مقدمه:
ختنه زنان "حق زن بر بدنش" ، "هویت فرهنگی" یا توحش و جنایت؟
ختنه زنان یک جنایت انسانی است. ختنه پسران یک امر پزشکی است.
فرهنگ سنتی مردسالار زنان رابا مشکلات و ستمهای متعددی روبرو ساخته است که این موضوع ستم و خشونت بر علیه زنان امری کشوری یا محلی نیست بلکه به درجات مختلف در همه جای دنیا رایج و مرسوم است و در عین حال تلاش برای رفع تبعیض هم یک طرف تصویر است، پایمال کردن حقوق زنان یک تراژدی بشری و در عین حال تاریخی است و امروز وارد دنیای مدرن و پا به پای پیشرفت دانش بشری همواره ملازم زندگی زنان بوده و هست. در عین حال هنوز بقایای دوره بزرگی تمام عیار زن هنوز اینجا و آنجا به اشکال نیمه علنی و نیمه رسمی وجود دارند و زنان را قربانی خود می کند.
مُثله کردن اندام های تناسلی زنان (به اصطلاح عامیانه ختنه) یکی از میراث بردگی زنان در جوامع عقب نگه داشته شده است که در آن رسم و رسومات عشیره ای و مذهبی اعمال می شود. در نگاه افراد در جوامع عقب مانده زن موجودی ناپاک و اغواپذیر است که با نگاه هر بیگانه از راه به در می شود و به هرزگی می رود پس این الهه پاکی و این منبع عشق الهی را تحت سخت ترین خشونت انسانی قرار می دهد تا عشقی را که خدا در وجود لطیفش قرار داده بیرون بکشد. مدافعان ختنه زنان علاوه بر بهداشتی دانستن این عمل، بر این عقیده اند که قطع یا کاهش میل جنسی حصاری از عفاف و پاکدامنی به دور زن می کشد. آیا این افراد زنان را بشر می دانند یا او را همپایه دام و ستور خود می پندارند که احتیاج به محافظت و نگهبانی دارد و ای کاش این عمل پایان ناپاکی ها بود. چه بسیار دختران معصومی که به دلیل اعمال خشونت هایی از این قبیل خانه و کاشانه و حتی کشور خود را ترک کردند.
مثله کردن اندام های تناسلی زنان femal gential mutulation
از نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO) مثله کردن تمام یا بخشی از اندام تناسلی بیرونی زنان یا هرگونه صدمه ای به ارگان های تناسلی زنان را به دلیل فرهنگی و یا به دلیل غیر بهداشتی و غیر پزشکی ختنه تعریف می کنند.
به زبان عامیانه ختنه در واقع قطع کلاتیورس می باشد. با قطع این قسمت از عضو بدن زن، حس زنانگی در آنها از بین می رود و تا پایان عمر از دریافت لذت جنسی محروم خواهند ماند. در واقع این استراتژی به اصطلاح خردمندانه جهت تضمین باکرگی دختر و عدم ارتباط او با هیچ مرد دیگر تا زمان ازدواج است.
عمل به اصطلاح ختنه جنسی با همه شقوق آن عمدتاً در بین 4 تا 14 سال، نوزادان، زنان آماده برای ازدواج، زنان پس از اولین زایمان رایج است. این عمل حساس نیز معمولاً توسط جراحان سنتی شامل قابله ها، سلمانی و بدون درمان بیهوشی و با استفاده از تیغ تراش، هر چیز تیز و برنده و حتی شیشه شکسته صورت می گیرد.
بررسی ها نشان می دهد بیشترین میزان ختنه زنان در میان گروه های کمتر آموزش دیده و گروه های اسلامی صورت می گیرد. همچنین نسبت نزدیکی میان نرخ بالای ختنه با سطح پائین شهرنشینی، همسایگی با فرهنگ های متعصب، وابستگی افراطی مذهبی، فقر مالی بیشتر، و ترکیب و تعصب بیشتر قومی وجود دارد. نکته حائز اهمیت این است که بررسی ها نشان می دهد، بخش بزرگی از زنان در این مناطق از انجام این سنت دینی، فرهنگی، قومی، جنسی حمایت می کنند.
مروری بر باستان شناسی ختنه:
شواهد باستان شناسی موجود، از جمله مردان مومیایی ختنه شده و نوشته ها و تصاویر دیواری چنین حکایت می کند که در مصر باستان ختنه پسران دست کم در میان طبقه اشراف و راهبان تا حدودی رایج بوده است.
شواهد باستان شناسی در مورد ختنه دختران قطعیت و استحکام شواهد ختنه پسران را ندارد و تا به کنون هیچ تصویری در این باره به دست نیامده است، تنها نتیجه قطعی از شواهد باستان شناسی این است که از سه نوع شناخته شده این عمل، نوع سوم و حاد آن که شامل برداشتن کامل کلاتیوروس و لبه های کوچک و بزرگ و دوختن محل می شود در مصر باستان شناخته نشده است.
شواهدی از مصر باستان وجود دارد که حاکی از آن است که مصریان بر این باورند که کلاتیوروس اساساً عضوی مردانه تلقی می شود و میل جنسی، میلی مردانه محسوب می شود که باید آن را در زنان سرکوب کرد.
ریشه های ختنه کردن زنان به تاریخ ماقبل اسلام و مسیحیت باز می گردد. این موضوع در میان یهودیان و مسیحیان دیده می شود، در مورد چگونگی و تاریخچه پیدایش ختنه زنان نقل قول ها و اسناد متفاوتی موجود است. از جمله آنکه گفته می شود این موضوع اول بار در مصر و اتیوپی ظهور کرده است. گاهاً گفته شده است از زمان هِرُودُت ختنه زنان وجود داشته است. منبع دیگری می گوید که 163 سال پیش از میلاد مسیح ختنه زنان پذیرفته و اعمال می شده است. نوشته ای مکتوب در موزه بریتانیا که روی کاغذ مخصوص مصری که از خمیر چوب ساخته شده نوشته شده است این علت کلیتروس مصری نام دارد. یک جغرافی دان یونانی گزارش داده است که در سفر به مصر 25 سال قبل از میلاد مسیح زنان را مشاهده کرده است و دیده است که دختران قبل از ازدواج ختنه می شوند و در مورد عرب ها و رومی ها گزارش شده است قابل ذکر است تحقیقات گسترده و جامعی توسط محققین و متخصصین اطفال، زنان و زایمان، روانشناسان به خصوص استادان ادیان مختلف اعم از مسیحی، یهودی، مسلمان پیرامون مسئله ختنه زنان از طرف سازمان بهداشت جهانی صورت گرفته است. طبق این بررسی ها در هیچ یک از آیات قرآنی و سنت های مختلف کتاب انجیل و یا سایر کتب آسمانی ختنه زنان توصیه نشده است. هرکسی که دستور اسلام را منبع انجام این عمل وحشیانه قرار دهد با عدم اطلاع از دستورات مذهبی، عوام فریبی و با عقاید شخصی و سنت عقب افتاده آنها مرتبط است و سازمان بهداشت جهانی سنتی بودن قضیه را تنها دلیل این عمل ذکر می کند و آگاهی کامل از غیرمذهبی بودن انجام این عمل را به تمام کشورهای عضو سازمان ملل ابراز داشته است.
تقسیم بندی: یا انواع ختنه:
1) برداشتن پوست اطراف کلاتیوروس و بدون برداشتن قسمت یا تمامی کلاتیوروس
2) برداشتن کامل کلاتیوروس یا برداشتن تمام یا قسمتی از لب کوچک
3) برداشتن کامل کلاتیوروس یا تمام لب کوچک و دوختن محل آن به طوری که فقط سوراخ کوچکی برای خارج شدن ادرار و خون باقی بماند که به ختنه سودانی یا فرعونی مشهور است.
4) انواع دیگری از جمله سوزاندن، سوزن زدن، سوراخ کردن و شکاف دادن کلاتیوروس یا لب های کوچک و بزرگ و پهن کردن، داغ کردن و هر نوع تغییری که منجر به تغییر اندام های جنسی می شود.
حدود 80 تا 85 درصد این عمل ها به نوع اول و دوم محدود می شود و نوع سوم که به آن قفل کردن یا ختنه فرعونی نیز گفته می شود حدود 15 درصد موارد را شامل می شود.
معنای عملی و فرهنگی ختنه زنان در کشورهای آفریقایی از سنگان تا سومالی و در بین مسیحیان و مسلمانان ساکن این کشورها متفاوت و به قرار زیر است:
1) ضمانتی برای حفظ بکارت دختران
2) وسیله ای برای کنترل جنسی و جلوگیری از رابطه جنسی دختران قبل از ازدواج
3) تامین لذت جنسی بیشتر برای مردان
4) مرحله ای در بلوغ جنسی دختران
5) طهارت و پاکی جنسی دختران و تامین باروری بیشتر زنان پس از ازدواج
شیوع: prevalence
طبق آمارهای یونیسف و سازمان بهداشت جهانی سالانه حداقل 3 میلیون زن و دختربچه در سنین نوزادی تا 15 سالگی در خاورمیانه و کشورهای آفریقایی ختنه می شوند.
پس از کشورهای آفریقایی مناطق کردنشین عراق (حکومت فدرال کردستان) بیشترین تعداد این عمل غیرانسانی را به خود اختصاص داده است. بنابر گزارش رسیده از سازمان بهداشت جهانی 60 درصد از زنان این منطقه ختنه شده اند. لیکن آن را به صورت یک راز در سینه پنهان کرده اند و از آن صحبتی نمی کنند. براساس آمار به دست آمده در یک روستا واقع در مناطق کردنشین عراق از 1544 زن و دختر در حدود 907 نفر قربانی این مسئله شده اند. سازمان یونیسف اعلام کرد آمار زنان ختنه شده در کشورهای صنعتی نیز کم نیست. تاکنون در آمریکا 168 هزار زن، در فرانسه 42 هزار زن، در انگلیس 10 هزار زن ختنه شده اند و در کشورهای استرالیا، ایتالیا، سوئد، سوئیس، نروژ، فنلاند، کانادا، دانمارک، هلند نیز تعداد زنان مشابه کم نیست. لازم به ذکر است تعداد زنان ختنه شده در کشورهای اروپایی و آمریکایی از مهاجران آسیایی و آفریقایی هستند که همچنان در کشورهای اروپایی بر این رسم خود اصرار و پافشاری دارند.
طبق آمارهای رسیده از سازمان بهداشت جهانی این عمل وحشیانه در 28 کشور آفریقایی و آسیایی که بالغ بر 160 میلیون زن در آنها ختنه شده اند وجود دارد.
طبق آخرین آمارگیری تقریباً بیش از 160 میلیون نفر از زنان اعم از کودک، نوجوان و جوان در بیش از سی کشور آسیایی و آفریقایی ختنه شده اند. به جرات می توان گفت روزانه تعداد زیادی از دختربچه های بی گناه بین سنین 4 تا 10 ساله در کشورهای مذکور ختنه می شوند. در آفریقا این سنت قدیمی توسط افراد مسن و مذهبی در روستاها یا نقاط دورافتاده از شهرها انجام می گیرد.
بیش از 79 درصد دختران در کشورهای آفریقایی و 12 درصد در کشورهای آسیایی قربانی این مسئله می شوند. این در حالی است که در تعدادی از کشورها نظیر سودان، سومالی این ارقام به 98 درصد رسیده است. طبق آخرین آمار در گامبیا این عمل به 89 درصد رسیده است. این عمل در 91 درصد موارد بر روی دختران سنین 4 تا 10 ساله انجام می گیرد. این عمل در بین یهودیان و مسیحیان نادرتر است. به طوری که در دو قبیله در کشور اتیوپی و دو قبیل در کشور نیجریه به سازمان بهداشت جهانی گزارش داده اند که در یک قبیله نیجریه ای ختنه زنان قبل از ازدواج انجام می گیرد و در قبیله دیگر در همین کشور ختنه به پس از زایمان موکول می شود. این عمل در ایران بین اقوام کُرد، لُر و در میان شهرهای جنوبی ایران از جمله بندر کُنگ و بندر خارک به عنوان سنت وجود دارد.
هدف از انجام این عمل:
ختنه دختران درکشورهای مذبور با چه اهدافی انجام می گیرد؟
1) براساس ادعای مسلمانان آفریقایی و آسیایی طبق دستور اسلام
2) مفید بودن از لحاظ بهداشتی
3) نگهداری باکرگی دختران جوان تا زمان ازدواج
4) کنترل تمایلات جنسی دختران تا قبل از ازدواج براساس سنت قدیمی آفریقایی ـ آسیایی
5) اطمینان دادن به شوهر آینده از جنبه پاک بودن دختر
6) زیباگرایی و بهداشتی بودن دختر
7) پیدا کردن روح پاک
8) دلیل دیگر به دلیل مردسالاری بوده است که در نتیجه ختنه زنان مردان لذت بیشتری می برند.
9) این عضو زن در هنگام ارتباط جنسی به آلت تناسلی مرد ضربه می زند و می تواند مرد را خواجه کند.
10) این اقدام باعث می شود که قیمت عروس بالا رود. در ضمن باکره بودن وی باعث افتخار خانواده است.
11) روح خبیث در این قسمت از آلت تناسلی زن نهفته است و می بایست آن را از میان برداشت و این عمل به تولد بچه یاری می رساند.
12) زنانی که ختنه نشده اند تمایلات افراطی در مطالبه سکس دارند.
ختنه زنان چه عوارض و خطراتی به دنبال دارد؟
1) این عمل که در بیش از سی کشور جهان انجام می شود و در 70 تا 80 درصد موارد با وسایل آلوده و غیر بهداشتی بدون استفاده از هیچ داروی موضعی انجام می شود و در نتیجه خطر مرگ و شوک را به همراه خواهد داشت.
2) خونریزی های شدید و گاهی غیر قابل تحمّل که منجر به مرگ می شود.
3) عفونت های موضعی و عمومی بدن که اغلب به درمان های پزشکی احتیاج دارند.
4) درگیری ها و بیماری های روانی حاصل از این امر.
5) ایجاد جوش گاه (اسکار) در قسمت بریدگی ها با طول و گسترش زیاد.
6) عفونت های حاد و مزمن دستگاه تناسلی و ادراری.
7) احساس دردهای غیر قبل تحمّل در صورت قادر بودن به رابطه جنسی.
8) مشکلات نازایی، خطرات و مشکلات ناشی از حاملگی و بخصوص زمان زایمان.
5/78 درصد زنان در کشورهای مذکور به علت برش های طولانی و عمیق جوش گاه های (اسکارهای) زخمی حتی قادر به رابطه جنسی با شوهرانشان نیستند و تا پایان عمر رابطه جنسی ندارند و یا در صورت انجام این امر از رابطه جنسی لذت نمی برند و یا قادر به زایمان طبیعی نخواهند بود. عوارض دیگری نظیر، نگاه داشتن ادرار به دلیل درد، صدمات ارگانی به علت بی تجربگی جراح تجربی، عفونت مکرر، درد زیاد به هنگام پریود ماهیانه، عفونت دستگاه تناسلی و تخمک ها، عفونت در دستگاه ادرار و کلیه ها، اختلال در دفع ادرار، خونریزی دائمی، را به همراه دارد.
مهم تر از ضربات زیستی ـ جسمی ناشی از این عمل، ضربه های روانی این عمل وحشیانه است که تاثیر خود را بر شخصیت کودک بر جای می گذارد و در طول زندگیش از او دست بر نخواهد داشت، سردمزاجی جنسی از جمله این عوارض است که عوامل اجتماعی و روانی موثر در شخصیت و تربیت فکری و روحی زنان جوامع عرب آن را تشدید می کند، عدم ارضای جنسی در نوع دوم و سوم، ایجاد افسردگی در بلندمدت و سردمزاجی، نرسیدن به اوج لذت جنسی در نوع اول و دوم از عوارض این عمل هستند.
دخترانی که ختنه شده اند به طور مادام العمر چه در هنگام رابطه جنسی و چه در موقع زایمان دردهای شدیدی را متحمل می شوند.
به گفته دکتر لارس المورس متخصص اطفال و محقق دانشگاه در شهر استکهلم سوئد اعلام کرده است که از میان 180 زن سودانی ختنه شده 99 نفر عقیم هستند و اغلب از عفونت های داخلی در رنج هستند.
اقداماتی بر علیه این عمل وحشیانه انجام گرفته است به این ترتیب که تاکنون کشورهای مصر، غنا، بورکینافاسو، کنیا، سودان و گینه و سنگال، قانوناً ختنه زنان را جرم محسوب کرده اند، این قانون در سنگال به قانون مدنی تبدیل شده است. بالاترین مراجع مذهبی و رهبران قبایل در سنگال اعلام کرده اند که حاضرند بمیرند و زیر چنین قانونی نروند و درست در موقع تصویب قانون ممنوعیت ختنه زنان در دهکده ای در جنوب سنگال 120 دختر را طی مراسمی ختنه کردند، دولت مصر و برخی از کشورهای آفریقایی نیز تحت فشارها و شرایط مشابهی ختنه زنان را قانوناً جرم محسوب کرده اند. در گینه مجازات ختنه زنان مرگ است. اما این قانون هیچ وقت پیگیری و اجرا نشده است.
در مقام مقایسه ختنه پسران با ختنه دختران و زنان چه ارجحیت هایی دارد؟
علاوه بر اینکه ختنه پسران در تمام ملل مسلمان و نیز در بین یهودیان رایج است برطبق آمارهای اخیر در ده سال گذشته مسیحیان نیز با ختنه پسران موافقت کرده و اقدام به انجام این عمل می کنند. از جمله مزایای ختنه پسران بنابر تحقیقات علمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) پسران ختنه شده از بهداشت بالاتری برخوردارند.
2) از عفونت های ادراری و کلیوی پیشگیری می کند.
3) از بیماری های مقاربتی و احتمال سرایت فوری ویروس HIV جلوگیری می کند.
4) سرطان دستگاه تناسلی در مردان ختنه شده کمتر از سرطان در مردان بدون ختنه است.
5) زنانی که شوهرانشان ختنه شده اند کمتر در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند.
6) لذت بردن بیشتر مردان در ارتباط جنسی.
در کشور آمریکا که یک کشور مسیحی است در هر بیست و شش ثانیه یک نوزاد پسر اعم از مسلمان و یهودی و مسیحی ختنه می شوند.
آخرین آمار سالیانه نشان داده است در سال گذشته در آمریکا تعداد یک میلیون و دویست و پنجاه هزار نوزاد پسر ختنه شده اند که 74 درصد توسط متخصصین زنان و زایمان انجام شده است.
رویکردهای مختلف مربوط به ختنه دختران:
دو رویکرد متفاوت نسبت به پدیده ختنه در میان فمنیست ها به وجود آمده است. تا چند سال پیش فمنیست ها علی المعمول و یکصدا این پدیده را محکوم می کردند. اما در سال های اخیر رویکردهای متفاوتی نسبت به این پدیده به وجود آمده است.
رویکرد نسبیت فرهنگی:
با رواج این ایده نسبیت فرهنگی در چند سال اخیر بخشی از جنبش فمنیستی هم مخالفت با ختنه زنان را کنار گذاشته اند از جمله آنها جرمین گریز فمنیست سرشناس و با نفوذ جهان غرب به دلایل زیر مقابله با ختنه زنان را مردود می داند:
همانطور که ختنه پسران را در بین مسلمانان و یهودیان و در غرب به عنوان یک سنت پذیرفته ایم در مقابل آن هیچ گونه عکس العملی نشان نمی دهیم پس باید این سنت را در بین زنان آفریقایی به رسمیت بشناسیم. عمل جراحی اندام های جنسی برای تعیین تکلیف جنسیت افرادی که اختلال دارند توصیه شده و توسط پزشکان صورت می گیرد. ما این عمل را در غرب به عنوان عمل درست و لازم به رسمیت می شناسیم، در غرب بسیار معمول است که مراجع پزشکی درصد قابل توجهی از زنان را هنگام زایمان بدون دلیل موجه سزارین می کنند یا دهانه رحم را برای خروج سر نوزاد پاره می کنند (با وجود آنکه این عمل به ماهیچه های مجاری ادرار و مقعد زن آسیب جدی می رساند) یا بسیاری از زنان به دلایل متعدد رحمشان را کاملاً برمی دارند. چرا ما در غرب این مسایل را به رسمیت می شناسیم و با آن برخورد نمی کنیم، زنان و مردان ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ دست می زنند و ما حق آنها در کنترل بر بدنشان و یا فرهنگ و علائق شخصی آنها به رسمیت می شناسیم. چرا حق زنان را در شرق در کنترل بدنشان و یا فرهنگ و علائق شخصی شان را به رسمیت نمی شناسیم و از سوی دیگر، زنان را زنان ختنه می کنند و نه مردان، و ما باید ختنه زنان را در کشورهای آفریقایی به عنوان یک رسم فرهنگی و کاری که خود زنان در حق خودشان انجام می دهند در نظر بگیریم و به رسمیت بشناسیم و به جای جنایی کردن آن امکانات پزشکی، و بهداشتی به آن اختصاص دهیم.
رویکرد دیگر مخالف نسبیت فرهنگی و اظهارات جرمین گریز و سایر مدافعان نسبیت فرهنگی و احترام به هویت فرهنگی مردم آفریقا هستند و اظهار می دارند که:
ختنه پسران یا مردان بالغ در غرب هم یک سنت عقب افتاده است و باید با آن مقابله فرهنگی و قانونی کرد.
عمل پزشکی برای تعیین تکلیف جنسیت افراد بالغی که می خواهند تغییر جنسیت سن خاصی را تعیین کرده و عمل جراحی جنسی دستگاه جنسی و تناسلی یا سینه های زنان و مردان به منظور زیبایی از جانب زنان و مردان بالغ و بالای سن قانونی صورت می گیرد و حق آنهاست و عمل جراحی پلاستیکی حق خود زنان است و بالای سن قانونی صورت می گیرد.
عمل سزارین و یا پاره کردن دهانه رحم زنان در هنگام زایمان برای بیرون آوردن نوزاد یا سر او، اگر دلیل موجه پزشکی نداشته باشد و صرفاً برای راحتی مراجع پزشکی باشد از نظر قانونی پیگرد دارد اما ختنه زنان در آفریقا عموماً بین سنین 4 تا 14 ساله صورت می گیرد.
طبق نرم های به رسمیت شناخته شده قانونی و انسانی متعارف در جهان امروز، سن قانونی برای استقلال فردی و مدنی و حقوقی و جنسی دختران 16 تا 18 سالگی می باشد. ختنه زنان در این سنین کودکی نه حق او بر کنترل بدن خویش بلکه جنایت انسانی و پایمال کردن کوچکترین حق زنان است.