تاریخ چاپ در ایران
مقدمه
رویدادها مهم تمدن بشری، با توجه به اسناد و شواهد موجود، از زمانی شکل گرفت که اختراع چاپ، در اروپا در نیمه قرن پانزدهم به وقوع پیوست . گرچه فن چاپ توسط چینی ها بین سال های 712 – 756 در بخش وسیعی از سرزمین های شرقی و به شکل ابتدائی آن با استفاده از چاپ قالبی Block Printing رایج بود، اما چاپ به صورت کنده کاری و استنساخ کتب، کاری بس دشوار و با صرف وقت و هزینه زیاد انجام می گرفت . پس از چاپ نیز استفاده از کتب برای افراد معدود و انگشت شمار مقدور و میسر می شد . نخستین گام بزرگ در فن چاپ اختراع حروف متحرک فلزی Movable types بود که توسط گوتنبرگ آلمانی در سال 1450 میلادی (حدود سال 854 هجری قمری) انجام گرفت که صنعت چاپ را از شکل چوبی به صورت سربی درآورد . اختراع چاپ با حروف متحرک این امکان را به وجود آورد که دروازه های تمدن بشری بر روی همه افراد طالب علم و دانش گشوده شود . اختراع چاپ که نقطه عطفی در تمدن بشری محسوب می شود، به تدریج از کشور مبدا آلمان به فرانسه، هلند، انگلستان، سویس و ایتالیا راه یافت . کشور ما نیز در نیمه اول قرن سیزده با این دستاورد آشنا شد .
در اصل تاریخ چاپ در ایران به پنج قرن قبل از میلاد یعنی به زمان پادشاهان هخامنشی و به مهرهای سلطنتی می رسد که برای تایید احکام و فرامین حکومتی از آن استفاده می کردند . ورود واژه چاپ به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری و به زمان سلطنت گیخاتوخان پسر اباقاخان مغول(690 – 694 ق .) نسبت می دهند، و آن پول های کاغذی بوده که به آن چاو یا کااو Cao می گفتند . عده ای نیز معتقدند که واژه چاپ همان چهاب یا چهابه است که در زبان هندی به مفهوم مهری بوده که بر روی پارچه نقش می زدند . ورود چاپخانه به ایران در اواسط قرن 11 در عهد صفویان (1640 میلادی) توسط بازرگانان ایرانی که از ارامنه ساکن آمستردام بودند انجام گرفته است . آن ها چاپخانه ای را با حروف ارمنی خریداری و وارد جلفای اصفهان کردند . همزمان با چاپخانه ارامنه عده ای از رجال و سلاطین صفویه نیز به فکر ایجاد چاپخانه با حروف فارسی و عربی افتادند که بنا به گفته شاردن سیاح معروف فرانسوی در محاق فراموشی قرار گرفت . در سال 1784 میلادی (1199 ق .) نیز یک دستگاه چاپ از بندر بوشهر وارد ایران شد که متاسفانه از سرنوشت آن اطلاعی در دست نیست .
چاپ چیست؟
چاپ وچاپگری سابقه ای دیرینه دارد و سرچشمه آن را بایستی در مشرق زمین جستجو کنیم
بنابر این قدیمی ترین نمونه های چاپ روی کاغذ متعلق به چین بوده است .
چینیان اولین کسانی بودند که چاپ را اختراع نمودند
که به مرور زمان این صنعت چاپ پیشرفت نموده است.
) چاپ لترپرس)
چاپ ملخی که نوعی ماشین لترپرس است از قدیمی ترین ماشین های چاپ محسوب می شود. در واقع کاربرد حروف سربی که گوتنبرگ مخترع آن بود در این شیوه چاپ بکار گرفته می شود. هرچند نسل ماشین های ملخی رو به انقراص است اما هنوز کارهایی با استفاده از ماشین های ملخی انجام می شود. از جمله کارهای کم تیراژ همچون کارت ویزیت، سربرگ، اعلامیه و .. با بکارگیری ماشین چاپ ملخی و استفاده از حروف سربی، کلیشه های فلزی و قالب های برش انجام می شود.
ربع قرن پیش همزمان با چاپ افست با دو دستگاه چاپ لترپرس ، تولید و چاپ اتیکت پشت چسبدار را در یک جمع خانوادگی آغاز کرد . اکنون با فراخوان نسل دوم تحصیل کرده و آموزش دیده در رشته مربوطه از خارج و داشتن دستگاههای افست (جی ، تی ، او ) از تک رنگ تا چهار رنگ و هشت دستگاه چاپ مخصوص اتیکت ، با سیستم های چاپ فلکسو ، روتاری ، و مسطح ، یکی از کارآمد ترین و عمده ترین تولید کننده اتیکت برای استفاده روی محصولات تولیدی کارخانجات دارویی ، آرایشی و بهداشتی ، غذایی و صنعتی و پلاستیک سازی کشور است
روزنامه و (چاپ لترپرس(چاپ حروفی))
وضعیت روزنامه در سال 70 از نظر چاپ و پیش از چاپ، زمین و ساختمان سازمان و سیستم مالی و اداری پرسنل، تیراژ تعداد صفحات، کیفیت چاپ.
امکانات پیش از چاپ روزنامه در سال 70 امکانات حروفچینی و صفحه بندی سرب بوده است و امکانات چاپ، محدود به یک دستگاه چاپ رول لترپرس 8 صفحه سیاه و سفید. روشن است با حروفچینی و صفحه بندی سرب و چاپ لترپرس کیفیت چاپ چه بوده است
در سال 84 از نظر چاپ، روزنامه دارای دستگاه چاپی است که 8 صفحه روزنامه چهار رنگ رو و چهار رنگ زیر و هر ساعت 30 هزار تیراژ و با کیفیت بسیار بالا چاپ می کند. تا پایان سال 83، چهار رنگ رو و سه رنگ زیر داشتیم و با گذشت ده سال از عمر دستگاه، افت کیفیت وجود داشت که در اوایل سال 83 در قالب یک قرارداد، یک یونیت به سیستم اضافه شد و سیستم قبلی هم (اور) شد که تا ده سال آینده مشکلی برای چاپ نخواهیم داشت و سیستم پیش از چاپ روزنامه یکی از کارآمدترین سیستم های پیش از چاپ در روزنامه هاست که مجموعه امکانات دستیابی به اخبار و اطلاعات و انتقال با سرعت بالا را میسر کرده است
تیراژ روزنامه در تاریخ 10/7/70 بین 15 تا 17 هزار در نوسان بوده است. صفحات به تعداد 8 صفحه سیاه و سفید چاپ می شده است.
صنعت چاپ مهمترین فاکتور در به وجود آمدن روزنامه و روزنامه نویسی است. این صنعت بسیار دیر به ایران رسید. گرچه از قبل ایرانیان از وجود آن اطلاع داشتند. دستگاه چاپ حروفی اول بار به همت عباس میرزا نائب السطنه در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار به ایران آمد.
در زمان های قدیم روزنامه به معنی دفتریادداشت و گزارشهای روزانه به کار می رفت. "کاغذ اخبار " نامی بود که برای روزنامه به معنی معمول و رایج کنونی بکار برده شده بود newspaper این کلمه ترجمه اولین روزنامه ابتدا در تهران توسط دولت و برای استفاده دربار منتشر شد قدیمی ترین سندی که در مورد روزنامه های فارسی در دست است، تاریخ 1252 هجری (1836م.) را دارد.
روزنامه دیگری که توسط میرزا صالح شیرازی منتشر می شد به تاریخ 1253 ه.ق (اول ماه مه 1837) بود. این رونامه بدون نام و نشان بود و پس از چندی موقوف شد. در سال سوم سلطنت ناصرالدین شاه به دستور میرزا تقی خان امیرکبیر و تحت نظر او روزنامه ای به نام "روزنامه وقایع اتفاقیه" در تهران دایر گردید. این روزنامه هفته ای یک بار و در چهار تا هشت صفحه چاپ می شد. اولین شماره آن به تاریخ پنجم ربیع الثانی سال 1267 ه.ق. است. در آن ابتدا اخبار دارالخلافه از شکار شاه و دیدو باردیدهای او از موسسات و اشخاص درباری و اعطای القاب و عناوین و صدور فرامین و حوادث شهری و بعد وقایع شهرهای دیگر و مختصری از اخبار کشورهای خارجه و در صفحه آخر یکی دو ستون به اعلانات دولتی و خصوصی اختصاص داده می شد. وقایع اتفاقیه تا ده سال با همین نام منتشر می شد اما از شماره 472 (پنجم صفر 1277 ه.ق.) به اسم روزنامه دولت علیه ایران" درآمد و تصاویری بر آن افزوده شد. این نخستین روزنامه مصور ایران بود. این روزنامه تا شماره 668 (هفتم شوال 1287 ه.ق.) به طور غیرمرتب منتشر و از آن پس تعطیل شد.
یکی دیگر از روزنامه های تهران "روزنامه علمیه دولت علیه ایران" بود که به سه زبان فارسی، عربی و فرانسوی منتشر می شد. اولین شماره آن تاریخ 1280 ه.ق را دارد و در مدت هفت سال 53 شماره از آن درآمد.
در اولین دوره نمایشگاه، حروفچینی فیلمی برای اولین بار به نمایش درآمد و بدین ترتیب صنعت پیش از چاپ مدرن در جهان متولد شد. با این حال مهم ترین جنبه آن نمایشگاه هم آمیزی چاپ لترپرس و افست بود.
تولیدکنندگان تجهیزات لترپرس در تلاش بودند صنعتی را که در حال فروپاشی بود، سرپا نگه دارند. در نمایشگاه آن سال برای آخرین بار تجهیزات و دستگاه حروفچینی سربی و حروف ریزی به نمایش درآمد. تنها دو سال بعد تولید دستگاه های لاینوتایپ متوقف شد و عصر چاپ سربی به پایان رسید.
در طول 37 سال پس از اولین نمایشگاه پرینت، تکنولوژی چاپ رشد بسیار سریعی داشته است.
در نمایشگاه چاپ شیکاگو2005 آن چه بیش از هرچیز دیگر مشهود بود، هم آمیزی چاپ دیجیتال و افست بود.
با این که سازندگان تجهیزات افست در گرفتن سفارش موفق بودند، ولی تولیدکنندگان سیستم های دیجیتال به موفقیت بیشتری دست پیدا کردند. شرکت های چاپی در طول 8 روز نمایشگاه از کل عمر 7 ساله چاپ دیجیتال بیشتر تجهیزات خریدند.
چاپ افست در دهه های آینده نیز به رشد و شکوفایی چاپکاران کمک خواهد کرد. افست و دیجیتال می توانند هم زیستی مسالمت آمیز داشته باشند و چاپکار نیز با استفاده از هر دو روش به طور همزمان می تواند به صورت هیبرید (روش های ترکیبی) کارهای مختلف چاپ کند. گواه این مدعا انواع اوراق اداری و بروشورهای تبلیغاتی پستی است که در حال حاضر به وفور به چشم می خورند. لترپرس و افست رقیب یکدیگر بودند، ولی افست و دیجیتال یکدیگر را تکمیل می کنند. درعین حال چاپ دیجیتال بخشی از کارهایی را که به طور سنتی توسط فرایند افست انجام می شده، ازآن خود کرده است. همین امر تحولی در دنیای چاپ رقم زده است.
نرم افزارهای گردش کار دیجیتال که شرکت هایی چون افی، اچ.پی، کداک و زیراکس ارایه کردند در محیط افست نیز به کار می روند. چاپکاران تجاری بازارهای جدیدی برای چاپ هیبرید پیدا کرده اند و به همین خاطر چاپ افست و دیجیتال را در هم می آمیزند.
این ویژگی در مورد چاپ لترپرس و افست وجود نداشت. ظهور افست باعث مرگ لترپرس شد. ولی افست، چاپ دیجیتال و نیز چاپ دیجیتال، افست را تکمیل میکند.
شرکت چاپ سیرنگ همزمان با انتقال چاپخانه به محل جدید، دستگاه های جعبه چسبانی، طلاکوب، مفتول زنی و سیستم جدید شابلون سازی را نصب و راه اندازی کرد شتویر stuper که در واقع یک ماشین دو ماشین لترپرس هایدلبرگ با طلاکوب و نیم ورقی لترپرس هایدلبرگ، مجهز به3 واحد طلاکش و سیستم گرمایی است این دستگاه تا عرض 80 سانتی متر را به صورت تنپلات طلاکوب می کند. ابعاد 80*50 سانتی متر و سرعت تولید آن3600 چاپ طلاکوب در ساعت است کار بیشترین کاربرد این دستگاه برای طلاکوب کردن جعبه های آرایشی و شکلات می دانند. با این توضیح که در اروپا اغلب برای جعبه های دارویی از این روش استفاده می شود.
دستگاه دیگر جعبه چسبانی آلمانی کوهمن به عرض 45 سانتی متر و سرعت 110 متر در دقیقه که برای تولید جعبه هایی از ابعاد قوطی کبریت تا دستمال کاغذی مناسب است.
از دیگر تجهیزات جدید، او به سیستم جدید شابلون سازی اشاره می کند که نوع ورنی (UV) ورنی و میزان انتقال آن روی کار، به گونه ای است که عملکردی مانند ورنی سیلندری دارد و نسبت به چاپ سیلک معمول، قشر نازک تری از ورنی را انتقال می دهد.
این سیستم در کنار دستگاه ورنی ساکورایی که از قبل در این چاپخانه موجود بوده، سفارشات مختلف را پاسخگو خواهد بود .
9