مقدمه 1
استئوپروزیس یک بیماری است که توده استخوان کاهش می یابد و در نتیجه شکنندگی آن افزایش یافته و خطر شکستگی زیاد می گردد . اگر چه این بیماری در مردان وزنان دیده
می شود ولی در زنان شایعتر است درآمریکای شما لی از هر سه زن بالای 70سال یک زن دچار شکستگی مهره بعلت پوکی استخوان هستند. به همین ترتیب از هر سه زبان بالای 85 سال یک زن دچار شکستگی مفصل هیپ می گردد در صورتیکه در مورد مردان کمتر است . یعنی از هر شش مرد یک مرد گرفتار می باشد . احتمال شکستگی در این افراد به شدت پوکی استخوان تعداد و شدت افتادن ها و توده بافت نرم اطراف استخوان بستگی دارد . بنابراین برای جلوگیری از شکستگی باید توده استخوانی را افزایش داد. از افتادن جلوگیری کرده وتوده استخوانی عضلانی اسکلت را تقویت کرد . نیروی عضلات و نیروی جاذبه زمین جهت تقویت استخوانها لازم است .
برای تشخیص بیماری از شرح حال بیمار و رادیوگرافی میتوان کمک گرفت از اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان هم برای ارزیابی میزان خطر شکستگی می توان استفاده کرد . مثلا کاهش 10 % از تراکم مواد معدنی استخوان سبب دو برابر شدن خطر شکستگی می شود.
درمان
بسیاری از بیماریها و داروها می توانند سبب پوکی استخوان بشوند با اینحال در بیشتر موارد علت پوکی استخوان نامشخص می باشد . شکستگی ها بیشتر در مناطقی از بدن اتفاق می افتد که استخوانهای اسفنجی دارند . مثل مهره ها ؛ دنده ها ، دیستال ساعد و پرگزیمال استخوان ران ، توده استخوان در یک فرد مسن بستگی به میزان جذب استخوان ومیزان توده استخوانی در دهه سوم زندگی د ارد زیرا حداکثر توده استخوانی در هر فرد در این دهه می باشد واین شرایط بستگی به عوامل ژنتیکی مادرزادی ، تغذیه ، هورمون ها ؛ فعالیت های فیزیکی ، روش زندگی ؛ داروها و بیماریها دارد کسانی که کمبود استروژن دارند لازم است که تحت درمان قرار گیرند . میزان کلسیم مورد نیاز بدن در طی 24 ساعت 1500-100 میلی گرم می باشد و بیش از این میزان تاثیر مثبت ندارد. فعالیت ورزشی در قسمتهایی از سیستم اسکلتی موثر است که تحت تاثیر نیروی مکانیکی قرار می گیرند .
ورزش وتغذیه مناسب باعث می شود که افراد در سنین پیری با شدت کمتر دچار پوکی استخوان شوند . خانمهای حامله و شیرده وهمچنین خانمهای نوجوان تا سن بیست سالگی نیزا به کلسیم در حدود 1200 میلی گرم در روز دارند . برای خانمهای بین سن 20 سالگی تا قبل از یائسگی نیاز به 1000 میلی گرم و خانمهای بعد از سن یائسگی که هورمون تراپی نمی کنند نیاز به 1500 میلی گرم کلسیم در روز دارند . منابع غذایی کلسیم دار شامل لبنیات ، برگ سبز سبزیجات ، گردو و غذاهای دریایی می باشد . یک فنجان شیر بدون چربی حدود 300 میلی گرم کلسیم دارد . کسانی که نمی توانند از شیر ولبنیات استفاده کنند باید از دارو استفاده نمایند . استروژن سبب کاهش جذب استخوان ، افزایش جذب کلسیم از روده ها و بهبود اثر بخشی ورزش روی استخوانها می شود. بنابراین بعد از سن یائسگی توده استخوانی خانمها شدیدا کاهش می یابد .
پوکی استخوان احتمالا مهمترین مسئله سلامتی در خانمهای مسن سالم یائسه می باشد . استروژن تراپی در خانمهای یائسه سبب جلوگیری از پوکی استخوان و بیماری عروق کرونر می شود ولی خطر سرطان اندومتر برابر در کسانی که 5 سال استروژن می گیرند و 15 برابر در کسانی که طولانی مدت استروژن می گیرند وجود دارد . استروژن همچنین خطر سرطان پستان را افزایش می دهد . خانمهایی که بیش از 10 سال استروژن دریافت کرده اند احتمال مرگ به علت سرطان پستان در آنها 42% افزایش می یابد . از آنجاییکه خطر بیماری عروق کرونر دارند ولی سابقه قلبیت و آمبولی ریه وسابقه فامیلی سرطان سینه دارند .توصیه استفاده آن خطر هیپرپلازی و سرطان رحم را می کاهد .
توجه زیادی بهدارو درمانی به جز استروژن برای جلوگیری از پوکی استخوان و بیماری عروق کرونر شده است وداروهایی که تجویز می شود شامل ralosxifen , tamoxilen می باشد که اساسا داروهای ضد سرطان می باشند . تاموکسی فن سبب جلوگیری از استئوپروزیس و سرطان پستان می گردد ولی از ناراحتی عروق کرونر پیشگیری نمی کند . والوکسی فن سبب جلوگیری از هر سه نوع بیماری می شود . alendronate بدون افزایش خطر سرطان پستان سبب کاهش جذب استخوان می شود ولی اثر جلوگیری کننده از بیماری عروق کرونر ندارد . 10 میلی گرم در روز پیشنهاد می شود و باید با مقدار فراوانی آّ مصرف شود تا خطر ازوفاژیت کاهش یابد .
با توجه به مطالب گفته شده بهترین راه جلوگیری از پوکی استخوان ورزش مداوم و منظم و رژیم غذایی حاوی 100 میلی گرم کلسیم و 800-500 واحد ویتامین D می باشد .
موضوعات ورزشی
مطالعات مختلف روی انسان و حیوانات اثرات مثبت ورزش روی خصوصیات مکانیکی وترکیب استخوان را ثابت کرده و آن بستگی به سن ، وضعیت هورمونی فرد . تغذیه و نوع و شدت ورزش دارد . ورزشکاران توده استخوانی بیشتر وقوی تری از افراد غیر ورزشکار دارند . دونده ها و وزنه برداران استخوان قوی تر از شناگران دارند . زیرا وزن انسان در آب کاهش می یابد و نیروی کمتری به اسکلت بدن وارد می شود. بنابراین کار کردن با وزنه جهت تقویت استخوانها لازم است .
ورزشهای مقاومتی دو جلسه در هفته برای مدت 6 ماه با 70% 1 RAM سبب حفظ تراکم استخوان در مهره ها و گردن استخوان ران می شود.
آرتریت ها Artherits
آرتریت یعنی التهاب بافت مفصل که شایعترین فرم آن آرترین دژنراتیو و آرتریت و روماتوئید می باشد . آرتریت روماتوئید التهاب اتوامین غشا سینویرم می باشد . ولی نوع دژنواتیو تخریب پیشرونده و غیر قابل برگشت در غضروف مفصل ایجاد می کند. در هر دو نوع آرتریت ، تورم و محدودیت حرکتی مفصل وجوددارد. درمان شامل داروهای ضد درد NSAID و گاهی کورتون و داروهای ضد سرطان برای افراد RA می باشد . ورزش سبب بهبود آرتریت می شود البته بطور صحیح و مناسب انجام شود. در هنگام التهاب و درد در مفصل ورزش ممکن است درد را تشدید کند .
دستورالعملهای تمرین با وزنه برای پوکی استخوان و آرتریت
برای انجام ورزشهای مقاومتی و کار با وزنه همان اصول گفته شده در بیماران ریوی باید رعایت شود کسانیکه بیماری آرترین روماتوئید دارند شدت درد و ناراحتی آنها ممکن است روز به روز تغییر کند بنابراین شدت ورزش هم بر آن اساس باید تنظیم شود.
نسخه ورزشی برای پوکی اسخوان و آرتریت
تعدادجلسات
حداقل سه جلسه در هفته در زمانی که درد حاد و التهاب در مفصل وجود دارد نباید ورزش کرد .
نوع ورزش
ورزشهای مقاومتی و ورزشهایی که تحمل وزن در آنها وجود دارد برای افراد استئوپروتیک توصیه می شود . راه رفتن – شنا و دوچرخه سواری هم برای این بیماران توصیه می شود.
مدت جلسات
با ده دقیقه شروع می شود وهر هفته 4-2 دقیقه افزایش می یابد تا به 60-20 دقیقه بدون توقف برسد .
شدت ورزش
شدت ورزش بر اساس چارت RPE بین 11 تا 16 برای نسخه ورزشی تعیین می گردد .
بیماری نرمی استخوان
بیماری نرمی استخوان به نام کندرو مالاسی پاتلا یا نرمی استخوان کشکک مشهور است .
● درد قسمت قدامی زانو( بنام کندرو مالاسی استخوان کشکک)
درد قسمت قدامی زانو,اصطلاحی است کلی که بطور یقین بیش از یک اختلال بالینی را شامل میشود. ماهیت غیر اختصاصی این اصطلاح, نشان دهنده این مطلب است که علت درد همیشه مشخص نمیشود.این حالتهای بالینی, بطور اختصاصی در نوجوانان, و مخصوصا دختران رخ میدهد.توضیحات زیر مربوط به یکی از ضایعات بخوبی شناحته شده بنام کندرو مالاسی استخوان کشکک هستند. علایم مشابهی نیز ممکن است در غیاب تغییرات مشخص استخوان کشکک رخ بدهد که عامل مسبب آنها نامشحص است.
● کند رومالاسی استخوان کشکک
در این بیماری , غضروف مفصلی ( مخصوصا قسمت داخلی آن) به دلایلی که مشخص نیست خشن و رشته رشته میشود. تصور میگردد که سایش ایجاد شده بین ناحیه آسیب دیده وقسمت داخلی زائده انتهای پائینی استخوان ران , مسول بروز درد است. این بیماری با آرتروز تفاوت دارد ولی ممکن است آرتروز سالهای بعد اضافه گردد.
● بالینی:
بیمار اغلب دختر ۱۵-۱۸ سالهای است که درد آزار دهنده ای در عمق زانو و پشت استخوان کشکک خود احساس میکند . درد بیمار با با لارفتن از پله ها یا پاین آمدن از پله ها تشدید میگردد.
اغلب تجمع مایعی در درون مفصل وجود دارد و ممکن است پس از جابجا کردن استخوان کشکک به یک طرف در لمس عمقی آن حساسیت موضعی یافت گردد. همچنین ممکن است نقطه ای از حساسیت موضعی شدید بر روی قسمت قدامی زایده استخوان ران وجود داشته باشد. حرکات مفصل ممکن است همراه با کریپیتاسیون(صدا) باشند که از روی استخوان کشکک به دست فرد معاینه کننده متقل میشود.( مخصوصا وقتی که بیمار از حالت ایستاده زانوهای خود را خم میکند و مینشیند)
فیلمهای رادیوگرافیک طبیعی هستند . آرتروسکپی( مشاهده ویدئویی) ضایعات پاتلا را در صورت وجود نشان میدهد.
● درمان:
درمان بیماری تقریبا در همه موارد باید از توع انتظاری باشد. معمولا از بانداژ سفت crepe استفاده میشود. و فعالیتهای شدید محدود میگردد.
این گونه احتیاطات معمولا علایم بیمار را تاحد زیادی کاهش میدهد . از درمان جراحی باید اجتناب شود زیرا اگر چه روشهای مختلفی توصیه میشوند نتایج آنها تقریبا در همه موارد نامید کننده هستند.
نرمى استخوان در بزرگسالان
نرمى استخوان در اثر کمبود ویتامین D ایجاد مى شود. شما ویتامین D را از دو منبع به دست مى آورید:
۱. از غذاها مثل ماهى و لبنیات
۲. از تاثیر آفتاب بر پوست.
در افرادى که از رژیم غذائى معمولى استفاده مى کنند، کمبود ویتامین D نادر است. اگرچه این عارضه در افراد محبوس در خانه که از رژیم غذائى بسیار محدود نیز استفاده مى کنند ممکن است بروز کند. این عارضه در افراد مبتلا به سوءجذب (به مبحث نشانگان هاى سوءجذب مراجعه کنید). یا نارسائى مزمن کلیه نیز مى تواند ایجاد شود.
علائم
علامت اصلى نرمى استخوان درد و خشکى استخوان است. این درد اغلب با التهاب مفصل اشتباه مى شود. در موارد بسیار شدید استخوان ها ممکن است به راحتى بشکنند و یا تغییر شکل دهند، پاها خمیده شوند و به دلیل کوتاه شدن مهره ها اندازه قامت کاهش یابد.
پیشگیرى و درمان
نرمى استخوان در این کشور نادر است زیرا رژیم غذائى عادى تامین کننده مقادیر زیادى ویتامین D است. اگر پزشک از طریق آزمایش ها و پرتونگارى دریابد که مبتلا به نرمى استخوان هستید، ویتامین D را به صورت مکمل تجویز خواهد کرد. سعى نکنید خودتان بیمارى را تشخیص دهید و بدون صلاحدید پزشک ویتامین D مصرف نکنید. مصرف زیاد ویتامین D مى تواند باعث مسمومیت با این ویتامین شود که به صورت تهوع، ضعف، عصبانیت، خارش و تشنگى مزمن تظاهر مى کند.
پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت
با استفاده از ویتامین " D" اسکلت سالم داشته باشیم
برای آنکه انسان بتواند با اسکلت سالم حرکت کند از تولد تا آخر عمر نیاز مبرم به ویتامین D دارد.
این ویتامین ضمن اینکه سوخت و ساز کلسیم و فسفر را تنظیم می کند نقش مهمی در ساختمان استخوان نیز دارد.
نرمی استخوان که با تغییر شکل اسکلت شروع می شود مثل راشیتیسم در اطفال واستئوپالاسی در بزرگسالان از زمانی که اهمیت ویتامین ها روشن شد بندرت دیده می شود.
ویتامین D به وفور در ماهی یافت می شود و در بعضی از مواد غذایی اساسی بطور مصنوعی اضافه می گردد و در اثر تابش اشعه ماوراء بنفش روی پوست، این ویتامین ساخته می شود.
همچنین کمبود ویتامین D در سالهای یائسگی می تواند به بروز پوکی استخوان کمک کند.
براساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد، مشخص گردید که ویتامین D نه تنها موجب توقف بیماری پوکی استخوان می شود بلکه حتی باعث تشکیل سلولهای استخوانی
می گردد.
هکتور دولوکا (Hector de luca) از ایالات متحده آمریکا به وسیله آزمایشات علمی با یک نوع مشتقات مصنوعی ویتامین D3 که در ساختمان ملکولی آن تغییرات جزئی به عمل آمده بود و به نام ۲MD نامگذاری شد، نشان داد که در لوله آزمایشگاهی ویتامین ۲MD سرعت برانگیختن سلولهای مولد استخوان استئوپلاست ها گردید و باعث تشکیل مواد استخوانی شد. این مواد استخوانی را به موشهای ماده که به بیماری پوکی استخوان مبتلا بودند تجویز شد نتایج نشان داد که با غلظت های بسیار کم ۲MD موجب افزایش ۹ درصدی توده استخوانی در یک دوره ۲۳ هفته در این حیوانات گردید. این تاثیر بخصوص در تک تک مهره های ستون فقرات چشمگیرتر بود بطوری که مقدار افزایش توده استخوانی حتی به ۲۵ درصد هم رسید.
با افزایش بیشتر ویتامین D3 طبیعی در موشها اگرچه موجب توقف پوکی استخوان شد، لکن باعث افزایش توده استخوانی نشد.
با پیدایش ۲MD که بطور انتخابی روی استخوان موثر است و نتایج بسیار خوبی به بار آورده است باید اذغان کرد که این بررسیها و تحقیقات بر روی حیوانات انجام شده و تاثیر آن بر روی انسان مستلزم آزمایشات متعددی است که سالیان دراز به طول خواهد انجامید تا ویتامین ۲MD به صورت دارو در دسترس همگان قرار گیرد.
بنابر این، بر این باوریم که این ماده، آینده امیدوارکننده ای دارد، لکن تاکنون روی انسان آزمایش نشده است.
همچنین می توان اذعان کرد، بیماری پوکی استخوان در زنان با هورمون درمانی معالجه می شود لکن درمان با استروژن در درازمدت احتمال خطر سرطان سینه را افزایش می دهد.
بر این اساس ضروری است، قبل از آنکه آزمایشات ۲MD بر روی انسان انجام شود، باید ابتدا تحقیقات اساسی و آزمایشات کلینیکی طولانی صورت گیرد
راشیتیسم در کودکان و بیماری استئومالاسی در بزرگسالان
دکتر فرزانه روحانی متخصص بیماری های غدد داخلی و رشد در گردهمایی علمی انیستیتو غدد داخلی ایران درخصوص "علل کاهش سطح کلسیم خون در کودکان" گفت: کودکانی که مبتلا به کمبود کلسیم خون هستند با تشنج و درمواردی که مبتلا به راشیتیسم هستند با تاخیر در رویش دندان ها، تاخیر در راه افتادن و انحراف پاها به داخل مواجه می شوند.
وی ضمن اشاره به اختلالات غدد پاراتیروئید، کمبود منیزیم خون و نارسایی کلیه حاصل کمبود ویتامین D و کاهش کلسیم خون ناشی از آن که در مراحل بعدی بیماری نرمی استخوان به وجود می آید، اضافه کرد: از آنجا که این بیماری قابل پیشگیری است توصیه می شود مادران قطره AD و یا مولتی ویتامین را تا دو سالگی به شیرخواران خود بدهند.
وی بهترین راه دریافت ویتامین D را قرار گرفتن در معرض مستقیم آفتاب ذکر کرد و افزود: بر اساس مطالعات انجام شده، زنان ایرانی که به دلیل نوع پوشش به میزان کمتری در معرض مستقیم آفتاب قرار می گیرند درحال حاضر درصد بیشتری از آنان با کمبود ویتامین D روبرو هستند، که این مسئله باعث بروز بیماری استئومالاسی در سنین بالاتر در آنان می شود.
عضو گروه فوق تخصصی انیستیتو غدد داخلی ایران نشانه های بیماری استئومالاسی را دردهای استخوانی، کمر درد و خستگی عنوان و اضافه کرد: کمبود ویتامین D در دو گروه سنی شیرخواران دو تا هشت ماهه و کودکانی که در سنین رشد قرار دارند با نشانه های انحراف پاها به داخل و خارج شیوع دارد.
وی همچنین با اشاره به این که در کشورهای پیشرفته رفع این مشکل با اضافه کردن ویتامین D به شیر و مکمل های غذایی صورت می گیرد، توصیه کرد: به منظور پیشگیری از کمبود ویتامین D و عوارض ناشی از آن، در رژیم غذایی کودکان به میزان متناسبی از لبنیات (حداقل 3 لیوان شیر یا معادل آن) استفاده شود و حتی الامکان نیز همه افراد در معرض مستقیم آفتاب قرار گیرند.
زنان و پوکى استخوان حفظ داربست بدن
پوکى استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) بیمارى خاموشى است که استحکام استخوان ها را به تدریج از بین مى برد. استخوان داراى بافت زنده اى است که مرتب بازسازى مى شود. بافت هاى استخوانى قدیمى از بین مى روند و بافت هاى جدید استخوانى جایگزین آنها مى شوند. روند استخوان سازى در بدن از هنگام تولد آغاز مى شود و به طور متوسط تا حدود ۳۵- ۳۰سالگى ادامه دارد و از آن پس رو به کاهش مى گذارد و در نتیجه بافت استخوانى نازک تر و ضعیف تر مى شود.
این بیمارى را از آن جهت بیمارى خاموش مى نامند زیرا تا زمانى که فرد دچار شکستگى استخوان و یا مجبور به سنجش تراکم بافت استخوانى نشده باشد، هیچ علامت و نشانه به خصوصى ندارد. استئوپروز در لغت به معناى استخوان سوراخ سوراخ و یا استخوانى است که داراى منافذ ریز است، و به دلیل همین کاهش بافت استخوانى است که شکستن آن آسان تر و جوش خوردن آن دیرتر صورت مى گیرد. فردى که پوکى استخوان دارد، ممکن است با کمترین ضربه، افتادن و یا فشار شدیدى دچار شکستگى و آسیب استخوانى شود. اغلب این آسیب ها در ناحیه لگن، ستون فقرات (مهره هاى پشتى و کمرى)، استخوان ران، مهره هاى گردن و مچ دست است که معمولاً با درد فراوان توام است.
•فرآیند استخوان سازى
استخوان ها ستون و نگهدارنده بدن هستند. استخوان مواد معدنى لازم براى حفظ حیات آدمى را در خود انبار مى کند. استخوان از دو نوع سلول ساخته شده است. گروه اول، بافت استخوانى را مى سازد تا کلسیم و سایر مواد معدنى را از جریان خون جذب کند و گروه دوم کلسیم را آزاد مى کند تا امکان مصرف آن را براى سایر اعمال اساسى بدن ممکن سازد. به عبارت دیگر زمانى که در برنامه غذایى روزانه فرد به اندازه کافى از این مواد نباشد، بدن این مواد را از ذخیره استخوان ها برداشت مى کند. در نتیجه ضعیف شدن استخوان ها، بیمارى هاى خاص استخوانى نیز عارض مى شوند. تحقیقات نشان مى دهند که در مردان آسیب هاى استخوانى از سن ۴۰ سالگى شروع مى شود و هر سال به نسبت ۳ درصد ادامه مى یابد. به همین دلیل آنان تا سن ۸۰ سالگى ناتوان و ضعیف نمى شوند. اما در زنان این مسئله کمى فرق مى کند زیرا شروع این آسیب ها زودتر است (حدود ۳۰ سالگى) و بعد از یائسگى (۵۰ سالگى) نیز شدت مى یابد. تا حدى که اگر جلوى آن گرفته نشود مى تواند هرساله ۸درصد پیشرفت داشته باشد. به عبارت دیگر، زنان در ۶۰سالگى، ۳۰ درصد اندوخته استخوانى خود را از دست مى دهند. همچنین شکل هندسى استخوان ها در زنان و مردان متفاوت است و همین امر سبب مى شود که تراکم استخوانى در آنان کاهش یابد و تغییراتى در بافت استخوانى آنها پدید آید. پژوهش هاى مختلف نشان مى دهند که از هر سه نفر زن، یک نفر و از هر ۱۲ مرد، یک نفر به پوکى استخوان مبتلا مى شوند.
• عوامل موثر در بروز پوکى استخوان
عوامل گوناگونى مى توانند موجب گسترش بیمارى پوکى استخوان و بیمارى هاى ناشى از آن در افراد شوند. خوشبختانه با برخى از این عوامل خطرزا مى توان به راحتى مقابله کرد و روند پوکى را کاهش داد. مهمترین عوامل موثر در بروز پوکى استخوان عبارتند از :
– افزایش سن (شروع از سال هاى میانه ۳۰ و بعد از
۵۰سالگى)
– ساختار ضعیف استخوان بندى
– داشتن سابقه خانوادگى در پوکى استخوان (بین خواهر و برادر ها و یا والدین)
– کاهش هورمون هاى جنسى در زنان و مردان (به ویژه هورمون استروژن در زنان یائسه)
– بى اشتهایى عصبى
– سیگار کشیدن
– نوشیدن الکل
– فقر غذایى (کاهش مصرف کلسیم و ویتامین D )
– شیوه زندگى کم تحرک
– مصرف داروهاى خاص
علاوه بر عوامل فوق، عوامل دیگرى در زنان وجود دارند که موجب شدت روند پوکى در آنان مى شوند. این عوامل عبارتند از :
– لاغرى مفرط و کوچک اندامى
– ذخیره استخوانى ناچیز
– فرسودگى ناشى از حاملگى
– تحلیل رفتن ذخیره کلسیم بدن در اثر شیر دادن
– رژیم هاى سخت غذایى و نرسیدن مواد معدنى لازم به بدن
– یائسگى هاى زودهنگام (برداشتن تخمدان ها)
•روش هاى تشخیص پوکى استخوان
براى تشخیص میزان پوکى استخوان روش هاى گوناگونى وجود دارد، از جمله عکسبردارى با اشعه ایکس که تا زمانى که این بیمارى ۴۰ جرم استخوان را تحلیل نبرده است، چیزى نشان نمى دهد. اما آزمون هاى تخصصى ترى نیز در این زمینه وجود دارند که مى توانند جرم استخوانى را تعیین کنند. بهترین، ساده ترین و راحت ترین آنها سنجش تراکم استخوان یا دنسیتومترى (Densitometery) است. در این روش نیازى به آمادگى قبلى و یا خوردن داروى به خصوصى نیست و پزشک را قادر مى سازد میزان پوکى را با دقت تشخیص دهد و درمان لازم را براى بیمار تجویز کند. علاوه بر آن، دستگاه تراکم سنج استخوان فقط یک صدم تابش اشعه ایکس استاندارد را به کار مى برد و مى توان به وسیله آن کمترین تغییر در ذخیره استخوانى بدن را تشخیص داد. با استفاده از این روش، همچنین مى توان از مصرف بى مورد هورمون استروژن نیز پرهیز کرد .
• پیشگیرى از پوکى استخوان
پیشگیرى از این بیمارى باید در تمام طول زندگى انجام گیرد و هدف از آن نیز افزایش تراکم بافت استخوان در سنین کودکى و نوجوانى و کاهش روند پوکى استخوان است. نکات مهمى که براى پیشگیرى از پوکى استخوان باید در نظر داشت، عبارتند از:
۱- مصرف کلسیم لازم: مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلى گرم کلسیم در روز براى زنان ضرورى است. این میزان براى زنان ۵۰ سال به بالا به ۱۵۰۰ میلى گرم باید افزایش یابد. همچنین زنان حامله و شیرده باید حداقل ۱۲۰۰ میلى گرم کلسیم در روز مصرف کنند. مواد غذایى غنى از کلسیم شیر، ماست، پنیر و ماهى هستند. یک لیوان شیر کم چرب ۳۰۰ میلى گرم و یک لیوان ماست کم چرب ۴۰۰ میلى گرم کلسیم دارد. درصورت عدم دسترسى به مواد حاوى کلسیم، مى توان از مکمل هاى غذایى به همراه ویتامین D استفاده کرد. این مکمل ها را بهتر است به همراه وعده هاى غذایى و یا هنگام خواب خورد تا بیشتر جذب بدن شوند. در نظر داشته باشید، موادى مثل قهوه، سیگار، گوشت قرمز و نوشیدنى هاى کافئین دار مانع از جذب کامل کلسیم دریافتى مى شوند.
۲- مصرف ویتامینD : مصرف این ویتامین همراه با کلسیم موجب جذب بهتر کلسیم در بدن مى شود. افرادى که دچار فقر ویتامین D هستند، به نرمى و یا پوکى استخوان دچار مى شوند. بیمارى نرمى استخوان یا راشیتیسم (Rashitism) نیز شبیه پوکى استخوان است با این تفاوت که کمبود کلسیم منجر به نرم شدن استخوان ها و انحناى شدید آنها مى شود. بدین منظور پزشکان توصیه مى کنند که براى جذب بهتر کلسیم مصرفى بدن ویتامین D تجویز شود. به ویژه براى افرادى که کمتر از نور آفتاب بهره مى گیرند و مجبور به استراحت در خانه هستند.
۳ – انجام تمرینات ورزشى: داشتن تحرک و فعالیت هاى جسمانى مى تواند موجب استخوان سازى و افزایش نیروى عضلانى فرد شود. شنا کردن موجب سفت شدن مفاصل مى شود و از دردهاى استخوانى مى کاهد. پیاده روى ورزش ساده اى است که باید حداقل روزى ۳۰ دقیقه انجام شود تا اثر خود را بر بافت هاى استخوانى فرد بگذارد. براى پیاده روى توجه به چند اصل مى تواند مفید باشد:
– مسافتى را انتخاب کنید که متناسب با توان جسمانى شما باشد.
– مسیر خود را ابتدا با قدم هاى آهسته طى و به تدریج گام هاى خود را تند کنید.
– چنانچه آمادگى بدنى کافى پیدا کردید، مسافت خود را بیشتر کنید.
– سعى کنید از راهپیمایى خود لذت ببرید، مسیرهاى متنوع انتخاب کنید، به خودتان فشار نیاورید و دوست و همراهى خوب براى خود برگزینید.
– سعى کنید مسافتى معین- و نه زمانى معین- را براى پیاده روى انتخاب کنید.
پیاده روى موجب رسیدن اکسیژن کافى به تمام سلول هاى بدن و ساختن مویرگ هاى جدید و به دنبال آن گردش خون بهتر در بدن مى شود.
۴- نشستن، ایستادن و خوابیدن صحیح: از جمله نکاتى است که مى تواند موجب حفظ قامت و استخوان بندى بدن شود. هنگام نشستن، باسن خود را به سمت عقب بکشید و صاف بنشینید. هنگام ایستادن قوز نکنید تا ستون مهره ها انحنا پیدا نکند، و هنگام خوابیدن سعى کنید بالش، زیر سر خود نگذارید تا ستون مهره ها شکل خود را حفظ کنند.
۵- انجام ورزش هاى خاص پیشگیرى از پوکى: سعى کنید این ورزش ها را به طور مستمر انجام دهید. این ورزش ها همگى براى استحکام بیشتر استخوان ها، تقویت عضلات، حفظ تعادل بدن، گوارش بهتر و جلوگیرى از بیمارى هاى قلبى- عروقى و ماهیچه اى- مفصلى هستند.
０- دارودرمانى: دارودرمانى با تجویز پزشک معالج نیز مى تواند روند پوکى استخوان را در افراد- حتى سالخوردگان- کاهش دهد. براى مقابله با پوکى استخوان و پیامدهاى ناشى از آن هیچگاه دیر نیست. زمانى پوکى استخوان را بیمارى اى درمان ناپذیر مى دانستند، ولى امروزه با استفاده از روش هاى نوین پزشکى، تشخیص زودهنگام، رژیم غذایى مناسب و فعالیت هاى بدنى گوناگون نه تنها مى توانند روند بیمارى را کاهش دهند، بلکه موجب تقویت بافت هاى استخوانى و ترمیم آنها نیز مى شوند.
نقش ورزش در درمان پوکی استخوان
این بیماری ، تراکم بافت استخوان را کاهش می دهد و باعث کاهش توده استخوان و از دست دادن املاح و در نتیجه به شکنندگی استخوانها منجر می گردد.
لازم به ذکر است بگوییم این بیماری هیچگونه علامتی ندارد و ممکن است هیچ علامتی در شما وجود نداشته باشد ، اما شما مبتلا به پوکی استخوان شده باشید.
احتمال دچار شدن به پوکی استخوان در موارد ذیل بیشتر می باشد :
سن بیش از 50 سال ( خصوصا در بانوان )
– نخوردن یا کم خوردن شیر و یا فرآورده های لبنی
– قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید
– جثه کوچک
– کسانی که دارای پوست روشن هستند
– یائسگی ( بخصوص یائسگی زودرس)
– عدم تحرک در زندگی
– سیگار کشیدن
– ورزش نکردن
– ارث
– استفاده دراز مدت از کورتون یا داروهای انعقاد خون
– استفاده از غذاهای پر پروتئین
– نوشیدن زیاد قهوه
– مصرف غذاهای پر نمک
– مصرف الکل
– برخی از اختلالات هورمونی مانند (پرکاری تیروئید ، کم کاری غدد جنسی و برخی از سرطانها و …)
هشدار : خانمها هشت برابر بیشتر از آقایان دچار این بیماری می شوند.
روش تشخیص
بهترین روش تشخیص پوکی استخوان سنجش تراکم استخوان است و این آزمایش بدون درد است و ظرف چند دقیقه صورت می گیرد.
راههای پیشگیری
– فعالیتهای ورزشی مناسب داشته باشید.
– سیگار نکشید.
– روزانه به مدت حداقل 10 دقیقه در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرید.
– پس از یائسگی با صلاحدید پزشک از هورمون درمانی استفاده کنید.
– مهمتر از همه غذاهای حاوی کلسیم بخصوص لبنیات بیشتر استفاده کنید.
هشدار : نیاز به کلسیم در سنین مختلف متفاوت می باشد
– در نوجوانی ، بارداری و شیردهی این نیاز با خوردن 4 الی 5 لیوان شیر یا ماست و یا معادل آن کلسیم روزانه مورد نیاز فرد را تامین می کند.
مهمترین منایع کلسیم کدامند؟
– گروه لبنیات شامل :
شیر ، ماست ، کشک ، پنیر ، قره قورت ، بستنی و …
– گروه گوشت ، حبوبات و مغزها شامل :
– ماهی هایی که با استخوان خورده می شوند ( کلیکا و ساردین )
– حبوبات ( لوبیا چیتی ، لوبیا سفید و نخود )
– مغزها ( فندق و بادام و دانه ها " کنجد ")
هشدار :
اگر قبل از 30 سالگی استخوانهای محکم داشته باشیم در سنین بالا کمتر به پوکی استخوان مبتلا می شویم، پس به فرزندانمان بیاموزیم که از کودکی به خوردن لبنیات و غذاهای دارای کلسیم عادت کنند و در طول زندگی از ورزش غافل نشوند.
ورزش:
چهار بخش یک برنامه تمرینی موثر و پیشنهادهایی در مورد کیفیت و کمیت تمرینات آمادگی جسمانی :
* تناوب : 3 تا 5 روز در هفته تمرین کنید
* شدت : 60 تا 90 درصد حداکثر ضربان قلب به نسبت سن افراد می توانید با گرفتن نبض در طی تمرینات محاسبه کنید.
* دوام : 15 تا 60 دقیقه فعالیت هوازی مداوم ، بسته به شدت تمرین انجام دهید.
* جلوه : فعالیتی که در آن از عضلات بزرگ استفاده شده باشد ، تمریناتی مداوم ،منظم و از نوع هوازی باشد.
اهداف تمرینات ورزشی:
در تمرینات ورزشی باید علاوه بر هدف پیشگیری از شکستگیها ، افزایش توده استخوانی را نیز در نظر داشت.
تمرینات ورزشی می تواند وضع ظاهری بدن را نیز بهبود بخشند. با داشتن عضلاتی قوی می توان به نرمی بر روی زمین فرودآمد و از شکستگی جلوگیری نمود .
با افزایش چابکی و تعادل در بدن از سقوط بر روی زمین جلوگیری کرد ، اعتماد به نفس هم در این زمینه مفید است.
اهداف یک برنامه تمرینی پیشگیری کننده از شکستگی در حالتی که هنوز پوکی استخوان ایجاد نشده است ، به شرح ذیل می باشد :
– بدست آوردن توده استخوانی کافی
– پیشگیری از اتلاف استخوانی ناشی از افزایش وزن
– بهبود وضع هماهنگی اعضای بدن
– افزایش توده استخوانی
– ثابت نگه داشتن وضعیت طبیعی بدن
– بدست آوردن آمادگی قلبی و ریوی
– بدست آوردن اعتماد به نفس
1- قبل از شروع یک برنامه با پزشک خود مشورت کنید.
2- با پیاده روی سریع کار خود را آغاز کنید.
3- تمرینات بایستی 6 تا 7 مرتبه در هفته و در هر دفعه برای حداقل 30 دقیقه باشد.
4- فقط در مواردی که آب و هوا مناسب است ، در خارج از خانه ورزش کنید.
5- برنامه تمرینات باید متنوع و لذت بخش باشد.
6- از وسایل راحت ، سبک و متناسب با بدنتان استفاده کنید.
7- پس از تمرینات ورزشی ، دوش آب ولرم بگیرید.
8- هر گاه تمرینات ورزشی برای بیماری یا آسیب متوقف گردید باقی برنامه تان را با شدتی کمتر ادامه بدهید.
9- برنامه خود را به آرامی افزایش دهید.البته تا موقعی که احساس خستگی تان رفع گردد.
10- گزارش کار روزانه ای از ورزش خود ثبت کنید که شامل تاریخ ، نوع و زمان تمرینات ورزشی وضربان قلب حاصله
فهرست منابع
سایت اینترنتی
www.aftab.ir
www.turk menstudents .com
سایت آنده نگر
ورزش و درمان بیماریها برایان سی لئوتولیز و همکاران ، ترجمه سید محمد مهدی هزاوه ئی و همکاران – همدان، فن آوران 1381
.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
درمان 1
موضوعات ورزشی 3
آرتریت ها Artherits 4
تعدادجلسات 4
نوع ورزش 4
مدت جلسات 5
شدت ورزش 5
بیماری نرمی استخوان 6
● درد قسمت قدامی زانو( بنام کندرو مالاسی استخوان کشکک) 6
● کند رومالاسی استخوان کشکک 6
● بالینی 6
● درمان 7
نرمى استخوان در بزرگسالان 7
علائم 8
پیشگیرى و درمان 8
زنان و پوکى استخوان حفظ داربست بدن 13
•فرآیند استخوان سازى 13
• عوامل موثر در بروز پوکى استخوان 14
•روش هاى تشخیص پوکى استخوان 16
• پیشگیرى از پوکى استخوان 16
نقش ورزش در درمان پوکی استخوان 19
راههای پیشگیری 20
روش تشخیص 20
هشدار 21
ورزش 22
آمادگی جسمانی 22
اهداف تمرینات ورزشی 22
منابع 25
1 ورزش ودرمان بیماریها ؛ برایان سیرلولئولیز صص 137-133
—————
————————————————————
—————
————————————————————
26