تعریف بهمن



فهرست مطالب صفحه

تعریف بهمن 2
عواملی که در شروع بهمن موثرند عبارتند از: 3
شرایطی کلی برای سقوط بهمن های بزرگ 3
انواع بهمن 4
عواملی که در تشکیل بهمن موثرند. 7
6 – نحوه بارش و انباشت برف: 9
7 – شرایط جوی که باعث بروز بهمن می شود. 9

تعریف بهمن
بهمن یعنی حرکتی توده بزرگ برف که بر روی دامنه کوهها به طرف پایین سقوط می کند.
به نظر می رسد انتخاب نام بهمن از نام یازدهمین ماه سال بوده باشد که احتمال ریزش برف در نواحی کوهستانی در این ماه از سال بیش از سایر ماهها می باشد. در هر صورت بعمن در لغت به معنی ماه یازدهم سال خورشید و نام روز دوم هر ماه خورشیدی و نام فرشته ای در کیش زرتشت و گیاهی است که سابقاً ریشه آن را به نام بهمن به عنوان دارو به کار می برند و بالاخره برف انبوهی است که از کوه فروافتد.
این توده برف ضمن حرکت ممکن است یخ، آب، خاک، سنگ و گیاهان را به طرف پایین حمل کنند. بهمن مخصوص مناطق کوهستانی پر شیب و دارای برف سنگین است.
بنا به مقدار برف متحرک خسارات جانی و مالی و محیطی متفاومت ایجاد می کند. مناطقی که برف دائمی دارند نیز دارای بهمن هستند ولی خسارت آنها قابل توجه نیستند.

عواملی که در شروع بهمن موثرند عبارتند از:
باد، امواج صوتی، ارتعاشات زلزله ای، عبور انسان و حیوانات و ناپایداری برف ناشی از سستی های لایه های زیرین در اثر ذوب.
اساساً بهمن در شیبهای کمتر از 20 درجه به حرکت در نمی آید اما بیشترین ریزش بهمن در شیبهای 20 الی 40 درجه می باشد. که این ریزشها بسیار خطرناک بوده زیرا حجم بیشتری از برف را با خود به طرف پایین سرازیر می نماید.

شرایطی کلی برای سقوط بهمن های بزرگ
1 – یک لایه داخلی ضعیف
2 – یک لایه ضخیم روی این لایه ضعیف
3 – عامل محرک
4 – یک Snowpaek جدا شده که بتواند روی منطقه وسعی حرکت نماید.
5 – آزاد شدن و یا رها شدن مقدار متنابهی برف در مسیر بهمن که بمانند بهمن عمل می کند.

انواع بهمن
1 – از نظر شکل، 2 – طبقه بندی بر اساس نوع برف
از نظر شکل: 1 – بهمن گرد و غباری 2 – بهمن مرطوب
1 – این نوع بهمن از برف تازه و خشک حاصل می شود و ضمن حرکت معمولاً همراه با باد بوده و یا هوا را با خود به حرکت در می آورد.
ممکن است در اغلب موارد ظاهر شود و در آن فقط قسمت سطحی برف جا به جا می شود و معمولاً مسیر مشخصی ندارد. خسارت این نوع بهمن از دیگر انواع آن کمتر است.
2 – در این لایه برف به طور کامل از جا کنده شده و به پایین حرکت می کند و حتی مقادیر خاک را نیز با خود حمل می کند. این بهمن وقتی ظاهر می شود که هوا کمی ملایم تر شده و کمی ذوب انجام گرفته باشد. مثل اوایل بهار و مسیر نوع بهمن ثابت است.

طبقه بندی بر اساس نوع برف:
1 – پودری 2 – قطعه ای 3 – مرطوب

1 -بهمن های پودری:
وقتی که لایه های برف فاقد چسبندگی یا دارای چسبندی کم باشند، ذرات برف از یک ناحیه کوچک شروع به ریزش نموده و رفته رفته توسعه می یابد. در این نوع بهمن نمی توان خط شکستگی برف با شناسایی کرد. وزن مخصوص برف معمولاً کم است.
دمای برف خیلی پایین تر از صفر درجه است و اگر سرعت حرکت زیاد باشد حدود 60 تا 80 کیلومتر در ساعت با هوا مخلوط شده و به شکل گاز در می آید که به آن گاز سنگین می گویند.
در این حالت بهمن قادر است درختان را ریشه کن کند و ضمن حرکت هوای مقابل خود را به حرکت در آورد و قبل از رسیدن بهمن مانند طوفان تخریب ایجاد کند به آن اصطلاحاً موج شوک گفته می شود. خسارت این نوع بهمن زیاد است.
در این نوع بهمن به دلیل وجود لایه های مرطوب برف با بلورهای چسبنده، قطعات بزرگ برف از قطعات همجوار جدا می شوند.
وزن مخصوص برف معمولاً بیشتر از 200 کیلوگرم در متر معکب است. دمای برف منی و نزدیک صفر درجه سانتی گراد برف در موقع حرکت حالت جامد داشته و شکننده می باشد. باد به حرکت و امواج صوتی در تشکیل این نوع بهمن نقش موثر دارند. و این بهمن هوا را به حرکت در نمی آورد. (موج شوک ندارد).
سرعت آنها بین 20 تا 50 کیلومتر در ساعت بسته به شکل زمین تغییر می کند.
این بهمن ها به دلیل رطوبت زیاد دارای چسبندگی کم هستند و با وجود سرعت کم دارای قدرت تخریب بالا می باشند. وزن مخصوص برف بیش از 200 کیلوگرم در متر معکب و دما در حد صفر درجه است. در موقع حرکت حالت خیمری داشته و ضمن حرکت بر وزن مخصوص برف افزوده می شود. و تا 600 کیلوگرم در متر مکعب می رسد.
زمان وقوع آن وقتی است که گرمای ناگهانی باعث ذوب برف شده و یا باران ببارد. و اغلب در اوایل بهار این نوع بهمن رخ می دهد.
سرعت آن حدود 10 تا 20 کیلومتر در ساعت است و دارای قدرت تخریب بالاست.
تا کنون هیچ مدل ریاضی یا رایانه ای برای پیش بینی بهمن به دست نیامده و با توجه به مشکل بودن پیش بینی بهمن لازم است که خطرات آن به وسیله کاهش اثرات تغییر در شدت آن مهار شود.
عواملی که در تشکیل بهمن موثرند.
عمق توده برف در تشیکل بهمن نقش اساسی دارد.
وقتی عمق برف کم باشد نیروی لازم برای تحرک توده برف وجود ندارد و در نتیجه بهمن تشکیل می شود.
بهمن اغلب در برف تازه پدید می آید و برف کهنه فاقد بهمن است.
بیش از 80% سقوط بهمن ها در خلال بارش و یا بلافاصله پس از بارش برف افتاق می افتد.

عمق برف کمتر از CM15 فاقد بهمن
عمق برف بین 15 تا CM30 لغزش کوچک برف
عمق برف بین 30 تا CM60 بهمن متوسط عامل مسدود شدن
راهها
عمق برف بین 60 تا CM120 بهمن خیلی بزرگ خطرناک
عمق برف بیش از CM120 بهمن خیلی بزرگ که همه چیز را در
سر راه خود تخریب می کند.

در صورتی که یک لایه برف تازه بر روی برف کهنه سرد و صاف قرار گیرد، خطر ریزش بهمن بسیار زیاد خواهد بود- در حالی که اگر برف تازه با برف زیرین آب دار تماش داشته و بچسبد هیچ گونه امکان تشکیل بهمن وجود ندارد. به ویژه اگر سطح زیرین ناهموار نیز باشد یک اتصال قوی به وجود می آید.
قشرهای یخی که در اثر تابش خورشید یا بارش و سفت شدن لایه برف در اثر ذوب شدن و یخ زدگی متناوب به وجود آمده است سطوح لغزشی بهمن ها می باشند.
جرم مخصوص یا جرم ویژه برف به مقدار هوا در داخل برف بستگی دارد، برف تازه دارای جرم مخصوص کم است زیرا بین 85 تا 95 درصد حجم آن هوا است. مقاومت برف به تراکم آن بستگی دارد، برف با تراکم زیاد بسیار مقاومتر از برف کم تراکم است.
مثلاً برف کوهستان به طور معمول دارای تراکم کم می باشد بنابراین در این شیب ها در معرض سقوط قرار دارد.

6 – نحوه بارش و انباشت برف:
به طور معمول یک توده برف به صورت لایه لایه توسعه می یابد، لایه های تفاوت های فیزیکی و ساختمانی می باشد.
مجزا شدن لایه های برف موجب بروز بهمن می شود.
مثلاً وقتی یک لایه چسبنده برف روی یک لایه ضعیف قرار گیرد اغلب باعث بهمن قعطه ای می شود- در حالی که اگر پوشش برخی از سطح زمین تا سطح برف یکنواخت باشد خطر بروز بهمن قطعه ای وجود ندارد.
لایه های برف به هم چسبیده و محکم بسیار پایدار بوده و هیچ گونه خطر بهمن ندارند.

7 – شرایط جوی که باعث بروز بهمن می شود.
1 – دما:
شکل بلورهای برف در حال بارش بستگی به دمای هوا دارد. دمای هوا بر وزن مخصوص، تراکم، خصوصیات گرمایی وقتی ذوب و تبخیر برف تاثیر دارد.
2 – باد:
باد ضمن بارش و پس از بارش برف عامل تحرک برف و جابجایی و تجمع آن می باشد. باد با غلتاندن و انباشتن برف نشسته باعث تشکیل توده های بزرگ شده و گاهی باعث شروع حرکت بهمن می گردد.
باد تاثیر بسیار زیادی روی تغییر شکل بلورهای برف تازه دارد و می تواند آنها را به قطعات کوچکتری شکسته و به هم فشرده نماید.

3 – باران:
بارش باران سبک باعث ایجاد قشر یخی (یک لایه لغزشی) در زیر برف های جدید می شود. و موجب بارش باران های سنگین باعث سفتی برف شده و خطر ریزش بهمن را تشدید می کند.

4 – ارتفاع:
ارتفاع از سطح دریا روی هوا و ریزش باران و برف تاثیر نداشته و روی کیفیت برف موثر است. همچین باعث به وجود آمدن نوعهای خاصی از گیاهان و فراوانی آنها می شود به همین سبب بهمن در ارتفاعات خاص پدید می آید.
5 – تندی شیب
بین شیب زمین و سقوط بهمن ارتباط وجود دارد و محتوای آب مایع برف اثر شیب را بیشتر می کند. برخی که از آب اشباع باشد حتی در شیب های کم نیز قادر به سقوط است.
برف خشک و دانه درشت تا زاویه شیب هیچ خطر سقوط ندارد.
در حالت عمومی شیب های بین 30 تا 45 درجه بیشترین خطر سقوط بهمن را دارا می باشد.
در شیب های کند استحکام و اصطکاک برف زیاد است و خطر ریزش بهمن کم می باشد و در شیب های بیشتر اثر نیروی ثقل افزایش یافته و خطر ریزش بهمن کاهش می یابد.

6 – ناهمواری:
سطوح ناهموار مانند اراضی سنگلاخی با سنگ های بزرگ و پراکنده در زمان کم برف قادر به ایجاد بهمن نیست ولی وقتی برف زیاد انباشته شد اثر ناهمواری کم می شود و احتمال سقوط بهمن زیاد است .
زمین های ناصاف و همواره با پشته های برجسته نیز کمتر توانایی تولید بهمن را دارند. در حالی که زمین های صاف و بدون برجستگی دارای خطر زیاد سقوط بهمن حتی در شرایط کمی برف می باشند.

7 – اثر پوشش گیاهی:
گیاهان بسته به شکل تراکم، و اندازه دارای اثرات متفاوتی در سقوط بهمن می باشند.
اگر میزان برف کم باشد، بوته ها و گیاهان علفی می توانند از سقوط بهمن جلوگیری کند. اما با انباشته شدن زیاد برف گیاهان بوته ای و علفی نه تنها نمی توانند جلوی بهمن را بگیرند بلکه احتمال آن را زیادتر می کنند زیرا آنها باعث نفوذ هوا در زیر برف شده و بر دگرگونی می افزایند.
درختان متراکم جنگلی می توانند از سقوط بهمن به طور موثر جلوگیری کنند.
و جنگل کاری می تواند از اقدامات موثر در مهار بهمن به حساب آید.
البته باید توجه داشت که درختان جوان مانند بوته عمل می نمایند لذا لازم است در سالهای اول کشت اقداماتی برای حفظ درختان و جلوگیری از بهمن به طرق دیگر به عمل آید.
درختان پراکنده به هیچ وجه نمی توانند از سقوط بهمن جلوگیری کنند و گاهی حتی خطر بهمن با بیشتر می کنند.
شیمانسکی محققی است که معتقد می باشد اراضی شیب داری که در تابستان از چمن پوشیده است، در زمستان محل تاخت و تاز بهمن های خطرناک می باشد.

5
بهمن