سرخجه
سرخجه چیست؟
سرخجه یک بیماری ویروسی است که سرخک آلمانی یا سرخک سه روزه نیز نام دارد زیرا تب بیماری بعد از 3 روز قطع می شود. گاهی اوقات ضایعات پوستی آن شبیه سرخک یا مخملک تظاهر پیدا می کند.
علائم و نشانه های بیماری سرخجه
این بیماری در کودکان، نشانه های عمومی ندارد یا اینکه نشانه های بسیار جزئی دارد اما نزد بزرگسالان می تواند به صورت تب خفیف 1 تا 5 روزه، سردرد، بیقراری، ترشح خفیف بینی و التهاب ملتحمه بروز کند. از نشانه های بالینی مشخص سرخجه التهاب غده های لنفاوی پشت چشم، زیر استخوان پس سری یا پشت گردنی می باشد که حدود 5 تا 10 روز قبل از ظاهر شدن ضایعات پوستی ایجاد می شود.
در 50 درصد موارد ممکن است بیماری بدون ضایعات پوستی باشد.
سندرم سرخجه مادرزادی
سرخجه بدلیل ایجاد ناهنجاری های جنینی از بیماریهای بسیار مهم محسوب می شود. 90 در صدر نوزادان مادرانی که در سه ماهه اول حاملگی به طور قطع مبتلا به سرخجه شده اند، به سندرم سرخجه جنینی مبتلا می گردند.
ناهنجاریهایی که در سندرم سرخجه مادرزادی ایجاد می شود
جنین هایی که در مراحل اول تشکیل مبتلا می شوند بیشتر از همه در معرض خطر مرگ داخل رحمی، سقط جنین خودبخود و ناهنجاریهای اندامهای مهم بدن هستند. این ناهنجاریها ممکن است شامل یک یا چند نوع از جمله: ناشنوایی، آب مروارید، کوچکی چشم، آب سیاه جنینی، کوچکی جمجمه، عقب ماندگی ذهنی، ارتباط بین سرخرگ ششی و آئورت، نقص دیواره بین بطنی و یا دهلیز در قلب، ضایعات پوستی، بزرگی همزمان کبد و طحال، یرقان، نقایص استخوانی باشد.
تشخیص بیماری سرخجه
سرخجه در تشخیص افتراقی با بیماری های سرخک، مخملک و تعداد زیادی از عفونتهای پوستی و مونو نوکلئوز عفونی قرار می گیرد.
تشخیص بالینی سرخجه در اغلب مواقع درست انجام نمی شود. در موارد حاد بیماری تنها با کمک آزمایشگاه می توان بیماری را تشخیص داد. تشخیص بیماری براساس افزایش آنتی بادی اختصاصی ضدویروس سرخجه در دوبار آزمایش تایید می شود در فاصله 1 تا 2 هفته پس از ظهور ضایعات پوستی می توان ویروس را از ترشحات گلوی بیمار جدا کرد. خون، ادرار و مدفوع بیمار می تواند حاوی ویروس باشد. اما جداکردن ویروس بسیار وقت گیر بوده و به 10 تا 14 روز وقت احتیاج دارد.
برای تشخیص سرخجه مادرزادی در نوزاد تازه متولد شده می توان خون بیمار را مورد آزمایش قرار داد در صورت وجود آنتی بادی اختصاصی ضدویروس سرخجه در یک نمونه خون می توان بیماری را تشخیص داد.
شیوع بیماری سرخجه
این بیماری در تمام نقاط دنیا از اجتماعات دور و مجزا شایع است. شیوع سرخجه در زمستان و بهار افزایش می یابد:
مخزن سرخجه
انسان تنها مخزن این ویروس است.
روش های سرایت بیماری سرخجه
سرخجه از طریق تماس با ترشحات بینی و گلوی افراد آلوده منتقل می شود. این بیماری به طور مستقیم از طریق قطره های آب دهان ضمن تماس مستقیم بیماران منتقل می شود.
دوره کمون بیماری سرخجه
دوره نهفتگی بیماری بین 14 تا 17 روز می باشد و می تواند تا 21 روز نیز متغیر باشد.
دوره سرایت بیماری
این دوره از یک هفته قبل از بروز ضایعات پوستی شروع می شود و تا حداقل 4 روز پس از آن ادامه می یابد. سرخجه یک بیماری به شدت مسری است. نوزادانی که مبتلا به سرخجه مادرزادی هستند ممکن است تا ماهها بعد از تولد، ویروس را دفع کنند.
چه کسانی به سرخجه حساسیت دارند و چه افرادی در مقابل این بیماری مقاومند؟
حساسیت به این بیماری در همه افراد عمومیت دارد. تنها نوزادان متولد شده از مادران ایمن تا مدتی می توانند ایمنی مادرزادی را حفظ کنند. در اثر آلودگی طبیعی به ویروس و یا واکسیناسیون، ایمنی فعال در مقابل بیماری ایجاد می شود. ایمنی ای که بعد از عفونت طبیعی به وجود می آید، معمولاً همیشگی است و به نظر می رسد که برای تمام عمر باقی می ماند ولی ایمنی ناشی از واکسیناسیون، بستگی به میزان تماس با بیماری در مناطق اندمیک دارد.
روشهای پیشگیری از ابتلا به سرخجه
تزریق واکسن و ایمونوگلبولین
مردم باید نسبت به روش انتقال بیماری و ضرورت واکسیناسیون آشنا شوند.
واکسیناسیون علیه بیماری سرخجه
تزریق یک نوبت واکسن ویروس زنده ضعیف شده در 98 تا 99 درصد افراد حساس منجر به ایجاد آنتی بادی قابل توجه می شود.
روشهای کنترل بیماری سرخجه
تمام موارد ابتلا به سرخجه یا سرخجه جنینی باید به مقاومت بهداشتی گزارش شود. گزارش سریع موارد مشکوک و بیماری وسیله ای برای اجرای اقدامات به موقع خواهد بود.
درمان بیماری سرخجه
این بیماری درمان اختصاصی ندارد.
اقدامات لازم در همه گیری بیماری سرخجه
تمام موارد تایید شده بیماری یا موارد مشکوک باید فوراً به مقامات بهداشتی گزارش شوند برای کنترل همه گیری لازم است که تمام تماسهای حساس واکسینه گردند. جامعه پزشکی و مردم باید از وجود همه گیری مطلع شوند تا بتوانند خانمهای حامله را مشخص کرده و آنها را محافظت کنند.
سرخجه در کودکان
چنانچه کودک گرفتار بیماری سرخجه شد ، نگران نشوید . اگر چه داشتن یک کودک بیمار ، همیشه ناراحت کننده است ، اما سرخجه ، یک دانه زدن ملایم واگیردار پوست است که ناراحتی های ثانویه ایجاد نمی کند . این بیماری تنها زمانی خطرناک است که یک خانم باردار ، به آن مبتلا شود . در این صورت بیماری از راه جفت به جنین منتقل شده وگاهی ممکن است موجب مرگ جنین شود و یا نقص هایی در نوزاد متولد شده ایجاد کند . این نوع سرخجه را سرخجه مادرزادی می نامند .
این بیماری پیش از تولید واکسن در سال ۱۹۶۹ ، جزو بیماریهای واگیر دار رایج در کودکان به شمار می آمد . اما در سالهای اخیر ، شیوع سرخجه کاهش یافته است .
ایمنی زایی
یک بار مبتلا شدن به بیماری سرخجه ، فرد را برای تمام عمر نسبت به این بیماری مصون می سازد . فردی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده ، اما پس از یک سالگی از واکسن سرخجه استفاده کرده باشد ، او هم برای تمام عمر گرفتار سرخجه نخواهد شد . به هر حال بسیاری از جوانان و نوجوانان ، می پندارند که نسبت به بیماری سرخجه مصونیت دارند ، حال آن که به یاد نمی آورند در دوران کودکی به این بیماری مبتلا شده اند و یا واکسن آن را تزریق کرده اند یا خیر ؟ از این رو ، باید تمامی دانشجویان و پرسنل بیمارستانها ، مدرکی دال بر واکسینه شدن و یا یک بار مبتلا شدن به بیماری ارائه کنند .
داشتن این مدرک برای خانمهای باردار بسیار اهمیت دارد .
اگر در مورد واکسینه شدن و یا مبتلا شدن به سرخجه در دوران کودکی خود شک دارید ، باید آزمایش خون بدهید تا مشخص شود که آیا در خون شما پادتنی علیه سرخجه وجود دارد یا خیر ؟ چنانچه پادتنی کشف نشد باید در نخستین فرصت ، خود را واکسینه کنید ، مگر این که در اوایل دوران بارداری باشید ، زیرا در این دوران نمی توانید واکسن بزنید .
نوزادانی که مادرانشان به سرخجه ایمنی دارند به طور معمول پادتن های مادری را شش تا نه ماه پس از تولد ، در خون خود دارند و علیه سرخجه مصون هستند .
علت بیماری
ویروس سرخجه در تمامی طول سال وجود دارد ، اما انتشار آن در فصل های زمستان و بهار بیشتر است . کودک ممکن است از طریق هوای آلوده به ویروس ، بیمار شود . هوای اتاق به طور معمول در اثر ترشحات حلق و بینی فرد بیمار آلوده می شود .
کودک ، دو تا سه هفته پس از تماس نزدیک با فرد بیمار ، علائم بیماری را آشکار میکند . دوره واگیری بیماری از هفت روز پیش تا پنج روز پس از پیدایش علائم آن ( دانه های قرمز رنگ پوستی ) است .
ویروس سرخجه می تواند از جفت عبور کند و از مادر به جنین منتقل شود . در این حالت سرخجه مادرزادی پدید می آید که احتمال آن در ماه های آخر بارداری بسیار ضعیف تر از ماه های نخست است . چنانچه مادر به سرخجه مبتلا شد ، احتمال انتقال آن به جنین در سه ماهه اول بارداری ۲۵ درصد است . این احتمال در ماه چهارم ، به ده تا بیست درصد کاهش می یابد و از ماه پنجم به بعد به صفر می رسد .
سرخجه مادرزادی نارسایی هایی در گوش ، چشم ، قلب و مغز نوزاد ایجاد می کند که ممکن است به کوری ، کری وعقب ماندگی ذهنی او بیانجامد .
نشانه های بیماری
علائم بیماری با دانه زدن در پوست آشکار می شود که با تب خفیف یک روزه ( ۳۸ درجه سانتی گراد ) همراه است . کودکان بزرگ تر و نوجوانان ، ابتدا نشانه های نخستین را بروز می دهند که سه تا چهار روز ادامه دارد . از جمله این علائم می توان سردرد ، تب خفیف ، گلودرد ، سرفه های ملایم ، بزرگ و حساس شدن غدد لنفاوی پشت گوش و سر را نام برد .
دانه زدن پوست با پیدایش نقاط قرمز رنگ روی صورت آغاز می شود . این دانه ها به سرعت به سایر نقاط بدن گسترش می یابند . گاهی اوقات ، دانه زدن پوست دیده نمی شود . زیرا فرد بدون این که بداند پیش از این دچار سرخجه شده یا نه ، نسبت به آن مصونیت دارد . دانه ها همراه با خارش ، در مدت یک روز در سراسر بدن پخش می شوند ، در روز دوم از صورت محو شده و تا روز سوم در سراسر بدن به کلی از بین می روند . غدد لنفاوی پشت گوش و سر ، ممکن است تا هفته ها متورم باقی بمانند ، بدون این که حساسیت و دردی داشته باشند . افراد بالغ گاهی پس از محو شدن دانه ها در صورت ، از درد مفاصل ( زانو ، مج و آرنج ) شکایت میکنند . این دردها ممکن است تا ده روز ادامه داشته باشند .
راههای پیشگیری
– به محض رسیدن کودک به پانزده سالگی ، برای تزریق واکسن سرخجه او را نزد متخصص کودکان ببرید . این واکسن به صورت سه گانه ( سرخک ، سرخجه ، اوریون ) قابل دسترس بوده و تا ۹۸ درصد مصونیت ایجاد می کند ؛
– از تماس کودک خود با کودک یا فرد بالغی که دانه های قرمز رنگ پوستی دارد ، جلوگیری کنید ، زیرا ممکن است سرخجه داشته باشد ؛
– در صورت مشاهده دانه های قرمز رنگ روی پوست کودک ، از رفتن او به مدرسه جلوگیری کنید . پزشک باید ابتدا او را معاینه کند تا بتواند واگیردار بودن بیماری را تشخیص دهد . اگر بیماری واگیردار بود ، در مورد طول مدت واگیری از پزشک سئوال کنید و در این دوره ، از تماس او با سایر افراد جلوگیری به عمل آورید ؛
– در صورت مبتلا شدن کودک به سرخجه ، تا پنج روز پس از پیدایش دانه های قرمز رنگ ، از تماس او با خانم های باردار جلوگیری کرده و در صورتی که به طور اتفاقی تماسی روی داد ، با متخصص زنان مشورت کنید ؛
– اگر کودک گرفتار سرخجه است ، تنها با کودکانی می تواند ارتباط داشته باشد که علیه سرخجه واکسینه شده و یا پیش از این دچار بیماری شده باشند .