مقدمه:
مهندسی پزشکی عبارت است از کاربرد مهندسی در پزشکی از طریق مطالعه اصول و عملکرد سیستم های زنده و مدلسازی آن، به کار گرفتن اطلاعات و نتایج حاصل در جهت تشخیص و درمان بیماریها و همچنین جایگزین کردن اسکلت بندی های صدمه دیده در بدن. هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند از عهده تجهیز، نگهداری و طراحی دستگاه های پزشکی برآیند یعنی مهندس الکترونیک مجربی باشند که با زمینه های پزشکی نیز آشنایی داشته و در نتیجه می توانند دستگاه های پزشکی را طراحی کرده و بسازند یا اینکه مسوول سفارش دستگاه از خارج کشور باشند.
1 – میزان تحصیلات شما چیست ؟
کارشناسی کارشناسی ارشد دانشجو
2 – به نظر شما آینده شغلی ، بازار کار و درآمد مهندسی پزشکی چگونه است ؟
خوب ایده آل متوسط ضعیف
3 – به نظر شما توانائی های مورد نیاز مهندسی پزشکی چیست ؟
توانائی علمی توانائی جسمی علاقمندی توانائی مالی هر 4 مورد
4 – در صورت ادامه تحصیل وضعیت ادامه تحصیل شما در مقاطع بالاتر در کدام گرایشها خواهد بود ؟
بیو الکتریک بیو مکانیک بیو مواد
5 – به نظر شما وضعیت نیاز کشور به این رشته چگونه است ؟
زیاد خیلی زیاد متوسط کم خیلی کم
6 – با توجه به نزدیکی و مشابه بودن مهندسی الکترونیک با مهندسی پزشکی ، آیا یک مهندس الکترونیک می تواند نقش یک مهندس پزشکی را ایفا کند ؟ بله خیر
7 – میزان علاقه شما به کدام یک از گرایش های مقطع لیسانس بیشتر می باشد ؟
مهندسی زیست پزشکی مهندسی پزشکی بالینی
8 – تا چه میزان از توانائیها و تخصص خود در زمینه کاری اطمینان دارید و از آن استفاده می کنید ؟
کم زیاد خیلی زیاد
9 – میزان غلبه استرس کاری بر شما چگونه است ؟
خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد متوسط
10 – آیا تاکنون در ضمینه طراحی و ساخت وسائل پزشکی نقشی داشته اید ؟ بله خیر
نتیجه گیری :
1 – تواناییهای فارغ التحصیلان :
این رشته به گونه ای طراحی شده است که دانش آموختگان (فارغ التحصیلان) آن می توانند در زمینه طراحی، بهره برداری، نظارت، مدیریت، و نگه داری از سیستم های مربوط به این رشته وارد شوند. آنها در این راستا وظایف زیر را می توانند برعهده گیرند:
الف) نصب و راه اندازی دستگاه ها، وسایل پزشکی و تجهیزات فنی بیمارستان ها.
ب) تعمیر و نگهداری تجهیزات بیمارستانی.
ج) مشاوره فنی در سفارش و خرید دستگاه های پزشکی.
د) کمک در به کارگیری بهینه از دستگاه های پزشکی.
ه) همکاری در طراحی دستگاه های پزشکی.
و) همکاری در طرحهای تحقیقاتی پزشکی.
ز) مسوولیت فنی و مهندسی بیمارستان.
ح) ساخت وسایل و تجهیزات بیمارستانی.
2 – زمینه های تحقیقاتی در رشته مهندسی پزشکی:
برخی اززمینه های تحقیقاتی که دانشجویان این رشته می توانند در آن فعالیت کنند عبارتند از:
1-پردازش سیگنال های حیاتی EMG/ECG/EEG .
2-پردازش تصویر در پزشکی و سیستم های آندوسکوپی.
3-کاربرد لیزر در پزشکی.
4-مدل سازی و تجزیه و تحلیل (آنالیز) سیستم های فیزیولوژیک.
5-به کارگیری رباتیک در طراحی های پزشکی.
6-سیستم های هوشمند و علوم شناختی.
7-دست سیبرنتیکی و سیستم های عصبی- عضلانی.
8-مهندسی توان بخشی و اندام های مصنوعی.
9-پردازش گفتار و نوشتار.
10-بررسی پدیده خواب و بیهوشی.
11-کاربرد فلزات و سایر مواد در بدن.
12-رگ های مصنوعی و کاربرد لیزر در تولید اجزای زیست سازگار در بدن.
13-شبکه های عصبی، مدل سازی ساختار و توابع عملکرد مغز انسانی، مدل سازی درک و تولید گفتار در انسان
3 – طرح های تحقیقاتی:
نمونه هایی از طرحهای تحقیقاتی که توسط دانشجویان رشته مهندسی پزشکی انجام شده است، به شرح زیر است:
– طرح (پروژه) پای مصنوعی.
– طراحی و ساخت دستگاه فشارسنج.- طراحی و ساخت دستگاه آپتولموسکوپی.
– طراحی و ساخت دستگاه تنفس مصنوعی.
– تشخیص بیماری (M.S) از طریق بررسی پتانسیل های برانگیخته.
– طراحی و ساخت دستگاه دیاترمی.
– تفسیر اتوماتیک (ECG) به منظور تشخیص بیماریهای قلبی، عروقی.
– آشکارسازی (QRS) توسط تکنیک های هوشمند.
– بررسی بیماریهای پارکینسون توسط فسیر دست نوشته.
– طراحی و ساخت هوتر مانیتورینگ.
– طراحی و ساخت سنسور فنواکوستیک.
– تجزیه و تحلیل (آنالیز) یک نمونه (مدل) ریاضی برای جریان خون در دریچه های قلب با استفاده از معادلات ناویراستوکس.
– طراحی و ساخت دستگاه قالب گیری دورانی برای تهیه لنزهای نرم چشم.
– بررسی روشهای نظری و عملی ساخت وسایل جراحی.
– ساخت دستگاه اندازه گیری بیوچسبندگی لایه های نرم بدن.
4 – گرایش های مقطع لیسانس:
این رشته در خارج از کشور دارای دو گرایش الف) مهندسی زیست پزشکی ب) مهندسی پزشکی بالینی می باشد که مهندسی زیست پزشکی بیشتر در زمینه طراحی و ساخت ابزار پزشکی و ثبت سیگنال های حیاتی می باشد و ارتباط زیادی با مهندسی برق دارد. مهندسی پزشکی بالینی بیشتر به بیمارستانها و مراکز درمانی ارتباط دارد. در ایران در مقطع کارشناسی فقط مهندسی پزشکی بالینی یا بیوالکتریک تدریس می شود ولی با این حال درس های گرایش مهندسی زیست پزشکی هم ارایه می شود.
5 – آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
"در حال حاضر بازار کار هیچ رشته ای در حد ایده آل نیست و این شامل حال رشته مهندسی پزشکی نیز می شود اما بدون شک وضعیت فارغ التحصیلان این رشته، نسبت به رشته های مهندسی دیگر، مطلوبتر است. چون ارزش اقتصادی وسایلی که مهندسین پزشکی طراحی، تعمیر، نگهداری یا خریداری می کنند، بسیار بالا است. برای مثال اگر یک کامپیوتر نیم یا یک میلیون تومان قیمت دارد، یک دستگاه پزشکی بطور متوسط ده ها میلیون تومان می ارزد. برای همین مسوولان بیمارستان ها بطور نسبی برای حفظ و نگهداری آنها اهمیت بسیاری قائل اند. این امر باعث شده تا خیلی از فارغ التحصیلان ما حتی دانشجویان ترم های آخر جذب بازار کار شوند. بویژه اگر فارغ التحصیل این رشته اصراری نداشته باشد که در تهران کار کند، می تواند در شهرستان ها جذب بیمارستان ها، سازمان تامین اجتماعی و مراکز متعدد دیگر شود."
فارغ التحصیلان هم چنین می توانند در مراکز تحقیقاتی از قبیل موسسه استاندارد، بنیاد مستضعفان و جانبازان، مرکز تحقیقات وزارت دفاع و سایر مراکز تحقیقاتی مشغول کار شوند.
وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت صنایع، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستان های دولتی و خصوصی و … از سایر محل هایی هستند که مهندس پزشکی می تواند در آنجا مشغول شود.
6 – توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه :
الف) توانایی علمی: دانشجوی این رشته لازم است در دروس ریاضی و فیزیک قوی باشد زیرا باید دید پایه ای قوی در مهندسی الکترونیک داشته باشد یعنی با کوشش و مطالعه بسیار هم در دروس اصلی رشته الکترونیک و هم در دروس تخصصی خود توانمند باشد.
همچنین باید ذهنی خلاق همراه با قدرت خلق، آفرینش و ابداع مدل ها داشته باشد تا نمونه های متفاوت در زمینه آلات و وسایل پزشکی را بسازد.
ب) توانایی جسمی: دانشجوی این رشته باید محیط کار بیمارستانی را دوست بدارد یعنی علاقه مند باشد که در بیمارستان و یا محیط های مرتبط فعالیت کند
.ج) علاقمندیها: داوطلبان این رشته باید با تمایل و رغبت شخصی آن را و محیط کار آن را انتخاب نمایند.
د) توانایی مالی: مورد خاصی ذکر نشده است.
7 – وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر: (کارشناسی ارشد …)
امکان ادامه تحصیل در دوره کارشناسی ارشد در رشته مهندسی پزشکی در سه گرایش عمده بیوالکتریک ، بیومکانیکی و بیومواد فراهم است. همچنین این رشته دارای دکترای تخصصی نیز می باشد. دانشجو برای گذراندن دوره کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی باید 38 واحد درسی و تحقیقاتی شامل 24 واحد درسهای تخصصی، 2 واحد سمینار و 12 واحد پروژه را با موفقیت بگذراند.
8 – رشته های مشابه و نزدیک به این رشته:
این رشته حدود 80% دارای دروس مهندسی الکترونیک است و لذا با مهندسی برق و الکترونیک در رابطه ای تنگاتنگ است. البته در این رشته از واحد های پزشکی قسمتهای فیزیولوژی و آناتومی هم تدریس می شود.
9 – وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
با توجه به توضیحات آورده شده در پشت صفحه و نوپا بودن این رشته در کشورمان به نظر می رسد تا سالیان متمادی امکان اشتغال برای فارغ التحصیلان این رشته میسر باشد. ولی باید به موارد گفته شده شرایط خاص جامعه و هماهنگ نبودن بخش مهندسی و بخش پزشکی را افزود. در نهایت می توان گفت برای ارتقای کیفی خدمات پزشکی، دستگاهها – نیاز به متخصصان این رشته روزافزون است."در حال حاضر مسئولیت سفارش دستگاههای پزشکی بر عهده پزشکان است. متخصصانی که تنها نحوه استفاده از تجهیزات پزشکی را می دانند و هیچ اطلاعی از کیفیت فنی دستگاه ها ندارند. از سوی دیگر چون در بیمارستان ها مسوولیت نگهداری و تعمیر تجهیزات پزشکی بر عهده مهندس پزشکی نیست، بیمارستان های ما به گورستانی از دستگاههای پزشکی تبدیل شده اند، تجهیزاتی که به دلیل اشکال های جزئی استفاده نمی شوند.همچنین یک مهندس پزشکی می تواند یک دستگاه پزشکی را به درستی راه اندازی کرده و نحوه استفاده صحیح آن را به پرستاران یا دیگر کارکنان بیمارستان آموزش دهد. برای مثال بسیاری از دستگاه های پزشکی نیاز به یک زمین دارد (نقطه ای که پتانسیل آن صفر باشد). برای ساخت این زمین ما در ابتدا نیاز به چاهی داریم که عمق آن امکان دارد 2 متر، 10 متر یا 70 متر باشد تا از خطر برق گرفتگی جلوگیری شود. اما ما می بینیم که در بسیاری از بیمارستان ها، زمین دستگاه را به شوفاژ وصل می کنند. در حالی که این کار نه تنها غیرعلمی است، بلکه خطرناک نیز می باشد. به همین خاطر در کشورهای پیشرفته هر بیمارستانی، یک دپارتمان مهندسی پزشکی دارد که در بخش های مختلف بیمارستان فعالیت دارند.برای مثال در اتاق عمل هنگامی که دکتر ارتوپد می خواهد پلاتین را در پای شکسته قرار دهد، ابتدا مهندس پزشک میزان گشتاوری که باید به پلاتین وارد شود اندازه گیری می کند تا از شکسته شدن پلاتین تحت فشارهای مختلف جلوگیری شود و سپس پزشک عمل جراحی را انجام می دهد. یا در کنار اتاق عمل یک کارگاه تراش وجود دارد و میله هایی را که در شکستگی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند، برحسب شکل و اندازه عضو شکسته شده، می تراشند تا عضو شکسته پس از ترمیم کوتاه یا بلند نشود حال این وظیفه یک مهندس پزشکی است که دستور ساخت یا تراشیدن میله ها را بدهد.و در نهایت یک مهندس پزشکی می تواند در موسسات و شرکت های خصوصی یا دولتی، در زمینه ساخت تجهیزات پزشکی فعالیت کند. برای مثال فارغ التحصیلان ما به راحتی می توانند دستگاه شنوایی سنجی را بسازند. دستگاهی که به وسیله آن باید تمامی کودکانی که می خواهند برای سال اول دبستان ثبت نام کنند، مورد سنجش شنوایی قرار گیرند. اما متاسفانه حتی بعضی از مراکز استان های ما چنین دستگاهی را ندارند.
این همه ، بیانگر ضرورت حضور متخصصان مهندسی پزشکی در جامعه است."
10 – پیش بینی وضعیت آینده رشته در ایران:
با توجه به توضیحات گفته شده آینده این رشته در ایران از چشم انداز روشنی برخوردار است به شرط هماهنگی بخش پزشکی و بخش مهندسی. ضرورت وجود مهندسان پزشکی در بیمارستان ها، خرید تجهیزات و … در صرفه جویی اقتصادی هم کاملاً احساس می شود. در نهایت می توان گفت که زمینه توسعه این رشته فراهم است و برای کار بیشتر فضای مناسبی دارد.
پرسشنامه
نام :
نام خانوادگی :
سن :
1 – میزان تحصیلات شما چیست ؟
کارشناسی کارشناسی ارشد دانشجو
2 – به نظر شما آینده شغلی ، بازار کار و درآمد مهندسی پزشکی چگونه است ؟
خوب ایده آل متوسط ضعیف
3 – به نظر شما توانائی های مورد نیاز مهندسی پزشکی چیست ؟
توانائی علمی توانائی جسمی علاقمندی توانائی مالی هر 4 مورد
4 – در صورت ادامه تحصیل وضعیت ادامه تحصیل شما در مقاطع بالاتر در کدام گرایشها خواهد بود ؟
بیو الکتریک بیو مکانیک بیو مواد
5 – به نظر شما وضعیت نیاز کشور به این رشته چگونه است ؟
زیاد خیلی زیاد متوسط کم خیلی کم
6 – با توجه به نزدیکی و مشابه بودن مهندسی الکترونیک با مهندسی پزشکی ، آیا یک مهندس الکترونیک می تواند نقش یک مهندس پزشکی را ایفا کند ؟ بله خیر
7 – میزان علاقه شما به کدام یک از گرایش های مقطع لیسانس بیشتر می باشد ؟
مهندسی زیست پزشکی مهندسی پزشکی بالینی
8 – تا چه میزان از توانائیها و تخصص خود در زمینه کاری اطمینان دارید و از آن استفاده می کنید ؟
کم زیاد خیلی زیاد
9 – میزان غلبه استرس کاری بر شما چگونه است ؟
خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد متوسط
10 – آیا تاکنون در ضمینه طراحی و ساخت وسائل پزشکی نقشی داشته اید ؟ بله خیر
17