تحقیق در مورد روشهای جلوگریری از بارداری تنظیم خانواده



عنوان تحقیق :
روشهای ضد بارداری

فهرست
چگونه حاملگی به وجود می آید ………………………………………….3
روشهای ضد بارداری ………………………………………………………….3
1-آمیزش ناپیوسته …………………………………………………………4
2-آمیزش انباشته …………………………………………………………..5
3-شستشو ……………………………………………………………………5
4-آمیزش ساکسونی ………………………………………………………5
5-ژل ها و کرم های ضد حاملگی ………………………………………..6
6-دیافراگم های مهبلی ……………………………………………………7
7-قرص ضد بارداری ……………………………………………………….. 9
8-رفع حاملگی پس از مقاربت ………………………………………. 10
9-داروهای ضد بارداری کاشتنی ………………………………………… 11
10-کاندوم(کاپوت) ………………………………………………………. 12
11-بستن مجرای تناسلی مرد (وازکتومی) ……………………………13
12-بستن لوله های رحم ………………………………………………… 13
روشهای دیگر ضد بارداری ……………………………………………….. 14
روشهای ضد بارداری جدید ………………………………………………. 14

چگونگی حاملگی به وجود می آید
دستگاه تناسلی زن در شکل زیر نشان داده شده است . این دستگاه از خارج به داخل شامل فرج , مهبل , رحم , لوله های رحم و تخمدان ها است . در حول و حوش روز چهاردهم عادت ماهیانه , یک تخمک از یکی از تخمدانها پرتاب میشود که این تخمک وارد لوله های رحم می شود . برای اینکه این تخمک تبدیل به تخم گردد باید مقاربت بین زن و مرد انجام شود و اسپرم مرد از طریق انزال , وارد رحم گردد . اسپرو خود را به تخمک می رساند و با آن لقاح می کند و تخم به وجود می آید . تخم در مخاط رحم جایگزین می شود و پس از گذشت 9 ماه تبدیل به جنین کامل می شود و به دنیا می آید .

روشهای ضد بارداری
تا کنون روشهای گوناگون و متعددی برای پیشگیری از آبستنی ابداع شده است که برخی از آنها بعلت زیان آور یا خطر ناک بودن , بتدریج کنار رفته و فراموش شده است . مطالب این تحقیق شامل آخرین تحقیقات در مورد روشهای ضد بارداری می باشد .

1- آمیزش ناپیوسته
اولین تجربه بشر در مورد جلو گیری از بارداری , روش (( آمیزش ناپیوسته )) است . این روش در تمام دنیا انجام شده و به اسامی مختلفی از قبیل روش ناکام و مراقب بودن نامیده می شود . در این روش , مرد در هنگام انزال , آلت تناسلی خود را از مهبل خارج می کند تا مایع منی وارد دستگاه تناسلی زن نشود. به این ترتیب از حاملگی جلوگیری بعمل می آید . از آنجا که روش آمیزش ناپیوسته نیاز به تعلیمات خاص و ابزار ویژه ای ندارد , به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است . این روش در هر شرایطی قابل انجام است و هیچگونه عوارضی برای زن یا مرد ایجاد نمی کند . با انجام این روش , خطر ابتلا زن به سرطان دهانه رحم کاهش می یابد و بعنوان یک را پیشگیری از سرطان رحم بشمار میرود .
فوائد : این روش نیاز به صرف هزینه , آماده سازی قبلی , وسایل خاص و اقدامات پزشکی ندارد . این روش برای زن هیچگونه عوارضی ندارد و در هر شرایطی قابل انجام است . در برخی مطالعات , خطر حاملگی در این روش 17 درصد محاسبه شده است در حالی که خطر حاملگی در استفاده کنندگان از کاندوم و دیافراگم 14 درصد و در روش پرهیز دوره ای 38 درصد بوده است . توجه داشته باشید که ریختن مقداری از مایع منی در اطراف دستگاه تناسلی خارجی زن خطر جدی از نظر حاملگی ندارد و احتمال حاملگی در آن بسیار ناچیز است .
مضرات : تعدادی عوارض فیزیکی و روانی برای این روش ذکر شده است ولی هیچیک قابل توجه نیست . مهمترین مسئله در این روش عدم تمایل برخی افراد برای آمیزش انباشته است و بهترین کار آن است که زوجین از ابتدای ازدواج به این روش عادت کنند .

2-آمیزش انباشته
در این روش مرد باید از انزال جلوگیری کند و هر بار که احتمال انزال پیش می آید بایستی آلت تناسلی را خارج نماید و بوسیله تمرکز روانی از انزال جلوگیری کند . به این ترتیب مقاربت طولانی و پر لذت برای زن و مرد ( بویژه زن ) فراهم می شود . در این روش اصلا انزالی صورت نمی گیرد . آمیزش انباشته روش نسبتا دشواری است و برای همه کس قابل انجام نمی باشد و مطالعات زیادی در مورد آن انجام نشده است . خطر حاملگی در این روش , نسبتا زیاد است و جز روشهای ضد بارداری مطمئن بحساب نمی آید .
3-شستشو
در زمان جنگ جهانی دوم در امریکا یکی از پر طرفدارترین روش های جلو گیری از بارداری ((شستشو)) بود و در حدود یک سوم زنان از این روش استفاده می کردند . در این روش , بلافاصله بعد از مقاربت , زن مهبل خود را بوسیله دوش مهبلی مخصوص این کار , کاملا شستشو می دهد . برای شستشو می توان از سرکه , آب نمک یا کوکا کولا استفاده کرد . ((شستشو )) بطور کلی روش موفق و موثری در جلوگیری از بارداری نیست و در صورت عدم رعایت مسائل بهداشتی ممکن است منجر به عفونت دستگاه تناسلی گردد . به عقیده اکثر متخصصین , روش شستشو هیچ حفاظتی در برابر حاملگی ایجاد نمی کند . زیرا ظرف چند ثانیه پس از انزال , اسپرم ها وارد رحم می شوند و وقتی که شستشو انجام میشود اسپرم های داخل مهبلی خارج میشوند .
4-آمیزش ساکسونی
در این روش , مرد در هنگامی که احساس می کند انزال در شرف وقوع است , فورا با دست خود ناحیه بین مقعد و بیضه ها ( محل عبور مجرای ادرار ) را فشار می دهد و تا زمانی که انزال ادامه دارد این فشار را ادامه می دهد تا منی از آلت خارج نشود . در این حالت هیچگونه مایعی از آلت خارج نمی شود و منی وارد مثانه میشود و در هنگامی که مرد ادرار می کند مایع منی با ادرار خارج خواهد شد . در برخی اقوام , زن موظف است در هنگام مقاربت این فشار را در ناحیه مذبور وارد نماید تا مایع منی خارج نشود . آمیزش ساکسونی اخیرا در امریکا تحت عنوان ((روش الماس )) مورد توجه قرار گرفته است . ولی بطور کلی ایده آلی بشمار نمی آید چون برای مرد زیاد رضایت بخش نیست و می تواند موجب آسیب مجرای ادرار و خون شاشی شود . قدرت ضد بارداری این روش نیز زیاد نیست و احتمال بارداری در آن قابل توجه است .
5-ژل ها و کرم های ضد حاملگی
ژل های ضد بارداری که در واقع , مواد شیمیایی اسپرم کش هستند , یکی از وسایل پیشگیری از حاملگی بشمار می آیند . این مواد , قبل از آمیزش , در مهبل قرار داده می شود و از رسدن اسپرم به تخمک و ایجاد حاملگی جلوگیری می کنند . این مواد به صورت شیاف مهبلی , ژل , کرم , خمیر , کف و اسپری وجود دارد . یکی از انواع این مواد که در ایران وجود دارد کرم نونوکسینول 9 است که باید حداکثر 1 ساعت قبل از مقاربت (10 دقیقه قبل از مقاربت بهتر است ) مقداری از کرم با آپلیکاتور (لوله) بداخل مهبل ریخته می شود . قبل از هر بار مقاربت , استعمال کرم ضروری است . مدت اثر آن 1 ساعت است و پس از آن در صورت نیاز باید دوباره استعمال گردد . قبلا برخی محققین عقیده داشتند که مصرف این کرم می تواند موجب ناهنجاری جنین شود البته این مسئله امروزه مردود شناخته شده است . بعد از مقاربت , شستن مهبل ضروری نیست و در صورت نیاز به شستشو باید شستشوی مهبل حداکثر تا 6 ساعت بعد از مقاربت به تعویق افتد . در صورت مصرف این کرم ممکن است سوزش یا تحریک مهبل یا آلت تناسلی مرد عارض گردد که معمولا خفیف است ولی در صورت شدت باید مصرف کرم قطع شود . نام تجاری این کرم دلفن (Delfen) است . متاسفانه خطر حاملگی در این روش نسبتا بالا است و به 7/17 درصد می رسد .
6-دیافراگم های مهبلی
دیافراگمها وسایلی هستند که در مهبل زن قرار داده می شود تا از ورود اسپرم به رحم و ایجاد حاملگی جلوگیری شود . برای استفاده از دیافراگم باید 2 وجود داشته باشد اول اینکه زن , هوش و فرهنگ کافی برای قرار دادن دیافراگم در مهبل خود را داشته باشد و دوم اینکه قبلا فرزندی به دنیا آورده باشد چرا که قرار دادن دیافراگم برای زنانی که تا حبال زایمان نکرده اند چندان رضایتبخش نیست .
انواع دیافراگم های مهبلی : در شکل زیر انواع دافراگم های مهبلی نشان داده شده است :

دیافراگم : دیافراگم , رایج ترین وسیله مسدود کننده مهبل است که برای جلوگیری از حاملگی بویژه در کشورهای غربی به کار می رود و برای اکثر زنان , راحتترین وسیله می باشد . دیافراگم از یک پرده محدب نازک با یک لبه ضخیم تشکیل شده است که در داخل لبه آن یک حلقه فلزی وجود دارد . دیافراگمها در اندازه های مختلف ساخته می شوند و از قطر 45 میلی متر تا قطر 105 میلی متر هستند . ارتفاع گنبد دیافراگم بستگی به کارخانه سازنده آن دارد . کلاهک گنبدی : این کلاهک , یک نیمکره لاستیک یا پلاستیکی سفت است که بطور وارونه در مهبل قرار می گیرد و باید کاملا بالا برده شود تا درست بر روی گردن رحم قرار گیرد و آن را بپوشاند . مرکز این کلاهک نازک و اطراف آن ضخیم است و فاقد حلقه فلزی می باشد . سه نوع کلاهک گنبدی وجود دارد : 45 میلی متری , 48 میلی متری و 51 میلی متری .
کلاهک گردنی : این کلاهک شبیه انگشتانه است و از جنس لاستیک می باشد و مانند کلاهک گنبدی گردن رحم را می پوشاند کلاهک گردنی نیز بسته به قطر آن دارای سه یا چهار نوع (از 22 تا 31 میلی متر) است .
کلاهک ویمول : این کلاهک از جنس لاستیک نسبتا سفتی است که اطراف آن ضخیم تر و پهن تر می باشد . کلاهک ویمول در اندازه های 42 و 55 میلی متری ساخته می شود . مزایای این کلاهک آن است که در هنگام مقاربت احنمال جابجا یا خارج شدن آن کمتر است و نیز برای مرد مزاحمت ایجاد نمی کند . برای زنان چندزا بهتر است بجای دیافراگم یا کلاهکهای دیگر , از این نوع استفاده کنند .
طرز استفاده از دیافراگم یا کلاهک : اولین بار که خانمی تصمیم به استفاده از دیافراگم یا کلاهک می گیرد باید توسط پزشک متخصص , در وضعیت خوابیده به پشت یا به پهلوی چپ , دستگاه تناسلی وی معاینه شود و دیافراگم یا کلاهک مناسب برای وی انتخاب شود . اگر دیافراگم یا کلاهک , کوچکتر از اندازه لازم باشد , نمی تواند بخوبی از نفوذ اسپرم جلوگیری کند و نیز ممکن است در موقع مقاربت از محل خود جابجا شود و خارج گردد . اگر دیافراگم یا کلاهک , بزرگتر از اندازه لازم باشد موجب درد و ناراحتی می شود . زنانی که مقاربت جنسی مرتب دارند باید هر 3 ماه یکبار توسط پزشک معاینه شوند چرا که ممکن است به دیافراگم یا کلاهک بزرگتری نیاز داشته باشند . در صورت استفاده صحیح از دیافراگم یا کلاهک مناسب همراه با کرم ضد بارداری , خطر حاملگی در حدود 2 تا 4 درصد خواهد بود ولی عملا در اکثر موارد , خطر حاملگی 10 تا 20 درصد است چرا که بطور صحیح استفاده نمی شود .
7-قرص ضد بارداری
قرصهای ضد بارداری حاوی هورمونهای زنانه (استروژن و پروژسترون) هستند و مصرف مرتب آن موجب تخمک گذاری میشود و بدین وسیله از حاملگی جلوگیری می کنند . امروزه پرطرفدارتری و رایج ترین روش جلوگیری از بارداری , مصرف قرص ضد بارداری است و بطور کلی , یکی از مطمئن ترین و موثرترین روشهای ضد بارداری بشمار می رود .
انواع قرصهای ضد بارداری : بطور کلی پنج نوع قرص ضد بارداری وجود دارد که مقدار و نوع هورمونهای آنها با یکدیگر متفاوت است . این پنج نوع عبارتند از : LD , HD , I , III , مینی پیل (لوونورژسترل) . در این میان فقط نوع پنجم یعنی مینی پیل است که فاقد استروژن بوده و فقط پروژسترون دارد و به همین علت آن را قرص فقط پروژسترون (Progestron-only pill) نیز می نامند . یکی از قرص هایی که در کشور ما به قیمت گزاف در بازار ساه خرید و فروش می شود قرص دیان است که عوارضی مشابه HD دارد ولی از نظر پوستی قرص مفیدی است .
نحوه مصرف قرص ضد بارداری : اولین روز خونریزی (قاعدگی) را اولین روز عادت ماهیانه در نظر بگیرید , در روز پنجم شروع به مصرف نمائید تا یکدوره تمام شود . بهتر است قرص را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید .
انتخاب نوع قرص : برای انتخاب نوع قرص ضد بارداری باید با پزشک متخصص مشورت نمائید و نکات زیر را مد نظر داشته باشید :
1-اگر مبتلا به جوشهای صورت , رویش موهای صورت بیش از حد طبیعی هستید از قرصهای LD و یا Ovecon 35 یا دیان (Diane) استفاده نمائید .
2-زنانی که از داروهای زیر استفاده می کنند باید قرص ضد بارداری آنها از نوع HD باشد و گرنه خطر بروز حالگی ناخواسته وجود دارد : ریفامپین , فنوباربیتال و فنی توئین (دیلانتین) .
3-در صورت ابتلا به غده خوش خیم کبدی بهتر است از قرص LD یا I استفاده نمائید .
4- در صورت بالا بودن چربی خون , ابتلا به بیماریهای کیسه صفرا , عفونتهای ادراری یا کلیوی , افسردگی می باشید از قرص LD استفاده نمائید .
5-اگر سیگار می کشید از قرص ضد بارداری نوع LD استفاده کنید چون که در نوع HD خطر بروز فشار خون و سکته قلبی بیشتر است در حالی که نوع LD در این مورد تقریبا بی خطر است .
6-در صورت ابتلا به روماتیسم مفصلی , بهتر است ازقرصهای لوونورژسترل (مینی پیل) استفاده نکنید و بجای آن از قرصهای دیگر استفاده کنید چرا که نوعی اثر محافظتی در برابر روماتیسم دارند .
فوائد قرص ضد بارداری : قرصهای ضد بارداری موجب پیشگیری از پوکی استخوان و نرمی استخوان در سنین بالا می شود . مصرف قرص ضد بارداری موجب تنظیم عادت ماهیانه و برطرف شدن اختلالات قاعدگی می شود . بسیاری از خانمهای جوان دچار جوشهای غرور جوانی (آکنه) در صورت خود هستند که با مصرف این قرصها 80 تا 90 درصد موجب بهبود این ضایعات می شود . مصرف قرص ضد بارداری از پیدایش غده های خوش خیم در پستان جلوگیری می کند و بهیچ وجه موجب پیدایش سرطان نمی شود . قرصهای ضد بارداری اثر محافظتی چشمگیری در ابتلا به روماتیسم مفصلی دارند .
قدرت قرص ضد بارداری در جلوگیری از حاملگی : بطور کلی قرص ضد بارداری از نظر قدرت و اثر ضد بارداری در میان تمامی روشها , مقام دوم را دارد و خطر حاملگی در آن 02/0 تا 08/0 درصد است که تقریبا کمترین خطر در میان انواع روشهای ضد بارداری است .
8-رفع حاملگی بعد از مقاربت
گاهی اوقات زن ومرد بطور ناخواسته یک مقاربت انجام می دهند که خطر حاملگی دارد . مثلا در هنگام آمیزش کاندوم پاره می شود و یا اتفاقاتی شبیه به این . یک روش جالب و بسیار آسان برای از بین بردن خطر حاملگی در این گونه موارد وجود دارد که تقریبا در هر شرایطی قابل انجام است ولی اکثر خانواده ها از آن بی اطلاع هستند . این روش که به ((قرص روز بعد)) شهرت دارد به این ترتیب است : پس از انجام مقاربت تا حداکثر 72 ساعت بعد باید 2 قرص ضد بارداری از نوع HD یکجا خورده شود و 12 ساعت بعد نیز 2 قرص دیگر یکجا خورده شود (بجای 2 قرص HD می توان 4 قرص LD خورد) . با خوردن همین 4 قرص احتمال حاملگی به میزان 5/99 درصد از بین می رود . اگر در اثر مصرف قرصها , حالت تهوع شدید ایجاد شود می توان یک آمپول ویتامین ب 6 (B6) بطور عضلانی تزریق نمود . اگر چند روز پس از مصرف این قرصها قاعدگی پیش بیاید امری طبیعی و نشانه از برطف شدن احتمال حاملگی است .
9-داروهای ضد بارداری کاشتنی
سه داروی ضد بارداری کاشتنی ساخته شده است : نورپلانت (Norplant) , کارپرونور (Capronor) , نوراتین درون (Norethindrone pellets) . این داروها در زیر جلد کاشته می شوند و نور پلانت از سال 1982 در کشورهای مختلف بکار می رود و در ایران هم آزمون بالینی آن در واحد تحقیقات تنظیم خانواده معاونت پژوهشی انجام و تایید شده است . نور پلانت به مدت 5 سال از حاملگی جلوگیری می کند. پس از گذشت دوره اثر دارو باید کپسول را خارج کرد . کارپرونور حداقل 18 ماه از حاملگی جلوگیری می کند مزیت آن بر نورپلانت این است که بعد از اتمام دوره اثر دارو , نیازی به خارج کردن کپسول ها نیست و خونریزی بین قاعدگی و لکه بینی کمتر است . نوراتین درون بمدت 1 سال از حاملگی جلوگیری می کند . در بررسی های انجام شده روی این دارو , 5 درصد مصرف کنندگان دچار لکه بینی و خونریزی غیر طبیعی شده اند ولی دردهای قاعدگی کاهش یافته است .
فوائد و عوارض : اثرات داروهای کاشتنی از نظر عوارض و فوائد و عوارض مشابه آمپول های ضد بارداری تزریقی است . احتمال حاملگی در این روش 1 درصد است . مشکل اصلی این کپسولها آن است که اکثر زنانی که از آنها استفاده می کنند دچار لکه بین و نامنظمی قاعدگی و خونریزی می شوند و از آنجا که در شرع مقدس اسلام , برای اقامه نماز باید بدن بدور از ناپاکی ناشی از قاعدگی باشد , این عارضه برای اکثر زنان کشور ما قابل تحمل نیست .
10-کاندوم
کاندوم یا کاپوت , یک سرپوش پلاستیکی است که در هنگام آمیزش بر روی آلت تناسلی مرد کشیده می شود تا از ریختن مایع منی بداخل مهبل و ایجاد حاملگی جلوگیری شود . کاندوم های Latex از نظر جلوگیری از بیماریهای مقاربتی بویژه ایدز موثرتر هستند و حساسیت به آنها نیز کمتر دیده می شود (احتمال سرایت ایدز 200 برابر کاهش پیدا می کند) . یک مزیت دیگر کاندوم این است که موجب جلوگیری از انتقال بیماریهای آمیزشی , ازجمله سوزاک می شود . قدرت ضد بارداری کاندوم قابل توجه است ولی بستگی به نحوه استفاده از آن دارد . کاندوم نباید گشاد باشد و باید مراقب بود تا پاره نشود . بطور کلی احتمال حاملگی در استفاده کنندگان کاندوم 5/7 تا 6/9 درصد است . درصورت استفاده صحیح خطر حاملگی6/1 درصد خواهد بود .
نکات مهم در استفاده از کاندوم :
1-هر کاندوم باید فقط یکبار مورد استفاده قرار گیرد .
2-هرگز کاندوم را قبل از مصرف باد نکنید و نیز نباید کاندوم کشیده شود .
3-کاندوم را بوسیله ناخنهای بلند دستکاری نکنید چون احتمال خراشیدگیو سوراخ شدن آن وجود دارد .
دو اشکال مهم کاندوم عبارتند از پاره شدن و لغزیدن از روی آلت

11-بستن مجرای تناسلی مرد ( وازکتومی )
از هر بیضه مرد یک مجرای منتقل کننده منی خارج می شود که برای سهولت درک می توان آن را مجرای تناسلی نامید . بنابراین اگر این مجرا در بالای بیضه قطع شود , مرد می تواند فعالیتهای جنسی خود را ادامه دهد بدون اینکه از حاملگی وحشت داشته باشد . به این عمل در پزشکی (( وازکتومی Vasectomy)) می گویند .
نحوه عمل : عمل وازکتومی یک عمل سرپایی است و در موارد نادری که فرد بسیار مضطرب اسب لازم به بیهوش کردن فرد می باشد . با تزریق دو آمپول بیحسی در دو طرف آلت این قسمتها بیحس می شود . سپس دو برش کوچک به طول 1 سانتیمتر در دو طرف ایجاد می شود و چند سانتی متر از مجرای تناسلی برداشته می شود و دو طرف محل بریدگی را با نخ بخیه محکم گره می زنن . سپس محلبرش دوخته می شود و پانسمان انجام می شود . بهتر است تا 3 ساعت بعد از عمل فرد تحت نظر باشد و از کارهای سنگین پرهیز نماید . نکته مهم در اینجا این است که تا 12 هفته بعد از عمل , مایع منی دارای تعدادی اسپرم است و خطر حاملگی وجود دارد لذا تا 12 هفته باید از یک روش ضد بارداری مثل کاندوم یاقرص استفاده شود .
12-بستن لوله های رحم
یکی از بهترین روشهای جلوگیری از حاملگی برای زوجهایی که فرزند به اندازه کافی دارند , بستن لوله های رحم زن و بستن مجرای تناسلی مرد میباشد . بهترین زمان برای بستن لوله های رحم , بلافاصله پس از زایمان است ولی این عمل را می توان تا چند هفته پس از زایمان , یا بعد از کورتاژ یا سقط یا در روزهای آخر قاعدگی نیز انجام داد .
نحوه بستن لوله های رحم : تا کنون بیش از 200 تکنیک جراحی مختلف برای بستن لوله های رحم ابداع و گزارش شده است ولی رایج ترین روش عبارت است از ایجاد یک برش کوچک در زیر ناف و گره زدن و قطع کردن لوله های رحم. این عمل احتیاج به بیهوشی دارد و فرد باید حداقل 2 روز در بیمارستان بستری گردد .
عوارض : برخی از زنان پس از بستن لوله های رحم , دچار اختلال قاعدگی می شوند که موقتی است و پس از مدتی برطرف می شود . بستن لوله های رحم پس از حاملگی ممکن است پس از چند هفته موجب کاهش مختصر مقدار شیر گردد . پس از بستن لوله های رحم احتمال حاملگی بسیار ناچیز است ولی با این همه در برخی موارد نادر ممکن است پس از چند ماه لوله ها خود بخود ترمیم شود و حاملگی پیش بیاید که این احتمال در روش جدید بسیار کم است و بیشتر در سنین زیر 35 سال دیده می شود .
– روشهای دیگر موثر بر ضد بارداری
1- شیر دهی
2- داروهای ضد بارداری تزریقی
3- آی . یو . دی
4- پرهیز دوره ای
– روشهای ضد بارداری جدید
1-آمپول سیکلوفم Cyclofem
2-آمپول مسیژینا Mesigyna
3-حلقه های مهبلی
4-کاندوم زنانه
5-آی . یو . دی جدید
6-واکسن ضد بارداری
7-آمپول ضد باروری برای مردان
8-پروپرانولول

منابع :
1- حاملگی و جلوگیری از حاملگی نوشته پروفسور شورسترن سکوت و ولتون , ترجمه دکتر سیمین مشیریان
2- آنچه باید از ویژگی داروها بدانیم , نوشته دکتر کوشیار کریمی طاری
3- 17 روش ضد بارداری , نوشته دکتر کوشیار کریمی و شهناز قلی زاده