نکاتی درباره چاپ
مقدمه
شاید بدانید که سیستمهای مختلف چاپ از مدلهای رنگ متنوعی بعنوان پایه استفاده میکنند. بر پایه این مدلهای رنگ تعداد رنگهای موجود در این سیستم تعیین میشوند . یک مثال میزنم : در "سیستم چاپ افست چهار رنگ استاندارد" از مدل سایان (آبی فیروزه ای) – ماژنتا (سرخابی) – یلو (زرد خنثی) و مشکی استفاده میشود . هریک از این چهار رنگ را میتوان با نسبت ۱۰۰-۰ با دیگران مخلوط نمود. از ترکیب درصدهای متفاوت از این چهار رنگ رنگهای مورد نیاز بدست می آیند. پس برای چاپ یک عکس یا منظره از طبیعت به ترکیبی از چهار رنگ بالا احتیاج است تا مثلا آبی دریا و آسمان یا تونالیته های سبزی برای جنگل و یا رنگهای گلهای مختلف در چاپ تولید شوند. این مدلهای رنگ متعدد بوده و هریک کاربرد خاص خود را دارند . بسته به مدل رنگ تعداد رنگهای استفاده شده برای تولید تصاویر طبیعی از ۳ رنگ تا ۶ رنگ تغییر میکند . البته چندی پیش یک -به اصطلاح مخترع – ایرانی روش جدید چاپ ۷ رنگی را نیز اختراع نموده بود و مدعی بود با آن میتوان حتی رنگهای فسفری را نیز میتوان در چاپ تولید نمود. اگر منظور از تعداد رنگ در چاپ٬ تولید مناظر حقیقی باشد، پاسخ شما همان موارد فوق است که برای تولید یک رنگ در سیستمهای مختلف از تعداد رنگهای متفاوت میتوان استفاده نمود. گاهی در چاپ از رنگهای خاص برای قسمتهای خاص از طرح استفاده میکنند، مثل رنگ قرمز خاص در تبلیغات سیگار وینستون یا رنگ سرمه ای خاص در آرم بانک تجارت. این رنگها برای صاحبان این موسسات بسیار با اهمیت و حساس است و بایستی همیشه و در همه جا با همان رنگ اصلی مشابهت داشته باشد تا از تقلب محصولات و اوراق بهادار آن موسسه جلوگیری نماید (البته این تنها یکی از دلایل استفاده از رنگهای خاص در صنعت چاپ است). برای چاپ چنین مواردی کافیست تعداد رنگهای خاص در طرح کل را بشمرید . هرچه تعداد رنگهای خاص در طرح شما بیشتر باشد به تعداد چاپ بیشتری احتیاج دارید . در این بخش برخلاف مدلهای رنگ محدوده ای برای تعداد رنگ وجود ندارد . مثلا برای چاپ صفحات قرآن های نفیس گاه تا ۱۱ رنگ چاپ نیز استفاده میشود .
بحث چاپ مانند یک زنجیر است که از دانه های متععدی تشکیل شده است . برای رسیدن به تخصص در مورد چاپ (افست) لازم است در موارد متعددی مطالعه، تحقیق و تحصیل نمود. هنرها و صنایع مختلفی دست بدست هم داده اند تا آثار چاپی با کیفیت و با کاربردهای مختلف تولید شوند.
نقاشی و گرافیک
برای بصری نمودن ایده ها و تفکرات احتیاج به هنر آموزی در این دو زمینه را دارید. تا وقتی نتوانید بخوبی ذهنیات خود را پیاده سازی نمایید ٬ اولین حلقه زنجیر را شل بسته اید …
برای یادگیری این هنر میتوانید در رشته های نقاشی و گرافیک که در سطوح مختلف و در مراکز خصوصی و دولتی به تحصیل بپردازید.
کامپیوتر
با ورود کامپیوتر به دنیای گرافیک و چاپ٬ مراحل متعددی از پروسه چاپ٬ بطریقه کامپیوتری صورت میگیرد.
در مرحله طراحی٬ اسکن٬ رتوش و اصلاح اوریژینالها٬ نمونه گیری٬ خروجی فیلم یا زینک و بالاخره جدیداً در خود دستگاههای چاپ برای تنظیم رنگها و کنترل فرآیند چاپ.
امروزه شما در هربخش از صنعت چاپ که مایل به فعالیت باشید٬ دانش و مهارت کار باکامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه٬ جزئی لاینفک از تخصص شما خواهد بود و کسانی که به این ابزار مهم آشنایی نداشته باشند مانند افرادی بیسواد در میدان عمل خواهند بود.
برای یادگیری این مورد نیز میتوانید در دوره های تخصصی گرافیک کامپیوتری که در سطوح مختلف و در مراکز خصوصی و دولتی ارائه میشوند به تحصیل بپردازید.
رنگ شناسی
رنگ وسیله خوبی برای بیان حالات و جزئیات طرح میباشد. رنگ شناسی هم در مرحله طراحی و هم در مرحله چاپ از تخصص های مهم میباشد. شما چه در مقام یک طراح٬ چه با عنوان ناظر چاپ و چه بعنوان یک چاپچی در این صنعت مشغول بکار باشید٬ تقریبا محال است که بتوانید بدون آشنایی با تجزیه و ترکیب رنگها و همنشینی آنها موفق باشید.
رنگ شناسی هم در مباحث آموزشی رشته نقاشی و گرافیک و هم در مباحث آموزشی نرم افزارهای گرافیکی آموزش داده میشوند ولی برای کسب مهارت در این زمینه احتیاج به تمرین و کارآموزی زیر نظر یک گرافیست ماهر را دارید.
لیتوگرافی
به مجموعه مراحلی که٬ طرح شما قبل از آماده شدن برای چاپ٬ طی میکند را لیتوگرافی (دراصل فتولیتوگرافی) میگویند.
یک طراح یا ناظر چاپ و مخصوصا چاپچی٬ بسته به سابقه و مهارتش٬ به درصدی از این مراحل اشراف دارد .این تخصص اورا در شناسایی راههای مختلف برای بهترین انتخاب کمک خواهد کرد . همچنین به رفع اشکالات کار چاپی اش که مربوط به این مرحله باشد کمک خواهد نمود .
کاغذشناسی (بسترشناسی)
شاید به جرات بتوان گفت که اکثریت کارهای چاپی یا بر روی انواع کاغذ ٬ و یا بر روی انواع لایه های پلیمری به چاپ میرسد.
بحث چاپ کاغذ بیشتر مربوط "افست تر (خیس)" بوده و بحث چاپ نایلون و لفافه مربوط به چاپ افست خشک (نایلوپرینت – چاپ فلکسو) میباشند.
در ان بلاگ همواره پیش فرض من چاپ افست تر و چاپ بر روی بسترهای کاغذ و مقوایی است ٬ مگر مواردیکه اعلام شود.
به هرحال چاپ شما بر روی هر بستری که انجام شود ٬ لازم است شما از خواص فیزیکی و شیمیایی ٬ رفتارها و مرکب مصرفی آگاهی نسبی داشته باشید.
این تجارب معمولا در حین کار بدست آمده و باور کنید که در ایران مرکزی را ندیده ام که واقعا این مسائل را آموزش بدهد.
البته آموزشگاه سوره وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی ادعای آموزش کاغذشناسی را دارد! اگر خواستید میتوانید شهریه اش را پرداخته و ببینید آیا چیز بدرد بخوری برای آموزش دارند یا نه!؟
چاپ
در این مرحله ذهنیات یک طراح بر روی بستر مورد نظر منتقل شده و در بعضی موارد٬ آخرین مرحله از زنجیره عملیات چاپ بشمار میرود.
یک طراح به اندازه آشنایی اش از دستگاه و فرآیند چاپ ٬ میاواند کارهایش را سفارشی تر٬ مقرون بصرفه تر و یا سریعتر به چاپ برساند.
یک ناظر چاپ اصولا اگر در این مرحله ضعف داشته باشد ٬ شاید اصلا نتواند سفارش بگیرد. چون مشتری برای همین او را استخدام کرده تا کارهایش را بدون عیب و نقص و یا هزینه های اضافی به چاپ برساند.
یک کارگر چاپچی هم که اگر از دستگاهی که با آن کار میکند چیزی نداند ٬ وضع و حالش معلوم است.
عملیات پس از چاپ
عملیات برای تولید بسیاری از محصولات چاپی٬ در مرحله چاپ تمام نمی شوند. به فرایندها و تخصصهای متعدد دیگری پس از چاپ احتیاج است٬ تا مثلا یک جعبه محصول و یا یک ساک دستی تبلیغاتی آماده برای استفاده شوند.
مراحلی مانند روکش (انواع ورنی و سلفون)٬ تیغ زنی٬ برجسته کاری و طلاکوب٬ قالب سازی٬ ترموگرافی٬ جعبه چسبانی٬ فنرکشی٬ صحافی و… همگی بعد از مرحله چاپ انجام میشوند. بسته به شغل شما ممکن است با یکی یا چند تا از این صنوف ارتباط پیدا کنید.
جواب واقعی برای کسی که میخواهد وارد این صنعت بشود این است که باید مجموعه ای از دوره های تئوری و عملی را طی نماید تا درنهایت بتواند بر کار خود مسلط باشد.
نکته جالب هم در این صنف و هم در سایر مشاغل این است که هیچ انسانی در هیچ تخصصی نمیتواند ادعا نماید که به انتهای راه رسیده و از همه ریزه کاریها باخبر است . در هر زمینه تنها افرادی زنده و پویا هستند که هرلحظه خود را برای یادگیری نکات جدید آماده نگهدارند و برنده مسابقه کسی است که بیشتر در موارد موشکافی نموده و بدنبال بدست آوردن پاسخ سئوالاتش باشد.
چاپ٬ یک هنر٬ یک مهارت٬ یک صنعت و بنظر من یک عشق پایان ناپذیر است. زمانی که تلاش شما در خلق یک اثر زیبا به ثمر می نشیند ٬ شاید پی به عظمت خدایی ببریم که جهانی با اینهمه طرح و رنگ و تنوع را با دقت و تخصص در این حجم بزرگ ساخته که ما انسانها هر از چندگاهی تلاش میکنیم تا گوشه ای از این خلقت عظیم را خودمان بسازیم. و عجبا که چقدر احساس حقارت به انسان دست میدهد که پس از عمری تلاش تازه اندرخم یک کوچه باشد.
چاپ همواره بدنبال یافتن راههای جدید (و نه لزوما آسانتر) برای تولید تصاویر سفارشی تر (مطابق خواسته طراحان) است. چاپ به مثابه زنجیری است که از اتصال حلقه های متعدد تشکیل میشود. هریک از این حلقه ها برگرفته از گوشه ای از پیشرفتها در صنایع و علوم گوناگون است.
علومی مثل شیمی٬ فیزیک٬ پلیمر و ریاضیات
هنرهایی مثل نقاشی٬ عکاسی٬ گرافیک
صنایع گوناگون مکانیک٬ الکترونیک٬ اپتیک٬ کاغذسازی و پتروشیمی
بدیهی است که با پیشرفت هریک از علوم و فنون بالا که بنوعی درگیر با صنعت چاپ هستند٬ مجموعه صنعت چاپ هرروزه شاهد تغییرات ریز و درشتی در محدوده فعالیتهای خود باشد.
9