بسیج چیست و بسیجی کیست؟
تاریخچه پیدایش بسیج
ماموریت های بسیج
مسئولیت های بسیج
" بسیج لشگر مخلص خداست که دفتر تشکیل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضاء نموده اند ". امام خمینی
پنجم آذر ماه سال روز تشکیل نهاد بسیج به فرمان حضرت امام خمینی (ره) است و همین ایام بهانه ای شد تا بار دیگر نظری بیندازیم به نقش مسوولیت های سنگین این نهاد که محدوده آن را همه کسانی تشکیل می دهند که دل در گرو تحقق اهداف و آرمان های بلند امام راحل(ره) و عملی شدن شعارهای نجات بخش انقلاب اسلامی دارند و در هر زمان با درک شرایط و موقعیت انقلاب و کشور از هیچ گونه خدمت و یاری رسانی به نظام و کشور دریغ نمی ورزند.به راستی که بسیج و گرامی داشت مقام و جایگاه آن با برگزاری سمینارها و یا تعارفات معمولی در حالی که هیچ تلاشی برای به فعلیت رساندن نیروی عظیم نهفته در وجود بسیجیان صورت نگیرد راهی به جایی نخواهد برد.حیثیت امروز نظام، تا حد زیادی مدیون بسیج و حضور همه جانبه مردم در آن بوده است، حتی تصاحب قدرت جهانی اسلامی با بسیج همه جانبه و فراگیر در جهان میسر خواهد بود به گفته امام راحل، این امر شدنی است و باید به دنبال تحقق یافتن آن بود.
بسیج چیست و بسیجی کیست؟
اگر بخواهیم مفهوم بسیج و بسیجی را در ادبیات انقلاب اسلامی جستجو کنیم، چاره ای جز بیان مراد حضرت امام (ره) از بسیج و بسیجی نداریم. در اندیشه امام(ره) بسیج نهادی است اجتماعی با ابعاد متعدد. در این نگرش بسیج دیگر صرفاً سازمانی نظامی نیست که فقط در زمان جنگ و برای دفاع در مقابل دشمن شکل گرفته باشد، بلکه نهادی است وسیع و پاسخگوی نیازهای اساسی و حیاتی جامعه و با اجزای دیگر نظام، چنان هماهنگی و پیوند دارد که انفصال آن جز با انحلال جامعه اسلامی متصور نیست. بسیج در صورتی می تواند نهادی جامع و شامل جهات متعدد و پایدار شناخته شود که نیازهای دایمی و باورها و ارزش های فرهنگی پدید آورنده آن به روشنی تعریف شوند، این نیازها ممکن است اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و یا نظامی باشند.
به فرموده امام(ره) " بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پر ثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد، بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسیج میقات پا برهنگان معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام ونشانی در گمنامی و بی نشانی گرفته اند."(1)
از دیدگاه امام بسیجی کسی است که در عمل علاقه خود را به پیشرفت و حفظ و گسترش اقتدار نظام اسلامی و شان و حیثیت ملت مسلمان نشان دهد. یعنی بسیجی بودن معیار و ملاکی است که بر اساس آن میزان تعهد اعضای آن به اصول و آرمان های انقلابی سنجیده می شود.
تاریخچه پیدایش بسیج
از دیدگاه امام(ره) تاریخ و سابقه بسیج به بیداری قوم بنی اسراییل و قیام آن قوم بر ضد ظلم فرعونی به فرمان حضرت موسی علیه السلام و بسیج اصحاب پا برهنه و فقیر صفه در برابر ظلم و غارت اشراف بت پرست مکه، به دعوت رسول اکرم – صلی الله علیه و اله و سلم – و نیز اهتمام ائمه اطهار علیهم السلام. که نگرش الهی داشتند و به تشویق مردم به هم پیمانی برای حل مسائل سیاسی و کاهش گرفتاری مسلمین باز می گردد.
در عصر حاضر هم، بسیج مردم در جریان تحریم تنباکو و مبارزه بر ضد استعمار دولت انگلیس به فتوای مرحوم میرزای شیرازی و قیام پانزده خرداد در سال 1342 در برابر ظلم و خیانت رژیم پهلوی و استمرار مبارزه آنان تا سرنگونی حکومت شاهنشاهی در 22 بهمن 1357 ماهیت بسیجی دارد."سنگ بنای بسیج بر حکم فقهی و جهادی استوار است؛ جهادی که مبتنی بر روحیه دفاعی باشد و نه تهاجمی یا جهان گشایی، بسیج در نظر امام مولودی جدید است که کارشناسان جهانی نمی توانند آن را بشناسند، هر گاه قوه ایمان در ملتی زنده شود، همگان را به قیام الله فرا می خواند و می تواند سرتاسر یک کشور را بسیج نماید، معیار حرکت بسیج هم همین اسلام و درک مفاهیم عالیه آن است".(2)
از نظر حضرت امام برای پیدایش و تقویت روح ایمان در میان مردم که موتور حرکت بسیج هستند؛ دو عامل نقش بی بدیل و غیر قابل انکار دارد؛ یکی مساجد، دیگری روحانیت.(3)
مساجد مرکز بسیج مردمی بر ضد اهداف شوم دشمن است. مسجد در اسلام و در صدر اسلام همیشه مرکز جنبش حرکت های اسلامی بوده، از مسجد، تبلیغات اسلامی شروع می شده است و حرکت قوای اسلامی برای سرکوبی کفار و وارد کردن آنها در بیرق اسلام از مسجد بوده است، همیشه در صدر اسلام مسجد مرکز حرکات و مرکز جنبش ها بوده است.(4)
پیغمبر مسجد جیوش را برای کوبیدن قدرت ها تجهیز می کرد.روحانیت هم از این قدرت و توان بهره مند است که بتواند مردم را بسیج کند.
" بسیج لشگر مخلص خداست که دفتر تشکیل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضاء نموده اند ". امام خمینی
ماموریت های بسیج
مهم ترین ماموریت های بسیج را در حال حاضر می توان بدین شرح خلاصه کرد:
1) مقابله با استکبار:
در راس ماموریت های بسیج و ستیز با جهانخواران و به ویژه دشمن اصلی این انقلاب، امریکاست. در یکی از پیام های امام(ره) به مناسب هفته بسیج در تاریخ 2 آذر 1367 می خوانیم:
"من مجدداً به همه ملت بزرگوار ایران و مسوولان عرض می کنم چه در جنگ و چه در صلح بزرگ ترین ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهانخواران خصوصاً امریکا و شوروی از ما و اسلام عزیز دست برداشته اند؛ لحظه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم. در نهاد و سرشت امریکا کینه و دشمنی با اسلام ناب محمدی – صلی الله علیه و آله و سلم – موج می زند. در ادامه برای مقابله با آنان می فرماید: خلاصه کلام اگر بر کشوری نوای دلنشین تفکر بسیجی طنین انداز شد، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور خواهد گردید والا هر لحظه باید منتظر حادثه ماند". بسیج باید مثل گذشته و با قدرت و اطمینان خاطر به کار خود ادامه دهد…(5)
2) قیام در مقابل انحرافات :
"اکنون که به حمدالله تعالی دانشگاه از چنگال جنایت کاران خارج شده و بر ملت و دولت جمهوری اسلامی است، در همه اعصار که نگذارند عناصر فاسد دارای مکتب های انحرافی یا گرایش به غرب و شرق در دانش سراها و دانشگاه ها و سایر مراکز تعلیم و تربیت نفوذ کنند و از قدم اول جلوگیری نمایند تا مشکل پیش نیاید و اختیار از دست نرود و وصیت اینجانب به جوانان عزیز دانشگاه ها و دبیرستان ها آن است که خودشان شجاعانه در مقابل انحرافات قیام نمایند تا استقلال و آزادی خود و کشور و ملت خودشان مصون باشد". (6)
3) تحمل صبر و مبارزه علمی و عملی :
من در اینجا به جوانان عزیز کشورمان به این سرمایه ها و ذخیره های عظیم الهی و به این گل های معطر و نو شکفته جهان اسلام سفارش می کنم که قدر و قیمت لحظات شیرین زندگی خود را بدانید و خودتان را برای مبارزه علمی و عملی بزرگ تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کنید… مبارزه علمی برای جوانان زنده کردن روح جستجو و کشف واقعیت ها و حقیقت هاست، و اما مبارزه عملی آنان در بهترین صحنه های زندگی و جهاد شهادت شکل گرفته است.
4) تعلیم و تربیت جوانان در جهت پاسداری از اصول و اهداف انقلاب و نظام :
"… بسیجیان در تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان مساعی جمیله خود را روز افزون کنند".(7)
مسئولیت های بسیج
با توجه به جایگاه بسیار حساس بسیج در نشان دادن چهره نظام جمهوری اسلامی و ایجاد جاذبه در درون جامعه برای مشارکت و جذب هر چه بیشتر جوانان و نوجوانان به سمت الگوهای سازنده مبتنی بر هویت ملی – مذهبی از دیدگاه مقام معظم رهبری، بسیج و بسیجی مسوولیتی سنگین را به عهده داشت و توانست یک ارتش معنوی مردمی را پایه ریزی کند. به طوری که امام خمینی(ره) در مورد بسیجیان قهرمان فرمودند: شما آیینه مجسم مظلومیت ها و رشادت های این ملت بزرگ، در صحنه نبرد و تاریخ مصور انقلابید. شما فرزندان مقدس و پرچمداران عزت مسلمین و سپر حوادث این کشورید. شما یادگاران و همسنگران و فرماندهان و مسوولان بیداردلانی بوده اید که امروز در قرارگاه محضر حق ماوا گزیده اند. من به طور جد و اکید می گویم که انقلاب و جمهوری اسلامی و نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که بحث از بزرگ ترین سنگرهای دفاع از ارزش های الهی نظام ما بوده و خواهد بود، به وجود یکایک شما نیازمند است چه صلح باشد و چه جنگ.(8)
در طول 8 سال دفاع مقدس، بسیج آن چنان ظاهر شد که دشمنان اعتراف کردند که قدرتی که در بسیج نهفته، توان مقابله با یکایک ارتش های کلاسیک جهانی را دارد. دشمن که سودای فتح سه روزه را در سر می پروراند، در همان روزهای نخستین با مردمی مواجه گشت که با دست خالی اما با سلاح ایمان و اعتقاد به ارزش های الهی و انسانی به دفاع از کیان مقدس نظام اسلامی برخاسته بودند و از ایثار جان خویش دریغ نمی کردند.
جوانان سلحشوری که به فرمان امام(ره) در پایگاه های مقاومت تحت عنوان بسیجی گرد آمده بودند و با کوچک ترین اشاره ایشان به جبهه های نبرد هجوم می بردند و تا آخرین قطره خون خویش ایستادگی و مقاومت می کردند وظیفه بسیج فقط به جنگ و مساله نظامی محدود نمی شود و امنیت داخلی کشور در سخت ترین شرایط یعنی دوران فعالیت منافقین و دیگر گروه های ضد انقلاب که با کمک کشورهای خارجی ذی نفع در ایران درصدد آشوب و تنش و تجزیه و جدایی قسمت هایی از خاک کشور بودند، به مدد نیروی بسیج و پایگاه های مقاومت حفظ شد. در حوادث طبیعی و بلایا، همچون زلزله، سیل و طرح واکسیناسیون فلج اطفال حضور بسیجیان گره گشای مشکلات و مایه دلگرمی مردم و مسوولان بوده است. کما این که در حادثه اسفبار زلزله رودبار در سال 1369 سرعت عمل و ایثار نیروهای مردمی در عملیات نجات به حدی بود که خارجیان حاضر در منطقه با اظهار تعجب از حضور گسترده بسیجیان اقرار کردند که به حضور آنان احتیاج نیست. در زلزله اسفبار استان قزوین، در همان ساعات اولیه، مردان بسیجی در منطقه زلزله زده در کنار نیروهای امداد هلال احمر و … و زنان بسیجی در شهرها با تشکیل صف های بسیار طویل اهدای خون و اهدای کمک های نقدی و جنسی جهانیان را به تحسین واداشت. امام خمینی(ره) در مورخ 2/9/67 در هفته بسیج درباره خطر غفلت از بسیجیان و روحیه بسیجی گری به مسوولان پیامی را صادر می فرمایند.
ایشان فرمودند: "من دست یکایک شما پیشگامان رهایی را می بوسم و می دانم که اگر مسوولان نظام اسلامی از شما غافل شوند، به آتش دوزخ الهی خواهند سوخت. بار دیگر تاکید می کنم که غفلت از ایجاد ارتش بیست میلیونی (بسیج) سقوط در دام دو ابرقدرت جهانی را به دنبال خواهد داشت. من از تمامی بسیجیان خصوصاً از فرماندهان عزیز آن تشکر می کنم و از دعای خیر برای این فرزندان با وفای اسلام غفلت نخواهم نمود".(9)
آری، مسوولان در برابر حفظ روحیه ایثار و خدمت که از ویژگی های بسیجیان است، مسوول هستند، هر گونه تجمل گرایی و عدم کارایی در عرصه مسوولیت و بی توجهی به روحیه و عواطف مردم خطری است که می تواند به نهاد بسیج در عرصه های خطر، ضربه وارد کند.
آیین نامه اجرایی قانون تشکیل، تقویت و توسعه بسیج دانشجویی
(مصوب جلسات 468،470، 471، 472 مورخ 5/7/79 ، 17/8/79 ،
15/9/79 ، 13/10/79 شورای عالی انقلاب فرهنگی )
مقدمه :
در اجرای تبصره 4 قانون تشکیل، تقویت و توسعه بسیج دانشجویی ( مصوب جلسه مورخ 22/9/1377 مجلس شورای اسلامی ) و اختیارات تفویضی مقام معظم رهبری ( نامه شماره 47355 -1/م مورخ 3/12/1377 )، آیین نامه اجرایی قانون مزبور به شرح ذیل به تصویب می رسد.
گفتار اول : کلیات
ماده 1 – در این آیین نامه عناوین زیر، جایگزین تعاریف کامل آنها می گردد:
1/1 – فرهنگ و تفکر بسیجی : مجموعه رفتار، گفتار، روش و اندیشه را شامل میگردد که منبعث از مبانی انقلاب اسلامی و تعالیم حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری است. ایثار، شهادت، عدالت خواهی، حسن سلوک ، عشق به ولایت، حضور در صحنه ها ، خیر خواهی ، خلوص ، تعبد و معنویت از شاخصه های این فرهنگ غنی است.
2/1 – دانشگاه ، موسسه یا مرکز آموزش عالی : کلیه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی اعم از دولتی و غیر دولتی که امر آموزش بالاتر از مقطع تحصیلی متوسطه را بر عهده دارند.
تبصره : هر واحد دانشگاهی وابسته به دانشگاههای دولتی در دیگر شهرها و نیز هر واحد دانشگاه غیر دولتی، یک مرکز یا واحد آموزش عالی مستقل محسوب می شوند.
3/1 – محدوده دانشگاهها : عبارت است از کلیه فضاهای دانشگاهی، شامل فضاهای آموزشی، پژوهشی ، خوابگاهها و محوطه دانشگاه یا دانشکده.
تبصره : مراکز پژوهشی محض که فاقد دانشجو هستند مشمول این بند نمی شوند.
4/1 – جذب : ایجاد شرایط و بستر مناسب برای همیاری، مشارکت و عضویت داوطلبانه دانشجویان در بسیج دانشجویی.
تبصره : شرایط عضویت شامل عموم دانشجویان شاغل به تحصیل در آن دانشگاه می باشد که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اهداف انقلاب اسلامی اعتقاد دارند.
5/1/- آموزش : برگزاری دوره های آموزشی حول محورهای فرهنگی، علمی و دفاعی.
6/1/ – سازماندهی : برقراری ارتباط منسجم، منظم و تعیین وظایف مشخص بین اعضاء متناسب با عرصه های مختلف فرهنگی ، علمی و دفاعی.
ماده 2 – اهداف بسیج دانشجویی
اهداف بسیج دانشجویی عبارتند از :
1/2-تحقق فرامین ورهنمودهای حضرت امام خمینی(ره) ومقام معظم رهبری.
2/2- تقویت روحیه همیاری و مسئولیت پذیری.
3-2- بسط فرهنگ و تفکر بسیجی.
4/2/ – ایجاد آمادگی دفاع همه جانبه از دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه های گوناگون فرهنگی، علمی و دفاعی.
گفتار دوم : وظایف
ماده 3 : بسیج دانشجویی برای نیل به اهداف مذکور از شیوه های زیراستفاده خواهد کرد :
1/3- جذب، آموزش و سازماندهی دانشجویان داوطلب.
2/3 – آشنا ساختن دانشجویان با فرهنگ ایثار و شهادت و معرفی اسوه های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس.
3/3 – همکاری در توسعه تحقیقات و پژوهشهای فرهنگی، علمی و دفاعی در راستای پیشرفت و سازندگی کشور.
4/3 – حفظ و ارتقای روحیه استکبار ستیزی در دانشجویان.
5/3 – برگزاری یادواره ها، همایش ها، جشنواره ها و مسابقات مورد نیاز.
6/3 – برگزاری دوره ها، اردوها و کلاسهای فرهنگی ، علمی و دفاعی.
تبصره : دوره های علمی دفاعی در خارج از دانشگاه برگزار می شود.
7/3 – انتشار جزوات و نشریات بسیج دانشجویی مطابق ضوابط مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستورالعمل های ذیربط.
8/3- همکاری با مسئولان دانشگاه و تشکلهای دانشگاهی طبق ضوابط و دستورالعمل های نیروی مقاومت بسیج.
گفتار سوم : اجرا
ماده 4 – بسیج دانشجویی نیروی مقاومت موظف است با همکاری و هماهنگی با روسای دانشگاهها برای نیل به اهداف یاد شده در قانون و این آیین نامه نسبت به ایجاد و توسعه بسیج دانشجویی در دانشگاهها اقدام نماید.
ماده 5 – دانشگاهها و مراکر آموزش عالی دولتی و غیر دولتی موظفند علاوه بر حمایتهای معنوی و قانونی، امکانات مورد نیاز بسیج دانشجویی از قبیل مکان و ….. را در حد مقدورات و متناسب با توان دانشگاهها تامین نمایند.
ماده6 – مسئول سازمان بسیج دانشجویی با نظر خواهی از دانشجویان بسیجی هر دانشگاه سه نفر را کتباً به ریاست دانشگاه معرفی می نماید و با توافق طرفین، یکی از آنان با حکم مسئول سازمان بسیج دانشجویی به عنوان مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه منصوب می شود.
تبصره : نحوه نظر خواهی از اعضای بسیج دانشجویی مطابق شیوه نامه ای است که به تصویب نیروی مقاومت بسیج خواهد رسید.
ماده 7 – بودجه و امکانات مورد نیاز برای فعالیت های بسیج دانشجویی از محل اعتباراتی که می بایست در بودجه سالانه وزارتخانه های دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی پیش بینی شود تامین خواهد شد.
ماده 8 – وزارتخانه دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ، علوم ، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، آموزش و پرورش و دانشگاه آزاد اسلامی برای تقویت بنیه علمی و حمایت از فعالیت هسته های علمی دانشجویان بسیجی از محل اعتبارات پژوهشی در حد توان حمایت لازم را بعمل خواهند آورد.
ماده 9 – بسیج دانشجویی ، فعالیتهای فرهنگی و علمی خود را با ریاست دانشگاه هماهنگ خواهد نمود و در مواردی که فعالیتهای بسیج دانشجویی با حمایت مالی دانشگاه انجام می پذیرد اخذ ویزا از شورای فرهنگی دانشگاه ضروری است.
ماده 10 – بسیج دانشجویی ضمن پرهیز از ورود به جناح بندیهای حزبی و سیاسی، با حفظ شان و منزلت بسیج در خصوص راهپیمانیی و تجمعات دانشجویی از هیات نظارت دانشگاه مجوز خواهد گرفت.
آیین نامه فوق در 10 ماده و 5 تبصره، در جلسات 468 ، 470 ، 471 و 472 مورخ 5/7/79 ، 17/8/79 ، 15/9/79 و 13/10/79 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
پانوشت ها:
1، صحیفه نور، جلد 21، ص 195.
2 و 3 . صحیفه نور، ج 14، ص 475. ج 6، ص 175.
4. بیانات امام (ره) در جمع اعضای هیات نمایندگی عالی رتبه روحانی عربستان – 1/2/58.
5. صحیفه امام جلد 21، ص 54، 2/9/67.
6. صحیفه نور – جلد 21، ص 192.
7. صحیفه امام، جلد 15، ص 232.
8. صحیفه نور ، جلد 21، ص 18و19.
9. صحیفه امام، ج 21، ص 196.
13