به رقم مربوط به کل زائران ومسافران، عدم دسترسی اکثریت مردم شهرستان های استان، به قطار و هواپیما است.
2-2-3-4-4- هدف از مسافرت زائران و مسافران
هدف های عمده زائران و مسافران به شهر مشهد، زیارت مرقد مطهر حضرت رضا (ع) و گردش و دیدار بوده است. مسافرت به سایر نقاط از طریق مشهد، تجارت، مراجعه به ادارات و معالجه از جمله هدف های بعدی آنان بوده است. هدف های عمده زائران ومسافران به شهر مشهد برحسب سطح سواد آنان تفاوت می کند. درحالی که زیارت آستان قدس رضوی مهمترین هدف برای کلیه گروه ها اعم از باسواد و یا بیسواد است، اهداف بعدی در بین آنان تفاوت های بارزی پیدا می کند. مثلاً هدف دوم دارندگان تحصیلات عالی در بین زائران و مسافران به شهرمشهد مراجعه به ادارات بوده است، درحالیکه سایرگروه ها، گردش و دیدار را در بین اهداف خود اعلام داشته اند. به همین ترتیب هدف سوم از مسافرت به مشهد، تجارت و خرید شغلی بوده است در حالی که برای دارندگان تحصیلات راهنمایی و متوسطه، مسافرت به سایر مناطق از طریق مشهد هدف بعدی را تشکیل می داده است.
لازم به ذکر است که هدف اصلی مسافرت به شهر مشهد بر حسب تعلق فرد به جامعه شهری یا روستایی، در داخل استان خراسان و یا خارج از آن نیز متفاوت است در حالی که برای ساکنان سایر استان ها هدف اصلی از مسافرت به مشهد زیارت آستان قدس بوده است، مسافران داخل استانی گردش و دیدار را مهم ترین هدف خود از مسافرت به شهر مشهد اعلام داشته اند و زیارت حرم مطهر برای آنان در مرتبه دوم اهمیت قرار داشته است. به همین ترتیب است هدف سوم از مسافرت به شهر مشهد برای زائران و مسافران نقاط شهری استان خراسان مراجعه به ادارات و برای زائران و مسافران روستایی استان، تجارت و خرید شغلی بوده است. تعداد اهداف عمده زائران و مسافران به شهر مشهد، خود یکی از دلایل عمده توسعه سریع شهر مشهد است و نشان می دهد که این شهر نه تنها از جنبه زیارتی بلکه از جنبه تامین خدمات اساسی اعم از تجارت، معالجه و مرکزیت ارتباطی نیز از اهمیت شایان توجهی برخورداراست.
2-2-3-4-5 – شرایط امکانات مورد نیاز و توانایی های مسافر شهر مشهد
پس از بررسی و مشخص شدن وضعیت موجود در هتل های شهر مشهد و بر اساس نتایج اولیه و آنچه این تحقیقات بیان نمود، پرسشنامه ای جهت مشخص شدن هرچه بیشتر نوع مسافر، نیاز ها وامکانات لازم در طول سفر به تعداد 1000 نسخه تهیه و در دو دوره زمانی متفاوت در بین تعدادی از هتل ها با شرایط وامکانات مختلف و بر اساس پیش زمینه هایی از امکانات آن ها پخش شد نتیجه آن ٤ برگه جواب است آنچه در زیر آمده نتیجه این تحقیق و نظر سنجی و نیز برداشت هایی است که از نقطه نظرات مسئولان و صاحبان برخی هتل ها در مورد وضعیت مسافر مشهد.
توجه به این نکته ضروری است که نتیجه تحقیق همه مسافران را در بر نمی گیرد.
2-2-3-4-5-1- خصوصیات مسافر
قبل از آن که مسافرتی انجام پذیرد ابتدا قصد وهدف سفر مطرح می شود. قصد سفر، برنامه ریزی برای مسافرت، امکانات و شرایط لازم برای مسافر را در طول مدت سفر مشخص می نماید. کسانی که مشهد را به عنوان مقصد سفر خود تعیین می نمایند با توجه به وجود بارگاه ملکوتی امام رضا اکثرا برای زیارت آن حضرت این شهر را انتخاب می کنند.
کسی که برای زیارت سفر خود را آغاز می نماید، عموما برنامه ریزی و خواسته هایش با زمانی که برای گردش و تفریح یا مقاصد دیگر سفر می کند متفاوت است. به بیان ساده تر کسی که می خواهد برای گردش و دیدن آثار باستانی و دیدنی به شهری مسافرت کند، با توجه به شرایط زندگی خود بودجه مناسبی را به این امر اختصاص می دهد. و ممکن است در سفر همه اعضای خانواده را به همراه نداشته باشد. یا زمانی قصد چنین سفری بنماید که امکانات و بودجه همسان با توقعات و نیازهایش را فراهم کرده باشد. اما همین خانواده هنگامی که زیارت امام رضا (ع) به عنوان موضوع و قصد سفر برایش مطرح است، حاضرند با امکانات و توقعات کمتر نسبت به شرایط رفاهی خود و فقط به عشق پابوسی امام رضا (ع) مقدمات سفر خود را فراهم نمایند.
ضمن اینکه تلاش بر این است که حتی المقدور کلیه اعضای خانواده در این سفر "زیارتی معنوی" شرکت نمایند. درچنین موقعیتی ممکن است حتی بودجه ای برای سفر در ابتدا اختصاص نداده باشند. این مثال مشخص میکند مسافری که برای زیارت به مشهد سفر می کند در واقع بی پول و بی بضاعت نیست. بلکه عشق زیارت امام رضا (ع) باعث می گردد توقعات و نیازهایش را در طول مدت اقامت کمتر نماید.
البته این مسئله دلیل نمی شود که او به مسائل وامکانات رفاهی خود در طول سفر توجهی نداشته باشد.
عموما سطح و میزان خدماتی که خواسته های مسافران را مرتفع می نماید بالاتر از مبلغی است که این گونه افراد می پردازند.
2-2-3-4-5-2 – علت سفر
الف ) زیارت ب) زیارت و سیاحت
2-2-3-4-5-3- بودجه مسافر
بودجه در نظر گرفته شده برای اقامت و خوراک هر فرد به طور متوسط 8 الی 10 هزار تومان در روز می باشد.
2-2-3-4-5-4- طریقه آشنایی با هتل:
اکثر مسافران از طریق آژانس های مسافرتی، دفاتر رزرو هتل یا توسط ارگان ها و سازمان هایی که در آن مشغول به کار هستند، مکان اقامتی خود را قبل از ورود به مشهد مشخص می نمایند.
2-2-3-4-5-5- موقعیت و محل قرارگیری هتل
در نزدیک ترین فاصله نسبت به حرم و ترجیحا در فضایی آرام و دور از سر و صدا.
2-2-3-4-5-6- امکانات مورد نیاز در اتاق
تخت، فضای نشیمن، یخچال، تلویزیون، تلفن، دستشویی و حمام، آینه، اشکاف با فضای بیشتر برای چوب رختی، تجهیزات داخل اتاق از قبیل دستمال کاغذی، لیوان و. . .
2-2-3-4-5-7- امکانات و فضاهای عمومی مورد توجه واستفاده مسافر
الف ) رستوران ب) تریا و کافی شاپ ج) سرویسهای بهداشتی
2-2-3-4-5-8- امکانات و خدمات جنبی مورد استفاده مسافر
١- فضای بازی ونگهداری کودکان
٢- کافی نت و کامپیوتر
٣- محل رزرو بلیط مسافرت و خدمات گردشگری و فرهنگی
٤- اتاق فوریت های پزشکی و کمک های اولیه
2-2-3-4-5-9- تمایل مسافر و نحوه پاسخگویی به نیازهای خوراکی و غذایی خود
در اکثر هتل های مشهد قیمت اتاق همراه با صبحانه محاسبه می گردد. اما درمورد نهار و شام صورت های متفاوتی وجود دارد که عبارتند از:
١- پخت وپر و خوردن غذا در داخل اتاق.
٢- استفاده از رستوران هتل برای صرف غذا.
٣- خوردن غذا در مکانی خارج از هتل.
٤- سرو غذای رستوران در داخل از اتاق.
عموما کسانی که توسط گروه ها وآژانس های مختلف به مشهد سفر می نمایند برنامه منظمی برای سه وعده غذایی شان تدارک دیده شده است که مطابق با برنامه در داخل یا خارج هتل پذیرایی می شوند.
درحالات دیگر، تمایل مسافر به استفاده از رستوران زمانی بیشتر است که بتوانند غذای مورد نیاز خود را مطابق با بودجه در نظرگرفته شده در آن بیابند.
2-2-3-4-5-10- متوسط اقامت مسافر
نتایج حاصل از بررسی متوسط اقامت مسافر درهتل ها براساس درجه طی نمودارهایی در ادامه آمده است این نمودار ها مشخص می کنند که اکثر مسافران مشهد مدت دو الی چهار شبانه روز را برای اقامت در نظر می گیرند.
2-2-3-5- مطالعه و بررسی فضاهای اقامتی شهر مشهد
2-2-3-5-1- واحدهای اقامتی مجاز( دارای پروانه)
هتل ها
بر اساس استانداردهای بین المللی درجه بندی هتل ها، از مجموع 77 واحد هتل موجود در شهر مشهد 26 واحد یک ستاره با 3354 تخت، 26 واحد دو ستاره با 3795 تخت ( جمعا‏ً حدود 80 درصد هتل ها، یک و دو ستاره هستند)، 17 واحد( معادل 22 درصد) سه ستاره با 4993 تخت، شش واحد چهار ستاره با 747 تخت و 2 واحد (هتل هما 1و2) و پنج ستاره با 937 تخت هستند.
کیفیت هتل ها از نظر بنا و تجهیزات و خدمات دهی در مجموع مناسب بوده و در مقایسه با هتل های سایر شهرهای کشور از وضعیت مطلوب تری برخوردارند. قابل ذکر است که هتل هما شماره 2 که در سال 1375 به بهره برداری رسیده است هتل پنج ستاره ممتاز می باشد که در سطح کشور اخذ چنین گریدی بی سابقه بوده و این هتل تنها هتل پنج ستاره ممتاز کشور است.
هتل آپارتمان ها
هتل آپارتمان ها از نظر استاندارد درجه بندی به سه گروه تقسیم می شوند، اما کلیه هتل آپارتمان های مشهد، با توجه به اینکه با تبدیل واحدهای مسکونی ایجاد شده اند کلاً یک ستاره هستند. اگر چه کیفیت این نوع مراکز اقامتی با وضعیت مطلوب فاصله دارد لکن به دلیل آن که با فرهنگ مردم کشور و حتی مردم کشورهای عربی خلیج فارس هم خوانی بیشتری دارد و گردشگر در این اماکن احساس آزادی عمل بیشتری دارد، مورد استقلال وسیع قرار گرفته است و به نظر می رسد در آینده این نوع اماکن توسعه بیشتری پیدا کند.
مهمان پذیرها
این واحدهای اقامتی که بیشترین تعداد را در سطح شهر مشهد تشکیل می دهند و عموماً نیز در پیرامون حرم امام رضا (ع) استقرار دارند واحدهای ارزان قیمت محسوب شده و مورد استفاده تعداد زیادی از زائران وارده به مشهد قرار می گیرد. اغلب این واحدها به لحاظ کیفیت درجه 2 و3 محسوب شده و فاقد حداقل استانداردهای لازم می باشند و می بایست از شمار واحدهای اقامتی خارج شوند. حذف مهمان پذیرها چه با تبدیل آنها به هتل آپارتمان و چه تخریب تاثیر سویی بر گرده زیادی از زائران کم درآمد به جا خواهد گذاشت.
واحدهای دارای پروانه بهره برداری فصلی
این گونه واحدهای اقـامتی هر چند که امکانات لازم برای اسکان زائران را دارند، لکن فاقد استانداردهای
رسمی هستند. تعداد این واحدها که از طرف سازمان ایرانگردی و جهانگردی برای آنها مجوز صادر شده حدود 50 واحد است که به صورت فصلی و در ماه های پیک مسافر وارده به واحدهای اقامتی شهر مشهد افزوده می شود.
2-2-3-5-2- واحدهای اقامتی غیرمجاز (فاقد پروانه)
واحدهای اقامتی غیرمجاز شامل زائرسراها و مهمانسراهای دولتی و خصوصی، حسینیه ها، منازل شخصی و مدارس آموزش و پرورش (در تعطیلات نوروزی و فصل تابستان) است. این گونه واحدها اگر چه نقش موثری در اسکان مسافران وارده به مشهد دارند اما به دلیل نرخ بسیار ارزان اقامت در آنها (در مقایسه با مراکز اقامتی مجاز) عملاً موجب تضعیف گرایش سرمایه گذاری بخش خصوصی و ایجاد مراکز اقامتی شده است.
مهمانسراهای دولتی
تعداد مهمانسراهای شناسایی شده وابسته به دستگاه ها و نهادهای مختلف دولتی که مورد استفاده کارکنان آنها قرار می گیرد حدود 172 واحد می باشد که تقریباً برابر مجموع هتل ها و هتل آپارتمان های شهر مشهد است. امکانات مناسب و قیمت بسیار پائین آنها (در حد رایگان)، تاثیر زیادی در جذب مسافران وارده به شهر مشهد دارد. برخی از این مراکز از نظر تاسیسات و تجهیزات در حد هتل های 4 و 5 ستاره هستند.
حسینیه ها
این مراکز که به اسکان هیئت های مذهبی شهرهای مختلف کشور اختصاص دارد نقش موثری در اقامت زائران، به ویژه در مناسبت های مختلف، نظیر ایام شهادت ائمه دارند. تعداد این مراکز در مجموع 206 واحد اعلام شده است.
منازل شخصی
از دیگر امکانات اقامتی که مورد استفاده زائرین قرار می گیرد منازل شخصی اطراف حرم امام رضا(ع) است که تعداد آنها بر اساس اعلام اداره اماکن نیروی انتظامی در اسفند 1380 به 342 باب می رسد. اما بر اساس مجموع مشاهدات و قراین تعداد این منازل بسیار بیش از این تعداد است. هر چند که این گونه واحدهای اقامتی نیز نقش زیادی در اسکان مسافران وارده به شهر مشهد دارند اما به دلیل عدم امکان نظارت بر فعالیت آنها، هم از جنبه رعایت مسایل بهداشتی و هم از بعد رعایت مسایل اخلاقی دارای مشکلات زیادی هستند، به گونه ای که به جرات می توان گفت اکثر آنها نقش خانه های فساد را ایفا می کنند.
مدارس آموزش و پرورش
از دیگر تاسیسات اقامتی فصلی که به صورت تجهیز شده، نیمه تجهیز شده و یا فاقد امکانات در فصول و ماههای پیک مسافرتی (نوروز و سه ماهه تابستان) عمدتاً در اختیار فرهنگیان قرار می گیرد، مدارس آموزش و پرورش است. طبق اطلاعات موجود در نوروز سال 1381 تعداد 600 باب مدرسه با ظرفیت اقامتی 415000 نفر به زائرین فرهنگی و غیر فرهنگی اختصاص داده شده است.
در مجموع باید گفت تعداد واحدهای غیرمجاز، شامل مهمانسراهای دولتی، حسینیه ها، منازل شخصی و مدارس آموزش و پرورش، که در فصول معینی از سال مورد استفاده زائران وارده به مشهد قرار می گیرد بالغ بر 1320 واحد می شود که تاثیر زیادی در جذب و اقامت زائرین دارند، هر چند که به لحاظ بهداشتی و امنیتی نظارتی بر فعالیت این واحدها صورت نمی گیرد و ضرورت ساماندهی به این گونه مراکز و نظارت بر فعالیت آنها اهمیت زیادی دارد.

2-2-3-6- بررسی شرایط اقلیمی شهر مشهد
توجه به نیروهای طبیعی و زوال ناپذیری چون آفتاب، باد و استفاده از آن ها در انجام برخی از کارها و بهبود بخشیدن به شرایط حرارتی فضاهای زیستی از دیرباز در کشور ما معمول بوده است. استفاده از این نیروها در ساختمان به صرفه جویی در مصرف سوخت و مهم تر از آن به ارتقاء کیفیت آسایش و بهداشت و محیط های مسکونی و سالم سازی محیط زیست منتهی می شود. از نظر کنترل فضاهای داخلی ساختمان اولین گام در استفاده از انرژی های طبیعی هماهنگ سازی ساختمان به طور طبیعی و کلی محیط مسکونی با شرایط اقلیمی حاکم بر آن است. به عبارت دیگر اول شرایط لازم در استفاده مناسب از شرایط طبیعی هماهنگی و انطباق ساختمان اقلیمی است. اقلیم از کلمه یونانی کلیما در فرهنگ لغات آکسفورد منطقه ای با شرایط مشخصی از دما، خشکی، باد، نور و … معنی شده است. تعریف کمی علمی تر اقلیمی چنین است: ترکیب زمانی وضعیت فیزیکی محیط جوی که ویژه یک محل جغرافیایی مشخص است. چون هوا وضعیت لحظه ای جوی یک مدل معین است اقلیم را می توان چنین تعریف کرد: ترکیب زمانی اوضاع هوا. اقلیم تا آنجا که با آسایش انسان رابطه ای برقرار می کند نتیجه ی عواملی چون تابش آفتاب ، رطوبت هوا، وزش باد و میزان بارندگی است.
2-2-3-6-1- تابش خورشید و تاثیرات آن بر درجه حرارت
مهمترین عامل آب و هوایی که تغییرات آن محسوس تر از دیگر عوامل است، درجه حرارت محیط می باشد که در داخل یا خارج ساختمان قابل بررسی خواهد بود، نور طبیعی آفتاب برای هر موجود زنده ای در عالم حیات بخش و ضروری است و عامل ایجاد آن خورشید و اشعه ساطع شده از آن است. این نور بایستی برای هر محیط که انسان قصد زیست و زندگی در آن را دارد پیش بینی و اثرات مفید و سود مند آن به نحو مناسبی استفاده گردد. اما همین نور که باعث به وجود آوردن آن دمای فوق العاده زیاد سطح خورشید است هنگام برخورد به هر جسمی، انرژی حرارتی خود را به آن انتقال می دهد و باعث گرم شدن سطحی که در معرض این برخوردها است می گردد. با اینکه فاصله خورشید از زمین حدود 148 میلیون کیلومتر است مدار حرارتی که بر سطح عمود بر اشعه آن در این فاصله در هر دقیقه تولید می شود 94/1 کالری بر سانتیمتر با 429 بی. تی. یو. بر فوت مربع در هر ساعت است. به همین دلیل از عوارض نامناسب و مضری که همین نور حیاتی ایجاد می کند بایستی در امان ماند و به تغییرات آن وقوف کامل پیدا کرد و با علم به این تغییرات در جهت استفاده مطلوب برنامه ریزی کرد. بنا بر آنچه گفته شد مقدار نور و حرارتی که به هر جسم در سطح زمین می رسد بستگی به فاصله آن از خورشید یا به عبارتی ارتفاع محل قرارگیری آن و زوایای سطوح آن نسبت به خورشید دارد.
در ابتدا به عامل ارتفاع می پردازیم. در حد فاصل بین خورشید تا زمین عواملی قرار دارند که می توانند بر مقدار نور و حرارت آن در هنگام رسیدن به سطح زمین موثر باشند و از شدت آن کاسته یا بر آن بیفزایند که از جمله آن ها وجود اثر آلودگی های جوی و بخار آب را می توان نام برد.
عامل دیگر زوایای سطوح نسبت به اشعه های خورشیدی است. به دلیل حرکت های دائمی زمین نسبت به خورشید (حرکت وضعی و دورانی) موقعیت خورشید نسبت به هر نقطه از زمین در ساعات شبانه روز و در فصول مختلف سال تغییر می نماید. به همین دلیل زاویه تابش اشعه های خورشید که ثابت فرض می شوند (نسبت به هر سطح تغییر می کند که بایستی مورد توجه قرار گیرد). تغییر زاویه خورشید نسبت به نقاط مختلف زمین ناشی از حرکتی سه بعدی است. بنابراین به وسیله دو زاویه (یکی زاویه بین امتداد اشعه خورشیدی و سطح افقی و دیگری زاویه بین تصویر امتداد اشعه خورشید بر صفحه افقی و شمال واقعی) پدید می آید که بر مبنای عرض جغرافیایی محل این زوایا به طور روزانه و سالانه تغییر می نماید. این زوایا به طور تقریبی برای محدوده های تعیین شده است و زوایای دقیق برای هر محل خاص با محاسبات ریاضی به دست می آید به صورت دیاگرام هایی به نام دیاگرام مسیر حرکت خورشید قابل ارائه می باشد که برای محاسبه انرژی خورشیدی و ابعاد سایه بان ها قابل استفاده است. برای استفاده از آن با تعیین عرض جغرافیایی منطقه ساختمان را با توجه به زاویه اش نسبت به شمال در مرکز دایره قرار داده و موقعیت خورشیدی را در ساعات مختلف روز بر مبنای ماه و فصل تعیین می نمایند. سطوح مختلفی که در هر ساختمان وجود دارد به سه دسته قائم، افقی و شیب دار تقسیم می شوند که تاثیر تابش اشعه خورشید نسبت به هر یک تعیین کننده مقدار انرژی خورشیدی است که مجموعاً به آن ساختمان رسیده و به داخل آن نفوذ می نماید. وضعیت سطوح قائم را در عرض جغرافیایی ایران در سه دسته مختلف بررسی می کنیم:
دیوارهای جنوبی: این دیوارها بیشترین مقدار تابش آفتاب را در آذر ماه و کمترین مقدار را در خرداد ماه دریافت می نمایند و از شهریور تا اسفند از طلوع تا غروب آفتاب در معرض تابش نور خورشید می باشند.
دیوارهای جنوب شرقی و جنوب غربی: این دیوارها در زمستان بیشتر از تابستان در معرض تابش آفتاب قرار می گیرند.
دیوارهای شمالی و شرقی و غربی: این دیوارها در زمستان کمتر از تابستان در معرض آفتاب قرار دارند. در مشهد دیوارهای شمالی در زمستان نور نمی گیرند و در تابستان هم در حد بسیار کمی نور دریافت می کنند.
سطوح افقی: سطوح افقی و بام های مسطح در تابستان بیشترین و در زمستان کمترین مقدار تابش مستقیم آفتاب را دریافت می نمایند که این مقدار در زمستان حتی از مقدار تابش آفتاب به دیواره های جنوب شرقی و جنوب غربی در این فصل هم کمتر است.
2-2-3-6-2- دما، رطوبت و هوا
متوسط حداقل دمای هوا در سردترین ماه سال، ژانویه 7/4 ـ درجه سلسیوس و متوسط حداکثر آن در گرم ترین ماه سال ژوئیه 9/33 درجه سلسیوس بوده است. با مقایسه این دو رقم و به طور کلی با مقایسه از ارقام مربوط به متوسط حداقل و متوسط حداکثر هوا در ماه های مختلف سال مشاهده می گردد که متوسط حداقل دمای هوا در سه ماه سال زیر صفر است. پائین ترین دمایی که در طول این دوره آمارگیری گزارش شده است 28 ـ درجه سیلسیوس بوده است. تعداد روزهای یخبندان در این ایستگاه در طول سال به طور متوسط 3/100 روز می باشد. با توجه به ارقام فوق نتیجه می گردد که در این منطقه پایین بودن دمای هوا در ماههای سرد سال اهمیت بیشتری نسبت به بالا بودن دما و دماهای گرم دارد. ارقام مربوط به روز درجه های سرمایش و گرمایش نیز نوید این موضوع اند. کل روزهای درجه سرمایش (1) و در طول سال 7/364 و مجموع روزهای درجه های گرمایش (2) و در کل سال 3/2338 می باشد. یعنی در طول سال نیاز به گرم کردن هواهای داخلی ساختمان بیش از 6 برابر نیاز به سرد کردن آن است. البته باید توجه داشت در ایستگاه های هواشناسی دماسنج در محفظه ای قرار دارد که باعث ایجاد سایه برای آن شده و ضمناً از تاثیر باد بر دماسنج جلوگیری می نماید.
به عبارت دیگر، در شرایط واقعی ممکن است دو عامل اقلیمی تابش آفتاب و جریان هوا، دمای محسوس را تشدید یا تعدیل نمایند. با استفاده از جدول بیوکلیماتیک، می توان تغییراتی را که این دو عامل در دمای هوا در رابطه به احساس راحتی انسان به وجود می آورند مورد بررسی قرار داد.
به منظور بررسی شدت گرما یا سرما در طول سال و تاثیری که دیگر عوامل اقلیمی بر احساس آسایش انسان می گذارند، حداکثر و حداقل دمای هوا و رطوبت مربوط بر روی جدول بیوکلیماتیک انتقال داده شده است.
در تابستان شرایط اقلیمی منطقه به طرف مناطق گرم و خشک میل نموده است. البته این شرایط فاصله کمی با منطقه آسایش داشته و می توان با افزودن مقداری رطوبت به هوای خارج ساختمان و در دماهای ژوئن، ژوئیه و اوت این هوا را در رابطه با آسایش انسان مطلوب ساخت اما به دلیل برودت شدید هوا در زمستان فاصله شرایط زمستانی با منطقه آسایش زیاد است و حتی با استفاده از انرژی حاصل از تاثیر آفتاب می توان این هوا را در حد راحتی انسان گرم نمود. در مورد داخلی نسبت به سردکردن این فضاها، می بایست جهت وزش این بادها را کاملاً مورد توجه قرار داد. بادهایی که در دماهای سرد می وزند، علاوه بر آنکه اتلاف حرارت ساختمان را بالا برده و مصرف سوخت سیستم های گرم کننده ساختمان را می افزایند، به طور قابل ملاحظه ای در کاهش دمای محسوس یعنی پایین بردن دمای هوا در رابطه با احساس سرما موثرند. به طور مثال، حداقل دمای هوا در ماه ژانویه 7/4 ـ درجه سیلسیوس است، سرعت باد غالب در این ماه 6 نات یعنی حدود 11 کیلومتر در ساعت است، این باد با چنین سرعتی، 2 وات هوا را از 7/4 ـ به حدود 13 ـ درجه سیلسیوس پایین برده و نفوذ آن به بدن را نیز افزایش می دهد. بنابراین در رابطه با صرفه جویی در مصرف سوخت و به خصوص در رابطه با راحتی افرادی که در محیط باز فعالیت خواهند داشت، توجه به جهت وزش بادهای زمستانی امری اجتناب ناپذیر است.

3- تـجزیه و تحلیـل در طراحی و ارائـه اصـول و روند طراحی و آلبـوم مـدارک
3-1- معرفی سایت پروژه
3-1-1- موقعیت سایت پروژه
سایت پروژه مورد مطالعه در خیابان آزادی (منشعب از خیابان شیرازی) واقع شده است که این زمین در مقابل ضلع شمال – شرقی موزه باغ نادری وجنب هتل الغدیر قرار گرفته که موقعیت سایت در نقشه صفحه بعد مشخص شده است.
3-1-2- مشخصات فیزیکی زمین
زمین موردنظر پروژه مساحتی حدود 700 مترمربع را دارا می باشد که سطح اشغال آن معادل 100%و تراکم آن معادل 500% در نظر گرفته شده است.
3-1-3- بررسی ضوابط، مقررات و کاربری پیش بینی شده ی سایت پروژه در طرح بالادست
کاربری سایت موردنظر پروژه تجاری ـ اقامتی مطرح شده که ضوابط و مقررات احداث این بنا به شرح زیر می باشد:
زیربنای اقامتی 500%
زیربنای کل قابل احداث 3500+1400 (دو طبقه زیرزمین)
حداکثر تعداد طبقات 7طبقه روی همکف

3-2- آنالیز سایت
* معرفی سایت و هم جواری ها
* بررسی عناصر شاخص محدوده
* شرایط طبیعی
* دسترسی ها
* دید و منظر
3-3- تدوین و سیاست گذاری وظایف فضاهای هتل آپارتمان مورد نظر و معیار های طراحی فضاها
طراحی فضاها
پیش از این در بخش شناخت، عملکرد و ارتباطات فضاهای یک هتل در حالت کلی بررسی شد اما با توجه به درجه و ستاره هتل، بزرگی و کوچکی آن، سیاست گذاری هر هتلی متفاوت خواهد بود. ممکن است در یک هتل 5 ستاره فعالیت هایی صورت گیرد که ارتباط فضاهای مختلف هتل را با یکدیگر افزایش دهد. حال آنکه در یک هتل آپاتمان 3 ستاره به دلیل کاهش فعالیتها و تفاوت ارتباط فضاها نسبت به هتل 5 ستاره فضاهای مختلف روابط و درگیری کمتری با یکدیگر داشته باشند. لذا پیش از هر چیزی باید وظیفه هر فضا با توجه به ضوابط و توقع مدیر هتل از هر فضا بیان شود و سپس با توجه به این سیاست گذاری ها روابط فضاها با یکدیگر مشخص شود و طراحی به نحو مطلوب تری صورت گیرد. لازم است پیش از طراحی دیاگرام ارتباطی فضاهای مختلف ترسیم شود.
اکنون با توجه به نوع هتل، موقعیت آن و توقع کلی که از هتل داریم ( هتلی زیارتی و در خدمت زائر) شرح وظیفه و توقع از هر فضا را تهیه می نماییم و سپس دیاگرام های ارتباطی فضا ها را با توجه به وظیفه آنها ترسیم می نماییم.
در اینجا دو دسته کلی را در نظر میگیریم:
1- فضاهایی که پرسنل با آن در ارتباط هستند ( قسمت پشتی هتل)
2- فضاهایی که مشتری یا مسافر هتل با آن در ارتباط است( قسمت جلویی هتل)

1- روابط حاکم بر قسمت پشتی هتل
دسته اول را بر اساس کل فضاهایی که پرسنل با آن در ارتباط اند می توان به 4 گروه عمده تقسیم کرد که هر گروه خود دارای زیر مجموعه هایی می باشند:
1. خانه داری
2. غذا خوری
3. اداری
4. نگهبانی
اکنون به بررسی این 4 گروه که مربوط به دسته اول هستند به همراه زیر مجموعه های آنها می پردازیم و با توجه با عملکرد و ارتباط هر بخش در حالت کلی و نیز توقع ما از آن فضا برای فضاهای مختلف، وظایفی را بیان می کنیم و دیاگرام هر بخش را ترسیم می نماییم. سپس به شرح دسته دوم و زیر مجموعه های آن ها خواهیم پرداخت.
دسته اول خانه داری:
* اتاق خانه داری و فعالیت های سرپرست خانه درای
الف: مکانی برای استقرار سرپرست خانه داری
ب: تحویل حوله ها و ملحفه های تمیز برای طبقات به خانه دارها
ج: تحویل وسایل مورد نیاز بهداشتی اعم از صابون، شامپو و . . . به خانه دارها برای اتاق ها
د: تحویل یونیفرم ها به تمامی پرسنل هتل
ه: نظارت بر اتاق های طبقات پس از نظافت توسط خانه دارها
و: داشتن محلی برای قرار گیری میز جهت صرف غذا برای خانم ها
ز: نزدیکی و ارتباط راحت با رخشویخانه
ح: نزدیکی و ارتباط با آسانسور پرسنلی
ط: کمدی جهت قرار گیری وسایل خانه داری برای نگهبان شب جهت تحویل ضروری به مسافر.
* پرسنل خانه داری:
الف: چک شدن لباس و یونیفرم توسط سرپرست خانه داری
ب: جدا شدن از سایر پرسنل
ج: کنترل ورود و خروج توسط نگهبان ( کارت زدن)
د: ارتباط راحت با اتاق خانه داری
ه: استفاده از آسانسور پرسنلی
و: نظافت اتاق ها و سایر فضاها
ز: انتقال ملحفه ها و حوله های کثیف جهت شستشو به انبار ملحفه های کثیف
ح: انتقال زباله ها به انبار زباله تحت نظارت نگهبان
ط: بردن وسایل بهداشتی به اتاقها مانند صابون و شامپو و . . .
ی: امکان صرف غذا از آشپزخانه ( نزدیکی به غذا خوری پرسنل)
* رختکن پرسنلی
الف: مکانی برای تعویض لباس
ب: داشتن سرویس بهداشتی
ج: نزدیکی به ورودی پرسنلی و نگهبانی
د: ارتباط ساده و راحت با خانه داری
ه: نزدیکی به آسانسور پرسنلی تحت نظارت نگهبانی
و: داشتن فاصله و عدم عبور پرسنل از جلوی انبارها جهت رسیدن به رختکن
* اتاق خانه داری در هر طبقه
الف: باز شدن آسانسور خانه داری ( پرسنلی) به این اتاق در هر طبقه
ب: داشتن فضایی جهت انتقال ملحفه ها و حوله های کثیف هر طبقه
ج: نزدیکی آسانسور خانه داری ( پرسنلی) و اتاق خانه داری به هسته ارتباط عمودی
د: داشتن فضایی جهت قرار دادن چرخها و جارو برقی پس از نظافت ( در هر طبقه)
ه: داشتن کمدی جهت نگهداری مواد اولیه مانند صابون، شامپو و . . .
* انبار ملحفه های کثیف
الف: نزدیکی به رخشویخانه و ارتباط راحت با آن
ب: تحت نظارت نگهبانی باشد
چ: نزدیکی به آسانسور پرسنلی
د: نزدیکی به خانه داری
* انبار زباله
الف: تحت نظارت نگهبانی باشد
ب: نزدیکی به آسانسور پرسنلی
ج: در نزدیکی مسیر خروجی از هتل از طریق ورودی پرسنلی
د: ا نتقال زباله از اتاق ها و آشپزخانه و . . . به آن
* رختشویخانه
الف: مکانی برای شست و شوی حوله ها
ب: مکانی برای خشک کردن
ج: تحویل حوله های شست و شوی شده به خانه داری
د: تحویل یونیفرم های شسته شده به خانه داری
دسته دوم غذا خوری
* آشپزخانه
الف: سرو غذا در رستوران
ب: سرو غذاهای سریع به کافی شاپ
ج: امکان سرو غذا در مواقع خاص به اتاق ها از طریق آسانسور پرسنلی
د: امکان پذیرایی از مهمان صاحب هتل در اتاق او از طریق کافی شاپ
ه: سرو غذای پرسنل خاص هتل به غذا خوری پرسنل
و: امکان ارتباط راحت با آسانسور پرسنلی
ز: گرفتن مواد اولیه از انبار
ح: انتقال زباله به انبار زباله
* رستوران
الف: سرو غذا به مهمان هتل
ب: ایجاد فضای انتظار برای استفاده از رستوران با توجه به ابعاد آن
ج: امکان جمع آوری و پخش ظروف از طریق میز سرو غذا
د: امکان ادغام میز های کوچکتر به یکدیگر و تبدیل به میز های بزرگتر
ه: امکان سرو غذا از کافی شاپ در مواقعی که رستوران تعطیل است
و: نزدیکی به کافی شاپ
* کافی شاپ
الف: امکان سرو غذاهای سریع به مهمان
ب: امکان دادن سرویس در مواقع ضروری به لابی
ج: دریافت سفارش از اتاق ها
د: سرو غذا به اتاق ها
ه: سهولت ارتباط با آشپزخانه
و: سرویس دهی به کافی نت
ز: نزدیکی به رستوران
* دریافت و انبار مواد اولیه
الف: وزن کردن مواد اولیه در محل دریافت توسط باسکول
ب: نگهداری مواد اولیه
* بخش غذا خوری پرسنل
الف: فضایی جهت صرف غذای پرسنل با چند میز و صندلی
ب: سهولت دسترسی از آشپزخانه
ج: سهولت دسترسی به آسانسور پرسنلی جهت رفت و آمد تمامی پرسنل
دسته سوم اداری
* پذیرش
الف: پاسخ گویی به ارباب رجوع و مشتری از طریق لابی
ب: امکان پر کردن فرم ها توسط مسافر
ج: تسویه حساب مسافر
د: دادن کلید اتاق خواب به مسافر
ه: امکان گرفتن اشیائ قیمتی مسافر و استفاده از صندوق امانات
و: ارتباط نزدیک به نگهبانی ورودی هتل
ز: اسکان مدیر داخلی
ح: اسکان حسابدار هتل که در مواقع خاص، این فضا به کمک کارهای دیگر می آید
ط: سهولت دسترسی از ورودی پرسنلی
ی: امکان دسترسی راحت و ساده به سایر فضاهای پشتی هتل
ک: امکان دسترسی راحت به قسمت جلویی هتل
ل: پاسخ گویی 24 ساعته مسافر

دسته چهارم نگهبانی
* نگهبانی پرنلی
الف: نظارت بر ورود و خروج ماشین ها به پارکینگ
ب: نظارت بر ورود و خروج پرسنل
ج: نظار بر مواد اولیه رسیده از بیرون
د: نظارت بر انتقال مواد اولیه به انبار
ه: نظار بر رفت و آمد پرسنل
و: نظارت بر موتور خانه
* نگهبانی در ورودی هتل
الف: نظارت بر ورود و خروج مسافران به هتل
ب: نظارت بر محل نگهداری چمدان ها
ج: نظارت بر لابی و پذیرش و آسانسورها
د: راهنمایی مسافران
2- روابط حاکم بر قسمت جلویی هتل
دسته دوم همان طور که گفته شد فضاهایی است که مسافر یا مشتری با آن در ارتباط هستند. به عبارت دیگر همان فضاهای مربوط به قسمت جلویی هتل این بخش خود دارای دو زیر مجموعه می باشد که عبارتند از:
1- فضاهایی که مسافر در همکف با آن در ارتباط است
2- فضاهایی ک مسافر در طبقات با آن در ارتباط است
دسته اول فضاهای همکف
* لابی
الف: فضایی نه خیلی بزرگ اما چشم گیر جهت جذب مسافر در بدو ورود
ب: امکان پخش و جمع مسافر به تمامی فضاها
ج: داشتن فضایی برای نشستن
د: بلافاصله بعد از ورودی واقع شوند
ه: سهولت دسترسی به آسانسور ها و پله های ارتباط عمودی
و: سهولت دسترسی پذیرش
ز: دسترسی به سرویس بهداشتی
ح: دسترسی به کافی شاپ و رستوران
ط: تحت نظارت نگهبانی
* کافی نت
الف: استقرار چند دستگاه کامپیوتر در مکانی آرام
ب: امکان گرفتن سرویس از کافی شاپ
ج: دسترسی راحت از لابی
* سرویس بهداشتی
الف: دسترسی راحت از لابی
ب: دسترسی راحت از رستوران و کافی شاپ از طریق لابی
چ: دسترسی راحت به نماز خانه
* نماز خانه
الف: دسترسی راحت از لابی
ب: دسترسی راحت از سرویس بهداشتی
* فضاهای نگهداری کودکان
الف: امکان نگهداری کودکان و بازی آنها بدون نظارت والدین
ب: امکان ارتباط راحت با فضای باز محافظت شده
ج: سهولت ارتباط با آسانسور پرسنلی آن
* کابین تلفن عمومی
سهولت دسترسی از لابی
دسته دوم، طبقات
* اتاق خواب ها
الف: امکان استراحت و خواب در اتاق
ب: داشتن فضایی جهت نشستن
ج: داشتن سرویس های بهداشتی و حمام و دوش
د: امکان تماشای تلویزیون
ه: داشتن کمد لباس
و: داشتن مکانی جهت استقرار چمدان ها
ز: داشتن تلفن جهت سفارش به روم سرویس
ح: دسترسی راحت به هسته ارتباط عمودی( عمومی و خدماتی)
ط: ارتباط با خانه داری طبقات
ی: ارتباط با پله فرار
* پارکینگ:
الف: تحت نظارت نگهبانی
ب: فضای کافی جهت پارک ماشین بدون نیاز به جابجایی ماشین های دیگر و…
ج: امکان پارک و ورود و خروج ماشین به صورت 24 ساعته
د: سهولت ارتباط با بیرون و داشتن رامپ با شیب مناسب
ه: خوانایی مسیر حرکت ماشین ها

3-4- ترسیم دیاگرام های بخش های مختلف هتل.
– خانه داری

– رختکن پرسنل

– آشپزخانه

– رستوران

– دریافت انبار مواد اولیه

– غذاخوری پرسنل

– پذیرش

– نگهبانی پرسنلی

– نگهبانی ورودی اصلی هتل

– لابی

– آپارتمان ها

– پارکینگ

– دیاگرام ارتباطی قسمت اداری

– دیاگرام ارتباطی طبقه همکف

– دیاگرام ارتباطی طبقه لژ

– دیاگرام ارتباطی طبقات

– دیاگرام ارتباطی زیرزمین اول

– دیاگرام ارتباطی زیرمین دوم

3-5- طراحی

3- مطالعات تطبیقی
3-1- بررسی دو نمونه هتل در ایران
3-1-1- هتل هما(1)
اگر از طراحی داخلی فضاهای هتل بیرون بیایم و به طراحی حجمی و نمای ان بپردازیم یک نمای مدولار منظم با پس زمینه های مشبک در جبهه اصلی هتل خواهیم دید این برخورد ساده و منظم با نمای هتل باعث شده تا هتل تبدیل به یک اثر ماندگار در طول زمان بشود. به طوری که هر گونه بیننده ای را به خود جذب می کند.یکی از دلایل جذاب بودن و ماندگار بودن این نما همان چیزی است که در ابتدا در عملکرد داخلی فضا توضیح داده شد.یعنی طراح سعی کرده است که همان سادگی و نظم در پلان را در نمای مجموعه ی هتل خود به صورت یک شبکه ی مدول و منظم که از تناسبات واندازه های پنجره ها وتراس های خود پیروی میکند استفاده کند.

3-1-2-هتل بین المللی خرم آباد
هتل بین المللی چهارستاره خرم آباد روی صخره ای موسوم به پارک صخره ای در شمال شهر خرم آباد واقع است.ایده پروژه بر مبنای الگویی دو سیستمی شکل گرفته است و پوسته ثانویه یا نمای ساختمان که در مجاورت آن است.
هسته اصلی این ساختمان هفت طبقه دارد که در سه طبقه پایین عملکردهای عمومی مجموعه و در چهار طبقه فوقانی اتاق های اقامت میهمانان قرار دارد. در پایین ترین طبقه فضاهایی نظیر فضاهای خدماتی مربوط به خدمه و میهمانان سالن اجتماعات و گالری ، مجموعه استخر، در طبقه بعدی فضاهای تجاری عمومی و خصوصی، رستوران، آشپزخانه و فضاهای اداری ، سرسرا و پذیرش و در سومین طبقه فضاهای مربوط به تالارهای جشن،سالن کنفرانس و کتابخانه و بخش اداری قرار دارد.
طرح نمای ساختمان تجریدی از بنای تاریخی شهر خرم آباد(قلعه فلک الافلاک)است ودر تقابل با فرم و آنالیز فضای آن قرار دارد این پوسته با فاصله گرفتن از ساختمان علاوه بر تامین نقش سازه ای هسته اصلی به حل مشکلات اقلیمی نیز می پردازد و با قرار گرفتن در مقابل باد مخالف، از تاثیر گذاری آن می کاهد.
ساختمان بر بالای صخره ای بلند قرار دارد که در غرب آن دره ای به عمق بیش از25 متر و در سمت شرق آن جنگلی است که در شیب تندی قرار دارد شکل گیزی ارتفاعی ساختمان هم به همین صورت است یعنی سه طبقه پایینی به صورت سکو و پایه ای برای طبقات فوقانی در آمده است. به علت محدود بودن عرض سایت ساختمان قسمت اعظم آن را پو شا نده است . جاده ای خدماتی دسترسی فضاهای خدماتی و انبارها را تامین می کند. محوطه هتل در شمال ساختمان و پارکینگ ها در محوطه قرار دارند و با یک پل ارتباطی که از روی زمین شکل می گیرد دسترسی به سرسرا برای مهمانان امکان پذیر میشود.

3-2- بررسی دو نمونه هتل در جهان
3-2-1- هتل متروپلتین در لندن
the metropolitan hotel))
سایت هتل در یک مکان استثنایی در شهر لندن قرار گرفته است در یک پارک قدیمی و اختصاصی به نام لین که به سمت هاید پارک چشم انداز دارد.
یک معماری مختصر از شیشه و سنگ فضای ورودی را بیان می کند وفضای داخلی به وسیله ی تجملات متین و آرام نشان داده می شود. در دلخل بنا، فرم های هندسی از مبلمان ها یک زیبایی ساده و سنگینی به لابی میدهد.
شکلهای منحنی گونه مبلمان های چوبی که خطوط نرم و موج دار کفسازی را انعکاس می دهند. تو سط هلن یاردلی طراحی شده اند و این شکل ها به صورت فرم های عملکردی توسط پانت تایلندی ایجاد سد . یک ساعت حکاکی شده به صورتی خاص در انتهای یک طرف لابی قرار می گیرد و یک پس زمینه ی تندیسگرانه برای محیط ایجاد میکند.
در بالای در های ورودی یک دستگاه تنظیم کننده نور ،یک نور طبیعی موثر بر بالای پانل شیشه ای ایجاد میکند. دیوار پشت لابی را فرو رفتگی هایی شکل گرفته است که محل فضاهای خدماتی میباشد این فرورفتگی ها توسط چوب پوشیده شده اند. در این منطقه فضا های رسپشن ،2 آسانسور و یک مغازه ی اختصاصی برای هدیه در طراحی ، 155 اتاق خواب مجهز برای مهمان مورد توجه بوده است.
انحنای گسترده میز چند منظوره در انتهای طرف دیگر فضا برای خدمات و تسهیلات مربوط به فاکس و مدم را فراهم میکند و یک آینه نقاشی شده متصل به مرکز آن باعث به وجود آمدن یک میز توالت شده است. حالتهای مختلف از دو دستگاه جدا کننده در هر دو طرف بالای تختی (روکش شده به رنگ درخت گلابی)میتواند کنترل روشنایی کامل را بدهد.
مرمر های زیبایی حمام های سوئیت به همراه مبلمان چوبی (از درخت گلابی)زیباتر شده است .آیینه ها باعث می شوند فضا و جزئیاتی مانند سینگ فلزی که در کل یک پرداخت براق و زیبا زا نشان میدهند بزرگتر نمایش داده شوند. بقیه تصاویر هتل مربوط به سوئیت آپارتمانی کامل تجهیز شده در طبقه ی آخر و یک رستوران ژاپنی و فضای عرضه ی نوشیدنی(که از پارک لین دسترسی دارد) میباشد .گروه طراحان به ایجاد آرامش و راحتی بدون لطمه زدن به سبک مدرنشان پرداخته اند. این کار با ترکیب یک طراحی آرام و متین به همراه آرایش رنگ های گرم ونورهای آرام و ملایم انجام میشود این باعث می شود میهمانان به میل خود به تفکر و تعمق و مکالمه ای راحت دعوت شوند.
با انتخاب مواد طبیعی با کیفیت بالا پروژه به یک محیط با اصالت و واقعی در سرتاسر آن می رسد که در طول سال بهتر می شود که با این عمل عملا فضاهای داخلی امروزی به یک نمونه ی جاودان و همیشگی تبدیل میشود.

تصا ویر این صفحه یک رستوران ژاپنی را نمایش می دهد که درطبقه اول قرار گرفته است. طراحی این زستوران مانند بقیه فضاهای هتل بر پایه ی استفاده از مواد طبیعی با کیفیت بالایی می باشد.

3-2-2- هتل مارتینسپارک(hotel martinspark)
این هتل نسبتا عظیم، در مرکز ناهمگن شهر درنبین(dornbin)قرار گرفته است. عملکرد های زیادی در این مکان قرار دارد ،شامل مغازه ها، مراکز خرید و فروش،هتل بهرماه رستوران و اتاق های کنفرانس، اداره ها و آپارتمان ها می باشد. این یک نمونه از ساختمان های چند منظوره است که به صورت معمول در مراکز شهر های مدرن با هم برخورد می کنند.
اندازه بزرگ هتل، تا حدودی یک بلو ک مربعی مانند به تجاری های همکف که در پشت یک ردیف از ستون ها قرار گرفته اند، نوارهای شیشه ای که از نما ی شطرنجی مانند از سه طبقه ی اول که بیشتر بر روی خطوط عمودی تاکید می کند و طبقه چهارم (که همانند قسمت تجاری ها )کمی به عقب فرو رفته است،تجزیه میشود.

نمایی که به سمت شرق باز می شود شامل ورودی به قسمت فروشگاه می باشد که شامل یک حیاط داخلی روی طبقه ی اول پوشیده از سقف شیشه ای می باشد. مهم ترین ورودی به خود ساختمان در وجه غربی قرار گرفته است.یک سطل آشغال بزرگ به رنگ صورتی خیره کننده که توسط فلتز(flatz)طراحی شده بود در لابی هتلی که شیک طراحی شده بود مورد استفاده قرار میگیرد. به صورتیکه یک اثر هوشمندانه که مفهوم یک کار هنری منفرد را برساند، ایجاد کند.

بحث وگفتگو با قرار دادن چیزهای عادی و روزمره در یک موقعیت غیر عادی به وجود می آید.کا ردیگری که در لابی هتل توسط فلتز انجام شد یک تندیس که شامل کیف های چرم مشکی که به صورت آزادانه از سقف آویزان شده اند می باشد .در این میان مخاطبین مجبور به قدم زدن و داخل شدن به فعل و انفعال مستقیم می شوند.
ساختمان، یک ظاهر آرام و تعادلی معمولی دارد. معماران یک ظاهر بسیار رسمی را برای منطقه ورودی هتل در نظر می گیرند.مجموعه ای که در جلوی ساختمان قرار گرفته است نسبتا رسمی می باشد و جعبه ی طولی ساده(عاری از تجملات و تزئینات)به همراه پنجره های کر کره ای چوبی در جلوی نمای شیشه ای قرار گرفته است . این ساختمان به عنوان یک ساختمان کمکی و جنبی خدمات رسانی می کند به صورتی که دسترسی از سمت خیابان به سمت پارکینگ ماشین در زیرزمین و هم چنین مکان هایی به صورت جدا و قابل دسترسی برای اتاق های کنفرانس و اتاق های چند عمل کرده ایجاد میکند.فضای شهری میان هتل و ساختمان جدید یک نقطه جذاب برای رستوران بیرونی مشاهده می کند.
پوسته ساختمان سازمان دهی می شود به لایه هایی که با بیرون ارتباط برقرار می کنند یا در پشت صفحه ای از نما قرار می گیرند.

بعضی از اتاق های هتل که به سمت حیاط داخلی باز می شوند می توانند از طبقه ی اول دسترسی بگیرند . قسمتی از این حیاط توسط یک سقف شیشه ای که نور طبیعی را به طبقه پایین تر می دهد پوشانده شده است.
هر جفت اتاق های مهمان و اتاق های جلسات یک احساس آرام با نهایت روابط عملکردی را انتقال می دهند.

اهمیت تاسیسات در ساختمانهای بلند :
در یک ارزیابی از کل هزینه های ساخت (سرمایه گذاری اولیه) ساختمانهای بلند بین 25 تا 45 درصد به تاسیسات مکانیکی و برقی آنها اختصاص دارد . هر چند این نسبت به خودی خود اهمیت تاسیسات رادر این ساختمانها نشان می دهد ولی این تصویر کاملی نیست .هزینه های سنگی دوره بهره برداری شامل مصارف آب و برق ، سوخت ، نگهداری وتعمیر و تعویض و تنظیم تقریباً به طور کامل به تدسیسات مکانیکی و برقی مربوط می شود.
در مورد تاسیسات ساختمان بلند به هیچ وجه نمی توان به صورت معمول با ساختمان برخورد کرد . در حقیقت یک ساختمان 20 یا 30 طبقه از نظر تاسیسات حاصل جمع 20 یا 30 ساختمان یک طبقه نیست . ساختمان های بلند دارای انبوهی از مراحل جدید، با کیفیات متفاوت در برابر طراح تاسیسات مکانیکی است که باید با راه حلهای معماری و در نظر گرفتن نیازهای فضایی حمایت شود.
اختصاص ناگزیر سطح قابل توجهی از زیربنا و حجم مفید گرانبهای این ساختمانها به فضاهای تاسیساتی از پیامدهای اجتناب ناپذیر رعایت مقررات و ضوابط ، کدها و استانداردها در توزیع انرژی است.
مسائل تاسیسات مورد توجه در ساختمانهای بلند :
سیستم آبرسانی
از آنجائی که حجم آب مصرفی توسط برجها و ساختمانهای بلند زیاد و قابل توجه می باشد نمی توان آب مورد نیاز آنها را مستقیماً از سیستم آب شهری برداشت کرد زیرا اولاً فشار آب شهری جوابگوی تعداد طبقات ساختمان نمی باشد و دوم اینکه دبی آب شهری نیز نمی تواند پاسخگوی نیاز ساختمانهای بزرگ باشد به مین دلیل برج باید دارای منابع ذخیره آب باشد . به بیان دیگر باید همانند یک مرکزتوزیع آب مجزا و منفرد عمل کند.
سیستمها و منابع آبرسانی برجها معمولاً به دو صورت طراحی می شوند:
1. منابع آب در زیرزمین می باشند و آب به وسیله پمپهای تحت فشار (Booster pump) به طبقات پمپ می شود.
2. دراین سیستم دو منبع به کار می رود که منبع اصلی و بزرگتر در زیرزمین بوده و یک منبع در پشت بام (بلندترین نقطه ساختمان ) قراردارد . آب ابتدا از منبع اصلی به منبع بالا پمپ شده و از آنجا به کمک نیروی جاذبه زمین به طبقات سرازیر می شود. مزیت این سیستم این است که نسبت به سیستم قبل از تعداد کمتری پمپ استفاده می شود اما باید در نظر داشت برای استفاده از این روش باید پشت بام توانایی تحمل وزن منبع را داشته باشد .

سیستم های حرارتی و برودتی :
برای سرمایش و گرمایش مکانهای بزرگ و برجها عاقلانه و مقرون به صرفه نمی باشد که از کولر (آبی یا گاز) استفاده کرد . (کولر آبی به کانال کشی نیاز دارد و کولر گازی مصرف برق زیادی داشته و نمای ساختمان را تحت تاثیر قرار می دهد).
استفاده از پکیج نیز مطلوب نمی باشد چون پکیج فقط برای گرم کردن به کار می رود، با توجه به موارد ذکر شده لزوم یک سیستم سرمایش و گرمایش مرکزی احساس می شود یعنی باید محلی به نام موتورخانه و دستگاههایی نظیر دیگ ، منابع آب گرم ، چیلر، برج خنک کن و … داشته باشیم .
معمولاً برای گرم سرد کردن اتاقها و فضاهای کوچکتر در یک برج از فن کویل و چیلر استفاده می شود و برای فضاهای بزرگ و عمومی هواساز به کار می رود.
سیستم تهویه اتاقها باید توسط میهمانها قابل کنترل باشد در صورتیکه سیستم تهویه مکانهای عمومی باید به طور موضعی کنترل شود. همچنین باید بتوان ان را برای شلوغترین مواقع (حداکثربار) تنظیم نمود . نکاتی چند در مورد محل و فضای موتورخانه ، سیستم تهویه، دستگاه تهویه دارای حجم زیااد و وزن نسبتاً کم می باشد. برای اتصالات لوله فضای اضافی قابل توجهی مورد نیاز است . دهانه های بزرگی برای ورود هوای تازه وخروج و هوای کثیف لازم است . روش اقتصادی این است که دهانه ها مستقیماً به بیرون منتهی شود.
در صورت استفاده از دستگاه تهویه داخلی، علاوه بر سیستم توزیع مربوط به فضاهای انفرادی لازم است ارتباط لوله ای با هوای بیرون نیز مهیا باشد.
محل ورود هوای تازه و خروج هوا مولد صدای مزاحم است ، هوای تازه باید از سطح خیلی بالاتری از سطح خیابان به داخل ساختمان کشیده شود تا عاری از گردوغبار و دود باشد . برای کاستن از این مشکلات، عموماً دستگاه تهویه را در بالای ساختمان قرار می دهد.
ارتباط با اطاقها پوپلر و چیلر ، سرماساز به وسیله لوله های آب گرم و سرد انجام می شود.
عرض اطاق دستگاه کمی بیشتر از عرض خود دستگاه می باشد . حداقل این عرض 5متر می باشد.
گرمایش متمرکز :
اگر تهویه مطبوع مورد قبول نباشد (سیستم معمول در آمریکا) لازم است اتاقها توسط رادیاتورها مجهز به کنترل انفرادی گرم شود. این رادیاتورها نسبت به کنترل فردی پاسخ سریعی می دهد. فضای عمومی به ویژه رستورانها، باید مجهز به سیستم تهویه مکانیکی قابل کنترل باشد تا بدینوسیله تهویه آشپزخانه تعدیل گردد . بارها باید دارای فنهای بیرون کشنده هوا باشد .

تاسیسات مکانهای ورزشی و تفریحی :
معمولاً برجها و ساختمانهای بلند تاسیسات قسمتهای مختلف مثل استخر و … جدا است.
تاسیسات موردنیاز برای سونای مرطوب عبارت است از :
دیگ بخار کوچک برای سونای خشک یا مشعل و یک دیگ کوچک .
تاسیسات آشپزخانه :
در آشپزخانه مقدار زیادی هوا از طریق هودها از آشپزخانه خارج می شود لذا تامین هوای تازه موردنیاز اهمیت زیادی خواهد داشت . مقدار زیادی ازحرارتی که توسط اجاق ها و پلوپزها ایجاد می گردد از طریق هودهایی که در بالای آنها قراردارند به خارج منتقل می شود لذا در آشپزخانه بیاستی برای جبران باقیمانده حرارت دستگاهها جبران هوای تخلیه شده اقدام گردد . برای آنکه بو و حرارت از آشپزخانه به فضاهای مجاور سرایت نکند، آشپزخانه نسبت به فضاهای جنبی در فشار 15% منفی میگیرد. اگر سطح هودها در آشپزخانه حدود 45 متر مربع باشند هوای تخلیه شده هود
1350 متر مکعب = 30 ( سرعت ورودی هوا در دهانه هود متر در دقیقه ) * 45 تامین این مقدار هوا از فضاهای مجاور بدلیل زیاد بودن آن غیر ممکن است لذا برای آشپزخانه از یک دستگاه شوینده هوا استفاده خواهد شد . این دستگاه در تابستان با استفاده از سیستم تجهیزی هوای برودت مورد نیاز و در زمان سرمای هوا حرارت مورد نیاز آشپزخانه را جبران می نماید . این دستگاه شوینده هوا در طبقه تاسیسات نصب می شود.
تاسیسات رختشویخانه
رختشویخانه از نظر وجود دستگاههای گرما زا و جبران هوای تخلیه شده نیازهایی نظیر فضای آشپزخانه دارد. دستگاههایی مانند اتو غلطکی ، اتو پرسی دارای تلفات حرارتی زیاد می باشد که بالای آنها هودهای مناسب پیش بینی خواهد شد و دستگاههایی نظیر خشک کن نیز خود دارای سیستم تخلیه هوای مستقل می باشند . فضای رختشویخانه عموماً مرطوب و بوناک می باشد . لذا از این نظر بایستی دقت کافی در تخلیه هوا به عمل آید برای رختشویخانه نیز از یک دستگاه شوینده هوا استفاده می شود که در موتور خانه مجاور رختشویخانه نصب می شود.
حفظ امنیت در مقابل حریق:
به دلیل استفاده از مواد سوختی در قسمت تاسیسات رعایت نکات و اصول ایمنی در این قسمتها ( به خصوص در مقابل آتش سوزی ) بسیار ضروری است.
طبق مقررات و ضوابط اماکن عمومی و ساختمانهای بالای 4 طبقه باید لوله کشی آتش نشانی داشته باشند و در طول راهروها باید جعبه های آتش نشانی نصب شود.
شعاع جوابگویی این جعبه ها معمولاً در حدود 20 متر است . یعنی اگر طول راهرو 40 متر باشد دو جعبه آتش نشانی لازم است.
تهویه موتور خانه :
به دلیل اینکه موتور خانه فضای سربسته ایست که در آن عمل احتراق صورت می گیرد در نتیجه هوای آن گرم و علاوه بر آن اکسیژن هوا نیز کم می شود به همین دلیل تهویه این مکان امریست ضروری ، تهویه موتور خانه می تواند به دو صورت شکل گیرد . مستقیماً به بیرون راه داشته باشد یا داکتها یا هواکشهایی داشته باشد . علاوه بر تهویه خود این فضا باید دودکشهایی جهت تامین اکسیژن مشعلهای دیگ وجود داشته باشد که به اندازه ارتفاع ساختمان بالا روند .
فضای موتور خانه :
ارتفاع سقف موتورخانه باید حداقل 4 متر باشد ابعاد موتور خانه باید متناسب با ظرفیت دستگاهها تعداد آنها و فضای ارتباطی بین آنها در نظر گرفته شود . معمولاً در برجها و ساختمانهای بلند می توان یک موتورخانه مرکزی داشت به این دلیل که فشار خیلی زیاد می شود و باعث ترکاندن لوله ها و خارج شدن آنها از آب بندی میگردد بنابراین هر 18 طبقه یک موتورخانه مجزا قرار می گیرد.
نحوه دسترسی و حمل و نقل وسائل:
به دلیل سنگین و حجیم بودن وسایل باید حتماً یک دسترسی ماشین رو وجود داشته باشد که معمولاً به این دلیل که موتورخانه پایین تر از سطح زمین است از رامپ استفاده می شود موتورخانه باید درب بزرگ ( 6 متر ) داشته باشد.
سازه ساختمان
با توجه به اینکه هتل مجموع آبادگران ارتفاعی در حدود 50 متر از سطح همکف خود و تعداد طبقات در حدود 16 طبقه ار سطح منهای 2 خود می گیرد جزئی ساختمانهای بلند محسوب می شود لذا لازم دیده شد بصورت متخصر سازه ساختمان را بر اساس ساختمانهای بلند مورد بررسی قرار دهیم.
بار گذاری
سازه باید طوری طراحی شود که بتواند نیروهای جانبی و بارهای فائم موقت و دایمی دوران ساخت و عمر بهره برداری را تحمل کند.
هدف اولیه طراحی در حد نهایی مقاومت این است که سازه در اثر بحرانی درین حالت بارگذاری ممکن در عمر مفید خود و بارهای اجرایی دوره ساخت و مقامت کافی داشته باشد و پایدار نیز بماند.

محدودیت سختی و جابه جایی:
تامین سختی مناسب و به خصوص جانبی سازه به دلایل بسیار مهمی از عوامل اساسی طراحی ساختمانهای بلند است . در حد نهایی مقاومت، تغییر شکلهای جانبی باید به طریقی محدود گردند که اثرات ثانویه ناشی از بارگذاری قائم ، باعث شکست و انهدام سازه نگردند. در حد بهره برداری، اولاً تغییر شکلها باید به مقادیری محدود شوند که اعضای غیر سازه ای نظیر درها و آسانسورها بخوبی عمل نمایند. ثانیاً باید برای جلوگیری از ترک خوردگی و افت سطحی ، از زوایا و تشدید تنش در سازه جلوگیری نمودو از توزیع بار برروی اعضای غیر سازه ای نظیر میان قابها و یا نماها خودداری کرد. ثالثاً سختی سازه باید به اندازه ای باشد که حرکتهای دینامیکی آن محدود شده و باعث اختلال ایمنی و آرامش استفاده کنندگان و ایجاد مشکل در تاسیسات حساس ساختمان نگردند و سازه نیز بیش از حد ظریف نشود . در حقیقت ، توجه ویژه به سختی جانبی است که طراحی سازه های بلند را از سازه های کوتاه متمایز می سازد.
سازه های متداول برای ساختمانهای بلند :
هدف این بخش معرفی متداولترین سیستم های باربر ساختمانهای بلند است .عناصر سازه ای اساسی ساختمان عبارتند از :
الف) عناصر خطی : ستون و نیز قادر به تحمل نیروهای محوری و دورانی
ب ) عناصر سطحی : دیوار به صورت توپر با سوراخهای مشبک یا خرپایی
دال: توپر یا دنده دار ، روی قاب کف تکیه دارد و قادر به تحمل نیروها در صفحه و عمود بر صفحه خود است .
ج ) عناصر فضایی : پوشش نما یا هسته مرکزی ، برای مثال ، به هم متصل کردن اجزای ساختمان ، تا به صورت واحد عمل کند.
ترکیبی از این عناصر اساسی ، سازه استخوان بندی ساختمان را به وجود می آورد . راه حلهای ممکن را میتوان بی نهایت زیاد تصور کرد . متداولترین نوع آنها به شرح زیر است .
دیوارهای باربر موازی :
این سیستم از عناصر صفحه ای قائم تشکیل شده است که به وسیله وزنشان پیش تنیده می شوند و ازاین رو نیروهای جانبی را به طور موثر جذب می کند. سیستم دیوارهای موازی غالباً برای ساختمانهای آپارتمانی به کار می رود که در آنها فضاهای آزاد بزرگ لازم نیست و سیستم های مکانیکی سازه های هسته ای را ایجاب نمی کند.

هسته ها و دیوارهای باربر نمایی :
عناصر صفحه قائم حول سازه هسته، دیوارهای خارجی را تشکیل می دهد . دراین روش قضاهای داخلی باز ایجاد می شود که وسعت آنها بستگی به ظرفیت سازه کف، در پوشاندن دهانه ها دارد.
صندوقهای برخورد متکی :
صندوقها واحدهای سه بعدی پیش ساخته ای هستند که وقتی در محل قرار می گیرند و به یکدیگر متصل می شوند. شبیه سازه با دیوارهای باربر موازی می گردند.

اهمیت تاسیسات در ساختمانهای بلند :
در یک ارزیابی از کل هزینه های ساخت (سرمایه گذاری اولیه) ساختمانهای بلند بین 25 تا 45 درصد به تاسیسات مکانیکی و برقی آنها اختصاص دارد . هر چند این نسبت به خودی خود اهمیت تاسیسات رادر این ساختمانها نشان می دهد ولی این تصویر کاملی نیست .هزینه های سنگی دوره بهره برداری شامل مصارف آب و برق ، سوخت ، نگهداری وتعمیر و تعویض و تنظیم تقریباً به طور کامل به تدسیسات مکانیکی و برقی مربوط می شود.
در مورد تاسیسات ساختمان بلند به هیچ وجه نمی توان به صورت معمول با ساختمان برخورد کرد . در حقیقت یک ساختمان 20 یا 30 طبقه از نظر تاسیسات حاصل جمع 20 یا 30 ساختمان یک طبقه نیست . ساختمان های بلند دارای انبوهی از مراحل جدید، با کیفیات متفاوت در برابر طراح تاسیسات مکانیکی است که باید با راه حلهای معماری و در نظر گرفتن نیازهای فضایی حمایت شود.
اختصاص ناگزیر سطح قابل توجهی از زیربنا و حجم مفید گرانبهای این ساختمانها به فضاهای تاسیساتی از پیامدهای اجتناب ناپذیر رعایت مقررات و ضوابط ، کدها و استانداردها در توزیع انرژی است.
مسائل تاسیسات مورد توجه در ساختمانهای بلند :
سیستم آبرسانی
از آنجائی که حجم آب مصرفی توسط برجها و ساختمانهای بلند زیاد و قابل توجه می باشد نمی توان آب مورد نیاز آنها را مستقیماً از سیستم آب شهری برداشت کرد زیرا اولاً فشار آب شهری جوابگوی تعداد طبقات ساختمان نمی باشد و دوم اینکه دبی آب شهری نیز نمی تواند پاسخگوی نیاز ساختمانهای بزرگ باشد به مین دلیل برج باید دارای منابع ذخیره آب باشد . به بیان دیگر باید همانند یک مرکزتوزیع آب مجزا و منفرد عمل کند.
سیستمها و منابع آبرسانی برجها معمولاً به دو صورت طراحی می شوند:
3. منابع آب در زیرزمین می باشند و آب به وسیله پمپهای تحت فشار (Booster pump) به طبقات پمپ می شود.
4. دراین سیستم دو منبع به کار می رود که منبع اصلی و بزرگتر در زیرزمین بوده و یک منبع در پشت بام (بلندترین نقطه ساختمان ) قراردارد . آب ابتدا از منبع اصلی به منبع بالا پمپ شده و از آنجا به کمک نیروی جاذبه زمین به طبقات سرازیر می شود. مزیت این سیستم این است که نسبت به سیستم قبل از تعداد کمتری پمپ استفاده می شود اما باید در نظر داشت برای استفاده از این روش باید پشت بام توانایی تحمل وزن منبع را داشته باشد .

سیستم های حرارتی و برودتی :
برای سرمایش و گرمایش مکانهای بزرگ و برجها عاقلانه و مقرون به صرفه نمی باشد که از کولر (آبی یا گاز) استفاده کرد . (کولر آبی به کانال کشی نیاز دارد و کولر گازی مصرف برق زیادی داشته و نمای ساختمان را تحت تاثیر قرار می دهد).
استفاده از پکیج نیز مطلوب نمی باشد چون پکیج فقط برای گرم کردن به کار می رود، با توجه به موارد ذکر شده لزوم یک سیستم سرمایش و گرمایش مرکزی احساس می شود یعنی باید محلی به نام موتورخانه و دستگاههایی نظیر دیگ ، منابع آب گرم ، چیلر، برج خنک کن و … داشته باشیم .
معمولاً برای گرم سرد کردن اتاقها و فضاهای کوچکتر در یک برج از فن کویل و چیلر استفاده می شود و برای فضاهای بزرگ و عمومی هواساز به کار می رود.
سیستم تهویه اتاقها باید توسط میهمانها قابل کنترل باشد در صورتیکه سیستم تهویه مکانهای عمومی باید به طور موضعی کنترل شود. همچنین باید بتوان ان را برای شلوغترین مواقع (حداکثربار) تنظیم نمود . نکاتی چند در مورد محل و فضای موتورخانه ، سیستم تهویه، دستگاه تهویه دارای حجم زیااد و وزن نسبتاً کم می باشد. برای اتصالات لوله فضای اضافی قابل توجهی مورد نیاز است . دهانه های بزرگی برای ورود هوای تازه وخروج و هوای کثیف لازم است . روش اقتصادی این است که دهانه ها مستقیماً به بیرون منتهی شود.
در صورت استفاده از دستگاه تهویه داخلی، علاوه بر سیستم توزیع مربوط به فضاهای انفرادی لازم است ارتباط لوله ای با هوای بیرون نیز مهیا باشد.
محل ورود هوای تازه و خروج هوا مولد صدای مزاحم است ، هوای تازه باید از سطح خیلی بالاتری از سطح خیابان به داخل ساختمان کشیده شود تا عاری از گردوغبار و دود باشد . برای کاستن از این مشکلات، عموماً دستگاه تهویه را در بالای ساختمان قرار می دهد.
ارتباط با اطاقها پوپلر و چیلر ، سرماساز به وسیله لوله های آب گرم و سرد انجام می شود.
عرض اطاق دستگاه کمی بیشتر از عرض خود دستگاه می باشد . حداقل این عرض 5متر می باشد.
گرمایش متمرکز :
اگر تهویه مطبوع مورد قبول نباشد (سیستم معمول در آمریکا) لازم است اتاقها توسط رادیاتورها مجهز به کنترل انفرادی گرم شود. این رادیاتورها نسبت به کنترل فردی پاسخ سریعی می دهد. فضای عمومی به ویژه رستورانها، باید مجهز به سیستم تهویه مکانیکی قابل کنترل باشد تا بدینوسیله تهویه آشپزخانه تعدیل گردد . بارها باید دارای فنهای بیرون کشنده هوا باشد .

تاسیسات مکانهای ورزشی و تفریحی :
معمولاً برجها و ساختمانهای بلند تاسیسات قسمتهای مختلف مثل استخر و … جدا است.
تاسیسات موردنیاز برای سونای مرطوب عبارت است از :
دیگ بخار کوچک برای سونای خشک یا مشعل و یک دیگ کوچک .
تاسیسات آشپزخانه :
در آشپزخانه مقدار زیادی هوا از طریق هودها از آشپزخانه خارج می شود لذا تامین هوای تازه موردنیاز اهمیت زیادی خواهد داشت . مقدار زیادی ازحرارتی که توسط اجاق ها و پلوپزها ایجاد می گردد از طریق هودهایی که در بالای آنها قراردارند به خارج منتقل می شود لذا در آشپزخانه بیاستی برای جبران باقیمانده حرارت دستگاهها جبران هوای تخلیه شده اقدام گردد . برای آنکه بو و حرارت از آشپزخانه به فضاهای مجاور سرایت نکند، آشپزخانه نسبت به فضاهای جنبی در فشار 15% منفی میگیرد. اگر سطح هودها در آشپزخانه حدود 45 متر مربع باشند هوای تخلیه شده هود
1350 متر مکعب = 30 ( سرعت ورودی هوا در دهانه هود متر در دقیقه ) * 45 تامین این مقدار هوا از فضاهای مجاور بدلیل زیاد بودن آن غیر ممکن است لذا برای آشپزخانه از یک دستگاه شوینده هوا استفاده خواهد شد . این دستگاه در تابستان با استفاده از سیستم تجهیزی هوای برودت مورد نیاز و در زمان سرمای هوا حرارت مورد نیاز آشپزخانه را جبران می نماید . این دستگاه شوینده هوا در طبقه تاسیسات نصب می شود.
تاسیسات رختشویخانه
رختشویخانه از نظر وجود دستگاههای گرما زا و جبران هوای تخلیه شده نیازهایی نظیر فضای آشپزخانه دارد. دستگاههایی مانند اتو غلطکی ، اتو پرسی دارای تلفات حرارتی زیاد می باشد که بالای آنها هودهای مناسب پیش بینی خواهد شد و دستگاههایی نظیر خشک کن نیز خود دارای سیستم تخلیه هوای مستقل می باشند . فضای رختشویخانه عموماً مرطوب و بوناک می باشد . لذا از این نظر بایستی دقت کافی در تخلیه هوا به عمل آید برای رختشویخانه نیز از یک دستگاه شوینده هوا استفاده می شود که در موتور خانه مجاور رختشویخانه نصب می شود.
حفظ امنیت در مقابل حریق:
به دلیل استفاده از مواد سوختی در قسمت تاسیسات رعایت نکات و اصول ایمنی در این قسمتها ( به خصوص در مقابل آتش سوزی ) بسیار ضروری است.
طبق مقررات و ضوابط اماکن عمومی و ساختمانهای بالای 4 طبقه باید لوله کشی آتش نشانی داشته باشند و در طول راهروها باید جعبه های آتش نشانی نصب شود.
شعاع جوابگویی این جعبه ها معمولاً در حدود 20 متر است . یعنی اگر طول راهرو 40 متر باشد دو جعبه آتش نشانی لازم است.
تهویه موتور خانه :
به دلیل اینکه موتور خانه فضای سربسته ایست که در آن عمل احتراق صورت می گیرد در نتیجه هوای آن گرم و علاوه بر آن اکسیژن هوا نیز کم می شود به همین دلیل تهویه این مکان امریست ضروری ، تهویه موتور خانه می تواند به دو صورت شکل گیرد . مستقیماً به بیرون راه داشته باشد یا داکتها یا هواکشهایی داشته باشد . علاوه بر تهویه خود این فضا باید دودکشهایی جهت تامین اکسیژن مشعلهای دیگ وجود داشته باشد که به اندازه ارتفاع ساختمان بالا روند .
فضای موتور خانه :
ارتفاع سقف موتورخانه باید حداقل 4 متر باشد ابعاد موتور خانه باید متناسب با ظرفیت دستگاهها تعداد آنها و فضای ارتباطی بین آنها در نظر گرفته شود . معمولاً در برجها و ساختمانهای بلند می توان یک موتورخانه مرکزی داشت به این دلیل که فشار خیلی زیاد می شود و باعث ترکاندن لوله ها و خارج شدن آنها از آب بندی میگردد بنابراین هر 18 طبقه یک موتورخانه مجزا قرار می گیرد.
نحوه دسترسی و حمل و نقل وسائل:
به دلیل سنگین و حجیم بودن وسایل باید حتماً یک دسترسی ماشین رو وجود داشته باشد که معمولاً به این دلیل که موتورخانه پایین تر از سطح زمین است از رامپ استفاده می شود موتورخانه باید درب بزرگ ( 6 متر ) داشته باشد.

سازه ساختمان
با توجه به اینکه هتل مجموع آبادگران ارتفاعی در حدود 50 متر از سطح همکف خود و تعداد طبقات در حدود 16 طبقه ار سطح منهای 2 خود می گیرد جزئی ساختمانهای بلند محسوب می شود لذا لازم دیده شد بصورت متخصر سازه ساختمان را بر اساس ساختمانهای بلند مورد بررسی قرار دهیم.
بار گذاری
سازه باید طوری طراحی شود که بتواند نیروهای جانبی و بارهای فائم موقت و دایمی دوران ساخت و عمر بهره برداری را تحمل کند.
هدف اولیه طراحی در حد نهایی مقاومت این است که سازه در اثر بحرانی درین حالت بارگذاری ممکن در عمر مفید خود و بارهای اجرایی دوره ساخت و مقامت کافی داشته باشد و پایدار نیز بماند.

محدودیت سختی و جابه جایی:
تامین سختی مناسب و به خصوص جانبی سازه به دلایل بسیار مهمی از عوامل اساسی طراحی ساختمانهای بلند است . در حد نهایی مقاومت، تغییر شکلهای جانبی باید به طریقی محدود گردند که اثرات ثانویه ناشی از بارگذاری قائم ، باعث شکست و انهدام سازه نگردند. در حد بهره برداری، اولاً تغییر شکلها باید به مقادیری محدود شوند که اعضای غیر سازه ای نظیر درها و آسانسورها بخوبی عمل نمایند. ثانیاً باید برای جلوگیری از ترک خوردگی و افت سطحی ، از زوایا و تشدید تنش در سازه جلوگیری نمودو از توزیع بار برروی اعضای غیر سازه ای نظیر میان قابها و یا نماها خودداری کرد. ثالثاً سختی سازه باید به اندازه ای باشد که حرکتهای دینامیکی آن محدود شده و باعث اختلال ایمنی و آرامش استفاده کنندگان و ایجاد مشکل در تاسیسات حساس ساختمان نگردند و سازه نیز بیش از حد ظریف نشود . در حقیقت ، توجه ویژه به سختی جانبی است که طراحی سازه های بلند را از سازه های کوتاه متمایز می سازد.
سازه های متداول برای ساختمانهای بلند :
هدف این بخش معرفی متداولترین سیستم های باربر ساختمانهای بلند است .عناصر سازه ای اساسی ساختمان عبارتند از :
الف) عناصر خطی : ستون و نیز قادر به تحمل نیروهای محوری و دورانی
ب ) عناصر سطحی : دیوار به صورت توپر با سوراخهای مشبک یا خرپایی
دال: توپر یا دنده دار ، روی قاب کف تکیه دارد و قادر به تحمل نیروها در صفحه و عمود بر صفحه خود است .
ج ) عناصر فضایی : پوشش نما یا هسته مرکزی ، برای مثال ، به هم متصل کردن اجزای ساختمان ، تا به صورت واحد عمل کند.
ترکیبی از این عناصر اساسی ، سازه استخوان بندی ساختمان را به وجود می آورد . راه حلهای ممکن را میتوان بی نهایت زیاد تصور کرد . متداولترین نوع آنها به شرح زیر است .
دیوارهای باربر موازی :
این سیستم از عناصر صفحه ای قائم تشکیل شده است که به وسیله وزنشان پیش تنیده می شوند و ازاین رو نیروهای جانبی را به طور موثر جذب می کند. سیستم دیوارهای موازی غالباً برای ساختمانهای آپارتمانی به کار می رود که در آنها فضاهای آزاد بزرگ لازم نیست و سیستم های مکانیکی سازه های هسته ای را ایجاب نمی کند.

هسته ها و دیوارهای باربر نمایی :
عناصر صفحه قائم حول سازه هسته، دیوارهای خارجی را تشکیل می دهد . دراین روش قضاهای داخلی باز ایجاد می شود که وسعت آنها بستگی به ظرفیت سازه کف، در پوشاندن دهانه ها دارد.
صندوقهای برخورد متکی :
صندوقها واحدهای سه بعدی پیش ساخته ای هستند که وقتی در محل قرار می گیرند و به یکدیگر متصل می شوند. شبیه سازه با دیوارهای باربر موازی می گردند.

7- تجزیه و تحلیل در طراحی و ارائه اصول و روند طراحی و آلبوم مدارک
7-1- معرفی سایت پروژه:
موقیت سایت پروژه :
سایت پروژه مورد مطالعه در خیابان احمد آباد بین ملاصدرا 7 و 9 واقع شده است.
مشخصات فیزیکی زمین :
زمین مورد نظر پروژه مساحتی حدود 3500 متر مربع را دارا می باشد که سطح اشغال آن معادل 40% می باشد.

7-2- آنالیز سایت
* دسترسی ها
* دید و منظر
* اقلیم
* ابعاد
* کاربری
* صوت

منابع وماخذ
برگرفته از پایان نامه های:خانه معماران خراسان-رضا حاجی مجاور
موزه فرش-مریم وکیلی – بنیاد پژوهشهای معماری -کانون معماران جوان
1-داراب دیبا- مقاله مفاهیم معماری ایران- فصلنامه معماری و فرهنگ- شماره اول
2-کامران افشار نادری- مقاله همنشینی اضداد در معماری ایرانی- مجله ابادی شماره 19 – سال پنجم 1374
3- سید حسین بحرینی- مقاله زبان طراحی شهر خودی- مجموعه مقالات کنگره معماری و شهر سازی ارگ بم- جلد دوم
4- هانری استیرلن(مقدمه به قلم هانری کربن)- اصفهان تصویر بهشت
5-سید رضا هاشمی- مقاله معماری و فرهنگ- ویژگی معماری ایرانی(ارزش ها-مجله آبادی شماره نوزدهم1374
6- مقاله تجلی نظم جهانی و نشانه برداری از آن در معماری سنتی اسلامی- مترجم دکتر علی اکبر خان محمدی- مجله صفه شماره28
7- شهرام گل امینی-مقاله اندیشه های پنهان- مجله معماری و شهر سازی
8- میز گرد درباره ی معماری امروز- معماری ماندگار- صارمی- دیبا- میر میران- مجله معماری و شهر سازی شماره17
9- نوین تولایی- پایان نامه دکتری شکل شهر منسجم – مطالعه انسجام کلیدی شهر در اندیشه و عمل- استاد راهنما محمود توسلی- اساتید مشاور مسعود چلبی و محسن حبیبی- دانشگاه تهران 1379
10- مهندس حسین مفید- مقاله تجلیات عرفانی در هندسه معماری(گره بنایی)- مجموعه مقالات کنگره معماری و شهر سازی ارگ بم- جلد چهارم ص 42
11- کامبیز نوایی- مقاله نکاتی پیرامون نقوش اسلامی- مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهر سازی ارگ بم- جلد دوم ص 2
12- پروفسور نجم الدین بمات- شهر اسلامی- ترجمه دکتر محمد حسین حبیبی- منیژه اسلامبولچی
13- استخوان بندی شهر تهران- ملیحه حمیدی و همکاران- جلد اول
14- دکتر علی اکبر صارمی و مهندس تقی رادمرد- مقاله کمال گرایی در معماری ایران- مجله آبادی شماره16-سال چهارم1374
15- کامران افشار نادری- مقاله یکپارچگی طرح معماری و پایداری سازه در طرح شیر دل و جلوه برای بانک توسعه صادرات
16- دکتر علی اکبر صارمی و مهندس تقی رادمرد- ارزشهای پایدار در معماری ایران
17- دکتر علی اکبر صارمی- مقاله عناصر ناپایدار و متغیر در معماری حیاط- مجموعه مقالات کنگره معماری و شهر سازی ارگ بم جلد اول ص 228
18- مهندس علی رضا مستغنی- مقاله کنکنشی بر نحوه شکل گیری تناسبات در خانه ایرانی- مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهر سازی ارگ بم- جلد چهارم
19- محمد رضا حائری- مقاله شناخت شناسی معماری ایران- مجله معماری و شهر سازی شماره 51-50
20- محمد کریم پیر نیا- مقاله مردم واری در معماری ایران- مجله هنر و مردم
21-علیرضا رضوانی-شهر مشهد
22 کنستانیتن 1- دو کسیادس ترجمه:محمود راز جویان انتشارات دانشگاه ملی ایران – معماری مرحله تحویل
23- تو معماری را ترسیم میکنی ولی من آن را میسازم. مجموعه مقالات معماری و شهر سازی
24- مهندس حمید نوحی – تاملات در هنر و معماری
25-ماسائو فورمایا-ترجمه حمید محمدی-محمد علییارف گنجویی-تادائو آندو
26-رومالدو جورگولا-ترجمه عبدالهجبل عاملی
27-جوزف لی سرت-مشاهیر معماری
28- فصلنامه معماری ایران شماره 17
29- مجله معمار شماره های 17- 10- 22- 27 -8
30- سایت اینترنتی معمار
31- موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران- اسفند1378- فروردین 1379
34- آنتونی گیدنز- مترجم: منوچهر صبوری – جامعه شناسی
35- چینی هنر(مجموعه مقالات)- تهران- موسسات تحقیقات و علوم انسانی
سایت اینترنتی Architecture-the definition and history – 36

1 تبصره: درجه ساختمانهای تبدیلی حداکثر می تواند تا 2 ستاره تعیین گردد.
—————

————————————————————

—————

————————————————————