قطب شمال
قطب شمال یک دریای یخ زده است که کاملاَ توسط زمین احاطه شده است. مناطق بزرگ دریا تقریباَ کم عمق می باشند؛ برای مثال، قسمتی از دریای چوکی که آلاسکای شمالی را از سیبری شرقی جدا می کند، فقط 18 متر عمق دارد.
قطب شمال، پس از قطب جنوب سردترین نقطه روی زمین است که بیشتر مساحت آن را دریا تشکیل می دهد. آب این دریا شور است و در دمایی پایینتر از آب شیرین منجمد می شود. آبهای اقیانوسی در این منطقه در زیر این یخها جریان دارد و منجمد نمی شود.
لایه منجمد داخلی اعماق زمین
در نواحی سنگلاخی قطب شمال، سطح زمین در طول تابستان آب می شود، اما در اعماق بطور ثابت یخ باقی می ماند. این لایه یخی، بنام پرمافروست (یخهای منجمد دایمی) می تواند تا 460 متر عمق داشته باشد و سدی را تشکیل می دهد که آب نمی تواند در آن نفوذ نماید. آنجاییکه پرمافروست وجود دارد، سطح معمولاَ باتلاقی می شود.
گونه های گیاهی و جانوری قطب شمال
در قطب شمال و جنوب تعداد چشمگیری از گونه های جانوری و گیاهی زندگی می کنند. دانشمندان 235 گونه را شناسایی کرده اند. آن ها همچنین دریافته اند که با گرمتر شدن جو زمین گونه های جانوری بیشتری هم در فصول گرم سال به نواحی خنکتر قطبی مهاجرت می کنند.
در قطب شمال جانورانی مثل: خرس قطبی، روباه قطبی، سگ آبی، سیلها و فکها، جغد قطبی، نهنگ دریایی، پافین ها، انواع والها، انواع ماهی ها و… زندگی می کنند .
در اسلاید های بعدی به توضیح مختصری در مورد برخی از آنها پرداخته ایم.
پافین ها
پافین ها پرنده های دریایی کوچکی اند و در ناحیه های سرد دریای قطب شمال و اقیانوس اطلس زندگی می کنند. آنها منقارهای بزرگی دارند. رنگ منقار آنها در تابستان که به دنبال جفت می گردند روشن می شود. منقار آن ها در زمستان زرد تیره می شود.
پافین ها در گروه های بزرگ در بالای پرتگاه ها زندگی می کنند لانه ی آن ها به شکل تونل های درازی است که یا خودشان آن ها را می کنند یا آن ها را از خرگوش ها می گیرند. هر ماده پافین فقط یک تخم در این لانه می گذارد.
پافین ها بیشتر از مارماهی های ماسه ای تغذیه می کنند و آنها را به منقارشان می گیرند و به لانه می برند. ظاهر آن ها خپل است ولی پرنده های بسیار سریعی اند و برای شکار مارماهی ها در زیر آب شنا می کنند.
پافین های کاکل دار اقیانوس اطلس شمالی یکی از سه گونه پافین دنیا هستند. کاکل آن ها از پرهای بور روشنی تشکیل شده است که از پشت چشم های پرنده به عقب خم می شوند.
نهنگ دریایی قطب شمال
نهنگ دریایی قطب شمال از گونه والهای قطب شمال است. این حیوان به ندرت در جنوب عرض جغرافیایی 70 درجه شمالی یافت می شود. نهنگ دریایی قطب شمال یکی از دو گونه والهای سفید از خانواده Monodontidae ها است و احتمالاً مربوط به خانواده دلفین های irrawaddy نیز می شود .
در برخی از نقاط جهان نیز از آن به عنوان ream fish نیز یاد می شود.
روباه قطبی
نام علمی: Alopex Lagopus
نام انگلیسی: Arctict Fox
پراکندگی جغرافیایی: در شمال کانادا، آلاسکا، گروئنلند و شمال آسیا.
از نظر رنگ دو نوع هستند: 1. روباه هایی که سفید هستند و تقریبا پوشش سفید رنگ یکدست دارند. این نوع در دشت های بی درخت پوشیده از گلسنگ نواحی قطبی و تپه های کوچک سبز دیده می شود.
2. نوع دیگر که متداولترند و در مناطق ساحلی و پوشیده از بوته زندگی می کنند، خاکستری – قهوه ای کم رنگ بوده که در زمستان کمی هم رنگ آبی پیدا می کنند.
روباه های قطبی گوش های کوچک، پوزه بی نوک و پاها و دم کوتاه دارند و از آنجاییکه در نواحی قطبی گرمای بدن سریع تر از دست می رود همه قسمت های بدن به جز بینی از خز نسبتا ضخیمی پوشیده شده است. روباه های قطبی از موش صحرایی قطب شمال، پرندگان، تخم آنها، خرچنگ، حشرات، خوک آبی، میوه، دانه و زباله های انسانی هم تغذیه می کنند و در فصول سرما خرس های قطبی را تعقیب می نمایند تا از بازمانده غذای آنها که اغلب فک یا سگ دریایی است استفاده کنند. قطر پوشش تابستانی روباه های قطبی نصف پوشش زمستانی است.
بیوم های قطب شمال
2- تایگا
1- توندرا
تایگا
تایگا در بیشتر مناطق شمالی کره زمین در زیر توندرا و در بالای استپ ها یافت می شود.
تایگا در جغرافیا به مناطقی گقته می شود که در آنها میانگین دما در مدت1 تا 3 ماه بیش از 10 درجه می باشد. زمین همیشه نمناک است و جنگلهای گسترده سوزنی برگ در آنجا وجود دارد. در تایگا همچنین کمی کشاورزی انجام می گیرد، دست کم در مدت 6 ماه سال میانگین دما کمتر از صفر و فصل رویش گیاهان کمتر از 3 ماه است. بارندگی در تایگاه بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیمتر است.
ناحیه تایگا در جنوب نواحی توندرا قرار گرفته است.
تایگا گسترده ترین زیست بوم زمینی در جهان و از منابع اصلی اکسیژن جهان است.
توندرا
توندرا در جغرافیا، به ناحیه هایی گفته می شود که در آنها میانگین دمای گرمترین ماه بین صفر تا 10 درجه بالای صفر می باشد و زمستان آن خیلی طولانی و سرد و تابستان خیلی کوتاه است.
در توندرا در هر موقع از سال ممکن است سرما بروز کند. زیر خاک همیشه یخبسته است و زمین در تابستان به شکل باتلاق در می آید.
میزان بارندگی کمتر از 250 میلیمتر است و تنها گیاهان خیلی کوچک و کوتاه مانند اشنه و گل سنگ در آنجا میتوانند رشد کنند.
در جنوب ناحیه توندرا، ناحیه ای جغرافیایی به نام تایگا قرار گرفته است.
واژه توندرا از زبان کیلدین سامی (زبانی نزدیک به فنلاندی) گرفته شده و به معنی «دشت بی درخت» است.
اقلیم قطب شمال
ویژگی هایی چون سرمای شدید، بارش کم و وزش بادهای سرد دائمی آب و هوای نواحی قطبی را از سایر نواحی جهان متمایز می سازد:
سرمای شدید و دائمی: مهم ترین ویژگی آب و هوای قطبی وجود سرمای شدید در تمام طول سال است. علت اصلی این پدیده آن است که نواحی قطبی انرژی کمی را از خورشید دریافت می کنند. وجود پوشش برف و یخ در سطح زمین نیز موجب بازتاب قسمت عمده انرژی تابشی و تشدید سرما می شود.
فشار زیاد و خشکی هوا: در نواحی قطبی، سرمای شدید باعث فشار زیاد هوا و کاهش میزان بخار آب موجود در جو (اتمسفر) می شود در نتیجه در این نواحی میزان بارندگی کم است. هوای سرد، رطوبت کم تری را در خود نگه می دارد.
هوای سرد قطبی نیز به دلیل سرمای هوا به سرعت متراکم می شود و بارش های ناچیزی را به شکل برف ظاهر می سازد تداوم سرما موجب انباشت برف در طول هزاران سال شده و توده هایی از یخ و برف دائمی را در این نواحی ایجاد کرده است.
بادهای سرد و خشک قطبی: هوای نواحی قطبی سنگین و پرفشار است. هوای پرفشار با حرکت به سمت عرض های پایین موجب وزش بادهای سرد و خشک می شود. این بادها که به بادهای قطبی موسم اند هوای سرد را به نواحی معتدل منتقل می کنند. توده های سرد به هنگام پیشروی به سوی عرض های پایین تر با هوای معتدل و مرطوب برخورد کرده و به علت سنگین بودن، ضمن لغزش به سمت پایین، هوای مرطوب را وادار به صعود می کنند. هوایی که به سمت بالا می رود سرد می شود و پس از آن که به درجه اشباع می رسد متراکم می شود و موجب ریزش های جوی به ویژه برف می شود.
؟
چرا در نواحی قطبی میزان بارندگی کم است؟
سرمای شدید، باعث فشار زیاد هوا و کاهش میزان بخار آب موجود در جو (اتمسفر) می شود در نتیجه در این نواحی میزان بارندگی کم است.
ذخایر نفت و گاز قطب شمال
به گفته یک موسسه تحقیقاتی آمریکایی یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز طبیعی جهان در منطقه قطب شمال واقع است. میزان گاز طبیعی قابل استخراج این منطقه بیش از 1600تریلیون فوت مکعب و مایعات گازی آن نیز بیش از 40 میلیارد بشکه تخمین زده شده است.
13درصد ذخایر نفت و 30 درصد ذخایر گاز و 20 درصد ذخایر مایعات گازی جهان در قطب شمال است.
تا کنون در قطب شمال عملیاتی برای استخراج نفت و گاز صورت نگرفته و به خصوص سازمان های حفاظت از محیط زیست نسبت به احتمال اجرای چنین طرح هایی به شدت حساسیت نشان داده اند.
مدیر موسسه تحقیقات زمین شناسی ایالات متحده گفته است که قبل از تصمیم گیری در مورد هر نوع طرحی برای استخراج نفت در قطب شمال باید تاثیرات زیست محیطی آن به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد.
خبر وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در قطب شمال در حالی انتشار می یابد که بهای نفت خام در بازارهای جهانی در خلال سال های اخیر، به سرعت افزایش یافته است. ایالات متحده از 28سال پیش قانون منع عملیات اکتشاف و استخراج نفت در منطقه حفاظت شده قطبی این کشور به اجرا گذاشته اما استخراج نفت در قسمت های دیگری از آلاسکا بخشی از نیازهای این کشور را تامین می کند.
گرمایش در منطقه ی قطبی
در اقیانوس منجمد شمالی و در شمال مدار قطبی، به گونه ای شگفتی آور درجه ی حرارت دو برابر سریعتر از نقاط دیگر در حال افزایش است.
مادسن کارشناس دانمارکی بر این نظر است که قطب شمال کانون اصلی تغییرات اقلیمی است، در حالی که در دیگر نقاط جهان تغییرات جوی پدیده ای مربوط به آینده است، این تغییرات در قطب شمال قابل مشاهده و قابل اندازه گیری اند.
از نیمه ی دهه ی هفتاد تاکنون سطح سفید و یخ بسته ی اقیانوس منجمد شمالی و دریاهای مربوط به آن در فصل تابستان از 8 میلیون کیلومترمربع، به حدود 4میلیون کیلومترمربع تقلیل یافته است.
بسیاری از گذرگاه های یخزده ی گذشته اکنون تبدیل به تنگه های آبی شده اند و در فصل تابستان قابل تردد هستند. جانواران و گیاهان قطبی بیش از مناطق دیگر در معرض خطر قرار دارند و در صورت عدم انطباق با تغییرات محکوم به فنا هستند. حدود صدهزار نفر ساکنان بومی، اینویت ها، در منطقه ی قطبی زندگی می کنند که به کشورهای روسیه، کانادا، گروئنلند و امریکا (آلاسکا) تعلق دارند. بومیان منطقه ی قطبی با نومیدی شاهد نابودی زیست محیط خود هستند.
ذوب شدن یخچال عظیم ولکینز
به گفته کارشناسان محیط زیست و یخچال شناسی انگلستان، یکی از عظیمترین یخچالهای قطب شمال، یخچال ولکینز بر اثر افزایش گرمای کره زمین تا 20 سال آینده به طور کامل ذوب خواهد شد و از قطب شمال تنها در اساطیر نامی باقی می ماند، این در حالی است که اگر این یخچال که یکی از یخچال های بزرگ قطب شمال محسوب می شود از میان
برود، نسل حیوانات و جانداران این شبه جزیره نظیر فک های قطبی، خرس ها و جانداران دریایی که زندگیشان وابسته به سرمای قطب و یخچالهای قطبی است، به طور کامل منقرض خواهد شد. طبق اندازه گیریهای به عمل آمده در سال 2005 وسعت دریای قطب شمال را 5.32 میلیون کیلومترمربع تخمین زده اند. تغیرات اقلیمی و افزایش دمای کره زمین باعث ذوب یخهای قطب شمال شده است.
قطب شمال متعلق به کدام کشور است؟
با تشدید اختلاف ها در مورد مالکیت بر منابع نفت و گاز مناطق منجمد قطب شمال این پرسش در برخی رسانه ها شکل گرفته است که قطب شمال متعلق به کدام کشور است؟
این روزها مقامات روسی عجولانه در پی اثبات این هستند که منطقه ی زیرآبی لومونوسوو واقع در اقیانوس منجمد شمالی، بخشی از کشور روسیه است. کاوشگران روسی در یک اقدام گسترده ی زیردریایی، پرچم سه رنگ این کشور را که از فلز زوال نا پذیر تیتانیوم ساخته شده است، در کف دریا، درعمق 4 هزار متری آب های یخ زده ی قطب شمال برافراشتند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه ی روسیه اعلام کرد که کاوش های جاری ثابت می کند که کوه های زیر دریای یخ با خشکی های روسیه مرتبط هستند. بدین ترتیب روسیه با اقدامی جنجالی، ادعای ارضی خود را در مورد قطب شمال مورد تاکید قرار داد.
این اقدام روسیه، کشورهای دیگر را نیز به تکاپو واداشته؛ به گونه ای که آمریکا نیز یک یخ شکن خود را راهی قطب شمال کرده است.
به گزارش شانا، شبکه خبری «سایبرپرس» کانادا نیز به مبارزه کشورهای حاشیه قطب شمال برای اثبات مالکیت خود بر این منطقه پرداخت و دانمارک نیز برای اثبات حاکمیت ارضی خود بر این منطقه غنی از نفت و گاز، گروهی را به قطب شمال اعزام کرد.
بر اساس «کنوانسیون حقوق دریایی» سازمان ملل متحد که از سال 1982 اجرا می شود، هر کشوری تا 200 مایلی سواحل خود مالک بستر دریایی آن است. بنابراین، در قطب شمال بیش از یک میلیون کیلومتر مربع بدون مالک می ماند.
اختلاف کشورهای حاشیه قطب شمال نیز بر سر همین منطقه از اقیانوس منجمد شمالی است و از آنجا که این منطقه غنی از ذخایر چشمگیر نفت و گاز است، هر کشوری تلاش می کند ماجرا را به نفع خود پایان دهد.
بنابر این گزارش، فقط کشورهایی می توانند ادعای مالکیت بر این منطقه را داشته باشند که موفق شوند ثابت کنند ادامه یک رشته کوهی که در کشور آنها وجود دارد، تا اعماق آبهای اقیانوس منجمد شمالی کشیده شده است. با توجه به این قاعده، پنج کشور می توانند ادعای خود را مطرح کنند؛ روسیه که خواستار بیش از نیمی از سرزمین قطب شمال است، کانادا، دانمارک، نروژ و آمریکا از طریق آلاسکا .
فاتحان پایان دوره ی یخبندان
با پایان دوره یخبندان کشورهای مجاور قطب شمال که شامل امریکا، روسیه، کانادا، نروژ و دانمارک می باشند، برای تقسیم ثروت های این منطقه درگیر رقابتی شدید با یکدیگر شده اند. اما تغییرات آب وهوایی چه منافعی برای این کشورها به دنبال خواهد داشت؟
در سیبری با گرم شدن هوا منطقه ی کشت گندم افزایش چشمگیری داشته و در سال های آینده روسیه چشم به برداشت فوق العاده ی گندم دوخته است. در گروئنلند کشاورزان دست به کشت سیب زمینی و سبزی ها زده اند آنان را از ورود مواد خوراکی در آینده بی نیاز می سازد. در نزدیکی پایتخت گروئنلند، نووک، شرکت آمریکایی آلکوا درصدد ساخت مجتمع عظیم آلومینیوم سازی است. برق لازم برای این مجتمع از طریق آب های ذوب شده و جاری به دست خواهد آمد. بر اثر ذوب لایه های ضخیم یخ، راه های دریایی جدید پدید آمده اند که به دنبال خود ساخت بندرهای جدیدی را در مناطق مورمانسک، چرچیل، هامرفست ضروری می سازد.
به دنبال تغییرات اقلیمی بیش از هر چیز قطب شمال منابع عظیم زیرزمینی خود را آشکار ساخته است. اکتشافات جدید در قطب شمال از زمانی امکان پذیر شدند که پس از تغییرات اقلیمی، سیستم های کنترل و رهیاب ماهواره ای و یخشکن های اتمی نیز به کمک بشر آمدند. تراژدی طبیعت در این نکته نهفته است که استفاده از نفت، گاز و دیگر سوخت های فسیلی سبب گرمایش زمین و ذوب یخ ها در قطب شمال شده اند، اما این پدیده خود راه را برای دستیابی به گاز و نفت بیشتر میسر ساخته است. آنچه در این میان فراموش شده همانا طبیعت و دنیای وحش در قطب شمال است.
فهرست منابع :
1- www.magiran.com
2- www.daneshju.ir
3- www.tebyan-zn.ir
4- www.020.ir
5- www.shana.ir
6- www.nafttimes.com
7- www.bbc.co.uk
8- www.biobeh.blogfa.com