عنوان پروژه :
طراحی سیستم حقوق و دستمزد
سازمان تامین اجتماعی
استاد:
نجفی
تهیه کننده:
محبوبه بلدجی
نیمسال 93-92
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه…………………………………………………………………………………………………….3
معرفی تامین اجتماعی……………………………………………………………………………….3
پیشینه ی تامین اجتماعی …………………………………………………………………………..7
تامین اجتماعی در ایران ……………………………………………………………………………9
جایگاه تامین اجتماعی در برنامه های توسعه ملی …………………………………………12
قائون تامین اجتماعی ……………………………………………………………………………….14
وضعیت کنونی نظام تامین اجتماعی ……………………………………………………………15
منابع مالی سازمان تامین اجتماعی………………………………………………………………..17
تغییر پایه ی پولی کشور ……………………………………………………………………………18
سیستم حقوق و دستمزد ……………………………………………………………………………20
کارت ساعت – ماشین ساعت زن………………………………………………………………..21
دایره حقوق و دستمزد ………………………………………………………………………………22
انواع سیستم پرداخت حقوق در کشور /محاسبه حقوق…………………………………….24
اشکال پرداخت حقوق در کشور …………………………………………………………………25
مقدمه ای بر اقلام طراحی سیستم …………………………………………………………………27
نمونه فرم ها …………………………………………………………………………………………….38
تقدیر و تشکر
با تشکر فراوان از استاد عزیز و ارجمند نجفی که مرا در تهیه این پروژه یاری نمودند .
)پنجاه سال بیمه های اجتماعی در ایران(
1- مقدمه
تامین اجتماعی به مفهوم عام کلمه، همواره یکی از آرزوهای بشر بوده است. انسان ها از دیر باز دغدغه زندگی آرام و مطمئنی را داشته اند که عاری از "رنج احتیاج" باشد؛ تا در پرتو آن، فرصت یابند، به جنبه های متعالی تر زندگی بپردازند و در هنگام تلاش برای کسب معاش، چشم انداز آینده ای مبهم، آنها را نگران و آشفته نسازد. در جهان امروز، این آرمان دیرین در تحقق تامین اجتماعی و به ویژه در نظام کارآمد بیمه های اجتماعی جستجو می شود.
در ایران نیز صورت هایی از تامین اجتماعی – و البته نه به این نام و سیاق – از دیر باز با کارکردهای محدود و نظام نایافته – به معنای امروزی آن – رایج بوده است؛ اما تحول مهمی که در پی ملی شدن صنعت نفت و با ارائه لایحه بیمه های اجتماعی کارگران در تاریخ آنها را نگران و آشفته نسازد. در جان امروز، این آرمان دیرین در حقق تامین اجتماعی و به ویژه در نظام کارآمد بیمه های اجتماعی سجتجو میشود 1/11/1331 توسط دولت وقت رخ داد و به ویژه اجرای لایحه قانونی از اول اردیبهشت 1332 بیمه های اجتماعی در ایران به شکل رسمی گسترش یافت. از آن تاریخ پنجاه سال می گذرد.
2- تامین اجتماعی چیست ؟
اصطلاح تامین اجتماعی در کشورها و نظام های مختلف با تعبیرها و تعریف های نسبتاً متفاوت به کار گرفته می شود. این تفاوت ها اغلب به سطح توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها مربوط می شود و نیازها و انتظارات شهروندان و درجه توسعه یافتگی کشورها به میزان زیادی بر نگرش دولت و مردم هر کشور به موضوع تامین اجتماعی تاثیر گذار است. هر چند در اغلب تعریف ها، تامین اقتصادی افراد جامعه هدف خاص تامین اجتماعی تلقی شده است، ولی در برخی دیدگاه های نیز تامین اجتماعی به مفهوم عام تری مورد توجه قرار گرفته است که ضمن آن فراهم آوردن همه تمهیدات و لوازم تامین نیازهای مادی و معنوی زندگی انسان ها، هدف تامین اجتماعی ذکر شده است. اصطلاح تامین اجتماعی، آمیزه ای از "امنیت اقتصادی" و "بیمه اجتماعی" است. این واژه برای اولین بار به عنوان لایحه سال 1935 دولت فدرال آمریکا با نام قانون تامین اجتماعی به کار گرفته شد.
در تعریفی روشن تر، بیمه های اجتماعی برنامه حداقلی، به منظور کاهش مخاطرات در زندگی اقتصادی و حفظ و حمایت افراد جامعه در برابر آسیب های ناشی از بیماری ها و حوادث و بیکاری غیر ارادی است. پس از آن تامین اجتماعی، راهبی برای دستیابی به حداقل نیازهای زندگی شرافتمندانه است. تامین اجتماعی همچنین ساز و کاری را عرضه می کند که ضمن آن توزیع مجدد در آمدها در جامعه و حمایت مستمر از افراد تحقق می یابد.
با وجود تفاوت هایی که در همه تعبیرها و تعریف های مضمون های تامین اجتماعی وجود دارد، موارد مشابهی نیز دیده می شود. نظام تامین اجتماعی در هر کشور، شهروندان جامعه را به هنگام کاهش یا قطع درآمد، بروز بیماری، بیکاری، از کارافتادگی، بازنشستگی، فوت و بی سرپرستی از طریق دو نظام بیمه ای و حمایتی، تحت حمایت قرار می دهد.
در روزگار ما با وجود پیشرفت علوم و فنون و دسترسی بشر به توانایی های شگرف در همه عرصه ها، دغدغه زندگی آرام و مطمئن و عاری از اضطراب و آشفتگی در آینده، همچنان تهدید کننده است. تامین اجتماعی، تمهید چنین اطمینان خاطری را برای آحاد جامعه نوید می دهد و از این رو، هم زمینه پیشرفت و توسعه ملی کشورها و هم هدف و مقصود چنین توسعه ای به شمار می رود. اهمیت تامین اجتماعی، طی یک قرن اخیر و به ویژه پس از پذیرش امر برنامه ریزی اجتماعی و اقتصادی در حوزه های گوناگون، توسط دولت های جهان روز به روز بیشتر شده است و این اهمیت در نظام ها و مرام های سیاسی و عقیدتی مختلف کاستی نگرفته و پیوسته بر منزلت آن افزوده شده است. تامین اجتماعی ، اکنون به مقوله ای مهم در قلمرو توسعه اقتصادی و سایسی و توسعه پایدار تبدیل شده است و بدین گونه، قلمرو و کارکردهای آن رو به تکامل است.
تامین اجتماعی همواره با دیگر مقوله های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در تعامل بوده است و از این لحاظ، تحت تاثیر تحولات در هر یک از عرصه های مذکور بوده و خود نیز بر آن حوزه ا تاثیر گذار است. ارتباط ساختاری و بنیادی مقوله های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی به یکدیگر به تامین اجتماعی وجهی تاریخی، متحول و بالنده بخشیده است؛ بنابراین، دولتمردان، مدیران و برنامه ریزان، جملگی درصدد توسعه قلمرو آن و بسط کارکردها و دامنه شمول تامین اجتماعی هستند.
خاستگاه اصلی تامین اجتماعی در جامعه های معاصر، مبارزات کارگران صنعتی پس از انقلاب صنعتی در اروپا است. از آن زمان، تامین اجتماعی مانند هر پدیده دیگری سیری تاریخی داشته و در گذر زمان شکل گرفته و تکامل یافته است. آنچه امروزه شاهد آن هستیم، محصول روندها و فرآیندهای دامنه داری است که از دو قرن پیش، زمینه های تکوین و تکامل آن فراهم شده است. از این زمینه ای تاریخی در اشکال مشخص در پی انقلاب صنعتی، جلوه ها و جنبه های سنتی تر خدمات اجتماعی، حمایت اجتماعی و امداد و تعاون در فرهنگ ها و تمدن های دیگر نیز در شرق و غرب عالم سابقه داشته و در گذر زمان تجربه شده است. ولی هیچ یک از این تجربه ها را نمی توان در چارچوب تامین اجتماعی به معنای امروزی آن طبقه بندی کرد. تامین اجتماعی اساساً دستاورد دوران جدید است.
تامین اجتماعی، گاهی مترادف با مفاهیمی چون "رفاه اجتماعی"، "خدمات اجتماعی" به کار می رود حال آنکه، هریک از این مفاهیم و اصطلاحات در چارچوب نظام رفاه و تامین اجتماعی و براساس راهبردهای مختلف بیمه ای، حمایتی و امدادی دارای تعاریف ویژه هستند.
در اینجا برای آشنایی بیشتر، واژه های نزدیک به مفهوم تامین اجتماعی و تعاریف رایج مربوط به هریک از این مفاهیم، مرور می شود.
رفاه اجتماعی: این واژه به مفهوم فراهم ساختن آسایش جسمی و فکری زندگی همه افراد جامعه است و تمامی جنبه های مادی و معنوی زندگی افراد از قبیل نیازهای بهداشتی و درمانی، تغذیه، مسکن، آموزش، امنیت جان و مال شهروندان و نظایر آن را در بر می گیرد.
مفهوم دیگر رفاه اجتماعی نیز آن را مترادف با خدمات اجتماعی قرار می دهد. در این معنا، رفاه اجتماعی، سیستم منظم و شکل یافته خدمات اجتماعی است که برای کمک به افراد جامعه پدید آمده است تا رضایت کامل و استاندارد یک زندگی مرفه را برای افراد تامین کند.
خدمات اجتماعی : این اصطلاح به فعالیت های سازمان یافته ای اطلاق می شود که به منظو سازگار کردن متقابل فرد و محیط با یکدیگر انجام می گیرد. خدمات اجتماعی از یک طرف قابلیت های لازم را در افراد برای هماهنگی با معیارها و هنجارهای جامعه ایجاد و تقویت می کند و از سوی دیگر عاملی است باری ایجاد یک محیط اجتماعی مناسب تا فرد بتواند نیازهای خود را به عنوان یک شهروند عضو جامعه انجام دهد.
کمک اجتماعی : این اصطلاح به کمک هایی اطلاق می شود که سازمان های عمومی به صورت موردی به افراد دارای درآمد اندک ارائه می کند. این نوع کمک ها در قالب نظام بیمه ای قرار ندارند، بلکه بر همبستگی اجتماعی و تعاون مردم تکیه می کنند. این نوع کمک ها بیشتر شامل افرادیی می شود که تحت پوشش هیچ نظام حمایتی نیستند.
بیمه اجتماعی : حمایت از شاغلان در مقابل برخی از حوادث و مخاطرات اقتصادی احتمالی از قبیل از دست دادن در آمد به دلیل بیماری، پیری، بیکاری، از کار افتادگی و … بیمه اجتماعی نامیده می شود.
برای بیمه اجتماعی که ساختار و راهبرد اساسی نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی به شمار می رود، معمولاً یک نهاد رسمی دایر میشود و قانونگذار ترتیب تامین هزینه های سازمان مزبور و نیز نحوه خدمات رسانی به کارگران و سایر شاغلان تحت پوشش را مشخص می کند. موارد زیر از ویژگی عمده بیمه های اجتماعی به شمار می رود :
بیمه اجتماعی، اجباری است. به این معنا که آن دسته از افراد و گروه هایی که قانون براساس شرایط اقتصادی و اجتماعی معین می کند، اجباراً تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار می گیرند.
بیمه اجتماعی ارتباط مستقیم با کار دارد. به این معنا که معمولاً کارگران و اقشار مزد و حقوق بگیر تحت پوشش این بیمه قرار دارند.
منابع مالی این نوع بیمه با مشارکت کارفرما، کارگر و دولت تامین می شود.
بیمه اجتماعی، از ماهیتی مشاع و بین النسلی برخوردار است و از رهگذر آن "حساب های انفرادی" به عنوان "حق مالکیت" شکل می گیرد.
بیمه اجتماعی، غالباً براساس قرار دادهای اجتماعی سه جانبه شکل می گیرد و توسط دولت به عنوان پایدار ترین نهاد جامعه تدبیر و تمشیت می گردد.
3- پیشینه تامین اجتماعی در جهان
در منابع و متون تاریخی نشانه هایی از وجود انواع همیاری ها، کمک ها و خدمات اجتماعی در نزد ملل مختلف ذکر شده است. در این معنا، همه ادیان و فرهنگ ها چنین تجربه هایی داشته و بدان توصیه کرده اند. نخستین نشانه ها از وجود اشکالی از بیمه ها پیشینه ای به بلندای تاریخ تجارت و کشتیرانی دارد. از نقطه نظر تاریخی چینی ها از جمله نخستین ملت هایی بودند که در باربری دریایی اصل تقسیم خطر را در سه هزار سال پیش ازمیلاد مسیح مورد توجه قرار دادند. دو هزار سال پیش ازمیلاد در بین النهرین، هندوستان، مصر و مدیترانه شرقی نیزبیمه های باربری دریایی و بیمه های تجاری رواج داشته است.
درایران باستان در حدود دو هزار و پانصد سال پیش، اشکالی از کمک های نقدی و غیر نقدی به کارگران و زنان کارگر به مناسبت های مختلف وجود داشته است. این حمایت ها و پرداخت ها به طور مستند در الواح کشف شده در تخت جمشید که از دوران امپراتوی هخامنشیان به جای مانده، گزارش شده است.
پس از ورود اسلام به ایران نیز اشکال سنتی خدمات اجتماعی، همیاری، تعاون و امداد استمرار یافت و و به ویژه حمایت ازگروه های آسیب پذیر، نوع دوستی، احسان و انفاق و برادری ایمانی، بیش از پیش مورد تاکید قرار گرفت. از دیدگاه دین مبین اسلام، وجود اصل کفالت همگانی به معنای مسئولیت متقابل افراد نسبت به یکدیگر در کاراصل سهیم بودن افراد جامعه در درآمدهای دولت، نشانه عمق توجه این آیین الهی به نیازهای انسان ها و رعایت شان و منزلت انسانی آنها است. بسیاری از دستورات و تکالیف اجتماعی و اقتصادی اسلام نیز با رویکرد تامین نیازها و ایجاد ثبات و امنیت اقتصادی و اجتماعی رای شهروندان مطرح شده است.
اهمیت روزافزون مقوله تامین اجتماعی و توجه گسترده دولت ها به امر بیمه های اجتماعی، این مهم را در کانون توجه محافل ملی و بین المللی قرار داد. این فراگیری، در واقع ناشی از تاثیر همه جانبه ای بود که بیمه های اجتماعی در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر جای گذاشته و تجربه موفقی را در پیشبرد هدف های توسعه و افزایش تولید پدید آورده بود. این گستره جهانی بعدها باعث تکوین و تدوین "حقوق بین المللی کار" شد و به تبع آن، عموم دولت ها مکلف شدند این حقوق را مورد توجه قرار دهند و در عمل به اجرا در آورند. این تمهیدات به تدریج لزوم امین درآمد حداقلی رابرای تمامی افراد جامعه به منظور حذف احتیاج مطرح ساخت. در سال1948 میلادی در ماده 22 اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این جمله گنجانیده شده است : "همه افراد به عنوان عضو جامعه حق برخورداری از تامین اجتماعی را دارند." افزون بر این ، به منظور پایداری جنبه بین المللی امور تامین اجتماعی، سازمان ملل متحد، سازمان بین المللی کار (ILO) و اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی (ISSA) تمهیداتی را در این زمینه پذیرفتند و ملزم به نظارت و اجرای آن شدند.
4- تامین اجتماعی درایران، نخستین گام ها
همان طور که در تحولات تامین اجتماعی در اروپا مطرح شد، بیمه های اجتماعی صرفاً پس از شکل گیری طبقه کارگر صنعتی و تمرکز این گروه ها در کارخانه های جدید صنعتی، تکوین و توسعه یافت. در ایران، چنین تحولاتی حادث نشد و تنها گرایش هایی محدود به صنایع جدید کارخانه ای در جامعه سنتی ایران از دوران قاجار و در زمان صدراعظمی میرزاتقی خان امیر کبیر پدیدار شد. این حرکت کند و محدود در ایران، هرگز به ظهور طبقه کارگر صنعتی – آن گونه که در اروپا شکل گرفته بود – منجر نشد، هر چند گروه هایی از این دست در پایتخت و شهرهای بزرگ در بخش های دولتی ، ارتش و بخش خصوصی به عرصه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی وارد شدند. برای این کارگران صنعتی نو ظهور تا سال های مدید پس از ورود صنایع کارخانه ای، از بیمه های اجتماعی و دیگر مزایا و حمایت های کارگران خبری نبود و آنها در برابر حوادث و وقایع ناشی از کار، همچون سایر هموطنان خود از حمایت و امید به آینده مطمئن برخوردار نبودند.
این روند تا زمان عضویت ایران در دفتر بین المللی کار ادامه داشت. در پی پیوستن ایران به این دفتر به عنوان اولین کشور مسلمان عضو دفتر بین الملی کار، قدم های در جهت اجرای مقاوله نامه ها و توصیه های دفتر مزبور برداشته شد. به این ترتیب ، در سال 1309 برای اولین بار مقرراتی به به صورت تصویه نامه بیمه های اجتماعی به تصویب هیات دولت رسید.
این تصویب نامه دولتی برای حمایت از کارگرانی که در سال 1306 خورشیدی دراحداث خطوط راه آهن شمال به جنوب ایران مشغول به کار بودند، صادر شد. تمرکز گروه های کارگری و حوادث و سوانح ناشی از کاربرد وسایل و تجهیزات جدید در احداث راه ها، دولت را واداشت که در این زمینه چاره جویی کند. بنابراین، در آخرین روزهای سال 1309 مصوبه مذکور به تصویب رسید که براساس آن مقرر شد از اول فروردین سال 1310 از مزد هر یک از کارگران روزی یک شاهی (معادل یک بیستم ریال) و از حقوق تمامی روز مزدها و کنتراتی هایی که در طرق (راه های در دست احداق) کار می کردند، صدی دو (2%) کسر شود تا از وجوه جمع آوری شده برای کمک به کارگراین که در حین انجام کار دچار سانحه می شدند، به مصرف برسد.
نتیجه اقدامات در چارچوب صندوق احتیاط کارگران راه ها (طرق) چندان رضایتبخش بود که درسال 1311 برای جبران خسارت مالی و جانی سایر کارگران ساختمانی دولت به وزارت مالیه اجازه داده شد که از محل اعتبار مربوط به موضوع اشتغال کارگرانی که در احداث ساختمان های دولتی و مشابه آن اشتغال دارند. مبلغی را به این قبیل کارگران، در صورتی که بر اثر حوادث ناشی از کار دچار صدمه منجر به از کار افتادگی موقت و دایم شده باشند، پرداخت نماید و این مبلغ در صورت فوت کارگران مورد نظر به وارث آنها تعلق می گرفت. این مبلغ خسارت به تناسب ماهیت صدمات وارده ازم بلغی معادل اجرت 10 روز تا مبلغی معادل اجرت یک سال آنان بود. به موجب مقررات فوق کارران صرفاً در صورت بروز حوادث و صدمات ناشی از کار مبغلی به عنوان خسارت خود و در صورت فوت، وارثان آنها دریافت می کردند.
تمام کارگران و اعضای خانواده آنها و کلیه حوادث و بیماری های ناشی از کار و غیر ناشی از کار گسترش می یافت.
5- تکوین بیمه های اجتماعی کارگران؛ آغازی فرخنده
در دوره نخست وزیری دکتر محمد مصدق لایحه قانونی بیمه های اجتماعی کارگران در اول بهمن ماه 1331 برای اولین بار به تصویب رسید. این لایحه در نوع خود اقدامی موثر و سرنوشتساز تللقی میشد . زیرا در شرایطی که خزانه مملکت در اثر مشکلات مترتب بر ملی شدن صنعت نفت خالیبود و کشور در کشاکش مبارزه ای ملی و مقدس با استعمارگران قرار داشت، دولت ملی دکتر مصدق علیرغم این شرایط، لایحه ای را به تصویب رساند که به موجب آن تامین و آسایش کارگران از هر حیث مورد نظر بود، لایحه بیمه های اجتماعی کارگران با تصمیمات کنفرانس بین المللی کار تناسب داشت و با مقررات بیمه های اجتماعی کشورهای پیشرفته هماهنگ و با نیازهای آن روز جامعه ایران تطبیق داشت. لایحه بیمه های اجتماعی کارگران با مطالعات گروهی از کارشناسان و مشتمل بر 96 ماده و 44 تبصره تنظیم شد و با استفاده از اختیارات قانونی نخست وزیر در تاریخ 1/11/1331 به نام ملغی شد و طبق آن سازمان مستقلی به نام "سازمان بیمه های اجتماعی کارگران" مرکب از ارکان چهارگانه شورای عالی، هیات مدیره، مدیر عامل و هیات نظارت بر اجرای این لایحه تاسیس شد. اجرای این لایحه قانوی از اول اردیبهشت 1332 عملی گردید و سازمان بیمه های اجتماعی کارگران مکلف و متعهد شد کمک ها و مزایای مقرر در لایحه را در مورد کارگران و کارمندانی که بیمه می شدند، به شرح زیر اعمال کند :
معالجه و مداوای امراض و حوادث ناشی از کار
معالجه و مداوای امراض و حوادث غیر ناشی از کار
پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری
پرداخت غرامت نقص و ازکار افتادگی جزیی و کلی بیمه شده
معالجه و مداوای اعضای بلافصل خانواده بیمه شده
پرداخت کمک های ازدواج، حاملگی، وضع حمل و عایله مندی
برقراری مستمری بازنشستگی و از کار افتادگی
پرداخت هزینه کفن و دفن بیمه شده متوفی
پرداخت مستمری به وارثان بیمه شده متوفی
پرداخت کمک بیکاری
حق بیمه پیش بینی شده برای انجام تعهدات فوق برابر 12% دستمزد کارگران بود که آن را کارگر و را کار فرما پرداخت میکرد. این حق بیمه برای انجام تعهدات فوق کافی نبود و سازمان مجبور شد از ذخایر قانونی خود استفاده کند. ویژگی قانون مورد نظر این بود که علاوه بر همه کارگاران، تمامی کارمندان فنی و دفتری ثابت کارخانه ها و بنگاه های فعال را که حقوق و زایای ماهانه آنها کمتر از شش هزار ریال بود، دربر می گرفت و آنها را در برابر حوادث ناشی از کار و غیر ناشی از کار به ترتیبی که دربالا اشاره شد، بیمه ممی کرد.
لایحه قانون بیمه های اجتماعی کارگران که در سال 1339 بررسی و تصویب شد، نقایص و کاستی های قوانین پیشین را که در عمل رخ نموده بود، مرتفع کرد. به موجب این قانون جدید، برخی محدودیت های قبلی حذف و در عوض، شرایط و مزایای بیشتری برایرفاه کارگران و بهبود شرایط در مان آنها پی شبینی شد که به وبه خود تفاوت محسوسی را به ویژه درزمینه گسترش و تسهیل در استفاده از کمک های مربوط به بهداشت، درمان و غرامت های ناشی از آن ایجاد کرد.
در پی مجموعه این تحولات، به موجب تصویب نامه ای که در فروردین ماه 1342 به تصویب هیات وزیران رسید، سازمان بیمه های اجتماعی کارگران به "سازمان بیمه های اجتماعی" تغییر نام یافت تا زیر ن ظر وزرات کار و امور اجتماعی به فعالیت خود ادامه دهد و عموم افراد (بجز مشمولات استخدام کشوری و مشمولات بیمه های خاص) را تحت پوشش بیمه های خود قرار دهد. این شمول، اتباع خارجی، بیمه شدگان اختیاری و صاحبان حرف و مشاغل آزاد را نیز در بر می گرفت.
6- جایگاه تامین اجتماعی در برنامه های توسعه ملی
میزان توجه به تامین اجتماعی در کشورهای در حال توسعه را می توان با در نظر گرفتن این که تا چه اندازه برای نقش تامین اجتماعی در برناه ریزی ملی اهمیت قابل شده اند دریافت . در برنامه های عمرانی کشور، تا پایان برنامه عمران سوم، عنوان مشخصی رای امورمربوط به رفاه و تامین اجتماعی در نظر گرفته نشده بود و بدین جهت، هدف های مشخصی را در قالب برنامه مزبور نمی توان مورد سنجش و بررسی قرار داد. اما، شکل گیری نظام رفاه و تامین اجتماعی (به صورت یک برنامه 5 ساله) در بخشی از برنامه های توسعه به برنامه چهارم عمرانی کشور بر می گردد که برای اولین بار خدمات رفاه اجتماعی به صورت جامع و هماهنگ در قالب برنامه عمرانی کشور مورد توجه قرار گرفته که در ذیل به اختصار، اهداف، جهت گیری ها و سیاست های تامین اجتماعی در این برنامه ها مورد بررسی قرار می گیرد.
الف – برنامه عمرانی چهارم کشور
در برنامه عمرانی چهارم کشور (سال های 51-1347) برای نخستین بار فصل خاصی تحت عنوان رفاه اجتماعی در نظر گرفته شد که شامل بیمه های اجتماعی، رفاه خانواده و کودک، ورزش و رفاه جوانان، رفاه کارگران، رفاه روستاییان، رفاه گروه های خاص و آموزش و تحقیقات بود. هدف کلی این برنامه عبارت بود از گسترش بیمه های اجتماعی، سازمان دادن به خدمت رفاهی به صورتی که از صورت چاره جویی مقوت مشکلات و دردهای اجتماعی درآمده و به شکل سازمان یافته تحت نظارت دولت قرار گیرد و با فعالیت رفاهی بخش خصوصی عام المنفعه نیز هماهنگ شود.
در زمینه تامین و رفاه اجتماعی در برنامه چهارم عمرانی کشور که آغاز اجرای برنامه های خاصی در قالب یک برنامه 5 ساله بود، موسسات رفاهی مختلف در بخش خصوصی با استفاده از حمایت و کمک های دولت و پیش بینی های برنامه به وجود آمدند که در برنامه های بعدی توسعه، موسسات موجود به گسترش فعالیت های خود پرداختند، به نحوی که در پاره ای از موراد دوباره کاری، تداخل وظایف و عدم هماهنگی مشکلات اساسی در ارائه خدمات بوجود آورد به همین سبب، شورای عالی رفاه اجتماعی از اوایل برنامه چهارم رسماً کار خود را شروع کرد و در طول برنامه ، سازمان های مختلفی به منظور هماهنگ کردن خدماتی که در مورد برخی از گروه های خدمت گیرنده انجام می شد، ایجاد گردید.
ب – برنامه عمرانی پنجم کشور
هدف های فصل رفاه و تامین اجتماعی دربرنامه پنجم کشور (سال های 56-1352) عبارت بود از تامین زندگی افراد کشور و ارائه خدمات لازم به آنان به هنگام وقوع حوادث و خطرات، مانند فوت و یا از کارافتادگی سرپرست خانواده، پیری، ناتوانی و بیکاری، مراقبت های پزشکی و درمانی در زمان بیماری و وضع حمل، تامین کمک های ضروری اجتماعی و تعاونی و تامین حداقل رفاه برای گروه هایی که به دلایل محدودیت نسبی و یا به دلایل خاص اجتماعی احایزاولویت هستند. این هدف ها تحت عنوان برنامه های اصلی، شامل بیمه های اجتماعی کارگران، کارمندان، روستاییان، حمایت گروه های بیمه نشده، خدمات رفاهی و خدمات توانبخشی گروه های خاص مد نظر بوده است.
– قانون تامین اجتماعی
قانون تامین اجتماعی شامل 11فصل میباشد که شامل اخرین اصلاحات و تغییرات می باشد در اینجا به چند فصل آن اشاره می شود
1- تعاریف -کلیات
2- منابع درامد- ماخذ احتساب حق بیمه ونحوه وصول آن
3- مقررات مالی
4- حوادث وبیماری ها وبارداری ها
5- از کارافتادگی
6- بازنشسگی
7- مرگ
8- ازدواج وعائله مندی
9- مقررات کلی راجع به کمک ها
10- تخلفات و مقررات کیفری
-11 مقررات مختلف
تصویب قانون تامین اجتماعی در تیر ماه 1354 و تشکیل سازمان تامین اجتماعی آغاز گر تحولی نو در نظام تامین اجتماعی کشور بود. این قانون اگرچه در ادامه تحولات دو دهه قبل از آن به تصویب رسید و از این لحاظ ، یک جهش یا نقطه عطف محسوب نمی شود، اما به لحاظ دارا بودن ویژگی های زیر می توان آن را کاملاً متفاوت دانست:
تاکید بر واژه تامین اجتماعی به جای بیمه اجتماعی که شاید متاثر از اندیشه های رفاهی مرح در آن روز بود، به سازمان تامین اجتماعی مسئولیتی فراگیر و ملی بخشید که تجلی آن در قبول تعهدات و خدماتی فراتر از محاسبات بیمه ای و تامین کننده نیازهای معیشتی و بهداشتی و درمانی جمعیت تحت پوشش در حد متعارف مشاهده می شود.
سازمان تامین اجتماعی در زمان تشکیل، متولی تعمیم و توسعه بیمه های اجتماعی به اقشاری از جامعه بود که تحت پوشش قانون بیمه دیگری قرار نداشتند ازاین رو، به جای به کار بردن کلمه کارگران بر واژه "بیمه شده" تاکید شد که علاوه بر همه افراد مزد و حقوق بگیر، شامل صاحبان حرف و مشاغل آزاد، مستمری بگیران، مستخدمین قرار دادی وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت، اتباع بیگانه شاغل در کشور و نیز روستاییان می شد.
با وجود گستردگی دامنه شمول و تعهدات این سازمان، قانون تامین اجتماعی یک قانون بلند پرواز نبود، چرا که اجرای آن به صورت تدریجی و به تناسب توسعه و امکانات سازمان منوط شده بود. از سوی دیگر، منابع هیچ اتکایی به آن نداشت و با اتکای به ساز و کارهای اجرایی و قانونی از محل حق بیمه ها تامین می شد.
8- وضعیت کنونی نظام تامین اجتماعی در ایران
در سال های پایانی دهه 70، تحت تاثیر شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه، تحولات جدیدی در قلمرو تامین اجتماعی کشور رخ داد. این تحولات را حداقل از جنبه نظری می توانآغاز گر دورانی نو در نظام تامین اجتماعی کشور دانست. تحولاتی که اگرچه اثرات آن در عرصه اجرایی نظام تامین اجتماعی عینیت نیافت، اما گرایش جدی به سمت نظام سازی، فراگیری پوشش، جامعیت تعهدات، مشارکت بخش خصوصی و نگاه چند جانبه به مقوله های اقتصادی و اجتماعی در سطوح سیاستگذاری را می توان از نمودهای بارز آن دانست. برای درک بهتر این تحولات، نگاهی به وضعیت تامین اجتماعی کشور در آن دوران ضروری است.
طی دو دهه گذشته، افزایش بی رویه جمعیت کشور، تغییر کسب سنی جمعیت، دگرگونی ساختارهای اجتماعی، افزایش نسبت شهرنشینی و تغییر الگوی مصرف در کنار سیاست های حمایتی دولت (شیوع توزیع یارانه ها) منجر به شکل گیری سازمان ها، نهادها، صندوق ها و موسسات مختلفی شد که به شیوه های گوناگون در حوزه تامین اجتماعی فعالیت می ردند. گسترش اقدامات حمایت و خیریه به لحاظ کمی که غالباً نظام نیافته و با اتکای به یارانه های پنهان و آشکار دولت بود، نوعی نابسامانی را در حوزه تامین اجتماعی کشور پدید آورد که موجب ایجاد همپوشانی ها و خلاهای جدی در کنار آمارهای گمراه کننده در زمینه پوشش جمعیت و ارائه خدمات تامین اجتماعی شد.
9- سازمان تامین اجتماعی در یک نگاه
اگر بیمه اجتماعی اجباری را پایدارترین شکل اجرای تامین اجتماعی بدانیم، در حال حاضر سازمان تامین اجتماعی را می توان بزرگترین سازمان بیمه گر کشور دانست. این سازمان با تحت پوشش قرار دادن کارگران و مستمری بگیران و افراد خانواده آنها، بیش از 26 میلیون نفر را زیر چتر انواع بیمه های اجتماعی اجباری قرار داده است.
خدمات و تعهدات سازمان
سازمان تامین اجتماعی خدمات متنوعی را به بیمه شدگان و مستمری بگیران ارائه می کند و از این نظر جایگاه نخست را در میان سازمان های بیمه اجتماعی به خود اختصاص داده است . تعهدات و خدمات سازمان عبارتند از :
حوادث و بیماری ها (شامل: خدمات درمانی، کمک هزینه وسایل پزشکی، هزینه سفر و اقامت بیمار)
بارداری
غرامت دستمزد (شامل: غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت دستمزد ایام بارداری)
از کار افتادگی (شامل: از کار افتادگی جزیی ناشی از کار، از کار افتادگی کلی ناشی از کار، غرامت نقص عضو مقطوع)
بازنشستگی (مستمری بازنشستگی)
مرگ (شامل: مسترمی بازماندگان و کمک هزینه کفن و دفن)
مقرری یمه بیکاری
سازمان تامین اجتماعی خدمات ذیل را نیز فراتر از تعهدات قانونی خود به منظور تامین بیشتربیمه شدگان و خانواده ها آنها ارائه می کند :
کمک هزینه ازدواج
کمک هزینه زنان سرپرست خانوار متکفل فرزند.
حق عایله مندی، حق اولاد، حق مسکن و بن مستمری بگیران
10منابع مالی سازمان تامین اجتماعی
مقوله مهم و تعیین کننده منابع و درآمدهای سازمان تامین اجتماعی به منظور پاسخگویی به تعهدات و ارائه خدمات به بیمه شدگان و مستمری بگیران یکی از ارکان اساسی این نهاد را شکل می دهدک این مهم در تدوین قانون تامین اجتماعی مد نظر قانوگذار قرار گرفته است. طبق ماده 28 قانون تامین اجتماعی منابع درآمدهای سازمان تامین اجتماعی به تفکیک عبارت است از :
حق بیمه (شامل: حق بیمه کارگاه ها، حق بیمه رانندگان، حق بیمه پیمانکاران و مشاوران)
درآمدهای حاصل از وجوه و ذخایر و اموال سازمان
وجوه حاصل از خسارات و جریمه های نقدی
کمک ها و هدایا
سازمان تامین اجتماعی ، افزون بر منابع درآمدی مذکور، براساس قانون از درآمدهای حاصل از ارائه خدمات درمانی به غیر بیمه شدگان و درآمدهای حاصل از بیمه بیکاری نیز برخوردار است. سازمان تامین اجتماعی به عنوان سازمان بیمه گر اجتماعی، می بایست منابع لازم جهت عمل به تهدات خود را از محل سود ناشی از سرمایه گذاری بعلاوه قسمتی از نه بیست و هفتم حق بیمه سهم درمان تامین کند و بقیه منابع درآمدی را جهت پاسخگویی به تعهدات آینده، صرف سرمایه گذاری کند. در شرایط کنونی با پیرشدن جمعیت بیمه شدگان و تحمیل منابع مالی به شکل های مستمری بازنشستگی و مستمری بازماندگان به صندوق تامین اجتماعی (افزایش مصارف سازمان) عوامل متعددی موجبات تضعیف بنیه مالی صندوق تامین اجتماعی را فراهم آورده است که برخی از مهم ترین آنها عبارت است از :
عدم سرمایه گذاری مناسب تا 15 سال پیش
تورم های مالی پی در پی با نرخ دو رقمی طی 20 سال گذشته
11تغییر پایه پولی کشور
عدم پرداخت به موقع و کامل 3% حق بیمه سهم دولت
بحران های اقتصادی ناشی از شرایط انقلاب و جنگ تحمیلی
عدم بهره مندی مالی صندوق ازبابت سطح اشتغال پایین و نرخ بیکاری بالا
فعالیت های اقتصادی سازمان تامین اجتماعی
سازمان تامین اجتماعی به منظور بهره گیری صحیح از ذخایر مالی حاصل ازمنابع درآمدی و حفظ ارزش اقتصادی آنها، مبادرت به سرمایه گذاری در بخ های مختلف اقتصادی می کند. دراین راستا فعالیت های مختلفی از قبیل خرید و فروش سهام و اوراق بهادار، اعطای تسهیلات، فعالیت های بانکی، ساخت و ساز و فعالیت های تولیدی و تجاری مختلف در قالب شرکت های وابسته یا تحت مالیکت این سازمان انجام می گیرد. شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، متولی امور مربوط به سرمایه گذاری سازمان است.
جمعیت تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی
جمعیت تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی شامل 5/6 میلیون نفر بیمه شده اصلی و حدود یک میلیون و دویست هزار نفر مستمری بگیر (بازنشسته، از کار افتاده و بازمانده) است که با در نظر گرتفن افراد تحت تکفل آنها بیش از26 میلیون نفر است. همچنین بیش از 900 هزار کارگاه مشمول قانون تامین اجتماعی، به طور مستمری برای ارسال لیست مزد و حقوق کارکنان و پرداخت حق بیمه با این سازمان در تعامل هستند.
مهمترین برنامه های توسعه ای سازمان تامین اجتماعی
سازمان تامین اجتماعی طی سال های اخیر با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه، خط مشی ها و جهت گیری های نوینی را در پیش گرفته است، توجه به تعاملات جلب مشارکت مخاطبان، اطلاع رسانی همگانی، روانسازی و اصلاح فرایند خدمت رسانی، ارتباط گسترده با تشکل های مردمی مرتبط با مخاطبان و بهره گیری از راهکارهای مبتنی بر اقناع و استدلال به جای اتکای به ابزارهای قانونی آمرانه ازجمله مهم ترین رویکردهای جدید این سازمان است.
سیستم حقوق و دستمزد payroll system
به مجموعه اجزا به هم پیوسته در داخل یک موسسه که داده های مربوط به سهم نیروی کار را در تولید محصولات یا ارائه خدمات به صورت اطلاعات حقوق و دستمزد تبدیل می نماید یک سیستم حقوق و دستمزد گفته می شود.
داده های مربوط به نیروی کار را می توانیم نام کارمند یا کارگر، شماره پرسنلی یا شماره بیمه تامین اجتماعی، ساعات یا روزهای کارکرد، نرخ دستمزد، میزان اضافه کاری، … و کسورات قانونی و توافقی (بیمه، مالیات، وام، مساعده، ….) نام برد.
ازآنجا که هزینه حقوق و دستمزد و مخارج مربوط به آن درصد تقریباً بالایی از هزینه های هر موسسه را تشکیل می دهد. ضروری است در این سیستم پیش بینی های لازم برای حصول اطمینان از پرداخت صحیح حقوق و دستمزد به عمل آید. ازسوی دیگر سیستم حقوق ودستمزد باید به نحوی طراحی شود که اطلاعات لازم را به سرعت گردآوری، کسورات لازم را محاسبه و رقم خالص قابل پرداخت به هریک از کارکنان را تعیین نموده و تدابیر مناسبی را برای جلوگیری از پرداخت به شکل غیر قانونی به افراد سوء استفاده کننده ایجاد نماید.
معمولاً قوانین کشورها همه ی موسسات اعم از خدماتی، بازرگانی و تولیدی را ملزم نموده تا اطلاعات لازم در مورد تعداد کارکنان، حقوق و دستمزد و مزایای مربوطه را همه ماهه به دستگاههای ذیربط همچون وزارت دارائی برای تعیین و وصول مالیات حقوق و سازمان تامین اجتماعی برای وصول بیمه و ارائه خدمات ارسال دارند. در نتیجه موارد فوق یک سیستم منظم و دقیق را برای حقوق و دستمزد ضروری کرده است
کارت ساعت time card
کارت ساعت که به آن کارت حضور و غیاب نیز می گویند یکی از مدارک مسلم و گویا در مورد حضور یا عدم حضور کارکنان در محل کار می باشد. کارت ساعت که توسط دایره ثبت اوقات کار جمع آوری می گردد شامل نام ونام خانوادگی و شماره پرسنلی هر یک از کارکنان بوده و معمولاً یک دوره پرداخت حقوق و دستمزد را در بر می گیرد. یک کارت ساعت تکمیل شده نشان دهنده ساعت شروع به کار (ورود) وخاتمه کار (خروج) هریک از کارکنان در هر روز یا نوبت کاری و همچنین میزان ساعت اضافه کاری می باشد ومعمولاً به وسیله ماشین ساعت زن تکمیل می گردد.
لازم به توضیح است که ساخت ماشینهای ساعت زن دیجیتالی و پیشرفته امروزی استفاده از کارت ساعت طبق فرم قبل تقریباً منسوخ گردیده است وجای آن را کارتهای کوچک شناسایی خاص این موضوع گرفته است. وکارکنان هنگام ورود و خروج کافی است که کارت را از شیار مخصوصی که در دستگاه ماشین ساعت زن تعبیه شده عبور دهند. اطلاعات لازم در دستگاه ذخیره گردیده و در پایان هر ماه استخراج می گردند. استفاده از شیوه های جدید امکان سوء استفاده را تقریباً غیرممکن ساخته است.
ماشین ساعت زن time clock
ماشین ساعت زن وسیله ای است برای ثبت و انعکاس اوقات حضور کارکنان در محل کار بر روی کارت ساعت یا ذخیره اطلاعات مربوط به ورود و خروج کارکنان.
معمولاً برای هر یک از کارکنان یک شماره کارت ساعت اختصاص داده می شود. شماره کارت ساعت ذکر شده به عنوان شماره شناسایی کارکنان در لیست حقوق و دستمزد می باشد. معمولاً مسئولین ثبت اوقات کار هنگام ورود و خروج کارکنان در نزدیکی محل ماشین ساعت زن مستقر می گردند و به منظور حصول اطمینان از نحوه صحیح ثبت اوقات کار نظارت و کنترل می نمایند که هر یک از کارکنان فقط کارت خود را زده و به جای دیگری کارت نزنند.کارتهای ساعت زن یا اطلاعات استخراج شده پس از امضاء وتائید توسط دایره ثبت اوقات کار به قسمت حسابداری حقوق و دستمزد ارسال می گردند
دایره حقوق و دستمزد Payroll Department:
محاسبه و تعیین حقوق و دستمزد ناخالص، کسورات، خالص دریافتی هر یک از کارکنان و تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد براساس اطلاعات رسیده از سایر دوایر مرتبط با حقوق و دستمزد مثل دایره کارگزینی و دایره ثبت اوقات کار و بارعایت قوانین و مقررات مربوط در دایره حسابداری حقوق ودستمزد انجام می گیرد. در اکثر موارد پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان نیز توسط همین دایره انجام می گیرد.
هر چند در گذشته تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد در موسسات کوچک و حتی بزرگ به صورت دستی انجام می گرفته ولی امروزه در همه موسسات کوچک نیز این امر مهم به وسیله سیستمهای پردازش رایانه ای و با استفاده از نرم افزارهای خاص و مناسب و منطبق با آخرین قوانین و مقررات مربوط به حقوق و دستمزد انجام می گیرد.
این دایره با استفاده از مستندات لازم و رعایت آخرین قوانین مربوط ، دریافتهای هریک از کارکنان (حقوق و سایر مزایا) را محاسبه سپس به استناد آخرین قوانین ومقررات مربوط به بیمه و دارائی، حق بیمه سهم کارگر و احیاناً مالیات حقوق هر فرد را تعیین و با درنظر گرفتن سایر کسورات توافقی و یا قانونی، لیست حقوق و دستمزد را تنظیم و خالص پرداختی به هر یک از کارکنان را مشخص می نماید. پس از امضاء لیست توسط تنظیم کننده، مسئول امورمالی، مدیر موسسه وهمچنین سایر مقامات مسئول و رسیدگی کننده، یک فقره چک به مبلغ جمع ستون خالص پرداختنی لیست، صادر وبه همراه سایر مدارک لازم جهت پرداخت حقوق به دایره پرداخت تحویل می دهد ودر صورتی که دایره پرداخت به طور جداگانه وجود نداشته باشد، چک صادره را به همراه یک نسخه از لیست حقوق و دستمزد (امروزه به صورت ذخیره شده بر روی دیسکت یا CD) به بانک پرداخت کننده تحویل می نماید تا مبلغ خالص پرداختنی هر یک از کارکنان به حساب بانکی آنان که به همین منظور افتتاح گردیده واریز گردد.
بعد از پرداخت حقوق نوبت به پرداخت کسورات حقوق و دستمزد به حساب ادارات ذینفع می رسد.
به همین منظور یک فقره چک معادل مبلغ جمع ستون مالیات لیست جهت واریزی به حساب اداره دارائی محل صادر وبه همراه یک نسخه از لیست حقوق و دستمزد به اداره دارائی مربوط تحویل می نماید.
همچنین یک فقره چک معادل جمع حق بیمه سهم کارگران و سهم کارفرما جهت واریز به حساب سازمان بیمه تامین اجتماعی (در بخش غیر دولتی) یا اداره بیمه خدمات درمانی (در بخش دولتی) به سازمان بیمه تامین اجتماعی مربوط تحویل می نماید.
این دایره مدارک و مستندات مربوط به حقوق و دستمزد هر یک از کارکنان را به همراه یک نسخه از لیست حقوق و دستمزد بایگانی می نماید
انواع سیستم پرداخت حقوق در کشور :
دو نوع سیستم در کشور وجود دارد : الف- سنتی ب- رایانه ای
سنتی : سیستمی است که با شواهد و مدارک وجود وبا امضا های مجاز حقوق را به صورت دستی محاسبه می کنند .
رایانه ای : در این سیستم داده های اطلاعاتی را به رایانه وارد کرده و رایانه با پردازش سریع اطلاعات حقوق و دستمزد را محاسبه می کند.
جمع آوری اطلاعا ت کارکرد ماهانه :
امروزه توسط دایره کارگزینی اطلاعات و شواهد جمع آوری شده را با توجه به دستور العمل و ابلاغیه به دایره حسابداری ارسال و دایره حسابداری ان را محا سبه کرده و به کارکنان پرداخت می کند ولی این عمل در ادارات و سازمان های بزرگ انجام می شود ودر شرکت ها و سازمان ها ی کوچک توسط دایره حسابداری ،حقوق ودستمزد محاسبه و پرداخت
محاسبه حقوق و دستمزد
برای محاسبه هزینه حقوق و دستمزد باید اطلاعات و عوامل لیست حقوق ودستمزد را شناخت و علاوه بر ان از قوانین و مقررات مربوط (کار و بیمه های تامین اجتماعی -مالیات و….)اطلاع کافی داشت . برخی اطلاعا ت مربوط به دستمزد شامل : مدت کارکرد -حقوق پایه – اضافه کاری – حق نوبت کاری – مرخصی استحقاقی -پاداش ،کارآموزی ، اوقات تلف شده -طرح های تشویقی ،حق بیمه های تامین اجتماعی ،سهم کارفرما ،بیمه عمر ،بیمه حوادث ناشی از کار و هزینه های رفاهی کارگران می باشد .
کنترل های داخلی سیستم حقوق و دستمزد :
کنترلهای لازم در رابطه با سیستم حقوق ودستمزد به تعداد کارکنان واحد تجاری بستگی دارد و هر چه کارکنان موسسه بیشتر باشند افراد بیشتر برای کنترل هزینه خقوق و دستمزد مورد نیاز است .
جهت کنترل و شناسایی دقیق هزینه حقوق و دستمزد ،کارت ساعت کار – کارکنان متداولترین مدرک می باشد . حتی در برخی از واحد ها تجاری که کارکنان زیادی دارند ، جهت کنترل بیشتر ،لازم است یکی از افراد نگهبان در کنار ساعت کارت زنی حضور داشته باشد .
دوایر کنترل کننده حقوق و دستمزد :
1- کارگزینی 2- ثبت اوقات کار 3- حضور و غیاب 4- حقوق و دستمزد
متداول ترین اشکال پرداخت حقوق و دستمزد :
الف- صدور چک عهده حساب بانکی شرکت
ب- پرداخت به صورت نقدی
ج – واریز به حساب بانکی کارکنان
الف :در این حالت ابتدا چکی معادل مبلغ قا بل پرداخت به کلیه کارکنان صادر وبه حساب مخصوصی که برای منظور افتتاح شده است واریز و سپس از محل حساب مذکور برای هر یک از کارکنان چک صادر می گردد .
ب: با توجه به شرایط موسسه چنانچه استفاده از تسهیلات بانکی امکان پذیر نباشد . ابتدا معادل جمع حقوق و دستمزد قابل پرداخت به کلیه کارکنان چکی در وجه صندوق یا شخص وصول دیگری صادر وبا جه آن به کارکنان پرداخت می کند . البته با کنترل های لازم
ج: اغلب موسساتی که کارکنان زیادی دارند برای سهولت کار ،چکی معادل جمع حقوق و دستمزد قابل پرداخت صادر و به همراه اسا می کارکنان و شماره حساب آن به بانک ارسال می کند بانک نیز به حساب جاری کارکنان و اریز می کند .
( مقدمه ای براقلام طراحی سیستم)
گروه بندی براساس تحصیلات :
– اشخاصی که با مدرک پایان دوره اول متوسط وارد سازمان می شوند گروه ابتدایی آنان 3 خواهد بود وبه ازای هر 5 سال سابقه کار یک گروه سنواتی به گروه آنان افزایش خواهد .
– اشخاصی که با مدرک پایان دوره کامل متوسط وارد سازمان می شوند گروه اولیه آن 5 میباشد و هر 5 سال یک گروه سنواتی شامل حال آنان خواهد شد.
– افرادی که با مدرک فوق دیپلم(کاردانی) مستخدم این سازمان می شوند گروه ورودی آنان 7 خواهد بود و هر 5 سال یک گروه، به گروه آنان افزوده می شود.
– لیسانس گروه اولیه 8 و هر 4 سال یک گروه سنواتی
– فوق لیسانس گروه اولیه 9، وهر 4 سال یک گروه سنواتی
– مدرک دکترا گروه اولیه 10 و هر 4 سال یک گروه سنواتی
قوانین ومقررات نظام پرداخت حقوق و دستمزد اداره کل سازمان تامین اجتماعی "
*-مبنا وچگونگی تعیین حقوق مبنا :
به استناد قانون نظام هماهنگ پرداخت هماهنگ پرداخت کارکنان دولت مصوب 1370 ، حقوق مبنای مستخدمین رسمی مشمول قانون استخدام کشوری ومقررات استخدامی شرکتهای دولتی مصوب 1352 برابر است با حاصلضرب ضریب حقوق موضوع ماده 33 قانون اخیر الذکر که در عدد مبنای گروه مربوط به شرح زیر که جایگزین جدول حقوق ماده 32 قانون استخدام کشوری شده به شرح زیر تعیین گردیده است :
ضریب جدول : به استناد تبصره 4 ماده یک قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت مکلف است تغییر ضریب جدول موضوع ماده 33 قانون استخدام کشوری واصلاحات بعدی آنرا که همه ساله با توجه به شاخص هزینه زندگی که به طور مشترک توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد خواهد شد تصویب کند وبه همین نسبت حقوق بازنشستگان ومستمری بگیران را افزایش دهد.
هرشخصی که وارد سازمان می شود دارای گروه مشخص میباشد. و هرگروه عدد مبنای مشخص به خود را دارد وهرسال مبنای ضریب حقوقی توسط دولت با توجه به شاخص هزینه زندگی معین میگردد و این ضریب حقوق برای سال 86 عدد 454 می باشد و مثلا گروه یک حقوق مبنایش .
حقوق مبنای گروه یک در سال 1386 181600= 454*400
*افزایش سنواتی :
به موجب ماده 2 قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت حقوق مستخدمین درهر سال با در نظر گرفتن خدمت قابل قبول آنان در سال قبل تعیین
می گردد:
ضریب افزایش سنواتی سالانه بر اساس ارزشیابی شاغلین به میزان 3، 4، 5 درصد خواهد بود. برای افراد از ابتدای سال 1370 ، شروع به محاسبه افزایش سنواتی نمائیم و نیازمند به جداول حقوق مبنا از اول سال 1370 که مبنای ضریب حقوقی 100 بوده می باشیم . جداول حقوق مبنای در فایل افزایش سنواتی در جدول حقوق مبنا از سال 70 تا 86 آورده شده اند و ما در گروه سنواتی از 70 تا 86 به محاسبه افزایش سنواتی پرداخته ایم برای محاسبه افزایش سنواتی سال 70 ما میبایست سنوات خدمت مستخدم را در ضریب افزایش سنواتی که برای قبل از سال 70 عدد 3% می باشد ضرب کرده و در حقوق مبنای شخص مورد نظر باز هم ضرب گردد که افزایش سنواتی مستخدم برای سال 70 بدست آید.
برای سالهای بعد از 70 ضریب افزایش سنواتی 3، 4، 5 درصد میباشد.
افزایش سنواتی سالهای بعد برابر است با :
افزایش سنواتی جاری = حقوق سال جاری * (ضریب افزایش سنواتی ) +(افزایش سنواتی سال قبل)
جداول افزایش سنواتی که برای 17 سال تعریف شده به گونه ای است که هر سال که میگذرد سنوات در خدمت افراد به میزان یکسال افزوده می گردد و برای فوق دیپلم وزیر آن هر 5 سال یک گروه سنواتی وبرای لیسانس وبالاتر هر 4 سال یک گروه سنواتی افزوده می شود وحقوق مبنای هر سال (86-70) تعیین شده است بیشتر محاسبات با استفاده از دستور IF وبعضی هم از sum استفاده شده است .
3- حداقل دریافتی حقوق :
اگر حقوق ومزایای فردی کمتر از 1500000 ریال باشد حداقل دریافتی به فرد تعلق می گیرد بدین ترتیب که: (فوق العاده تشویقی +فوق العاده شغل + حقوق) -1500000= حداقل دریافتی
اختلاف حقوق بعلاوه فوق العاده شغل و تشویقی با یک میلیون وپانصد هزار ریال برای کسانیکه جمع ایندو آیتم کمتر از عدد فوق باشد به عنوان حداقل دریافتی در نظر گرفته می شود.
*فوق العاده شغل و فوق العاده تشویقی و حق جذب و سختی کار و محرومیت
مستخدمانی که براساس اهمیت وظائف و مسئولیتها، پیچیدگی و شرایط بازار و برای حالت اشتغال تمام وقت مستخدم فوق العاده شغل برای آنان در نظر گرفته می شود که برای هر شغل ضریب خاصی دارد و در صدی معین که این درصد در حقوق مبنای شخصی که متصدی این شغل می باشد ضرب می گردد.این قسمت با توجه به در صد های تعیین شده مشخص می شود
* حق اولاد وعائله مندی : اگر مستخدم مرد متاهل باشد (دارای همسر دائم باشد) 70 درصد حقوق مبنای گروه یک به عنوان حقوق عائله مندی شامل می شود( همچنین زن شاغل مشمول قانون که دارای همسر نبوده و خود به تنهایی متکفل مخارج فرزندان باشد از کمک هزینه عائله مندی برخوردار خواهد بود واگر مرد متاهل باشد برای هر فرزند حداکثر تا 3 فرزند 14 درصد حقوق مبنای گروه یک (حداکثر 42 درصد) به وی تعلق می گیرد وبا استفاده از دستور IF تعریف شده است
*فوق العاده مسکن: به تمام کارمنان 800000 تعلق میگیرد
فوق العاده محل خدمت:به تمام کارکنانی که کمتر از 5 سال در یک محل خدمت کند تعلق میگیرد
*فوق العاده فنی: فقط به مسئول فرابری داده ها تعلق میگیرد.
*افزایش فوق العاده: فقط به رئیس و معاون تعلق میگیرد
*فوق العاده ویژه: با توجه به درصد های معین و نحوه کارکرد کارکنان تعلق میگیرد
*فوق العاده بدی آب وهوا :
فوق العاده بدی آب وهوا برای کارکنان این نقاط براساس درصدی از حقوق مبنای گروه پرداخت می گردد.
*فوق العاده تعدیل :
این قسمت در سال جدید در لیست حقوق و دستمزد کارکنان اضافه شده است
* مصوبات ناظر بر وضعیت ایثارگران و جانبازان و آزادگان و بسیج :
کلیه آزادگان وجانبازان از امتیاز یک مقطع تحصیلی بالاتر برخوردار خواهند شد.
آزادگان ، اسرا ، مفقودینی ، جانبازان ورزمندگان ، با حداقل 6 ماه سابقه خدمت متوالی یا 9 ماه متناوب در جبه در فاصله زمانی 31/6/1359 لغایت 29/5/1367 همواره از یک گروه تشویقی بالاتر از رتبه استحقاقی خود برخوردارند.
جانبازان اگر درصد جانبازی آنان 20 و بالاتر باشد یک گروه تشویقی خواهند داشت .و اگر این درصد بالاتر از 40 درصد باشد دو گروه تشویقی خواهند داشت .
بسیجیان فعال عضو گردانهای الزهراء و عاشورا از یک گروه تشویقی برخوردار خواهند بود .
* مبلغ اضافه کار :
تعداد ساعت اضافه کار افراد در مبلغ یکساعت اضافه کاری وی می باشد.
ساعات اضافه کار * جمع حقوق و مزایا = کاری برای هر شخص
120
*محاسبه غیبت:برای این منظور باید جمع حقوق و مزایا را در تعداد ساعات غیبت ضرب و به دلیل جریمه در 2 ضرب و بر 1200 تقسیم کنیم
* مالیات :
تمام موارد حقوق ومزایا( جمع هزینه ها) شامل مالیات میگردد به جزء حق اولاد وعائله مندی که این مبلغ اگر کمتر از 2270000 ریال باشد از مالیات معاف و در غیر اینصورت 10 درصد مبلغ فوق به عنوان مالیات محاسبه می گردد( جانبازان و ایثارگران و آزادگان از مالیات معاف می باشند)
مالیات اضافه کاری : مبلغ اضافه کاری ضربدر 10 درصد
جمع مالیات هزینه ها و جمع مالیات اضافه کاری مالیات کل را تشکیل می دهد.
*وامها : وام مسکن و وام ضروری که وام کارمندی که کارمندان اخذ نموده اند میزان اقساط آنان از حقوق افراد کسر می گردد.
* بیمه عمر :
قراردادها بین 60000 تا 120000 میباشد
"نحوه طراحی سیستم حقوق دستمزد سازمان تامین اجتماعی"
طراحی کلی سیستم :
الف : طراحی در Access : اطلاعات خامی که سیستم به آنها نیاز دارد ( اطلاعات اولیه افراد) از طریق forme ایجاد شده در table وارد information bank (بانک اطلاعاتی) شده و سپس از طریق ارتباطی که بین Exel , Access برقرار شده ( لینک) اطلاعات به بانک اطلاعاتی اکسل وارد می گردد تا سایر عملیات مورد نظر روی آنها صورت بگیرد .
ب : طراحی در Exel : اطلاعات خامی که ازطریق Access وارد بانک اطلاعاتی شده اند پردازش شده و در نتیجه آن به صورت حکم کارگزینی ،لیست حقوقی وفیش حقوقی در آمده و سند حسابداری زده می شود.
جستجو در Access : ما دو نوع جستجو گر در اکسس داریم یکی براساس نام خانوادگی و دیگری براساس شماره پرسنلی کافی است با کلیک کردن برروی یکی از جستجوگرها براساس نام خانوادگی وشماره پرسنلی) اطلاعات مورد نظر را وارد نمائیم تا مشخصات فرد یا افراد مورد را به راحتی مشاهده نمائیم .
"سیستم طراحی شده در Exel :
1- مقدمه : یک صفحه نوشتاری که فقط عنوان پروژه ، نام استاد وراهنما ونام دانشجویی که پروژه را انجام داده است در آن آمده و این صفحه در نرم افزار power point طراحی شده و به Exel انتقال شده است .
2- صفحه اصلی : در این صفحه که براساس Hyperlink طراحی شده است با کلیک کردن برروی هرکدام ازفهرستها وارد آن فهرست مورد نظر خواهیم شد.
3- مشخصات کارکنان : اطلاعات خام و واولیه کارمندان جدید که از طریق Access و از Forme ایجاد شده وارد سستم میگردد وبه بانک اطلاعات در Exel انتقال می یابد.
4- جداول و ضرایب : در این شیت جدولهایی که مورد نیاز می باشند جداول زیر را نیز در این قسمت می توانید مشاهده نمائید :
جدول در صد فوق العاده شغل ، جدول درصد بدی آب وهوا ، جدول درصد محرومیت از تسهیلات، جدول فوق العاده جذب ، جدول محاسبه فوق العاده ویژهامده است
پایگاه حکم کارگزینی : در این Sheet تمام محاسبات مربوط به آیتم هایی که در حکم کارگزینی می آیند آمده است و برای مشاهده نحوه محاسبه آیتمهای مختلف بایستی برروی سلول مورد نظر کلیک نموده تا فرمول آن در منوی اصلی مشخص گردد.
5- حکم کارگزینی : در اینجا با استفاده از دستور Vloocup تمام اطلاعات از پایگاه حکم به حکم کارگزینی انتقال داده شده اند وکافی است که شماره پرسنلی افراد را وارد نموده ، بلافاصله حکم کارگزینی شخص مورد نظر با تمام اطلاعات کامل نمایان گردد.
6- پشتیبان لیست حقوق و دستمزد : در این شیت تمام محاسبات مربوط به آیتم های مخصوص لیست حقوق و دستمزد آورده شده است وآیتمهایی که قبلا در حکم آمده اند را از پایگاه حکم کارگزینی ، به این شیت انتقال داده ایم .
7- ورود لیست حقوق و دستمزد : در این شیت فقط اطلاعات پشتیبان لیست حقوق بدون هیچگونه تغییری آمده است و دیگر خبری از نحوه محاسبه نمی باشد چرا که محاسبات درمحاسبات لیست صورت می گیرد.
8- لیست حقوق و دستمزد : این لیست نشاندهنده جمع هزینه افراد و کسورات آنان و نیز نشاندهنده خالص حقوق پرداختی به کارکنان می باشد.
9- فیش حقوقی : انتقال اطلاعات لازم از پایگاه فیش حقوقی صورت گرفته است و با استفاده از دستور تابع vloocup صورت گرفته است .
10- لیست مالیات و بیمه و اضافه کاری : در این شیت میزان مالیات که بایستی پرداخت شود توسط کارمندان مشخص شده است .
11- چارت سیستم : در این sheet به خوبی چگونگی ارتباط شیتها با یکدیگر مشخص شده است و چگونگی رسیدن به حکم کارگزینی ، فیش حقوقی ، لیست حقوق و دستمزد وسند حسابداری کاملا مشخص است .
12- چارت حکم کارگزینی : در این sheet به خوبی چگونگی محاسبه آیتمهای حکم کارگزینی و نحوه ارتباط آنها به هم دیگر مشخص است .
13نتیجه گیری
با توجه به تعداد زیاد کارکنان ادارات بزرگی همچون اداره تامین اجتماعی می بایست برای ارزشیابی افراد جزئیات بیشتری را مد نظر گرفت مثلا میزان تسلط افراد به زبان های لاتین، تسلط افراد به ICDL ، ویا دیگر مهارتهایی که افراد می تواند داشته باشند . برای ارزشیابی آنان در نظر گرفته شود.
هر سازمانی نیازمند ایجاد تحرک و یادگیری علم روز در کارمندان خود میباشد و هراداره ایی به افراد متخصص به روز وکارا نیاز وافراد دارد می بایست به تخصص کارای افراد توجه ویژه ای صورت می شد.
در نهایت به نظر می رسد که طراحی سیستم حقوق و دستمزد فقط با توجه به دو نرم افزار اکسل و اکسس که البته بیشتر کار ما را اکسل داده است دارای کارایی خیلی بالایی نباشد و از لحاظ حفاظتی وایمنی در سطح بالایی نباشد.
نمونه فیش حقوقی درExcel
فرم قرارداد استخدام
برگرفته شده از سیستم طراحی شده در اکسل
اضافه کاری
مبلغ مالیات
محاسبه بیمه
محاسبه غیبت
سایر
ساعات اضافه کار
مبلغ اضافه کاری
مالیات حقوق و مزایا
مالیات اضافه کاری
جمع مالیات
بیمه سهم سازمان
بیمه سهم کارمند
ساعات غیبت
کسورات غیبت
صندوق اشتراک حقوق
سایر کسورات
29
969825
0
0
0
802614
280915
10
68196
120392
100000
30
1022935
0
0
0
818348
286422
11
88343
122752
120000
28
1124371
234534
112437
346971
963747
337311
9
79960
144562
130000
27
1199400
285728
119940
405668
1066133
373147
159920
146667
28
1263531
294174
126353
420527
1083026
379059
162454
161667
29
1091257
216927
109126
326053
903109
316088
135466
176667
30
1001711
153345
100171
253516
801368
280479
120205
191667
30
1019927
165717
101993
267709
815942
285580
122391
206667
30
1022862
0
0
0
818289
286401
7
46884
122743
221667
30
1004662
167237
100466
267704
803729
281305
15
99887
120559
236667
30
998873
164922
99887
264809
799098
279684
119865
251667
30
1047534
0
0
0
838027
293309
125704
266667
شماره کارمندی
نام
نام خانوادگی
پست سازمانی
وضعیت ایثارگری
جمع حقوق و مرایا
حقوق و مزایای مشمول مالیات
222
حسن
حسنی
مسئول
جانباز
4013070
3809678
223
حسین
ناصری
مسئول امور
خانواده شهید
4091740
3913772
224
علی
محمدی
مسئول امور
حضور در جبهه
4818733
4615341
225
امیر
بارانی
معاون
1
5330667
5127275
226
جعفر
محمدی
معاون
1
5415132
5211740
227
پژمان
صالحی
مسئول امور
حضور در جبهه
4515547
4439275
228
سعید
صادقی
مسئول امور
4006842
3803450
229
خسرو
رفیعی
مسئول امور
4079709
3927165
230
مهدی
کمری
مسئول امور
خانواده شهید
4091446
4040598
231
کاوه
همتی
مسئول امور
4018646
3942374
232
حسین
یاسری
مسئول امور
3995492
3919220
233
حسن
رضایی
مسئول امور
خانواده شهید
4190136
4037592
اقلام فوق العاده تعدیل
فوق العاده تعدیل 1
فوق العاده تعدیل
2094266
272400
272400
1943924
272400
272400
2872727
272400
272400
3122671
245160
245160
3208083
245160
245160
2691962
272400
272400
1773879
272400
272400
2226780
272400
272400
2361518
272400
272400
2105028
272400
272400
2124372
272400
272400
در صد های سختی کار
در صد های فوف العاده تعدیل
فرابری داده ها
20%
حد اکثر حقوق و فوق العاده ها
مبلغ فوق العاده تعدیل
بازرس
25%
3,000,000
272400
راننده
10%
3,300,000
245160
تلفن جی
10%
3,600,000
217920
مامور ابلاغ
10%
3,900,000
190680
4,200,000
163440
4,500,000
136200
4,800,000
108960
5,100,000
81720
5,400,000
54480
5,700,000
27240
در صد های فوق العاده سرپرستی
در صد فوق العاده جذب
در صد فوق العاده جذب
رئیس
19٪
رئیس
68٪
گروه 3تا7
28%
معاون
17٪
معاون
63٪
گروه 8
33%
مسئول امور
15٪
مسئول امور
53
گروه 9
38%
مسئول
12٪
مسئول
48٪
گروه10
43%
جدول محاسبه فوق العاده تعدیل
حداکثر حقوق و فوق العاده ها
ضریب مبلغ
مبلغ فوق العاده تعدیل
3000000
100%
272400
3300000
90%
245160
3600000
80%
217920
3900000
70%
190680
4200000
60%
163440
4500000
50%
136200
4800000
40%
108960
5100000
30%
81720
5400000
20%
54480
1