تعاریف و مفاهیم و شاخص های مسکن استاد راهنما :جناب آقای دکتر علیپور
گردآورندگان:
سودابه علی سرلک
مریم چیبایی
نسرین علی احمدی
مقدمه
مسکن به عنوان یکی از پدیده های واقعی ،از نخستین مسایلی است که بشر همواره با آن دست به گریبان بوده وهمواره در تلاش برای دگرگونی و یافتن پاسخی مناسب ،معقول واندیشیده برای آن است لذا مسکن یک نیاز است اما نه هر مسکنی ،انچه که ایده ال ادمی است دسترسی به مسکنی مناسب است از این رو باید دانست مسکن مناسب کدام است .مسکن به عنوان یک سرپناه اولیه واساسی هر خانواده بشمار می آید که در این سرپناه برخی از نیازهای اولیه خانوار بشمار می اید که در این سرپناه برخی از نیازهای اولیه خانوار یا فرد هم چون خواب ،استراحت ،حفاظت در برابر شرایط جوی و خلاصه شرایط زیست در مقابل طبیعت تامین می شود و هم جنین کل محیط مسکونی رانیز در بر می گیرد که خود شامل کلیه خدمات و تاسیسات اجتماعی و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای بهترین زندگی کردن خانواده و طرح و اشتغال و آموزش فرد است.
تعاریف و مفاهیم مسکن
مقوله مسکن گسترده وپیچیده است و ابعاد متنوعی دارد از این رو نمی توان تعریف جامع و واحدی از آن ارائه نمود مسکن به عنوان سرپناه نیاز اولیه و اساسی خانوار به حساب می آید .در این جا ازدحام همان تراکم نفر در واحد و اتاق است یعنی ابعاد فضایی و انسانی مسکن را در نظر بگیریم به عنوان مثال در هند مسکن به یک واحد مسکونی محدود نمی شود بلکه مفهوم گسترده تر بوده و کل محیط مسکونی را در بر می گیرد. دراین کشور تعریف مسکن با توجه به ساختار خانوار کل محیط مسکونی را شامل می شود که کلیه خدمات و تسهیلات لازم را دارا باشد یعنی بهبود شرایط محیط بر تامین خدمات مسکن برتری دارد .در بیان کاملتر نیازها و هدفهای کلی مسکن به مفاهیم مشخص زیر بر می خوریم:
1)سرپناه :اولین برداشت از مفهوم مسکن نیاز به یک سرپناه بهداشتی را مطرح می سازد سرپناه مانند غذا یک نیاز اساسی و زیستی است و این حق اجتماعی هر فرد و هر خانواده است .
2)مسکن و خانواده :واحد مسکونی کانون و یا محور اصلی خانواده است واحد مسکونی باید شامل فضایی کافی برای غذا خوردن ،دور هم نشستن ،خوابیدن ،فعالیتهایی از منابع و ارزش های هر جامعه مبتنی بوده و در واقع بازتابی از ارزش های هر جامعه مبتنی بوده و در واقع بازتابی از آرمانهای اجتماعی به شمار می رود.
3)محیط مسکونی :نیاز به احساس برخورداری از محیط مسکونی مناسب و قرار گرفتن در فضای سکونتی که به امکانات و تسهیلات خدمات بهداشتی و.رفاهی،آموزشی،حمل و نقل و ………دسترسی داشته باشد که از اهمیت خاصی برخوردار است.
4)مفهوم اقتصادی:مسکن به مثابه نوعی سرمایه گذاری دارای مفهوم مهم اقتصادی است و به عنوان شکلی از پس انداز نیز منافع ویژهای برای ساکنان در بر می کیرد.
5)مشارکت:یکی از اثرهای مسکن ،مشارکت خانواده در اجتماع بزرگ است .این جا روابط همسایگی برای شهرنشینان اثرهای متقابل ومهمی به جای می گذارد که یکی از جنبه های پایداری زندگی شهری است.
شاخص های کیفیت مسکن به طور کلی عواملی در مسکن وجود دارد که کیفیت را تعریف می کند.این گونه عوامل در مقیاس محله به شرح زیر است: 1)شکل مطلوب 2)استحکام مسکن 3)امنیت 4)ایمنی 5)دسترسی به فضای باز وفضای سبز 6)تامین تاسیسات و تجهیزات 7)همجواری مسکن با کاربری های سازگار
1)شکل مطلوب مسکن:از انجایی که مسکن یکی از نیازهای اصلی انسان است شکل مناسب مسکن به نوبه خود نقش تعیین کننده ای در تامین این نیازها به عهده دارد از این رو منظور تامین ان ورسیدن به فرم مطلوب می بایست در این راستا حداقل 5 عامل را مد نظر قرار دادکه عبارتند از:زمین ،منابع مالی ،نیروی انسانی و فن آوری ، مصالح ساختمانی و نظارت نام برد.
2)استحکام مسکن:از انجایی که عواملی مانند شیوه طراحی مهندسان و محاسبه و اجرای سازه و رعایت اصول و مسائل فنی نقش تعیین کننده ای در تامین ایستایی و استحکام بر عهده دارد لذا میبایست همواره مد نظر مهندسان و معماران باشد به همین جهت لزوم برسی ژئوتکنیکی ،برسی مصالح ساختمان مقاوم ،شناسایی گسل های موجود و………کاملا محسوس است.
3)امنیت : نیاز به یک سرپناه امن از جمله ضروری ترین نیازهای انسانی است امنیت در واقع حفاظت از مسکن ووسایل آن در مقابل عوامل مستقیم و غیر مستقیم است که موجب ضرر رساندن به مسکن و در واقع عدم امنیت آن می شود . عوامل مستقیمی که امنیت را به خطر می اندازد شامل دزدی و آتش سوزی و………هشتند .عوامل غیر مستقیم نیز آلوده کردن آب و هوا و زمین است .البته می توان عوامل طبیعی هم چون سیل ،زلزله،توفان و….اشاره کرد.مقوله ای دیگر که باید در امنیت مورد توجه قرار گیرد امنییت و نحوه تصرف که سبب می شود خانوار ساکن در واحد مسکونی ،از نظر دور نمایی سکونت خود احساس ایمنی کند و این امر آسایش روانی بیشتری برای آنها ایجاد می کند این آسایش روانی هر خانوار خود تامین کننده آسایش روانی کلی موجود در محلات شهری می باشد.
4)ایمنی،راحتی و میزان دسترسی(آسایش،راحتی و بهداشت):تامین تسهیلات رفاهی مکمل مسکن در کنار تامین سرپناه امن و سالم از جمله نیازهای اساسی سکونتی به شمار می روند.که نقش مهمی در تامین سلامت و رفاه جسمی دارند در نظر گرفتنن تسهیلات و خدمات مناسب موجب افزایش سطح ارتقا ی بهداشت مسکن ودر نتیجه سلامتی ساکنان آن می شود از جمله عوامل موثر در این مقوله را می توان درصد برخورداری واحدهای مسکونی از یک ،دو و سه اتاق خواب ،میزان برخورداری از خدمات اساسی هم چون شبکه برق سراسری ،گاز لوله کشی،تسهیلات آشپزخانه، کولر،تلفن …….دانست.
5)دسترسی به طبیعت و فضای سبزباز:می توان گفت فضای سبز از مهم ترین ابزارهای دستیابی به توسعه پایدار است باید توجه داشت که افزایش جمعیت نیاز به تامین فضای سبز عمومی را افزایش می دهد با همه اهمیتی که فضای سبز مفید در محلات شهری دارند این واقعیت را پذیرفت که اهمیت حیاتی فضای سبز را نباید در رویارویی با دیگر کاربری های حیاتی شهری قرار داد.بطور کلی باید رابطه و تناسبی معقول بین فضاهای ساخته شده و فضاهای طبیعی در محلات شهری وجود داشته باشد .فضای سبز در زندگی شلوغ و پیچیده و نا آرام شهرها گویی تنها عنصر آرامش بخش و پالاینده هستند استفاده از درخت و فضای سبز باید به عنوان جزولاینفک طراحی فضای محلات شهری مورد توجه طراحان قرار گیرد.
6)تامین تاسیسات و تجهیزات (تاسیسات یا زیر ساخت های مورد نیاز مسکن):تاسیسات و زیر ساختهای شهری طیف وسیعی از عناصر شهری را که اکثرا احداث شده ثابت و ساختمانی هستند را در بر می گیرد در نگاهی کلی می توان زیر ساخت های شهری را شامل تمام عناصری دانست که تامین نیازهای مختلف ساکنان محلات شهری را در زمینه های مختلف سکونت فعالیت ،استراحت،فراغت،وبه طور کلی بالا بردن کیفیت زندگی شهری بر عهده دارند به عبارتی مجموعه فیزیکی موجود ولازمی که کارکردهای مختلف شهری را میسر می سازد و باعث ترکیب و تشکیل فضاهای شهری می شوند که زیر ساختهای شهری نامیده می شود.
7)هم جواری با کاربری های سازگار:عمده ترین تلاش در شهر سازی باید جدا سازی کاربری های ناسازگار با کاربری مسکونی در محلات شهری باشد کاربری هایی که دود،بو ،صدا و شلوغی تولید می کنند باید ازکاربری های دیگر بویژه کاربری مسکونی وفرهنگی و اجتماعی جدا شوند .این جدایی مطلق نیست بلکه در برخی مواقع می توان با تمهیداتی ،اثرات سوء کاربری های مزاحم را محدوود کرد .در جدایی فضایی کاربری ها ،فاکتورهای هزینه سود و خود بسندگی نسبی آنها مورد نیاز قرار می گیرد.البته لازم به ذکر است که جدایی فضایی عملکردها فقط به فعالیت های شخصی نظیر کشتارگاه ،چرم سازی ،فلزکاری اختصاص ندارد بلکه در مورد کاربری های کوچک نیز صدق می کند مانند دکه سیگار فروشی.
شاخص: شاخص ها مجموعه ای از اطلاعاتی هستند که شرایط جامعه اعم از شهری و روستایی را نشان می دهند. دربرخی از کشورها شاخص های زندگی انسانی از شرایط و درجات مناسبی برخوردار می باشند و در کشورهایی دیگر، شاخص ها بیانگر عقب ماندگی و توسعه نیافتگی آن جوامع اند. کشورهای توسعه نیافته به دلیل کمبود سرمایه و عدم اجرا یا ضعف و ناکارآمدی برنامه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از شاخص های سطح بالایی برخوردار نیستند.
شاخص های مسکن: منظور از شاخص های مسکن، اطلاعات مناسب عملی درباره جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی مسئله مسکن است. شاخص های مسکن به سیاست گزاران کلان بخش مسکن کمک می کنند تا تصویر روشن تری از شرایط مسکن درگذشته، حال و آینده به دست آورند و سیاست ها و راهبردهای متناسبی اتخاذ نمایند. از این رو این شاخص ها از یک سو ابزار شناخت وضعیت مسکن درابعاد مختلف هستند و ازسوی دیگر، ابزار کلیدی برای ترسیم چشم انداز آینده مسکن و برنامه ریزی آن محسوب می شوند. به همین دلیل می توان شاخص های مسکن را کلیدی ترین ابزار برنامه ریزی و شالوده اصلی آن دانست. شاخص های مسکن درایران تحت تاثیر دو نوع عوامل بیرونی و درونی قرارداشته اند. عوامل بیرونی موثر بر مسکن، نظیر عوامل جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی، موجبات رونق و رکود مسکن را فراهم کرده اند و برنامه های مسکن کمتر در وضعیت کلی مسکن و بهبود شاخص های آن موثر بوده اند. عوامل درونی مسکن، که عمدتا" تحت تاثیر چگونگی و فرآیند برنامه ریزی مسکن قراردارند نیز درابعاد خاصی، وضعیت مسکن را شکل می دهند.
اهداف بررسی شاخص های مسکن: ۱) فراهم کردن ابزار تحلیلی مناسب و ارائه شناخت کامل از تحولات و دگرگونی ها ابعاد مختلف (اجتماعی، اقتصادی، کالبدی)مسکن برای سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر سیاست ها و برنامه های تدوین شده. ۲) شناخت و تبیین روابط حاکم بر ابعاد مختلف مسکن . ۳) ارزیابی نتایج حاصل از سیاست های مختلف در ابعاد مختلف مسکن و روابط حاکم بر آن ها. ۴) پایه گذاری روابط صحیح میان ابعاد مختلف مسکن که می تواند درجهت تدوین سیاست های کارآمد، موثر باشد.
شاخص های اقتصادی مسکن اهمیت مسکن در اقتصاد ملی با مطرح شدن آن به عنوان یکی از زیربخش های عمده اقتصاد روشن می شود. در بین تمامی بخش های اقتصادی در جوامع توسعه یافته و یا درحال توسعه، مسکن یکی از بزرگترین حجم سرمایه گذاریهای را به خود اختصاص می دهد. براین اساس، رابطه مستقیمی میان شاخص های اقتصاد کلان با سرمایه گذاری مسکن و توسعه، سرمایه گذاری مسکن و اشتغال، سیاست گذاری مسکن و ساختار تشکیلاتی و نیز دیدگاه مسکن به عنوان یک سرمایه گذاری اجتماعی- اقتصادی- اجتماعی، تولیدی و نه مصرفی وجود دارد. افزایش سرمایه گذاری دربخش مسکن باعث افزایش سرمایه گذاری در دیگر حوزه های اقتصادی و در نتیجه افزایش تولید و اشتغال می شود. درمقیاس ملی نیز، مسکن بر تورم، تحرک نیروی کار و بودجه دولت از طریق مالیات و یارانه تاثیر می گذارد.
موفقیت برنامه های مسکن تا حدود زیادی بستگی به کارآمدی سیاست گذاری های اقتصادی در بخش کلان دارد که به تبع بر تولید و تقاضا در بخش مسکن اثر می گذارد. نرخ بهره وام ها، هدایت اعتبارات، مالیات، تعرفه ها، سرمایه گذاری دولتی و خصوصی، مالکیت از جمله شاخص های اقتصاد کلان هستند که در موفقیت و عدم موفقیت برنامه های مسکن اثرگذارند. سرمایه گذاری دربخش مسکن معمولا ۲ الی ۸ درصد از تولید ناخالص ملی و ۱۰ الی ۳۰ درصد از تشکیل سرمایه ناخالص در کشورهای درحال توسعه را به خود اختصاص می دهد و بین ۵ الی ۱۰ درصد دیگر از سرمایه گذاری ها نیز برای ارائه سایر خدمات در این بخش، صورت می گیرد جریان سرمایه گذاری را موجب می شود. با ترکیب سرمایه گذار های مستقیم دربخش مسکن و خدمات مرتبط با آن، مجموعا" معادل بین ۲۰ الی ۵۰ درصد از ثروت تولیدی در بیشتر کشورها حاصل می گردد.
هم چنین مسکن یک انگیزه عمده برای پس انداز خانوارهاست و اثر مهمی درمصرف خانوارها دارد. علاوه براین، مسکن بر تورم، کسری بودجه، تحرکات نیروی کار و تعادل پرداخت ها و نیز بر بودجه های دولت از طریق مالیات ها و یارانه ها اثر می گذارد. قیمت و هزینه مسکن و یارانه های این بخش از مهمترین موضوعات مهم در ابعاد اقتصادی در کشور های مختلف است. نسبت قیمت متوسط مسکن به میزان درآمد در بسیاری از کشورهای توسعه یافته که از سیستم مطلوب مسکن برخوردار هستند، بسیار پایین بوده و درمقابل، این شاخص درکشورهای درحال توسعه میزان بالایی را نشان می دهد.
به طور کلی، چنانچه سیاست های بخش مسکن نیازمند یارانه های سنگین برای مصرف کننده یا تولیدکننده باشد، ااین سیاست ها ناکارآمد می شود. بررسی و مرور یارانه های مسکن می باید در جهت افزایش کارآیی و موثر بودن برنامه ها و نیز جلوگیری از اثرات جنبی آن باشد. لازمه چنین امری این است که موضوع تامین و پرداخت یارانه دربخش مسکن جزء خط مشی ها قرارگرفته و به دقت تعریف و روشن گردد. درمجموع می توان گفت که سرمایه گذاری دربخش مسکن، سرمایه گذاری تولیدی بوده و تفاوت آن با سایر بخش ها دربازدهی درازمدت آن است. از سوی دیگر و این سرمایه گذاری، جریانی از خدمات را به وجود می آورد که درتولید سایر بخش ها نیز موثر واقع می شود. شاخص های اقتصادی مسکن نماگرهایی هستند که ابعاد مختلف اقتصادی مسکن را به صورت کمی نشان داده و مقایسه و تحلیل آن را امکان پذیر می کنند.
دراین بخش نمونه هایی از شاخص های اقتصادی مسکن آورده می شود: ۱) نسبت هزینه مسکن به کل هزینه خانوار: از تقسیم هزینه مسکن برکل هزینه خانوار حاصل می شود. در کشورهای در حال توسعه این شاخص از نسبت بالایی برخوردار است. ۲) نسبت هزینه مسکن به درآمد خانوار: هزینه مسکن به صورت درصدی از کل درآمد خانوار نشان داده می شود. در بیشتر کشورهای جهان حدود ۳۰ درصد از درآمدهای خانوار به مسکن تعلق می گیرد که این میزان در ایران بیش از ۵۰ درصد است. این عامل باعث می شود که در ایران مشکلات مسکن برای اجاره نشینها، به میزان بیشتری نمود یابد. ۳) شاخص بهای خدمات ساختمانی و نیروی کار: این شاخص نشان دهنده بهای خدمات ساختمانی درسال های مختلف است که باتوجه به شاخص های فرعی دیگری نظیر مزد یک روز بنا، مزد یک روز کارگر ساختمانی، اجرت نقاشی، اجرت آسفالت بام، اجرت سیمان کار، اجرت کاشی کار و گچ کار و… محاسبه می شود. داشتن این شاخص به همراه قمیت زمین و شاخص بهای مصالح ساختمانی می تواند معیار مناسبی جهت بررسی روند تغییرات بهای مسکن باشد.
۴) شاخص بهای عمده فروشی و خرده فروشی مصالح ساختمانی : این شاخص بیانگر بهای مصالح ساختمانی است که یکی از عوامل اصلی درتغییرات بهای ساختمان و واحد مسکونی به شمار می رود. درحقیقت، بهای زمین، مصالح ساختمانی و خدمات ساختمانی، اجزای اصلی و تشکیل دهنده بهای ساختمان هستند که تغییر درهریک از آنها باعث ایجاد تغییر درقیمت ساختمان می شود. ۵) قیمت بهای زمین: زمین به عنوان عامل مهم و در بسیاری موارد عاملی تعیین کننده در مسکن است و دربازار آزاد، بالاترین نسبت را دربینمیان کلیه عوامل مسکن به خود اختصاص می دهد. عامل زمین نقش کلیدی در موفقیت یا شکست برنامه ها و طرح های توسعه شهری دارد، به طوری که سهم عمده ای از توفیق درتامین مسکن، ایجاد زیرساخت ها، تجهیزات و به طورکلی توسعه مطلوب شهری بستگی تام به تامین به موقع و کافی زمین دارند.
۶) اعتبارات عمرانی دولت دربخش مسکن: بخش مسکن یکی از عمده ترین فعالیت های اقتصادی است که سهم بالایی از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد. آگاهی ازمیزان اعتبارات عمرانی دولت دربخش مسکن و دریک دوره و مقایسه آن با وضعیت مسکن کمک شایانی به تصمیم گیری و برنامه ریزی می کند. ۷) سرمایه گذاری بخش خصوصی دربخش مسکن: یکی از شاخص های اقتصادی مهم مسکن، میزان مشارکت بخش خصوصی درساخت و تولید مسکن،است رسیدن به سود و کسب درآمد بوده، اما که درتامین مسکن، به خصوص درنقاط شهری، نقش به سزایی ایفا می کند. میزان مشارکت بخش خصوصی درتولید مسکن و ساختمان بستگی به سوددهی آن و نیز قوانین و ضوابط موجود دارد.
8) تسهیلات اعتباری بانک ها: میزان سرمایه گذاری بانک ها واعطای تسهیلات به روش های مختلف، از جمله وام برای ساخت مسکن، از عوامل موثر درمیزان تولید مسکن است. ۹) توان تولید مسکن (واحدهای تکمیل شده دریک سال): این شاخص از بعد اقتصادی بیانگر توانایی بخش های مختلف درساخت و تکمیل واحدهای مسکونی طی یک سال است. آگاهی از تعداد واحدهای تکمیل شده دریک سال در پی بردنتعیین میزان به کمبود واحدهای مسکونی، تعداد واحدهای موردنیاز و توان تولید و افزایش تقاضا و… موثر است. معمولا این شاخص به ازاء هرهزارنفر جمعیت کل محاسبه می شود.
10) یارانه : شاخص یارانه مسکن می تواند به شکل های مختلف نظیر پرداخت مستقیم به خانوارها، اعطا کمک به کارکنان دربخش های مختلف، تامین زمین رایگان، تخفیف در اجاره واحدهای مسکونی، دادن وام با نرخ بهره پایین و یا کمک های بلاعوض مدنظر قرارگیرد. ۱۱) اشتغال زایی بخش مسکن: علاوه بر ایجاد مشاغلی که مستقیما درارتباط با مسکن هستند، مشاغل زیادی نیز به طورغیرمستقیم با این بخش درارتباط می باشند. احداث مسکن از توان اشتغال زایی برخوردار بوده و دربسیاری موارد به عنوان « ضربه گیر» اقتصاد به کارگرفته می شود.
شاخص های کالبدی مسکن ابعاد کالبدی مسکن از دو زاویه قابل بررسی است. یکم، کالبد مسکن به عنوان یک واحد مسکونی؛ و دوم، رابطه کالبدی مسکن با محیط مسکونی خود، که به نوعی خود یک شاخص اجتماعی محسوب شده بوده و نقش و جایگاه مسکن در توسعه شهری را مطرح می کند. گروه های مختلف درآمدی که توان مالی متفاوتی درتامین و خرید مسکن دارند، در مکان های متفاوت شهری زندگی می کنند. الگوی مصرف مسکن، چه درچهارچوب اهداف کلان و چه درخط مشی های اساسی سیاست های مسکن، تاثیرات کالبدی فراوانی دارد. توسعه و نفوذ فناوری درزندگی انسان ها نیز تغییراتی را در کالبد مسکن به جای می گذارد. بعد بیرونی کالبد مسکن نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تاثیر عمیقی که مسکن برمحیط مسکونی خود و شهر می گذارد، قابل تامل است.
نقش مسکن در توسعه کالبدی شهرها در طول تاریخ روندی متغیر داشته و در دوره های اخیر، مسکن و محیط زیست به عنوان عامل اصلی شکل دادن به شهرها مطرح هستند. مسکن همواره بزرگترین کاربری شهرها بوده و میزان تامین و تولید مسکن به عنوان عامل کمی تعیین کننده در توسعه فیزیکی شهرهاست. از جمله کلیدی ترین موضوعات کالبدی مسکن را می توان درتامین زیرساخت ها جستجو کرد. آماده سازی زمین و تامین زیرساخت ها می تواند رابطه میان مسکن و محیط مسکونی را تعریف کرده و سرپناه را به مسکن واقعی، گسترش شهری را به توسعه شهری تبدیل کند.
1) الگوی مسکن (تک واحدی، آپارتمانی، مجموعه سازی، بلندمرتبه) : الگوی مسکن ازعوامل و شاخص های دیگری تاثیر می پذیرد. جمعیت، محدودیت زمین و محدودیت گسترش به سمت خارج شهر، از جمله عواملی هستند که باعث تغییر در الگوی ساخت می شوند. باتوجه به تقاضا و نیاز حاصل ازافزایش جمعیت در شهرها، الگوی ساخت از تک واحدی به آپارتمانی و سپس به بلند مرتبه سازی تغییر می کند. ۲) الگوی توسعه: نوع اسکان جمعیت می تواند تاثیرات متفاوتی درکالبد شهر داشته باشد، مانند گسترش شهر درسطح، توسعه در ارتفاع و توسعه شهر از درون. ۳) تراکم ساختمانی: این شاخص نوعی ابزار اندازه گیری است که از تقسیم سطح کل زیربنای ساخته شده دریک قطعه زمین بر مساحت آن قطعه به دست می آید. ازطریق این شاخص، شدت استفاده از زمین شخص می گردد. درباره تعاریف مختلف تراکم ساختمانی در مقاله پیشین توضیحات بیشتری ارائه شده بود.
۴) نوع مصالح ساختمانی و شیوه های ساخت: اهمیت این دو شاخص زمانی مشخص می شود که استفاده از مصالح بادوام و شیوه های ساخت مناسب باعث افزایش عمر مفید ساختمان شده و درنتیجه در درازمدت کیفیت کالبدی مسکن حفظ خواهد شد. ۵) میزان مسکن ناهنجار و غیرمجاز: این شاخص جنبه های دیگر مسکن از قبیل کمبود مسکن را نشان می دهد. نمود بارز این شاخص عمدتا" دراطراف نهرهای بزرگ قابل بررسی است که تاثیرات کالبدی آن به صورت سیمای مسئله دار، عدم خدمات دهی از سوی ارگان های مسئول، اغتشاش بصری، عدم جمع آوری زباله، عدم رعایت مسائل فنی درساخت مسکن و استفاده ازمصالح ساختمانی کم دوام قابل مشاهده است.
شاخص های اجتماعی و فرهنگی :
نرخ رشد جمعیت
جمعیت شهرنشین
تعداد خانوار
مهاجرت
تراکم واحد مسکونی( اتاق در واحد مسکونی= شاخص کمی، نفر در واحد مسکونی = شاخص کیفی)
نحوه تصرف زمین ( وقفی، سازمانی، ملکی، اجاره ای)
دسترسی به خدمات ( آب، برق، گاز و تلفن)
برخورداری از اسناد مالکیت
مدت زمان بهره برداری
برخورداری از فضاهای معیشتی – برخورداری از امکانات رفاهی( حمام، توالت، فاضلاب)
اهداف اساسی شاخص ها در ساماندهی شهری
1)بهبود سیمای کالبدی از طریق بازسازی و بهسازی
2)بهبود وضعیت ترافیکی از طریق گسترش فضاهای حرکتی
3)بهبود شرایط زیست محیطی از طریق افزایش فضاهای سبز
4)کاهش تراکم و تمرکز از طریق تعدیل کاربریها
5)احیای رونق اقتصادی از طریق تقویت فعالیتهای جدید
6)بهسازی محیط اجتماعی و فرهنگی از طریق توسعه فعالیت های تفریحی
7)تقویت ارزشهای بصری و هویت بخشی از طریق زیباسازی و ساماندهی مبلمان شهری
نتیجه گیری:همان طور که بیان شد مسکن یکی از نیازهای اساسی و اولیه انسان را تشکیل می دهد واین نیاز با توجه به اهمیت مسکن مناسب است .این نیاز در حالت کلی دو بعد دارد کیفی و کمی ،بعد کمی به برسی وجود مسکن و میزان دسترسی به آن می پردازد و بعد کیفی تجلیل کننده ویژگی کالبدی مسکن است.
خسته نباشید.
منابع
کتاب اصول برنامه ریزی شهری و روستایی .نشر دانشگاه تهران
کتاب برنامه ریزی کاربردی اراضی شهری .نشر دانشگاه تهران
مرکز مطالعات و تحقیقات مسکن و ساختمان برنامه ریزی کالبدی تهران 1369
Memarcad.com
www.Wikipedia.org